Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
4 erthygl ar y dudalen hon
/ - TREFRIW. , , .;
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
TREFRIW. Cynaliodd Eglwys Annibynol Ebenezer y lie nchod, gyfarfodydd i ordeinio Mr. M. O. Evana o Goleg y Bala, yn weinidog ar yr eglwys uchod, ar ddyddiau Mawrth a Merchar, Chwefror 26ain a'r 27ain, 1878. Gwasanaethwyd ar yr achlysur gan y porsouau. canlynol;—Am 7, nos Fawrth, dechreuwyd gan y Parch. T. R. Davies, Rhiw, a. phregethodd y Parchn. LI. B. Roberts, Tanygrisiau; a 1). S. Davies, Bangor. Am haner awr wedi 9, boreu dydd Mercher, dechreuwyd gan Mr. D. Jones, Coleg y Bala. Llywyddwyd gan y Parch. R. Smith, Bettws- ycoed. Darllenwyd papur gwir alluog ar 'Natur Eglwys,' gan y Parch. R. W. Griffith, Bethel. Holwyd y gofyniadau gan y Parch. LI. B. Roberts, ac atebodd Mr. Evans hwynt yn alluog ac i'r pwrpas. Wedi cael arwydd gan yr eglwys a'r gweinidog drwy godiad deheulaw, yna gweddiodd y Parch. R. Thomas, Bala, am fendith ar yr undeb oedd wedi cael eiffurfio. Pregethwyd i'r gweinidog gan y Parch. D. S. Davies; ac i'r eglwys gan y Parch R. Thomas. Am ddau, dechreuwyd gan y Parch. J. J. Roberts (Iolo Caernarfon), a phregethodd y Parchn. LL B. Roberts a D. S. Davies. Am chwech, dechreuwyd gan y Parch. J. Rees, Bagillt, a phregethodd y Parchn. R. W. Griffith, Bethel; ac R. Thomas. Heblaw y rhai a enw/d, yr oedd y personal1 canlynol yn bresenol:—Parchn. R. M. Jonea. Dolyddelen; T. Morris, Dowlais; R. P. Williams, Wasnfawr; J. A. Roberts, Ponkey, Rhos; a W. E. Morris, Llanbedr; myfyrwyr or Bala; Mri. LI. 11. Jones. W. Owen, T. Rowlands, W. Thomas, a J. J. Jonos. Pregethwyr- Mri. W. Williams, Dolyddelen; a E. Jones, Llanrwst. Cafwyd cyfarfodydd rhagorol o'r dechreu i'r diwedd. Yr oedd y cynulleidfaoedd yn lluosog, a'r gweinid- ogion ar eu huchelfanau; yr oedd pob un o honynt yn adrodd 'geiriau gwirionedd a sobrwydd;' yr oedd y weinidogaeth fel gwlith, a hwnw 'fel gwlith Hermon yn disgyn ar fynyddoedd Seion.' Mewn gwirionedd, yr oodd yr Arglwydd yn arlwyo gwledd i'w bobl o basgedi^ion breision a gloyw win puredig; yr oedd y gorchudd yn cael ei ddifa nes yr oadd y bobt yn gweled 'ardderchawgrwydd gwybodaeth Crist Iesu.' Mae Mr. Evans yn ysgolhaig gwych, ac yn bragethwr rhagorol. Bu yr eglwys yn Trefriw yn ddoeth iawn yn ei dewisiad Dymunem iddo oes hir a llwyddianus i weithio yn ddifefl yn ngwinllan ei Argl wydd-ceinciau ei ddefnyddioldeb fyddo yn cerdded drwy yr ardal, ei degwch fyddo fel olewydden, a'i arogl fel Libanus; y rhai fyddo yn aros dan gysgod ei weiuidogaeth fyddo yn cael eu 'troi o dywyllwch i oleuni, ac o feddiant Satan at Dduw.* Haedda y cyfoillion yn Trefriw ganmoliaeth uchel am eu caredigrwydd yn darparu lluniaeth i'r dyeithriaid; nid oeidynt am orthrymu'r dyeithr yn nhir Trefriw, yr oeddynt fel pe buasent wedi bod yn ddyeithriaid eu hunain, ac felly yn cofio lletygarwch-taled yr Arglwydd iddynt. Nid oeS genym bellach ond dyweiyd fel yr apostol Paul, 'Bellach, frodyr, byddwch wycb, byddwch berflaith, dyddaner chwi, syniwch yr un peth, byddwch heddychol; a Duw y cariad a'r hedd- wch a fydd gyda chwi.'
