Y Dydd

CADWALADR JONES WHAT'S in a name? wedd y Sais. Y mae rhynbeth mewn enw, rhaid i ni gyfaddet byny; ond pan awn i geisio dyfalu beth all fod y rhywbeth hwnw, yr ydym yn cael ein hunain yn y niwl. Mae'rffaiith yn aros, er, "addau, yn anesboniadwy; yr hyn ydyw y ffaith sydd dywyll. Dywed hanesiaeth i ni nas gallai yr un o deulu George Villiers, y Due o Buckingham anfiodus hwnw a frad- lofruddiwyd yn amser Iago y Cyntaf, otidef clywed yr enw Felton, heb fod iasau o ar- swyd yn gymysgedig a chynddaredd yn tryd- anu eu cyfansoddiad, yn unig am mai Felton ydoedd enw y dyn a drochodd ei ddwylaw yn ngwaed eu tad. Y mae yr enw Wainwribht wedi cael ei anurddo yn ngolwg pawb byth er pan y cvflawnodd y Wainwrigbt o Lundain yr anfadwaith hwnw ar bevson Harriet Lane. Felly y Mannings o Bermondsey, Palmer y meddyg, Fish o Blackburn, &c.; ni raid ond dweyd enw un o'r cymeriadau duon uchod na bydd pawb yn barod i ysgrechain gan ddych- ryn ac arswyd. Y mae yr enw uchod a roddasom uwcbben ein hysgrif—Cadwalader J ones-bellach yn enw a ddyga i'w ganlyn .adgofion arswydlawn iawn, yn enwedig pan ei cysylltir a threflan dawel Dolgellau. Ac mor wahanol y sylwasom y mae yr enw hwn yn gadael ei effaith ar feddyliau rhai chwaithach y lleill. Bydd ei grybwyll yn ddigon i gynyrchu y bygytltion mwyaf ofn- adwy, a'r dialeddau mwyaf dychrynllyd y clywyd am danynt erioed o enau rbai; eraill wed'yn a ymcllyngant i'r dychryn mwyaf, ac a roddant ffordd i arswyd a braw, y fath nas gall y galon ddideimlad eu sylweddol); tra y mae eraill yn barod i waeddi gan dosturi a chydymdeimlad tuag at yr un fu yn achlysur i hagru y fath enw dymunol. Y teimlad olaf, gallwn dybied, ydyw y tebycaf i'r natur ddynol; o'r hyn lleiaf, dyna'r teimlad sydd fwyaf cydnaws â. meddwl dyn wedi ei greu ar ddelw Duw. A dyma un o'r elfenau prydferthaf yn nghymeriad dyn-y tyner, y meddal-galcn, a'r tosturiol; dyn caredig, agored ei galoo, a gerir gan bawb; ond dyn cretilawn, nwydwyllt, yr hwn a ddymuna i bob creulonedd ddyfod i ran ei gydgreadoriaid, hwn a ofnir gan bawb, ac a gaseir hefyd gan lawer. Modd bynag, dyna'r fath deimlad a ddangosir tuag at y dyn I ieuanc anffodus Cadwalader Jones yn y dref a'r gymydogaeth hon; ac y mae yn ddiam- heu genym mai dyna'r teimlad a gymerai feddiant o galon pob un a ddelai i gyffyrdd- iad ag ef, ac a ddeuai i wybod am ei hanes a'i gymeriad blaenorol. Nid oedd Cadwalader Jones yn cael ei adwaen yn y dref fel rbyw ruffian o ddyn- meddw, ewerylgar, ac afreolus; ni chlywsom fod gan neb un cwyn yn ei erbyn amgen na'i fod braidd yn ddiystyr o'r Sabbath; ac nid yw. yn ymddangos ei fod erioed o'r blaen wedi peri blinder na phoen i neb y tuallan i gylch ei deulu. Ni fu erioed yn cael ei wysio o flaen yr ynadon am boachio, nac am ym- ladd, nac am feddwi, ac ni wyddai o'r blaen beth oedd treulio noswaith oddimewn i garchardy, na beth ydoedd sefyll yn mox y carcharor i wrando ei brawf ar unrhyw gv- huddiad. Yr ydym yn protestio yn erbyn dull amryw o'r newyddiaduron Seisnig yn ceisio gwneud ei gase yn wahanol. Tybiant, gan ei fod wedi cael ei arwain i gyflawni y fath weithred, y gallant yn gyfiawn bardduo ei gymeriad yn seithwaith duach na'r cythraul duaf; ac ni phetrusant ei alw yn "atrocity-mongeryn "ruffian of the first breed," ac amryw cnwau portreiadol eraill. Ond cofied ein cyfnodolion Seisnig nad am- can Cadwalader Jones yn cyflawni yr hyn y cyhuddir ef o'i blegid ydoedd boddloni nwyd- au creulawn, dieflig, ac anystyriol, fel rhan fawr o'i frodyr o'r tu arall i ( lawdd Offa; na, y mae ei gymeriad blaenorol yn profi yn wahanol, a hyny yn eglur