Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

2 erthygl ar y dudalen hon

HANES PLWYF C ELY N T If.

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

HANES PLWYF C ELY N T If. GAN CKLYNIN. PEKOD XTII.—OLNODION. Yn y beood hen, &c, bydd i mi wneutbur ycbydig o elnodion i Hanes Plwyf Celynin am bersonau a dygwyddiadau, &c., a gymer- asant le ynddo, y rhai, gan faint fy mrys, a adewais all an yn y penodau blaenorol. Mr. Griffith Williams, Llwyngwril, sydd ddall, ond y mae yn percben talent uchel at ganu &'i lais, ac ar offer cerdd. Ystyrir ef y pereiddiaf ei lais a fedd y plwyf, os nid Meir- ion, ac y mae ei wybodaeth o gerddoriaeth, a'i fedr neilldool mewn chwareu yr Harmon- ium yn synn pawb. Gall hefyd ddarllen y Beibl yri hyrwydd, b. y., 'Beibl y deillion,' yr hwn sydd ya cynwys math o lytbyrenau rhyfedd iw, teimlo, A'r bysedd. Dyn ieuanc 0 dalent ac athrylith anghyffredin vdyw Mr. Williams. Y diweddar Thomas Jones, melinydd, o Lwyngvrril, oedd nodedig am ei gywrein- rwydd. Yr oedd ei duedd at felinyddiaeth er yn blentyn, a tbra nad oedd ond glaslane dibrofiad, gwnaeth felin fechan o. bren, yn cynwys pob rban mewn felin fawr! Difyrus fyddai ei weled yn trin a gyru ei 'felin facb goed/ ac yn ga!w ei hun yn ben-melinydd cyn gweled amgen rbyw un neu ddwy o felinau yn gireithio yn y pentref! Afreidiol braidd crybwyll i'r fath facbgenyn cywrain b, so athrylitbgar wnend melinydd o'r fath oreu ar ol tyfu i fyny. 'Y plentyn yw tad y dyn.' Y ddiweddar Mrs. Catherine Thomas, o ff Faesyffynoo, Llwyngwril, a feddianai ar gryn laweroddawn i farddoni yn fforf pen- illion ar wahanol destynau. Gwelodd yr ysgrifenydd rai daman rhagorol mewn gwir- ionedd o'i heiddo mewn llawysgrifen, ac er aitlyn cael eu hadrodd ganddi, a diamheu genyf, pe buasai wedi cael mwy o addysg, ac ymroddi i arfer et dawn yn amlacb, y gwnaetbai faraaones enwog. Ond, druan o boni, bu farw fy anwyl chwaer Catherine yn 48 oed, acbladdwyd hi yn 'Llangelynin newydd,' wrth ocbr ei gwr cyntaf. Cudd- iodd y bedd du lawer Hannah Moor a Mrs. Hemans cyn i'r byd wybod dim am danynt! Mr. John William Parry, Joiner, &c., Llwyngwril, oedd grefftwr tra chywrain a cbryf. Bu farw mewn gwtb mawr o oed. ran, ac ystyrid ef yn Fethodist o'r mwvaf selog. Ffaith nodedig yn ei hanes yw, ddarfod iddo broffesu crefydd am yr ysbaid maith o 60 mi. heb erieed fod o dan gerydd eglwysig, na throseddu rheolau y frawdol- iaelb gymaint ag unwaith yn ei Oes! Mor hyfryd y mae coffadwriaeth hen bererinion ffyddlon a difryebeolyd eu cymeriad fel Mr. Parry yn perarogli ar ol ea claddul Dyu mawr iawn eedd Mr. Parry fel Cristion, a gadawodd o'i *1 dyitiolaelb amlwg ei fyned i ogon'ant Yr oedd ei ddyddiao olaf yn llawn o dangnefedd a gorfoledd yr efeogyl, a bofarw yn union fely bO:fyw,yrddal i ym- ddiried yn yr Arglwydd.' Yr oedd yn ened- igol or plwyt, lie h'efyd y trigianodd ei dfiuluoedd am oesatt. Mr. William Lewis, Tyddyn Ithel, ger Llwyngwril, oedd amaetbwr o alluoedd meddyliol anghyffredin o gryfion. Nid oedd yn duim o yegotbaisr, ond yr oedd ei allu i rifyddn mor a neillduol fel y ourai 'w^r y ffigyrau* bob copa! Tra yn gweithio yn Ynysfaig Uchaf yr amser yr oedd Datydd lonawr yn aros yno, rboddodd yr ben. fardd amryw o daeg-wersi dyrys mewn rbifyddiaeth i'w gweithio A'i feddwl, yn 01 ei ddnll hynodei y rbf»i aatebodd yn gywir i'r ffigiwr! Dywedodd lonawr