Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
4 erthygl ar y dudalen hon
CWESTIWN MYNWENT TRAWSFYNYDD
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
CWESTIWN MYNWENT TRAWSFYNYDD MR. GOL.,— A fyddwch chwi mor garedig a chaniatau ych- ydig o'ch gofod i mi. Yn ddiweddar, pan ar ymweliad eyda chyfaill i mi a Thrawsfynydd, aethom ein dau i fynwent eglwya henafol y Llan iymweled â. beddrod rhai o'm perthynasau, ac er fy syndod a'm gofid, cefais fod careg bedd oedd ar un o honynt weii ei symud ö'i lie, a'i rhoddi o'r neilldu; ac fel yr oeddym yn myned yn mlaen, gwelem amryw eraill yn yr un sefyllfa. -gymaint a dwy a thair o honynt ar gefnau eu gilydd. Cyfrifasom gvmaint a naw ar hugain fel hyn wedi eu tyiiu o'u lie priodol, a diamheu genym pe buasem yn myned drossy fynwent i gyd fod yno lawer yn ychwaueg yn yr un ystad. Beth yw yr achos o'r annhrefn yma, tybed? A oes yna neb yn gofalu am y fynwent? Pa fodd y raae trigolion Trawsfynydd yn ga-llu guddef y fathaflerwch1 Hwyrach y rhydd rhywun air o eglurhad ar hyn. Iona.
LLEW MEIRION.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
LLEW MEIRION. SYR,— Yn eich rhifyn diweddaf, ceisia un a eilw ei bun I Yr hen Fadyn o'r Owm' roddisicrwydd pwy yw gwir 'Lew Meirion,' ac er mwyn cad arnhau ei dystiolaeth, cynygia fod i Maccomo gaei ei osod yn farnwr, ond yr wyf yn gwahan- iaethu oddiwrth yr Heu Fadyn am gymhwysder y cyfryw berson i fod yn feirniad, am nas gwyr ond y nesaf peth i ddim am lewod, oblegid dy- wed yn ei lythyr fod un o'r llewod sydd yn trigo I.. j' 1 j¡ l yn Meirionydd yn trigianu yn nghreigiau FfoSt tiniog. Pwy erioed a glywodd am lewod yn trigo mewn creigiau] ,Mae yn ytnddangoa i m' mai ychydig iawn a wyr Yr hen Fadyn o'f Cwm am lewod, pan y dywed nad oes gan yr hwn a eilw ei hun yn 'Lie w Meirion,' ac sydd yn byw yn Nolgellau, lais Hew. A glywodd yr Hen Fadyn y brawd hwn yn rhuo? Os y clywodd ef. rhaid fod ei gymhwyader i farnu rhwng llais a llaia yn isel iawn. Dywed yr Hen Fadyn yn ei lythyr fod un Mr. 0. R. Owen, Ffestiniog, wedi cael ei urddo yn ngorsedd farddonol Llyn Geirionydd flynydd- oedd yn ol. Wel (a defnyddio hoff air y Madyn) pa beth yw gorsedd farddonol Llvn Geiriooydd1 A oedd hawl ganddi i urddo? Pa. beth yo ych- waneg ydyw na bod ychydig o rigymwyr, ac eithrio dau neu dri, yn dyfod at eu gilydd i gyfl'.J tadlu mewn stump%oratory? A chaniatau foci ganddi hawl, os nad ydyw wedi gofaltl urddo y Mr. 0. R. Owen er's dros ddeng mlynedd yn ol) Did oedd ga.nddi hawl i hyny, gan fod un arall yn cael ei adnabod wrth yr enw Llew Meirion, Dolgellau. A ydyw hawl gorsedd Llyn Gair- ionydd yn cyrhaedd yn mhellach .180 phlwyf Ffeatiniog? Os nad ydyw, feallai fod gan y ddaii frawd aralt hawl gorsedd l'r enw, ond nad ydyw teyrnwialen eu gorseddan, mwy nag un Llyn Geirionydd, yn cyrhaedd ond hyd at derfyn en plwyfi. Folly anhawdd iawn ydywpenderfynl1 yr hawl ar y tir hwn. Oyn y gellir penderfynu i bwy y mae y teiti o Lew Meirion yn perthyn, dylem rodtlilyiflaenoriaetli i'r hwn a ddefnydd- i iodd yr euw gyntaf, a hwnw, yn ddian, yw Llew j Meiriou ^Dolijellau), ac nid dibynu ar dystiol- aeth unjmor anghymhwys i farnu rhwng lleisiau a'r Hen Fadyn, oblegid y mae y cadnaw hwn wediftreulio gormod o'i amser yn awn lleisiau dalluanod, gwyddau, a m&n gywion eraill, i wybod y gwahaniaeth rhwng rhuad Hew a bref- iad llo; fa diolched yr Hen Fadyn nad ydym yn cynceryd y cwrs cyffredin a'i hiliogaeth pan yn rhoddi eu tystiolaeth mor ddibris, ac eled t'vr ddaear' mor fuan ag y gall rhag ofn y byddwn yn rhoddi haner coron am ei gynffon, fel y maent yn arfer gwneud â'i frodyr ar lethrau Cadair Idris.—Yr eiddoch, DANIEL O'R FFAH.
