Y Dydd

PWY SYDD I HELA NEU BYSGOTA? "Mae'n arw o both os na chaiff dyn ,,¡ Ddal brythyll neu 'sg'farnog ar ei dir ei hUn." Mae dwy ochr pur wahaniaethol yn perthyn i'r Game Law. presenol. Ac edrych arnynt o un ochr, y cyfan a welir ydyw eu bod yn rhoddi i ryw nifer ppnodol o foneddwyr ryw- beth tebyg i sicrwydd y cln- t ddifyrwch braf yn y fforestydd ceirw ac ar y gwastadeddau ac yn y rhosdiroedd. Pe na buasai gan helwriaeth amddiffyniad y gyfraith, ncu yr un amddiffyniad arall na'r un all fod yn IIechu yn y gyfraith ddin'wed a chyffredin sydd yn dal pertbynas a threspasu, nid ychydig fuasai nifer y bobl hyny a fuasent yn credu yn eu ca!oi) (u bod wedi colli yr haner o btener bywyd—o'r hyn lleiaf yr haner o bleser y tymor hwnw a elwir bydref. Pan ar aent i fyny Ysgotland, neu dros Glawdd OflPa i Gyinru, ni byddai amheuaeth ar eu meddwl nad y peth cyntaf a ddelai i'w cyfarfod f'yddai gwynebau sur a phruddaidd eu gamekeepers yn dweyd eu stori drist nad oedd yr un aderyn i'w ganfod yn uulle, fol y rhosdiroedd ar ba rai yr oeddynt wedi gwarJI) canoedd o bunau wedi cael eu hysgubo gan finteioedd ysglyfaethus, arwyddair pa rai ydoedd "trylwyr," ac nad oedd yr un Uyn na "chrochan" yn yr afon oedd gynt mor lawu yn awr yn werth i daflu gwybedyn na phluen i mewn. Oblegid dyna gredo diysgog a di- gyfnewid llawer, or nad y rhan fwyaf o he wyr, mai os diddymir y Game Laws, y bydd- ai pob rhosdir ac afon yn fuan iawn yn holl- ol ddiwerth. Dyna un ochr i'r cwestiwn. Ond y mae yna ochr arall sydd lawer iawn mwy pwysig, ac a osodir allan yn y modd mwyaf desgrifiadol gan ohebydd y Daily Nows a yogrifena dan y penawd, "Hawliau ac Angbyfiawnderau Tenantiaid." Nid yw y gohebydd yma "wrth natur" yn coleddu un- rhyw gasineb yn erbyn y Cyfansoddiad Deddfwriaethol, oblegid dywed ei fod yn hen Dori, a'i fod hyd yn hyn wedi rhoddi boll bwysau ei gefnogaeth o du y blaid Geidwadol; ond y mae wedi cael ei ddwyn wyneb yn wyneb t gweithrediad y Game Laws presenol, ac y mae yr olwg a gafodd ar eu gwaith ang- hyfiawn a chreulawn yn eu perthynas a'r ffermwyr wedi rywfodd ysgwyd ei gredo. Mae ei brofiad yn ddigon cyffredin. Yn unig arddengys y ffaith nad nad yw y fferm- wr, boed ef Gymro, Sais, Gwyddel, neu Ysgotyn, os yw yn dyfod i mewn dan reol- aeth y cyfansoddiad, fydd yn trigo a etifedd- iaeth landlord fydd yn cadw cedwidfaes (preserve), bob amser yn feistr arno ei hun, neu o'r hyn lleiaf, nad yw yn feistr ar dyng- ed ei gnydau, y rhai sydd wrth drugaredd yr helwriaeth-adeinlog a pbedwar troediog. Gall, mewn gwirionedd, mai ar ewyllys da ei landlord, neu geidwad helwriaath ei landlord, y bydd y ewestiwn yn dibynu pa un a diy ei haidd neu ei faip allan yn daladwy neu ynte yn ddiwerth. Mae'n wir y gall y tenant am- aethyddol, os yw yn benderfynol o beidio a dyoddef y tirfaeliant gorthrymns ond serfyll hwn, nacau arwyddo unrhyw lease os na bydd yn rhoddi iddo gyflawn awdurdod i deneuo y game trwy ddefnyddio ei ddryll a'i rwydi; ond gyda'r cydymgais presenol am ffermydd, faint o amaethwyr sydd yn ddigon annibyn- ol