Y Dydd

NEW TREDEGAR. Cynnaliwyd Cyfarfod Chwarterol swydd Fyn- wy yn y lie uchod, Llun a Mawrth, Mawrth 21 a'r 22. Y gynnadledd am hanner awr wedi dau y dydd cyntaf. Dechreuwyd y moddion cy- hoeddus am saith, pryd y dechreuwyd gan Ridge, Casnewydd; a phregethodd Griffiths, Abersychan; a Hughes, Tredegar. Am ddeg dranoeth, dechreuwyd gan Hughes, Tabor; a phregethodd Parry, Victoria, ar y pwnc gosod- edig, sef 'Dewisiad Moses;' a Hughes, Penmain. Am ddau, dechreuwyd gan Elias, Trelyn; a phregethodd George, Llaneirwg; Edwards, Pont- ygof; a Hughes, Cendl. Am hanner awr wedi chwech, dechreuwyd gan Griffiths, Rhymney; a phregethodd Thomas, Blaenafon; Hughes, Pont- ypool; a Williams, Abercarn. Cafwyd cyfarfod- ydd gwlithog, a hyderir y gwelir ffrwyth lawer oddiwrth yr had da a hauwyd.

CORRIS A'I HAMGYLCHOEDD. Nos Fawrth, y 29ain cyfisol, yn Addoldy y Methodistiaid, traddodwyd darlith gan y Parch. T. Thomas, (W.), awdwr y 'Grammadeg Areith- yddiaeth;' y Parch. Hugh Roberts yn y gadair. Testun y ddarlith oedd, 'Llosgfynyddau a Daeargrynfaau.' Hon oedd yr ail i Mr. Thomas, a'r 5ed o'r gyfres a dynwyd allan i'w traddodi yma, y gauaf hwn. Sylwodd y darlithydd i ddechreu, ar y Hosgfynyddau-yr achos o honynt -eu rhifedi-y difrod a wnant. Yna aeth yn mlaen i sylwi ar y ffynnonau poethion sydd mewn rhanau o'r byd, am eu bod yn dal cysyllt- iad agos a'r llosgfynyddau. Rhoes ddarluniad o rai o'r prif ffynnonau poethion sydd i'w cael yn Iceland, y rhai sydd yn barhaus yn bwrlymu i fyny eu dyfroedd crychias, a'u tarth, yn nghanol rhew ac eira tragwyddol. Wedi hyny, aeth yn mlaen i sylwi ar y daeargrynfaau—y gwahanol olygiadau sydd am eu liachos-eu natur arswydlawn—eu hanes. Yr oeddym yn teimlo wrth ei gwrando ei bod yn ddarlith effeithiol, ddyddorol, ac addysgiadol.—EIOH GOHJSBYDD.

BIRMINGHAM. Ei tefyllfa, ei hanes, ei hctddysg, a'i masnach. GAN ERYR GLAN LLYFNWY. El SEFYLLFA.—Nis meddiannodd y dref hon ei sefyllfa o fod yn brif-ddinas siroedd canol-dirol Lloegr, trwy unrhyw ymhoniad i hynafiaeth; ond yn hytrach oddiar dir llawer cadarnach, sef ei chynnydd cyflym a phwysig mewn masnach, ac yn y celfyddydau, ac yn neillduol ei safon politicaidd uchel ac awdurdodol. Saif braidd yn nghanol Lloegr, yn Ngogledd- orllewin Warwickshire; yn lledred 52° 59' i'r gogledd; hydred 1° 48' gorllewin fl Greenwich. Ei lleoliad sydd bellder o 112i o lilldiroedd o Lundain, 85 o Manceinion, a 97$o Le'rpwl. Ei hamser sydd.7i mynyd yn hwyrach nag amser Llundain, eithr cedwir yr awrleisiau at wasan- aeth y eyhoedd i ddynodi amser Greenwich. Y mae y dref wedi ei hadeiladu ar res o fryn- iau bychain, ffurfiedig o dywodfaen coch, newydd, yr hyn, tra y mae yn gwneud y dref (yr hon sydd tua 5 milldir o hyd, 3 o led, ac ynddi 200 o fijldiroedd o etrydoedd), o nodwedd arluniawl ardderchog; ydynt yn dra ffafriol i'w hiachus- rwydd. Sychder yr awyr a natur y pridd, sydd yn achosi ei bod braidd yn rhydd oddiwrth leithder. Un ffaith neillduol a gafwyd allan trwy sylwadaeth cyson a manwl am flynyddau yw, "fod Birmingham, yn gymhariaethol felly, yn rhydd oddiwrth wlawogydd. Cyfartaledd y gwlawogydd yma sydd o gylch y drydedd ran yn llai na Le'rpwl a Manceinion.