i i LLANBEDR, GER CONWY.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
i i LLANBEDR, GER CONWY. Cynaliwyd cyfarfodydd urddiad Mr. W. E. Morris o Athrofa Annibynol y Bala yn Eglwysi Cvnulleid- faol Salem 'a Soar, ar y dyddiau Mercher a lau, y 27ain a'r 28ain o Chwefror, pryd yr oedd yn bresenol y Parchedigion R. Thomas (Ap Yychan), Bala; D. S. Davies, Bangor; Z. Mather, Bermo; T. Morris, Bryn Seion, Dowlais; R. W. Griffith, Bethel; R. M. Jones, Dolyddelen; R. P. Williams, Waenfawr; J. Rees, Bagillt; J. A. Roberts, Ponkey; LI. Bryniog Roberts, Tanygrisiau; R. Smi'^h, Bettwsycocd; Crngwyson Davies, Rhiwbryfdir; Morgan, Llansant- ffraid; Roberts, (M.C.), Evans, Trefriw; Mr. Williams, Dolyddelen; Mr Roberts, Penmaenmawr;ynnghyda'r Mri. W. Thomas, D. Jones, W. Owen, Uwchlyn Jones, T. Rowlands, J. James Jones, ac H. Jones, myfyrwyr. Nos Fercher yn Salem, pregethwyd gan y Parchn. Z. Mather, Bermo; a Morris, Bryn Seion; ac yn Soar gan y Parch. D. S. Davies, Bangor. Boreu dranoeth, am haner awr wedi naw yn Salem, cymer- odd yr urddiad Ie. Darllenwyd papur rhagorol ar 'Natur Eglwys,' gan y Parch. T. Morris. Holwyd y gofyniadau gan y Parch. Z. Mather, ac atebwyd hwy yn gryno, pwrpasol, a theimladwy, gan Mr. Morris. Dyrchafwyd yr urdd-weddi gan Proff. Thomas, a rhoddwyd siars i'r gweinidog gan Profit. Thomas, ac i'r eglwysi gan y Parch. S. Davies. Am ddau, pregethwyd gan y Parchn. Morris, Bryn Sei°u; a Z. Mather; ac am chwech gan y Parchn. D. b. Davies a'r Proff Thomas. Dechreuwyd y gwahanol gyfarfodydd gan Crugwyson Davies, ^agult, Bryniog Roberts, a W. Owen (myfyr'_WI> ^aiwyd cyfarfodydd rhagorol o'r dechreu i r diwe ( cynull- eidfaoedd lluosog, ac arwyddion affllw6 0 loddlon- rwydd yr Arglwydd ar y gwoithrediadau.—Uwchlyx J ONES.
..HOLIAD AT FEIRDD LLANRWST.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
HOLIAD AT FEIRDD LLANRWST. Ai troi'n berson-gynff«nydd—wna Isgoed, ysgafn geiliog tywydd? I gael a chub lle'n glochydd, Yn Llanrwst pan ddaw lle'n rhydd? Moel Idrib.