i fynu cael gan eu meistri tir ailgynllunio y ffurfiau a'r amodau sydd yn awr ar lease, y rhai, hwyrach, oeddynt wedi bod yn gwasan- aethu ar yr un ystadau am g( nedlaethau? Mae y gohebydd y cyfeiriasom ato yn cry- bwyll am enghraifft yn mha un y darfu i un tirfeddianydd anrhydeddus wneud i'r rhan fwyaf o'i denantiaid arwyddo cytundeb a'u gwaharddent rhag defnyddio dryll ar eu tfermydd i'r un dyben amgen na saetnu adar y to a dychryn brain, ac a gyfyngai amser trapio cwningod i'r misoedd pan y gwnaent leiaf o niwaid, byny ydyw, o Hydref i Mawrth, ac na chaniatai ymyryd dim a hwynt yn ystod y misoedd pan y byddai y cnydau ieueinc gwyrdd yn fwyaf agored i'w difrod. Gwrthwynebodd un ffermwr o anoi- byniaeth mwy na'r cytfredin yn erbyn y telerau gorthrymus hyn, a llwyddodd mor belled ag i gael lease ychydig yn fwy ffafriol, trwy ba un yr oedd at ei ryddid i ddefnyddio rhwydau gwifr dros yr oil o'r flwyddyn, ond nid dryll. Ni ddarfu i'r tfafr hon dycio i'w amddiffyn rhag colledion trymion a blinder mawr. Er ei fod yn cau yn ofalus ar ei draul ei hun ei gaeau haidd i gwifr, eto yr oedd y cnydau hyn am lawer o acrau yn cael eu dyetrywio gan y cwniugod a fagent ac a luosogent yn y gwrychoedd a gyiiiuieut â', niaesvdd-eu dytudiad i mewn yn cael f" hyrwyddo, fel y drwgdybid, etin y gamJeeeeper gofalus. Pan y digwyddai i y^vfamoy redeg a'i phen i mewn i ddgfagl y rhwydwit gwitr a osodid mewn modd gonest i ddal y owningod mwy israddol, byddai y ffermwr druan, yn dJarostyngedig i alwad sarug oddt wrth y ceidwad digofus, yr hwn a dyngtti. y caffai "y 'sg'farnog hon ei danfon i'w arglwyddiaeth i Lundain yfory, a bydd ef yn siwr o roi stop i'r siort yum o boachio." Mae yr un egwyddor hefyd yn dal mor I gymhwys yn yr bawl o bysgota brithylliaid; a gall y ffermwr a feiddia fachu brithyllyn, neu adael i gyiaiil daflu ednogyn i'r nant a lifa drwy ei gaeau, gael ei hun Ulewn trwbl tost. Adrodda y gohebydd uchod, gyda dig- ofaint yn argraffedig ar gefn pob gair o'i eiddo, am enhgraifft yn mha un y cafodd ef, cyfaill i ffermwr caredig, trwy diroedd yr hwn y rhedai afon braf oedd yn llawn o f frithylliaid, ei atal yn sydyn, gyda ei fod yn bachu brithyllyn, gan geidwad tordyn, yr hwn a hawliai y tocyn anhebgorol. Mae arnom ofn fod hyn yn brofiad cyffredin. Mae y nentydd y tal i'r pysgotwr ymweled & hwy, a'r rhai ydynt eto yn rhydd i unrhyw un, hyd yn nod i'r ffermwyr a drigant ar eu glanau, yn few and far between. Pa mor ami y mae dyn wedi dychwelyd at ryw hoff afon sydd ganddo ar ol yspaid o ddeng mlynedd i'w chael wedi ei leasio i ryw glwb pysgota ydynt yn gyffredin am gadw yr hawl yn gyfangwbl iddynt eu hunain, neu i ryw geidwâd hotel anturiaethus, yr hwn sydd wedi ymgymeryd a gwerthu tocynau am hyn a hyn o ginis y pen. Mae yr hanes a rydd yr anffodus hwn o'i brofiad ei hun, er yn bell o fod yn ang- hyffredin, yn rhoddi amlygrwydd neillduol i un ochr o'r mater nad yw fel rheol yn cael ei gyfran briodol o sylw. Mae pobl yn rhy ami yn hbni oddiar dyttiolaeth anmherffaith y byddai difyrwch a'r holl