YSTALYFERA. Y mae yn arferiad gyffredin hysbysu am gyng- herddau, &c., fydd yn cael eu cynnal mewn gwahanol fanau; ac felly yr wyf yn teimlo yn ddyledswydd arnaf ysgrifenu gair am y gyngherdd a gynnaliwyd yn y Ile hwn nos Fercher, Mawrth 30. Mae yn wybyddus i ddarllenwyr y DYDD mai yma y preswylia y cerddor galluog Asaph Glan Dyfi er's tros flwyddyn bellach. Daeth yma mewn canlyniad i wahoddiad a roddwyd iddo gan eglwys Annibynol y Wern, lie y mae yn arweinydd y canu; ennillodd yn fuan sylw yr holl gymydogaeth, a thelir gwarog- aeth gytfredinol iddo gan wreng a boneddig. Dangoswyd hyn mewn gweithred a gwirionedd, mewn cysylltiad a'r gyngherdd uchod. Yr oedd ystafell eang y Wern (School-room), yn llawn gan ei edmygwyr, y rhai oedd yn cael eu gwneud i fyny o brif foneddigion y lie, Yll gystal a'r dosbarthiadau eraill sydd yma. Nid peth cyffredin yw gweled Clerigwyr Eglwys Loegr a'r prif foneddigion mewn Benefit Concert i Ymneillduwr, ac yn brif noddwyr iddo, ond felly yr oedd yma; Ymneillduwyr ac Eglwyswyr yn uno i dalu parch i'r hwn yr oedd parch yn ddyledus, am y drafferth a gymerodd i ddysgu cerddoriaeth yn mhlith gwahanol ddosbarth- iadau; a charwn ddywedyd yn y fan hon, nad canwr mewn concerts yn unig yw Asaph, ond y mae ei galon yn llosgi o'i fewn tros, a'i brif ddymuniad yw dyrchafu caniadaeth y cysegr. Yr oedd dysgwyliad yn y lie am weled y 1 Dyn a'r baich drain;' a mawr oedd yr holi a oedd y moon train wedi dyfod i'r Station; ond neb yn gwybod dim am y railway yr oedd i ddyfod, a'r lleill yn dadleu mai mewn baloon yr oedd dyfod o'r lleuad, ond ni ddaeth y Dyn a'r baich drain i'r golwg y noswaith hono ar hyd un ffordd. Deallwn fod amgylchiad anorfod wedi attal Mynyddog i ddyfod i lawr i'r Deheudir yr wythnos hon. Gallwyd gohirio dau gyngerdd arall oedd i fod nos Wener, a nos Sadwrn, am wythnos yn mhellach, gan fod ar y time table am fis y ffyliaid, y bydd y moon train yn Sciwen Station nos Lun nesaf, ac y caiff y passenger a'r baich pigog aros hyd yr wythnos ddilynol cyn y bydd ei return ticket out of date. Gwananaethodd y rhai canlynol yn y gyngherdd; chwareuwyd ar y Piano gan Master H. LI. Edmund, Llauelly; a Miss Powell, Abertawy, ar Violin Mr. Edmunds. Canwyd gan Miss Annie Francis, Treforis; Miss Powell, Asaph, a'r Wern Glee Party. Aed trwy y gwaith yn gampus, a rhoddwyd boddlonrwydd cyffredinol, er mae yn sicr ei fod yn siomedigaeth i lawer na ddaeth Mynyddog. Yr oedd y concert hwn yn un o'r rhai mwyaf respectable a welsom yn Nghymru erioed. Yroedd y mynediad i mewn trwy docynau tri, dau, a swllt yr un, ac yr oedd pob dosbarth yn llawn, ond nid llawnach nag y carasem iddynt fod, gan fod yr elw yn berffaith deilwng i Asaph.—PATA.