. ■ v,li ■ ^ _I¡ ARTHOG.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
■ v,li ■ _I ¡ ARTHOG. Ysgol y Bwrdd.-Rhoddwyd gwlead o de a bara brith, &c., i holl blant yy ysgol hon ddydd ? Gwener diweddaf. Yr oedd pwyllgor wedi ei Gwener diweddaf. Yr oedd pwyllgor wedi eilj ffurfio i'r pwrpaa o gasglu arian a gwneud y dar- pariadau. Gwasanaethwyd wrth y byrddau gan amryw o foneddigesau yr ardal. Ar ol i bawb cedd yn bresenol gael eu gwala a'u gweddill, ymwahanwyd wedi cael llwyrfoddloorwydd. Yn y*hwyr cafwyd cyfarfod cyhoeddus dan lywyddiaeth Mr. John Jones, Shop, un o aelod- au y Bwrdd Ysgol, ac arweiniad Mr. J. Ellis, ysgrifenydd y Bwrdd Ysgol. Yr oedd y rhaglen yn cyowys anerchiadau gan y cadeirydd, Mr. T. J. Stevens, Henddol, Mr. John Thomas, Post Office, (set tri o aelodau y Bwrdd), a'r Parch. R. Rowlands, Llwyngwril. Caneuon gan blant hynaf yr ysgol yn cael eu harwain gan Mr. J. 0. Jones, yr ysgolfeistr; adroddiad- au gan amryw o'r plant (yn Gymraeg). Canodd y plant ieuangaf (infants) yn hynod awynol dan arweiniad yr athrawes, Miss Pritchard, ac hefyd canodd Misa Pritchard ei hun ddwywaith. Cafwyd c&n hefyd gan Mr. Foulkes Jones, yagol. feistr y Bwrdd yn Llwyngwril. Rh^nwyd tyst- ysgrifau i 22, sef i'r plant oedd wedi bod yn bresenol 400 allan o 431 o weithiau y bu yr ysgol yn agored y flwyddyn a basiodd. Yr oedd dau, sef David Lewis, a Catherine Roberta, wedi bod yn bresenol bob tro, ac fally enillasaut eu hysgol yn rhad am y flwyddyn ddyfodol. Darllenwyd adroddiad yr Inspector a gafwyd ar yr examination diweddaf, yr hwn oedd yn fodd- haol iawn. Yr ysgdl wedi enill £1917s. fwy o grant na'r flwyddyn o'r blaen, yr hyn sydd yn glod mawr i'r ysgolfeistr a'r ysgolfeistres. Ar ol rhoddi pleidlais o ddiolchgarwch i bawb oedd wedi tanysgrifio a helpu at ddwyn y wledd a'r cyfarfod yn mlaen, ymwahanwyd wedi cael un o'r cyfarfodydd goreu a gafwyd erioed yn Arthog. g :r, 'J' H' .i.U .J' Aj'lfcMfc'Jr- i
;ADGOF UWCH ANGHOF. ;
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
iddo'n bwyllo^ ei wala-'Ai fel ynaroeddat ti'n trawoWHEHiar He yn'l. rooe wed'yu, gan ofyn aja yr un eglur-had. Ond bUilD, pan y gallai, o afaelion y fath grafangau, y crochlefai 0., 0 paid, Wil anwyl, paid. Do, amddiffynodd lawer ar ei gyfeillion, mewn liawer dull, mewn llawer man, &'i dafod, a'i ysgrifell, a'iddwrn. Ni chredaf iddo erioed ymosod ar neb yn ddi- achos, o'r hyn leiaf, oni cba'i ei demtio i dalu adref, pan nas gallai cnawd ddim dal yn hwy. Yn y dj Miau rhamantus hyn, yn hytrach na galw yr heddgeidwaid, a rhedeg i lys yr Ustus- iaid, fe setlid y rhan fwyaf o gwerylon ytymbor gan, rymusder a ddeheurwydd gewynol. An- hawdd iawn ydoedd ganddo, hyd yn oed wedi heneiddio o hono, faddeu i rai o'i ymosodwyr b waidd a gydnnent i'w faeddn, megys Ned Penycefn, a rhyw gymdeithion iddo o'r dref, a'i baeddent