Y Dydd

Y FASNACH FEDDWOL A'R BOBL. [Darllenwyd yr isod yn Nghyfrinfa Temlwyr Da Penrhyndeudraeth, aoa Wener, Medi 12fed, gaa y Pat ch. D. G. Ev*ns. ] Yn ddiweddar gwnaed ymgaia i gael gan yr ynadon leihau nifer y tafarndai yn y gym- ydogaeth hon. Gwnaed cais o gymydog- aethau eraill, ond goddefer i ni gyfyngu ein tiylw at yr ymdrech a wnaed genym ni yn y gymydogaeth hon. Yn^gyntaf oil, goddefer i mi gywirocamargraft sydd ar feddvbau ihwer partbed iymddygiadau yr ynadon tnag at y ddirprvryaeth a ymddangosodd o'u blaen. Taenir chwedlau fod yr ynadon wedi amlygu y dirmyg mwyaf yn bosibl tuag at y gweini- dogion ymddangosodd o'u blaen, ac iddynt orchymyn iddyntfyned ynnghyIeh eu busnea » threio pregathu yn well, a pheidioyrnyraeth mwy a phethau na phertbyna iddynt Digon pi in y rbaid i mi ddweyd £..1 arwydd chwedl. au wedi eu .cyjrysgu mewn breci, ar yr uchod ac eglur y w fod y neb a'u lluniodd wedi bod a y %v yn tori eu syched gyda rbywbeth cryfach na th6 a choffi. Gwo y cyd-dystiolaetha y ddau weinidog fL1 o flaen yr ynadon, ar gais y pwyllgor, imj, pan ddywedaf iddyntgael y derbyniad mwyaf parchus a cbaredig yn bosibl. Nid geiriau gwag ydoedd eiddo y Parch. D. S. Thomas, pan y dywedai eu bud fel dirprwyaeth yn teimto y diolchgarwch llwyraf i'r ynadon Am eu derbyniad parcbus a sharedig. Rhodder ef i lawr mewn faith ddiamwya fod y ddau foneddwr, W. G. Oasson, Yaw., a Dr. C. Williams, Dyffryn, wedi ym. ddwyn yn holloll deilwng o'r faine yr eistedd- ent arni yn eu derbyniad boneddigaidd i'r ddirprwyaeth ddanfonwyd atynt. Er dywed- yd o honom hyn, nid ydym wedi ein bodd- Joni yn y gwesthrediadau. Cytyd ein han- foddlonrwydd o'r ffaith fod yr holldrwyddedau wedi en hadnewyddu, fel y credwn ni, oblegid nad oedd yr ynadon yn gwybod beth oedd terfynau an hawliau. Dywedodd y eadeirydd nad oedd ganddynt hawl i wrthod adnewyddu unrhyw drwydded, oddieithr fod daliwr y cyfryw wedi ei brofi yn euog o droseddu deddf y trwyddedau, a chydnabyddodd fddo ddywedyd hyn mewn llythyr a dderbyniasom oddiwrtho ar ol hyny. Eglur yw fod y sylw hwn wedi achosi llawenydd mawr drwy holl wersyll y tafarnwyr, ond credwn y bydd i'w llawenydd droi yn dristwch, pan ddeallant fod y boneddwr ar y fainc wedi gwneud cam- gymeriad. BwriadwD yn y nodiadau hyn gyffwrdd ya fyr i tbri o betbau. 1. A oes genym fel trethdalwyr hawl i ymyraeth yn mater y trwyddedau ? Atebwn yn dJibetrua fod. Profir hyn gan y ffaith fod y gyfraith yn hawlio fod y cyhoedd yn cael rhybudd o gytarfodydd y trwyddedau, lawn tait wythnos cyn eu cynaliad. Gwydd- emollfod rboddirhybudd yn angenrheidiol pan fyddai cais i gael ei wneudam drwydded newydd, ond hwyrach ei fod yn newydd i rai o honom, fod rhybudd wedi ei roddi ar ddrysau y gwahanol eglwysi, yn angenrheid- iol o flaen cynaliad cyfarfod blynyddol y trwyddedau. Rhybudd i'r cyhoedd ydyw hwn, a'i ystyr y iy w tod gan y cyhoedd bawl i wybod am adeg ei gynaliad rhag y gall fod ganddynt reswm dros ymyraeth ar yr am gylchiad. A wnaed hyn elenl 1 Nis gwydd- QIB, ond nid ydym hyd yma wedi cyfatfod a neb a'i gwelodd. Prawt arall o hyn ydyw