FFESTINIOG Cyfarjod Llenyddol y Wesleyaid.-Nos Sadwrn diweddaf cafwyd un o'r cyfarfodydd Llenyddol mwyaf hwyliog yn y Capel gwyn; buaswn yn rhoddi ychydig o'r manylion oni bai fod arnaf ofn Mr. Simon Jones o'r Bala. Da genyf weled y Wesleyaid mor ymdrechgar a gweithgar; ie, yr wyf yn meddwl y dylai enwadau eraill sydd yn llawer lluosocach gywilyddio wrth edrych ar eu brodyr y Wesleyaid. Bum yn synu lawer gwaith wrth edrych ar yr achos Wesleyaidd yn Ffestiniog, gan ei fod wedi dechreu er's tua deugain mlynedd, ac nad yw etto ond achos gwan. Nid oes ond ychydig flynydd- au pryd nad oedd gan y Wesleyaid ddirn ond y Capelgwyn yn mhlwyf Ffestiniog; ond erbyn hyn y mae ganddynt gapel eang a hardd yn y Blaenau, ac achos llawer cryfach nag sydd yma, er nad yw ond achos ieuanc iawn; ond y mae yn gwestiwn a ydynt yn fwy gweithgar yn y Blaenau nag yma y dyddiau hyn.- Goheb.

CAERNARFON. Eisteddfod Flynyddol Gwyr leuainc Pendrif,- Gwener y Groglith, 1870.-Daeth cyfansoddiadau yn dwyn y ffugenwau canlynol i law yn brydlon:- Glancadnant, Anselm, Aelod o Ysgol Bethel, Garibaldi, Barnabas, Bachgenyn, Samuel, Josephus, Cadnant, Malachi, Edeyrn Dafod Aur, lago Fychan, Tafodiawg, Iago o Fon, Un hynod o wael, Utility, Loyal, Cosyn, Dyngarwr, Gwas, Nid Stiwart, Carwr Rhyddid, Phylip ap Seincyn, Un a'i clywodd, Kong, Anlwcus, Wilson, Debut, Y Gwaelaf o bawb, Not an Architect, a Diofn.—WM. T. WILLIAMS, YlIg.