tua ffordd y Llwyn. Nis gallai un o'r fath lwfriaid byth wrthwynebu ein harwr. Llawer o gymhorth i chwerthin a gefais pan yr adroddai am y llabwst mawr, heinyf, y Robin Hafodoer,yn dianc am ei fywydoffordd William Rhobet yn Llanelltyd, gwedi iddo bechu yn ei erbyn yn yr Halfway, adeg talu cyflog y coed yn GarthgalL Tua'r adeg yroa y sefydlwyd Clwb y Llan, ac yr oedd ein harwr yn un o'r rhai cyistaf ynddo, a bu yn hynod o ffyddlawn yn anfoniad y tnliadau uiisol iddo ar hyd ei oes lie bynag y byddai. Teithixld lawer yno hefyd o wabanol faoan i'r wledd, y 25ain o Fehefin, dydd genedigaeth Syr Robert Va.ughan, diwedd- af. Bu ei gyfarwyddiadau call, a'i areitbiau doniol a phert, o lawer o fudd a dyddordeb i'w frodyr ieuainc ac eraill yn yr hen gymdeithas wydn a chyfeillgar hbno. Gan iddo dderbyn badau Annibyniaeth ac Ymneillduaeth yn ar- benigol yn morau ei oea yn Rhydymain i'w gyf- ansoddiad cryf a helaeth, yr oedd y ffrwyth yn dechreu tori allan i bwrpaø pan yr oedd efe yn llanc yn Llanfachreth; a chredaf fod yno rai yn fyw etc o Gorsrgarnedd i Benystryt, ac oddiyno drachefn i'r Ganllwyd a'r cylchoedd, hyd yn Mhenygroes, a gofiant am y dylanwad a roddes William Rhobert i gychwyn Ymneillduaeth, a Rhyddfrydiaeth, ac Annibyniaeth eglwysig pan ydoedd hi braidd yn dywyll i fentro allan yn erbyn cyfeiriadau politicaidd a phroffeswrol teulu Naunau. Nid gwlanen o ddyn' a allai bregethuj athrawiaeth 'newydd' yn y dydd- iau Toiiaidd hyny. Gall haneswyr am ddechreu- ad Rhyddfrydiaeth ac Ymneillduaeth yn Llan- fachreth, a Meirion yn gyffredinol, adael enw fy heii gyfaill galluog allan yn yr oerfel, er hyny oil, ei enw yntau gyda'r ardderchog lu, A fyn barch er a fo'n bod.' Ei ffyddlondeb fel cyfaill a brofid yn eglur a chryf iawn yn y r adeg yma ar ei oes mewn llawer dull. Nodaf un enghraifft,-yr oedd ei gyfaill Rowland Parry, 'rwy'n meddwl, o Ben'resgynfa, wedi myned i'r America, ac oddiyno gohebai ar droion at William Rhobert, ac yn un o'r llythyr- au hyny gofynai Rowland i'w gyfaill a elai ar genadaeth i geisio parotoi rhyw lances garuaidd o Benc'ogwynau i dd'od yn wraig iddo erbyn y delai o'r Taleitbiau Unedig i'w chymeryd er gwell ac e1.\ gwaeth! Cenadaeth go bwysig, onide, ddarllenydd, i'w hymddiried gan y naill lane i'r llall, a'r fath bellafoedd rhyngddynt! Fodd bynag, ymaith a William Rhobert dan hopian, ys dywedai yntau, o'r dref yna ryw noson i dreio'i ddawn dros ei gyfaill Rowland yn nghyf- eiriad Llyn Gwernan. Byddai adrodd yr boll j hanes am y garwriaeth hbuo yn debyg o dynu ar ol Cywydcl y Drindod' yn ei feithder. Fel y gellid dysgwyl oddiwrth y fath substitute gallu- og, terfynodd y garwriaeth by proxy hbno yn mhriodas anrhydeddus rhwng y cfdeuddyn wedi i Rowland groesi tbnau'r Werydd i dderbyn ei anwylyd yn ddilychwin o law ei gyfaill pur o Lanfachreth. Arcaodd y gyneddf yma, o