y golofn sydd yn y ddychweleb o dai trwydded- ig ddaafonii i'r ynadon gan y swyddog aydd a gofal hyn arno. Vn y daflen hono ceir colofn a alwn yn golofn y gwrthwynebwr —cynwysa le i uarhyw un fydd yn gwrth- wynebu i roddi ei enw ar gyfer y drwydded ( y golyga wneud el wrthwynebiad. Mae I genym awdurdod dros ddweyd mai y rheol gyftredin ydyw gadael y golofn bon yn blanl; neu roddi y gair nil ynddi. Dywed W. A Holdwortb, Ysw., Bitrgyfreithiwr, fod gan byd yn nod ddyeithr ddyn hawl i wrthwyn- ebu adnewyddiad trwyddedau. Wele ei eir- ian, "The renewal of a license may be op- posed by a stranger to the parish or town, or by one who possesses no qualification oither by residence, occupation, or property in con- nection with it." A dywed Mr. Hendle, clerk yr ynadon yn Darwen, fel hyn, The Queen's Bench would in a proper case issue a mandamus to enforce the right of objections to be heard." Credwn y gwna hyna wasan- aethu ar y pwnc o hawl I ymyraeth a mater y trwyddedau. 2. A oes angen lleihad yn nifer y tafarn- dai yii y Penrhyn? Diau mai atebyrym- holiad hwu yn foddbaol ydyw y rhan an- hawddaf o'n gwaith, a byny am ein bod yn sangu ar derfyna t lie nad oes deddf bendant. Fel hyn y dywedir gan awdurdod uchel ar y lunter hwD, I All licenses for thp sale of intoxicating drinks.ar held from year to year at the discretion of the licensing mag- istrates, whose right and duty is to review every year the wants and requirements of their districts, with a view of deciding whether the renewal of existing licenses is required in the interests of the Public." W mts, requirements, ac interests y public sydd i bet. ierfynu nifer y tafarndai aogen- rheidiol mewn cymydogaeth, ac nid yw pawb yn cydolygu ar ba nifer or angenrheidiau hyn sydd yn anbebgor er-cyaur adaioni cymydog- aeth. Dywed ynad cyflogedig Aberdar fel hyn, One in 150 far in excess. One to 500 ample." Arglwydd Aberdar a ddywed fel hyn, "One to a thousand quite sufficient." Ya awr, gadawer i ni daflo golwg dros yr angenrheidiau yn y gymydogaeth bon. Cych- wyner o'r Penrhyn Arons i'r Refreshment, I ceir tua 270 llath o daith, O'I'Refreshment i'r Griffin tua 135 llath, o'r Griffin i'r Royal Oak tua 55 llath, o'r Royal Oak i'r Osmond Hotel tua 70 llath, o'r Osmond Hotel yn ol i'r Penrhyn Arms tna 185 Hath. Gwyr y cyf- arwydd ein bod wedi gwne id triangle; ao o'i fewn gwelir fod pnmp o dafamdtli. Rhodder y llatheni achod at eu gilydd a gwnant tua 715 o lacheni, ac felly ceir tafarn ar ben pob 143 o latheni ar gyfartaledd. (Ceir un arall eto yn nghanol y cylch hwn, ond ei fod yn wag oblegid methu cael neb i tyw ynddo). Yn Penybwlch drachefn, pell- der o tua haner milldir oddiwrch y pump a enwyd, ceir tafarn arall. Nid ydym yn meddwl fod neb na chydnabydda fod hyn yn fwy na digon ar gyfer anghenion y gym- ydogaeth, beb gymetyd ond y ffon lathen i fegur y cyfryw. Oydmarer hyn eto a nifer y preswylwyr. Preswylia yma yn ol y cyf- rifiad diweddaf ychydig droa 2,500, ond cy- merer y rhif hwnw er gweled sut y saif y cyfrif. Rhaner y rhai hyn rhwng y chwe' tafarn, a gwelir fod yma dafarn âr