Y Dydd

DRWGDYBIAETH YN WREIDDYN HELYNT Y BALA. MR. GOL.-Canwaith y dywedodd fy hen athraw, fod dyn yn gweled mewn arall y peth sydd ynddo ef ei hun, a milwaith er decbreuad yr helynt poenus yn y Bala y mae ei ddywediad wedi rhedeg drwy fy meddwl. Ai tybed mai gweled mewn eraill y peth sydd ynddynt hwy eu banain y mae y Parch. M. D. Jones gi blaid, pan y maent byth a hefyd yn priodoli rhyw ameanion annheilwng i bawb sydd yn methu cydolygu a, hwyl Mae eugwrthryfel wedi deebreu mewn drwgdybiaetb, ac yn cael ei ddwyn yn mlaen trwy gamddarluniaetb. Er cael yn ngbydi r Bala y Pwyllgor diweddaf, yr oedd yn rhaid priodoli i'r blaid arall y drwgamcaniou mwyaf bradwrus ac annheilwng, a tbraniwy y wlado dy i dt, a chynal cyfarfodydd cyffrous, i'w camddarlunio. Ni phetrusai dau neu dri o weinidogion cydmarol ieuainc, na raid i'w henwad ddiolch iddynt am ddim end aim derfysgu, hawlio iddynteu hunain yr holl credit e-m amddiffyn rhyddid ac Annibyniaeth yr eglwysi, a brandio ben weinidogion duwiol a gwelthgar, sydd wedi dal pwys y dydd a'r gwres, no wedi profi eu hunain trwy eu gweitbredoedd yn deilwng o ymddiriedaeth a pharcheu benwad, fel bradwyr diegwyddor a pheryglus i'w benwad. A fu rywbryd er dyddiau Jannes a Jambres y fath gais byf ac annuwiol i dynu hen weinidogion profedig i warth? IS, a ellir dycbymygu am ffordd fwy etfeitbiol i ladd crefydd yn ein heglwygi, na ohrëuanymddiried ynddynt yn eu gwein- idogion? Eto, dyma ddynion, ac yn weinid- ogion ea hunain, na phetrusaot roddi bys yn Dgbanwyll" llygaid crefydd, trwy gynhyrfu eglwysi, a llenwieu roeddwliau & rhagfarn a chasineb, hyd yn nod yn erbyn eu gweinidog- ion eu hunain. Yn s'cr, y maeyn rhyfedd gan yr Hybarcb Batriarch puritanaidd o Gaer- gybi glywed rhai o'i gwwpas yn awgrymu ei fod yn fradwr i'r enwad y mae wedi ei Was- anaetbu oshyd, a cbyda'r fath lwydddiantj ond bydd yn rbyfeddach es gall unrhyw ddicbell gyfrwyslwyddo i gael gan eglwysi Mon gredu foi y fath beth yn bosibl iddo. Mae gan arweinwyr 'plaid Michael' ffordd ddidrafferth iawn i roi cyfrif pabam y mae cynifer o'r hen fyfyrwyr wedi cymeryd yr ochr arall. Wrtb reswm, rhyw amcanton annbeilwng sydd yn eu oymell bob un, rhaid eu gwarthnodi fel rhai dwl a diegwyddor, yn gweithrednoddiarddiat neu hunanlesjnisgellir meddwl fod cymaint ag un yn dilyri argy- hoeddiad gonest a goleuedig ei gydwybod. Dyma fel y dywed Mawddwy Jones yn y DYDD am Medi y 12, 'Nis gwn am fwy na. "dau neu dri o'r eyfryw wedi troi yn erbyn y Parcb. M; D. Jones, ac y mae y rhai hyny wedi troi i'w wrtbwynebu oddiar elyniaeth bersonol tuag ato.' A wnaiff fy nghyfaill Mawddwy Jones, sydd yn hdni y fath wybodaetb, enwi y 'dau neu dri' uchod sydd wedi troi yn erbyn y Parch. M. D. Jones, •oddiar elyniaeth bersonol,' ac enwaf finau lddan neu dri' or -huqain, a rhagor, sydd wedi troi yn erbyn, nid M. D. Jones yn bersonol, ond ei wrthrytel, a hyny nid oddiar 'elyniaeth bersonol,' ond oddiar argyhoeddiad cydwybod o'u dyledswydd i wneuthur yr byo oedd gyfiawn a theg, a hyny yn erbyn y teimlad o gyfeillgarwch personol. Pe buaswn i, a 11a eraill o'r ben fyfyrwyr, yn c'ymeryd cin harwain gan deimlad pereonol, buasem yn glyou wrth M. D. Jones, er pob annhrefn ac afreoleiddiwch; ond ystyriwn nad wrth deimlad pereonol yr oeddwn i weithreda tiiewn mater cyboeddus; ystyriwn mai yr enwad oedd pia yr atbrofa, ac mai er mwyn yr enwad yr oedd yn bodoli, ac nid cr mperson unigol. Mae y 'Mynegiad' eto yr un mor