iddo weled ysgolheigion uchel wedi cael blynyddau o addysg athrofaol, yn metbu gweithio allan y tasg-wersi rhifyddol dyrus hyny, ac ychwanegai, 'Wel, gresyn hefyd na chawsai William Lewis ddigon o ysgol, ac yna, gwnaethai y rhifyddwr, &c., goreu yn Mhrydain.' Mr. Morris Roberts, diweddar o Ynys- faig Isaf, ger Friog, a fu farw yn 88 oed, a ehladdwyd ef yn yr 'hen Langelynin.' Bu- asai yn ffermio yn Nghoedygo, ond bu yn derbyn cymhorth plwyfol y rhan olaf o'i oes, ac yn aros yn Ynysfaig Isaf, lie y bu farw, o leiaf 15eg mlynedd. Yr oedd yn aelod dichlynaidd o'r 'hen gapel Seion,' Artbop;, yn uchel-Galfin, ac yn Fethodist o'r mwyaf selog. Yr oedd ei dduwioldeb yn cael ei arddel a'igydnabod gan bawb a'i hddwaenai, ae oaaeth dyn erioed i'r nefoedd o ardal y Friog, yr oedd Morris Roberts yn un. Y r oedd yn hoff iawn o ddadieu yn ochr ei enwad, ond ystyrid ef dipyn yn sur a chroes ei atebion gyda hyny. Dyna oedd ei brif fai, neu wendid. Brodor o Harlech oedd, yn hanu yn uniongyrch o un o enwogion 'Pymtheg Llwyth Gwynedd.' Nid wyf yn cofio pa un, er i mi ei gly wed ef yn dweyd. Dysgasai ddarllen Cymraeg ar ol priodi, ac yr oedd yn nodedig o hyddysg yn y Beibl, yn perchen cof da, ae athrylith owehlaw y eyffredin. Y diweddar Mr. John Vaugban, o Fur- neoadd, ger Friog, gynt o Ynysfaig leaf, oedd gerddor gwycb, a chanddo lais o'r mwy- af peraidd. Gallai ganu mesurau yn lied gywir yn ieuangach nag odid un y clybuwyd am dano. Ond ni chafodd fy anwyl John ond oes fer, bu farw yn 36 oed, a chladdwyd ef yn 'Llangelynin newydd.' Mor ami ac mor gynar y mae angeu yn symud cantorion gwych i ganu yn y nef. MM. Jane Ellis o'r Planwyddhelyg, ger Arthog, a feddai argryn ddawn i farddoni, nea Irigymu penillion,' &o. Wedi caol par o glocsiau at y gauaf, hi, fel pawb eraill, yn eu teimlo yn gynes a chlyd, ond heb yn gyd- radd i esgidiau o ran barddwch ac ystwyth- der a ddywedai,- ■ "Clocsan fal esgid, Mor glyd fy nhroed ynddi; Ond iechyd fo i'r gwr a'i gwnaeth, Ysywaeth clocscm ydi!" Y maecryn lawer o rigymau a dywediad- au ffraethbert, feddyliwyf, ar gael o eiddo y ddiweddar Jane Ellis, neu 'Jane Pugb,' fel y galwai rhai hi, o'r Planwyddhelyg. Mrs. Ellin Vaughan, o Ynysfaig Isaf, ydoedd ferch i Mr. Edward Ellis o Fwlcb- yrhendref, ger Arthog. Yr oedd yn dra haidd, ac yn neillduol ddawnus a pharod ei hateb. Meddai befyd ar gryn dalent i yegrifenu llythyrau synwyrgall, ystwvth, ac i'r pwrpae, a cbytranogai yn helaeth o'r ddawn tarddonol. Yr oedd ei cbof cryf, a'i chyflymder i ddysgu unrhyw beth, yn ddi- arebol, a cbyfrifid hi yn neillduol garedig a pharod i delmlo dros y gwan a'r anghenus. Bu iddi nifer Jawr o blant, o ba rai nid oes ond yr ysgritenydd yn unig yn fyw! Bu farw yn 34 mlwydd oed, a chladdwyd hi yn yr 'hen Langelynm.' ^laddeued y Harllen- ydd i iiii am ddwyn fy anwyl fam, &c., i mewn i fy olnodionar enwogion plwyf Oel- ynin, canys sicr yw mai gwraig rinweddol oedd hi, ac yn percben talentan tra uchel. II Btdlach, wele fiwedl nodi allan, byd a ddarllenais, a welais, neu a glywais, y gwedtlill o rai hynud neu enwog yn mhlwyt Celynin, ben a diweddar, heb esgeulusodwyn rhai tlodion a lied gy tired in ir rbestr, 08 bydd u ynddyAt.ryw.betb teilwng i'w gofnodi. Yn y benod nesaf, caf draethu ar rywbet- arall lied ddiweddar yn dal perthynas a Hanes Plwyf Celynin. *Nid ar unwaith y gwnawd Rhufain.' (I'm barhau).

DYLED.