LE'RPWL.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Eglwys Annibynol Gymreig yn y dref: ac yr oedd J»fle y capel yn hynod o fanteisiol i'r drefedigaeth Cymreig gyntaf a sefydlodd yma, yr hon yn benaf oedd yrf nghymydogaeth St. Paul's Square. Erbyn yr adeg grybwylledig, yHoedd poblogaeth y dref wedi ymestyn tua'r pen deheuol, er naioedd tu draw i Eglwys St. Jame3 fawr heblaw palasdai boneddigioa; ond rhwng yr eglwys hoaoa'rafon, yr oedd nifer o heolydd a breswylid gan y dosbaith gweitbiol, yn mysg y rhai yr oedd bagad o Gymry. Parotoisid eisoes un capel Cymreig ar eu cyfer yn yn Beaufort Street, gan y Methodistiaid Calfinaidd, er ys peth amser; ond meddyliai ychydig o'r cyfeill- Jon yn y Tabernacl fod drws agored iddynt hwy thau Gyda chydsynial yr eglwys a Mr. Breese, cywerwyd ystafell uwchben stabl yn Watkinsop street, ac ymrwymodd 16 o'r aelodau i ofalu am y lie. C&dwent 100 Ysgol Sabbathol a moddion crefyddol ar y Sabbath, a phregethai Mr. Breese yoo bob nos Fawrth yn gyson am yn agos i ddeunaw mis. Trwy eu diwydrwydd a'u hymroad, llwyddodd y cyfeillion hyn erbyn diwedd 1828 i gasglu cynulleidfa o tua 40, yr hon a lanwai yr ystafell. Gorfu yn awr iddynt edrych allan am le rowy cyfleus, a chawsant yard yn Greenland Street, lie y codasant gapel bycban am JE300, gyda ground rent blynyddol o tl8. Agorwyd ef ddydd Nadolig, 1828. Bellach, teimlent eu hunain yn adigon calonog i ymgorffoli yn Eglwys Annibynol, a dewiswyd Jones a George Owens yn ddiaconiaid. Nifer yr aelodau ar y pryd oedd 17. Yn mis Hydref, 1829, anturiasant i rod ii galwad i Mr. John Jones, myfyr- iwr yn Athrofa Hackney. Un fl wyddyn yr arosodd ef, a symudodd i Runcorn at y Saeson. Yn Ionawr, 1832, arweiniwyd yr eglwys i feddwl am Mr. Thomas Pierce, aelod cyfrifol a phregethwr cy- northwyul yn Eglwys Dinbych. Bu yn llafurio yn eu mysg am yn agos i flwyddyn; ac yn Rhagfyr, 1832, ordeiniwyd ef yn weinidog iddynt. Mae Cyfiawnder a'i goffidwriaeth yn ein rhwymo i dystiolaethu ei fod wedi aberthu by wioliaeth gysur- u. yn Ninbych i gymeryd gofal eglwys fechan o 38 o aelodau, Llafuriodd yr eglwys a'r gweiaidog yn ddiwyd am y pum' mlynedd nesaf; a bendithiwyd eu llafar fel ag y cynyddodd rhifedi yr eglwys o 38 i 94, a'r cyfraniadau blynyddol o £45 i £ 241. Yu ngwyneb y llwyddiant hwn, aethant yn adigon eofn i feddwl am gapel mwy; a chawsant yn Beaufort Street, lie y codwyd capel gwerth <2,200. Agorwyd ef Mai 6, 1838. Rhifedi yr aeladau erbyn hyn oedd 121, o'r rhai-yn mhen 40 ralynedd, y mae pump yn awr yn aelodau yn ein Pjith, sef Richard Hughes, Chester Street; Thomas Wynne; Edward Jones, Mill Street} Mrs. Roberts, -Eagle Terraee; a Mrs. Emma Owens. Y ddiweddaf yw yr unig un sydd yn aroft o'r 16 a symudodd o'r Tabernacl yn 1827 i ddechreu yr achos yn Watkin- SOn Street. Yr oedd Robert Jones, un o'r diaconiaid, *edi dychwelyd i'r Tabernacl yn 1835, a dewiswyd Daniel Owens yn ei le. » Yn 1840, ymwelodd y Parchn. B. Chidlaw o'r America, a WlllialDl o Landilo Fawr, A'r dief; a chydag arddeliad neilldaol, buont yn offerynau i