'Y or DEWRYN,' NEU HANES EI FYWYD. GAN CELYNIN. PENNOD I. 'E fyddai'r ci Dewryn Arferol bob blwyddyn 0 gael bwyd amheuthyn Yn dwymyn a da; Ond pobol Cwmcywarch, Mi gwranta nliw'n grintach, Na roddant i'r gelach Fwyd Gwylia.' Y TRO diweddaf y gwelais 'y Ci Dewryn' oedd wrth y mor, gyferbyn ag odyn galch y Borth- wen, ar lan yr afon Gwril, yr hon sydd yn rhedeg o randir fynyddig y Cwmllwyd, cartref boreuol yr enwog 'Goiner Jones, neu Geffyl yr hen Bregethwr.' Yr oedd mewn ymchwiliad am fwyd. Mynych y teifl trigolion Celynin ysgerbydau defaid, wyn, a moch ar y feisdon allan o'r ffordd; ac nid yn anaml y golchir i dir bethau blasus eraill i gwn, megys mor-adar, morloi, a'r cyffelyb. Y Oi Dewryn' yn gwybod hyn, ac wedi profi yn flaenorol o ddanteithion glan y mor, oedd am brofi o'r unrhyw etto, o thaflai ffawd yr unrhyw yn ei ffordd. Edrychai yn hen iawn, o gylch canmlwydd; canys 'naw mlwydd yw canmlwydd ci.' Gallesid casglu iddo weled ami a blin gystuddiau yn ei dymmor. Pylasai ei lygaid fel piwter wrth edrych yn hir ar ofidiau, a lledasai ei draed fel traed arth wrth redeg cyhyd dros fryn a dol, cwm a nant. Nid oedd odid ddant yn ei ben gan mor ffyrnig y ciciwyd ef gan fulod, merlod, a meirch. Collasai ddarn o'i glust a blaen ei gynffon yn rhai o'i frwydrau. Newidiodd amser ei liw, a chlodd henaint ei aelodau mewn fferdod ac anystwythder. Etto yr oedd olion mawredd ynddo, a gallesid meddwl iddo fod yn enwog yn ei ddydd. Bydd rhai yn rhoi pwys mawr ar wynebau a phenglogau dynion fel arwyddion o'u tymherau a'u tueddiadau. Os yw hyn yn bod gyda dynion, gall fod hefyd gyda chwn. Yn sicr i chwi, y mae physiognomy cwn a phreno- logy cathod yn fynegair lied gywir o'u natur a'u tueddion. Felly am 'y Ci Dewryn,' yr oedd rhywbeth yn nhroad a chraffder ei lygaid yn dangos synwyr uwchlaw'r cyffredin. Awgrymai ffurf ei ben fod ynddo gyfoeth o'r talentau a enwogant gi, a maint ei gorff yn gystal a'i ystum a ddygent eu tystiolaeth o'i uchel waedoliaeth a'i ddygiad da i fyny. Mor hir y mae olion mawredd yn gwisgo ymaith, a'r fath wahaniaeth sydd rhwng ci y boneddwr a chi y crwydryn. Y mae arwyddion mawredd mewn boneddwr er yn hen a thlawd, ac y mae rhywbeth yn nod- weddu ci o enwogrwydd yn mhob sefyllfa. Y mae boneddigion o gwn cystal a dynion, ie, lladron a llofruddion yn mysg y naill a'r llall, ac y mae gwynebddyag a phenglogyddiaeth yn gwahaniaethu y cyfryw i raddau helaeth. Trwy fy mod yr amser a nodais yn gwneud fy ffordd i olwg adfeiliou yr hen Langelynin, ac wedi ystorio fy hun yn dda o fara, ymenyn, a chaws, yr oeddwn mewn sefyllfa hynod o'r ffodus i gyfarfod yr hynafgi Dewryn, trwy fod cyfran o'r pethau hyn y gyflog oreu all'swn roddi iddo am dori ar ei amser i gael ychydig o ymgom ag ef. Felly eisteddasom dan gysgod yr odyn, yn swn lleddfol yr afon a rhuad oesol y mor. Wedi diwallu ein hunain o gynnwys fy ysgrepan, a'r 'Ci Dewryn' yn dra chyflawn o foddhad oblegid y fath foliad heb ei ddysgwyl, cymerais y cyfleusdra i'w holi am brif helyntion ei fywyd, yr hyn, yn ei iaith ei hun, yr hon yr wyf trwy ryw gyfrinion yn ei deall, a wnaeth fel y canlyn:— I Ydwyf o'r torllwyth olaf, pedwar mewn nifer, a ddygodd fy mam, ac wedi fy ngeni mewn sefyllfa druenus. Gwasanaethai fy mam gyda thyddynwr bychan yn Meirionydd. Y flwyddyn y'm ganed, cafodd rybudd i ymadael er gofid i mam, yr hon oedd bellach yn gwthio mewn oed. Ymfudodd y teulu i America gan wneud anrheg o honi hi i ryw Ysgotyn a ddaethai am dro i weled ei deulu ar yr etifeddiaeth. Cyn bwrw ei hiraeth ar ol y teulu y gwasanaethodd hwy mor ffyddlon, cludwyd hi am Ysgotland fynyddig cyn deall odid air a siaradai ei meistr newydd, na deall ei amcan yn ei dwyn o'i gwlad. Llettyasant y noson gyntaf yn Preston,—yr Ysgotyn mewn gweaty, a mam mewn ystabl yn rhwym wrth