iawn, feddyliemni. I? Pe butssai wedi treulio ei oes fer i dywallt rhegfeydd, llwon, a chableddau, ymgymysgua chwmpeini o'r un nodwedd, a threulio ei r oriau hainddenol i gynlluniotrpa fodd i gario allan ryw ddrygwaitb, a thrwy hyny galedu ei galon, dystewi ei gydwybod, a seiio ei deimladau tyneraf, ni buasem yn synu cy- maint ei weled yn terfynu ei oes gyda'r ysmotyn du hwn yn ei ddangos fel an gwrthodedig gan hyd yn nod priod ei fynwes, ac yn ei neillduo fel un gwahanglwyfuso fysg dynolryw. Ond nid fel yna yr oedd; eithr yn gwbl wahanol. Chwi, ddyeithriaid o fanaa eraill, nS. wyddoch ond ychydig am yr amgylcbiad ond a glywch trwy hanes a man-chwedlau a gaot eu ffordd gyda'r awel deneu i bob cwr o'r deyrnaa, peidiweh a barnu wrth yr hyn a ddaw i'ch clustiau neu a gyferfydd a'ch llygaid mewn pob papyr newydd. Clywsom fod trigolion un dref yn y sir agosaf ond un i Meirionydd, mor ffyrnig eu hysbryd a chyn- ddeiriog eu teimladdu, fel y deuent i Ddol- gellau, pe caent ganiatad, i fod yn help i yru y truanddyn hwn o'r byd; a'r achos o hyny ydyw eu bod yn troi eu holl gydymdeimlad i gyfeiriad gwahanol, ac yn anghofio fod y gweithredydd yn gymaint o wrthddrych cydymdeimlad a'r un y cyflawnwyd y weitb- red arni. Nid oes genym ryw lawer o barch i deimladau y bobl hyn; y ffordd sydd gan- ddynt hwy i ddylanwadu ar eraill ydyw trwy ofn a bygwth, ac nid trwy gariad a maddeu- ant. Ond ai nid yw yn taro ar reswm y dar- llenydd yn awr y gallai fod dyn ieuane fel hwn, addfwyn, caredig, a chymwynasgar o ysbryd, yn ol tystiolaeth y rhai a'i hadwaen- ant ef oreu, ac un na chlywyd ei lais yn fwy nag y Lyddai yn weddus yn yr heolydd—fod un mor annhebyg i lofrudd wedi gwneud y gwaith echryslawn y dywedodd ef ei hun ddarfod iddo ei wneud, mewn gwaed oer, mewn tymer ddigyffro, ac yn berffaith ym- wybodol o beth redd yn ei wneud? Anhawdd iawn yw credu hyny. Onid ydyw yn debyg ei fod wedi cyflawni y weithred o dan ddy- lanwad cynhyrfiad ar y pryd, yr hwn gynhyrf- iad oedd a'i achos o'r tuallan iddo ei hun, ao felly, o angenrheidrwj dd, yn y druanes an- ffodus a lofruddiwyd? Mae yn beth anhawdd meddwl am foment y buasai dyn mor dawel a Cadwalader Jones yn codi ei ddwrn i dar- aw un o'r un rhyw âg ef, chwaitha.ch y llestr gwanaf, heb ei fod wedi cael ei wylltio, ei gyffroi, a'i yru i dymer y tuhwnt iddo ei hun gan rywbeth neu gilydd. O'r tu arall drachefn, heb ddymuno archolli teimladau neb, ond eto yn barnu y dylai pob ffaith a deifl oleuni ar yr achos poenus hwn gael ei dwyn i'r amlwg, rhaid i ni ystyried cymeriad blaenorol yr un a aberthwyd fel hyn megis i cynhyrfiad y foment. Hwyrach y beiir ni am ddyfod a hyn i'r cwestiwn o gwbl; ond, dywedwn eto na ddymunem agor briwiau nac archolli teimladau tyner y galon, yr ydym ar yr un pryd yn dweyd, os y lys am i'r carchar- or gael pob chwareu teg, a mantais ar bob amheuaeth a ddichon fod mewn eysylltiad i'r achos o'r weithred, y rhaid i hyn gael ei ddwyn i ystyriaeth, gan mai dyma lie mae prif, os nad unig darddle gobaith y truan a erys ei brawf ar y fath gyhuddiad. Mae'n wybyddus mai dynes o gymeriad amheus ydoedd Sarah Hughes, ac, tel pob un o'r cyf- ryw, yn teimlo yn bur hyf ar y rhai y bu yn digwydd bod mewn cyfatbrach rhy agos A hwy. Deallwn ei bod yn sefyll ar delerau felly a'r carcharor, Cadwalader Jones, ac yn coleddu y dybiaeth fod ganddi gystal hawl ar logell a meddianau gwr y Pare a'i wraig ei hun. Yn ol yr hyn a glywsom—nis gallwn sicrhau ei wirionedd, ond y mae yn bur nod- weddiadol o'r ymad&wedig—daeth a'r hawl hwn yn mlaen y noson y cyfarfyddodd a'r carcharor, set y noson olaf y bu fyw, a hynf