anffael- edig a bollwybodol meWlJ barnu motives. Ië, y 'Mynegiad' bydenwog a chamarweiniol y talwyd diolchgarwch i'r ddau awdwr am dano yn y Bala, ac y dymunwyd cael ail argraffiad o hono. Wel, da fyddai cael ail argraSiad/gyda diwygiadau/ oblegid mae y cyntaf wedi ei brofi yn wacthus o anghywir a | chamarweiniol. Yn y 'Mynegiad,' cyhuddir Dr. Rees, Abertawe, Dr. Thomas, Le'rpwl, a T. Williams, Ysw., Merthyr, o fod am dair blynedd ar ddeg yn casglu cwmni i ladd Coleg y Bala. Yr ben stori sydd wedi ei dweyd ganwaitb, a ben stori y dysgid ni i'w chredu pan yn yr Athrofa. 0 ba le y cafwyd y cwmni? Mae yr esboniadcyfleusyn barod wrtb law, yr wyf yn ei adnabod er's blyn- yddaa, dyma fo, 'Rhai o blith en teulooedd eu hunain; a rbai hen fyfyrwyr anfoddog, yn herwyddgwasga arnyntynlled drwm iddysgu eu gwersi; eraill yn anfoddog o herwydd cael eu dysgybla am ryw fan droion annheil- wng, llawer o'r rhai sydd ar gof a chadw hyd y dydd hwn; a rhai anfoddog o berwydd gwrthod o M. D. Jones, am resymau neill- juol, fyned i'w horddiadaa; rhai yn anfoddog o herwydd darostwng o bono ychydig ar eu balchder; a rhai pwyllgorwyr anfoddog o berwydd na cbaent eu fforddeu hanain- waeth heb ea henwi." Na waeth yn ddiau, oblegid mae yn gwasanaethu amean Dr. Pan a D. Rees yn well i ddwyn cybaddiadau cyffredinol yn erbyn doebarth lluosog, nag enwi personau neilldaol, ac yn fwy cyfleaB i wneud baeriadau hyfion na cbeisio ea profi. Gwelir fod y brodyr hyn yn eistedd mewn barn ar yr hyn na pbertbyn i neb ond Chwil- iwr y calonaa a Phrofwr y meddyliau; ond am danaf fyhun dywedaf, 'Mai bychan iawn genyf fi yw cael fy marnu genych chwi.' A gofynaf, 'Pwy ydych chwi i farnu gwas un arall?' A ydych chwi yn lao, a'ch amcanion yn berffaith Lrywirr? Mewn gwirionedd, mae yn anbawdd peidio troi yr edliwiaeth iselwael yn ol, a gofyn yn ddifrifol, 'Ai yn ddiachos' yr ydych chwi yn ymladd mor selog dros M. D. Jones? Edrychwch adref, frodyr, rhag ofn mai gweled eich delw eich hunain yr ydych mewn eraill. Os bydd Dr. Pan a D. Rees yn dewis, wrtb ddwyn allan ail-argraff- iad o'r 'Mynegiad,' mae iddynt groesaw i gyferbynu yr hen fyfyrwyr sydd yn sefyll dios y Cyfansoddiad Newydd, yn ea cymer- iad'fet myfvrwyr ac fel gweinidogion, a'r hen fyfyrwyr sydd yn sefyll dros yr Hen Gyfansoddiad; Gan eu bod wedi dechreu ein barnu, enwer y rhai oedd yn methu dysgn eu gwersi, aeyn euog o droion annheilwng. Edrycber result yr arholiadao, er gweled ar ba ocbr y mae y rbai oedd yn y bon y pryd hwnw. Nid ofnwn yr ymchwiliad, ac i'r gelynion fod ya farnwyr. Ond pabam y tnabwysiadwyd y dull isel- wael o briodoli amcanion annheilwng yn y ddadl honl Nid oes eisieu dyfalu am yr amcan. 'Os bydd arnoch eisieu lladd ci,' meddir, 'rhoddwcb enwdrwgarno.' Yroedd eisieu lladd dylanwad y rbai oedd yu wrth- wynebol i M. D. Jones, ac i'r dyben hwnw y peth cyntaf a wnaed oedd rhoi enwaa drwg ar nifer fawr o honynt. Nid ydym wedi anghofio llyihyrau cableddus a ditenwol y Gelt, yn y rhai y difenwid henafg*yr parchus a dtniwed fel Dr. Rees, Abertawe, a'r Parch. W. Griffiths, Caergybi, ac y gelwid gweinid- 9 ogion parchus eraill yn gwn, ac y cyfiawn- bai yr Atbraw ei waith oddlwrth ymddygiad Esaiah yn galw rbyw offeirinid drygionus yn tgwn mudion;' ac telly, am roi ar ddeall.fod y gweinidogion hyny o'r un cymeriad ag offeir- iaid drygionus dyddiau Esaiah. Gydag ym- ddar:gos:ad y IIythyrau hyny, daeth difenwi a ditrio gweinidogion yn glasurolj wedi, cael