RYffroi meddyliau canoedd o'r Cymry. Ychwaneg- wyd y flwyddyn bono at yr eglwys 86 o aelodau; o'r *hai y mae William Jones, Beloe Street, yn aros hyd I heddyw. Yn y flwyddyn hon, neillduwyd David Varies a Rees Rees at y ddau ddiacon oedd eisoes Inewn ssydd. Parhaodd yr eglwys i weitbio yn ddiwyd yn y I Wynyddoedd dilynol, heb fawr o lwyddiant ym- ddangosiadol. Fel yr oedd yn naturiol i ddysgwyl, ar ol y llanw mawr yn 1840, daeth tymor o dawel- "'ch a thrai graddol; ac erbyn 1848, yr eedd y thifedi wedi lleihau o 240 i 204, a'r cyfraniadau o i £ 261. Ao yn y flwyddyn hon, er eu gofid, ^Reth dyryswch anghyffredin ar fasnach y dref, ac 'eth lluaws o'r Cymry ar ddisperod. Collodd yr Oglwys 40 o'i haelodau, ac erbyn diwedd y flwyddyn jiid oedd yn rhifo ond 164. Ond ni phallodd ffydd- *°odeb y gweddill, canys y mae y cyfrifon yn "angos fod yn agos i £ 100 yn fwy wedi eu cyfranu y flwyddyn ddilynol nag yn y flwyddyn cyn y l*aihad. Am y tair blynedd nesaf, parhaodd yr i deimlo effeithiau annymunol 'blwyddyn y Jj'hwildroadau.' Yr oedd nifer yr aelodau yn dal yn ^digynydd, a baich amgylchiadau yr achos yn P^yso yn drwm ar yr ychydig oedd yn alluog i'w fcynal. Teimlai eglwysi eraill y dref gyffelyb "endid, a phenderfyowyd dal ar y flwyddyn 1852— ?ef yr haner canfad er dochreuad yr achos Anni- Cymreig yn y dref yn 1802— i wneud ymdrech Sjta'iol i esmwythau beichiau y dyledion ar y capeli. t oedd flwm y dyledion oil yn agos i £ 5,000; ac f^yr. diwedd 1852, yr oeddynt wedi cyfranu a ?*}asglu £ 2,064. Eglwys Bethel a ragorodd, canys a gyfranodd ei hunaa £ 360, er nad oedd rhifedi 61 haelodau ond 174. a y flwyddyn 1851, symudodd Mr. Davies i a neillduwyd Mri. David Jones, Robert ac Edward Jones yn ddiaconiaid, gyda'r tri eiaoea mewo swydd, Yn ganlynol i'r cyffroad mawr yn 1852, cafwyd tymor o lwyddiant cymharol, ond nid oedd eu cysur yn ddigymysg. Bu ymdrechion Mr. Pierce yn Nghymru, i gasglu at y Jubili, yn brawf rhy lym ar ei gyfansoddiad: o hyn allan, yr oedd ya dihoeni yn raddol, a gwelai pawb fod ei nerth yn pallu, a'i fod yn analluog i gyflawni ei weinidogaeth gyda'r egni a'r ffyddlondeb a ddangoswyd ganddo am ya agos i chwarter canrif. Yn 1856, wedi hir ymdrech yn ngwyneb ei wendid, cyflwynodd ei ofal gweioid- ogaethol yn ol i ddwylaw yr eglwys; ac yn mis Mai, 1857, efe a fu farw. Yn hanes yr eglwys hon, y mae gweinidogaeth Mr. Pierce yn cymeryd i fewn haoer y tymor, ac yn teilyngu mwy o sylw nag a ellir ei roddi iddo yn yr adroddiad hwn. Bychan ac eiddil oedd yr eglwys pan y daeth ef ati, ac analluog o honi ei hUll, heb gymhorth y fam-eglwys yn y Tabernacl, i gyflawni yr yebydig oedd ef yn ei gael at ei gynal- iaetb; ond yo fuan daeth yn hunan-gynaliol, a thrwy ei wasanaeth ef i'r Tabernacl yn y tri thymor yn ystod ei weinidogaeth ef y bu hi yn amddifad o fugail, addalwyd y cymlierth a dderbyn- iwyd yn y dechreu. Fel progcthwr, dnwioydd, a bardd, yr oedd Mr. Pierce yn dra adnabyddus i'r genedlaeth ddiweddaf; ac fel gweinidog, y mae ei goffadwriaeth yn arogl peraidd nad ymedy &'r eglwys hon tra