fod yn flyddlawn i'r ymddiriedaeth a roddid ynddo, yn gref iawn yn fy hen gyfaill ar hyd ei oes, a theimlad pob un a gafodd berffaith adnabydd- iaeth o hono, fel y dywedodd Etnrys am Ieuan • Gwynedd, ydoedd, Gwyatlaawn fy mywyd ar wiredd ei air.' Wedi hyn, cawn ein cyfaill yn myn'd ar dramp i Le'rpwl i ymberifeithio gyda'i gelfyddyd, a donio! iawn ydoedd ei adroddiadau o'r cyfnod hwnw am eihelynt heb fedrunemawrddim Saes- oueg, 3 n gurfod cydweithio S, dyniou o wahanol genodluedd, yn ymboenigyda dirgelion y grefFt, a'r arddull ffasiYlioI Seisnig, yr hyn oedd yn j dra gwahanol i eiddo Rhydymain, Llanfachreth, a Chanycoed. Un Mr. Thomas Owen a fn ei brif hyfforddydd gyda'r gelfyddyd, a'r iaith, a defion Seisnig yr adeg hdno, a. bu ei barch a'i gariad yn fn wr iawn tuag at Mr. Owen ar hyd ei oes. Yr oedd y naill fel y llall yn gyflawn yn yr ymddiriedaeth i'w gilydd. Nid wyf yn sicr a oedd fy nghyfaill yn aelod crefyddol y pryd hwnw, er y gwn ei fod yn ofni Duw ac yn cilio oddiwrth ddrygioni yn fwy na llawer. Elai yn ffyddlawn bob Sabbath, o gyffiniau y Brownlow Hill (cyn adeiladu capel Salem) i'r Tabernacl, yn nhop Cross Hall Street; a pha ryfedd fod y fath wrandawr meddylgar a thraff mor selog gyda'i gynnlliad yn y Tabernacl, ollegid yno, y pryd hwnw, y gweinidogaethai seraph y prag- ethwyr Cymreig yn mherson yr anfarwol Wil- liams o'r Wern. Llawer awr ddifyr a bendithiol, yn ddiau, a dreulfasom yn Ffestiniog yngwran- daw, ar ein hen gyfaill yn adrodd rhanau mor helaeth o bregethau Mr. Williams, o'r adeg wyl- aidd hono ar ei fvwyd, pan yr aeth gyntaf erioed o'i gartref yn Nghwm-hwy-sain, yn ei wisg o frethyn cartref, i bregethu i ardal Rhydymain. Slipiodd y pregethwr ieuanc i fewn yn ddiar- wybod i'r hen swyddogion, ac wedi i Wmffra Evan gymhell rhyw hen frawd i ddechieu yr oedfa i aros nes y deuai y pregethwr ieuaoc yno, gwelid y llanc diaddurn yn ymwthio'n mlaen. Ychydig, os dim, a feddyliai yr hen frodyr syml, ond duwiol hyny, en bod yn gwrandaw am y tro cyntaf ar un a ysgydwai gynulleidfaoedd cref- yddol Cymru a rhanau o Loegr, trwy gymhorth yr Ysbryd, a'i hyawdledd anorchfygol, fel yr ys- gydwid coedwig gan gorwyntoedd. Lanciau tfasiynol yr oes gysetlyd hon! faint o honoch chwi, ag sydd yn wrandawyr cyson ar brif breg- ethwyr yr oes, efallai, a all sefyll neu eistedd am haner awr i adrodd pregethau a darlunio nod- weddion angylion eglwysi'r Oymry? Felly y gwnai William Rhobert, a bu ei feddwl clir, a'i gof treiddgar, a'i galon ddidwyll, a'i dafod hy- awdl yn foddion gras helaeth i In yma a thraw ) mewn llawer cylch. Am un felly gellir dweyd eto- Asio wna hen oesau'n ol A swyn yr oes bresenol.' Gwnaiff cofiadur ac adroddwr da, a fuasai yn llygaid a chlust dystion o un o hen enwogion yr areithfa, lanw y bwlch pwysig a edy llyfr y *cof- iant' heb ei gyfleawi'n briodol. (Pw barhou.)