ddigrifwch yn nglyn åg ef allan o'r ewestiwn yn yr ynysoedd bycbain hyn oni bai fod genym y fyddin fawr a dychrynadwy o gosbedigaethau a dirwyon, yn nghysgod pa rai y mae brlwriaeth-nad yw yn eiddo meddianol o gwbl-yn cael ei wylio lawer iawn gyda mwy o ofal nn'r meddianau mwyaf gwerthfawr; ao, os teg yw barnu dyn oddiwrth ei weithrediadau, na bywyd dynol mewn amgylchiadau y gallasem eu henwi, a'r rhai ydynt yn net atnm nag y mynir ini gredu. Ond ai nid oes gan fftrmwyr ein gwlad rywbeth i'w ddywedyd yn y mater pan y mae eu hewyllys eu hunain, y rhai ydynt yn cymeryd mwy o ddyddordeb yn y difyrwch helwriaethol na'r rhan fwyaf, yn dyfod dan Ybtyriaeth1 Pa ddosbarth yn yr holl gyfundeb sydd yn caru saethu neu bysgota mewn gwir- ionedd yn fwy na'r ffermwr Seisniy, neu'r amaethwr Oymreig, yr hwn weithiau a red y risk o fforffetio ei lease yn hytrach nag ymochel rhag taflu ei linyn ar ol amfcell i frithyll braf y digwydd ei ganfod yn gorwedd yn llonydd mewn llyn yn yr afon a basia trwy ei fferml Nid yw y cyfreithiau presenol yn hidio botwm am chwaeth a thueddiadau y rhai a garant y cyfryw sport & hwn mewn gwirionedd, ac eto byddai yn bosibl, fel y mae y trefniadau a wnaed gan feistri tir sydd dipyn yn fwy rhydd- frydig na'r gweddill o'u brodyr yn dangoe, ymgynghori &'u tueddiadau hwy i ryw raddau bob fod dystrywiad hollol y game yn dilyn hyny fel canlyniaduniongyrchclac anochelad wy. Wrth gwrs, yr agwedd fwyaf difrifol o'r cwestiwn ydyw yr un y cyfeiria y gohebydd dywededig ato pan y sonia am y difrodiadau a effeithir gan ysgyfarnogod a chwningod. Mae hyn yn awr, a bydd yn parhau am fisoedd i ddyfod, yn brofiad galarus tyrfa o ffermwyr. Mewn siroedd lie y mae helwriaeth pedwar- troediog yn heidio, mae dywediad yn cael ei gylchdaenu, sef fod chwe' cwningen yn bwyta cymaint ag un ddafad, ac fod tair ysgyfranog yn gyfartal mewn rhaib i chweoh o wningod. Mae hyd yn nod ieir y mynydd, neu grouse, wedi bud o fewn cylch gwybodaeth aoibell un yn gwneud colledion mewn ychydig orian gwerth canoe id o bunau ar ffermydd ucheldirol a ymestynant i'r gwastadeddau; tra am geirw, pan y gorwedd yr eira yn ddyfn ar y bryniau, dyfwthant gaean mor drylwyr a chwilod Color- odo neu locustiaid. Am hyn i gyd, ar etifedd- iaethau afreolaidd ac annhrefuua, uid oes iawn- os na chaiff ychydig benau o game a antonir i'r dyoddefydd fel anrheg ei ystyried ftl taledig- aeth. Os mentra y ffermwr gwyno a thuchan, cyfeir ef ar unwaith at ei lease gaeth a chyfyng- edig, ac y niae y cyfeiriad mewn naw allan o bob deg o enghre:liiiau yn anatebadwy yn ol llythyren y gyfraith. Ond, ac edrych ar Y mater gyda llvgad ymarferol, oferfyddai dweyd y dylasai efe fod wedi "bwrw'r draul," a gwylio yn erbyn hyn i gyd cyn cymeryd ei fferm; yr un peth aj phe dywedai rhywun wrtho ei fod i'w feio am beldio a chymeryd rhagocheliadau yn erbyn gwlaw, cenllysg, neu lifogydd sydyn. Mae yn tumlo, a hyny yn gyfiawn, ei fod yn ysglyfaeth i ddeddf wancus a didrugaredd; a gall pob heliwr yn eystal a phob gwrth-heliwr yn haiw4d gydymdeimlo Ag ef. ->