esiampl mor uchel a'r Prifatbraw, daeth pob scriblwr o'r blaid i deimlo fod ganddo drwydd- ed i ddifrio a baeddu pawb o'r blaid arall. Yn sicr, nid i'n hen Atbraw yr ydym i ddiolch na buasai ein heglwysi wedi codi yn ein herbyn, oblegid yr oedd boll rediad ei iytbyrau yn tueddu i bed iddynt edrych arnom yn annheilwng o'a parch na'u hym- ddiried. Ond i ddynion ystyriol yr oedd y fath yjgrifenn yn bradychu gwendid yr achoff y ceisid ei amddiffyn. Mewn dadl deg ac anrbydeddus ymgedwir rhag difrio personau a phriodoli amcanion annheilwng. Ond anrbydeddns wir! Pa le y mae anrhydedd y bobl a roddasant eu gair i Mr. Roberts, Wrexham, na chyffyrddid a'r Minute Boole, pan y n ei ddiniweidrwydd y gadawodd ef iddynt, gan ddweyd yn yr Amwythig ei fod yn ymddiried i'w 'word of honour!' Pa le y mae anrhydedd y bob! a gauasant Bodiwan yn erbyn y Proffeswr Lewis, a'r myfyr- wyr, ac yn He anfon gair i'w hysbysu o hyny, yn gadael iddo ef a'r myfyrwyr fyned i fyny at y ty, a chael drws, cauadi Pa anrhydedd sydd mewn anfon y llythyrau dienw, a rhai ag enwaa wrtbynt, mwysf difriol a ffiaidd, yn cynwye yr athrod gwaethaf i'r Proffeswr Lewi?, a D. Roberts, Wrexham? Na, nid anrhydedd a tbegwch, ond drwgdybiaeth a chamddarluniad yw yr arfaa ymresymol a ddefnyddir yn y ddadl bon. Mewn cyfarfod cyffrous yn Ffestiniog, i guro i fyny am voters, dysgai yr Athraw,'os iawn yr hysbya- iad, am iddynt beidio ymddiried mewn dynion yn y mater dan sylw. Tuedd oniocgyrchoi y ddysgeidiaeth yna ydyw creu anymddiried: 1 yr hyn sydd yn cloddiodan sylfaeni cymdeith- f as. Yn Ffestiniog, He yr oedd y gweinidog- ion bob un, y rhai oeddynt yn meddu y fantais orea i wybod y gwir am yr amgylch- iadau, o herwydd eu mynyobiad yn y Pwyli- gorau, yn gross i'r Heo Gyfansoddiad, tuedd uniongyrchol, os nad amcan amlwg, y fath athrawiaeth oedd creu anymddiried yn y gweinidogion. Dr. Pan Jones, areitbiwr arall yn yr un cyfarfod, a warthnodai y gweinidogion sydd wedi sefyll yn ddiyegog yn yr on ochr ag y safai yntau lainablwydd- yn yn 01, drwy eu eydmarn i archoffeiriaid diegwyddoradrygionus dyddiau Crist; galwai Bwyllgor yr Amwytbig yn 'gyfarfod y' Archoffeiriaid,' a chydmarai M. D. Jonef, am yr hwn y dywedai yn y DYDD ddvrf flynedd yn ol, ei fod am gael y 'geiniog S'i geiniogwerth,' ac am yr hwn y dywedai yn 1 Genedllai na blwyddyn yn ol, ei fod wed* curo pawb am flogardio, i Luther ac Jestl GrLt! Coffai y cyfarfod hefyd fod lofn f bobl' wedi cadw yr Archoffeiriaid hyny rbag gwneod rhywjgamwri gwaradwyddas iawn, ,,0 anogai y lbohl'y n Ffestiniog i gadweù hofn at eu gweinidogion. Athrawiaetbau braf i'w dysg11 gan ddau weinidog yr efengyl, un yn Athra^ a'r Hall yn Ddr.; un yn tueddu i grgu any*fl^ ddiried, a'r Hall yn tueddu i wneud y gweiØ. idog yn slave i 'ofn y bobl.' BelJach dy^ gwyliwo glywed fod y ddau, pan yn eyenevfj* rhan yn urddiadau y dynion ieuainc dan eu gofal, y naill yn anog yr ? gadw eu hdfn ar eu gweinidog ieuanc, a'r llall yn eu rhybuddio i ymddiried ynddo. Ond, o ran hyny, hwyra<> y bydd y case yn wahanol, ac felly y raid cael taetics gwahanol. Dicbon y byd" dyn ieuanc yn bleidiwr selog i'r han Gy'f$O ansoddiad, ac felly y byddai yn ddoeth f t anog y bobl i ymddiried ynddo, a eu harwain ganddo. Mae rbai o cofio ad eg felly, pan oeddym yn deilwng^ bob ymddiried, ac yn werth anfon llythy •private atom i'n gwa'dd i'r Pwyllgorau P f feddylid y ceid ein cefnogaeth. Ond yo er pan ydym yn metha o gydwybod,