byddo yr ychydig sydd ya ngwedd- ill, o'r rhai a fagwyd wrth ei draed, yn aros mewn eysylltiad A, hi. Yn mis Mai, 1858—20 mlynedd i'r mis yr agor- wyd y capel, y cynaliwyd Cyfaifod Jubili, acy canwyd anthem 'Taliad y Ddyle J,a Illawen- asant â. llawenydd mawr dros ben.' Ond er mor ddymunol yr amgylchiadau, yr oedd y bwlch yn y weinidogaeth yn peri pryder; eithr trwy diriondeb Pen yr Eglwys, arweiniwyd hwynt i gyfarfyddiad a'r Parch. N. Stephen, Sirhowy; a Mehefin, 1859, sefydlwyd ef yn eu plith. Yr oedd yr eglwys yn awr yn rhifo 259-ei rhif uwchaf hyd yn hyn, y capel yn ddiddyled. a'r dyfodol yn obeithiol. Llafuriodd Mr. Stephens yn egaiol am flynyddau; ond o herwydd fod ansawdd y gymydogaeth yn newid, a'r Cymry yn symud yn uwch i fyny, dechreuwyd teimlo nad oedd y capel bellach mewn lie ffafriol i gynydd yr eglwys; ac yn niwedd 1867, nid oedd y rhifedi ond 263. Yn y flwyddyn hou, cafwyd tor yn Park Road, ar gongl Northumberland Street, a chodwyd capel arno sydd wedi costio £ 6,258. Yma y treuliodd Mr. Stephen a'r eglwys chwe' blynedd dedwydd iawn, hyd Ebrill, 1874, pryd y bu efe farw, yn 50 mlwydd oed. Cynydd- odd yr eglwys i 305 o rifedi; ac er fod baich y ddylei newydd yn drwm, gweithiwyd o ddifrif, a thynwyd hi i hwr i £ 3,475. Collodd yr eglwys fugail doeth a gofalus, a phregethwr call ac addysg- iadol, ac am y drydedd waith cafodd ei hun mewn cyflwr amddifad. Yn y cyfamser hefyd, cafodd yr eglwys deimlo oddiwrth golli yr ben ffyddloniaid, uo ar ol arall, 'fel yegafn o yd yn addfedu i'r crymao.' Yn 1871, bu farw Mr. Robert Price, y tryaorydd; ac yn 1873, bu farw Mr. Gsorge Owens, yr ysgrifeoydd; ac eraill nad oeddynt efallai mor gyhoeddus yn eu cyiohoedd, ond yn anwyl iawn gan yr eglwya. Llanwyd y byichau yn y ddiaconiaeth trwy neill- duad Mri. Davi l Davies, E. Roberts, W. Parry, a B. J. Owen, at y tri oedd eisoes mewn swydd. Yn mis Hydref, 1876, sefydlwyd y Parch. D. M. Jenkins yn eu plith, ac y mae pob argoalion fod a fyno Pen yr Eglwys a'r dewisiad. Teimlai yr eglwys, gan ei fod ef mor gyfarwydd yn y Saesnaeg ag yn y Gymraeg, ei fod yn gymhwys neillduol i gyfarfod ig anghenion Eglwys Gymreig mewn tref 1 Seisnig; ac y mae y llwyddiant nodedig a ddilynodd ei sefydliad yma yn cyfiawnhau y dysgwyliad a ffurfiwyd ganddo ef a'r eglwys. Y mae yr eglwys yn awr (Ionawr 1878) yn rhifo 406; y gynulleidfa ar nos Sabbath yn llon'd y capel; a'r Ysgol Sabbath- ol yn fwy llewyrchus nag y bu am amser. Yn y flwyddyn ddiweddaf, lleihawyd y ddyled i £ 2,855; ac yn ychwanegol, casglwyd Y,450 i dalu am yr Organ beraidd a hardd. Yr ydym yn awr wedi olrhain Hanes yr Eglwys am haner can' mlyneld; ac mewn cydnabyddiaeth ddiolcbgar am y nodded a'r amddiffyn dwyfol sydd wedi bod fel mur o'n hamgylch-yr arweiniad a fu fel 'cwmwl a niwl y dydd a llewyrch tin I fflamllyd y nos;' a'r arddeliad neillduol a galonogodd y ffyddloniaid yn eu gwaith o lafurus gariad at hyd y blynyddau; yr ydym yn gostyugedig obeithio am I wenau yr Arglwydd yn y dyfodol. Disgyned deuparth o ysbryd y tadau ar eu plant a'u holyn- wyr. ]