gyfer pjb 416! o'r preawylwyr, a chyf- rif dyn, dynes, » phlentyn. Cyfrifir fod ar gyfartaledd bump yn mhob teulu, hyddai yma felly, 500 o benou teuluoedd. ac y mae yma dafan. ar gyfer pob 86 o'r teuluoedd. I Gallwn dybio fod hyn eto yu dangosfod yma lawn mwy na'r gofyn o'r angenrheidiau hyn. f Unwaith eto, goddefer i ni ofyn barn y gvm- ydogaeth ar y mater hwn. Credwn fod 500 yn nifer digon uchel o benau teuluoedd y gymydogaeth. Yr oedd Uawn 400 wedi arwyddo y dJeiseb yn gofyn gan yr ynadon leibau nifer y tafarndai. Mae yr amgylch- iadau gwasgedig presenol yn peri fod yma lawer i ffwrdd, yn y South a lleoedd eraill, yn gweithio. Byddai d weyd fod 50 i ffwrdd yn rhoi y nifer yn ddigon isel. ac nid oes, with reswm, neb dros deuluoedd y cyfryw wedi arwyddo y daeiseb. Yn ol y cyfrif hwn nid oes ond 50 wedi eu gadael rhwng y tafarn- wyr a'u perfchynasau hsb fod wedi arwyddo y ddeiseb gyflwynwyd i'r ynadon yn gofyn am atal rhai o'r trwyddedau. Felly gwelir it fod 4l o bob 5 yn barnu fod yma ormod o dafarndai. Yn erbyn hyn dywedir mai nfd yn Haw y trethdalwyr mae'r bawl i farnu. faint sydd yn ddigonol. Gwfr. Ond gan- ddynt hwy mae y cymbwysder farnu, ao mae y Llywodraeth wrth basio egwyddor y Local Option yn eydnabod mai yn eu Haw hwy y dylai yr hawl fod heiyd. T&n yr am- gylchiadau credwn mai doethineb yn y v faine fuasai cymeryd ei harwain gan laia unol y trethdalwyr. Arweinia hyn ni at y pwnc mewn dadl rhyngom a'r ynadon. 3. A oes gan yr ynadon hawl i wrthod adnewyddu trwyddedau 1 "Fac oes," meddai Mr. Casson, "oddieithr fod daliwr y drwydded [ wedi ei brofi yn euog o drosodda deddt y trwyededau." Ond wrth chwilio gwelwn nad oes gan yr ynadon hawl i adnewyddu trwyddedau y cyfryw. Dywed Mr. J. C. Fowler, ynad cyflogedig Abertawe, (a chyd- nabyddir ef yn awduriod uchel ar ddeddf y trwyddedau) fel hyn, "Rhaid i mi gyfar- wyddo yr ynadon y gallant wrthod trwydd- ed ar un euogfaraiad; credaf nae yw ein gallu wedi ei gyfyngu i ddau euogfariftad." Gwyr y mwyaf angbyfa^wydd fod croesl trwydded ddwy waith yn ei gwnead yn ddi- »» rym i'w daliwr, pan ddaw cwyn drachefnyn ei erbyn. Ond creda Mr. Fowler fod y drwydded yn ddirym ar ol y trosedd cyntaf, t wrth yr hyn y gwelir mai nid rhoddi hawl i ynadon atal mae euogfarniad y tafarnwr, eithr cymeryd ymaith ei bawl i drwyddedu y drwydded. Wele, yr atebiad a roddwyd gan Clerc yr ynadon yn Bath y dydd o'r blaen ar y mater hwn, "You may overdo, one, youfj. may even over-ride two, but you cannot over do three." < Ond yn awr, at eu hawl i wrthod trwydd- edau pan na fyddo cwynion yn erbyn en dAl. wyr. Fe gofir ein bod yn gadael allan yr eithriadau yn y nodiadau hyn, gan sylwi ar yr hyn sydd yn ddeddf gyffredinol yn y mater. Y peth goreu yma yn ddiau fydd dyfyniadau o ddyfarniadan rhai ga eu hystyr- ied yn awdurdod ar y pwnc. Hwyraoh na fyddai o le i nidd weydi ni fod ynymddyddan â L. Fory. Ysw., A.S., a'i fod ef yn ein sierh,,ti fod yr awdurdod hollol sydd gan yr ynadon yn beth nas gall unrhyw ddyn ei amheu, ddim yn ddigon, Rc nad ystyrid fod S. Pope, Ysw., Q.C. wedi dweyd hyn yn gyboeddua yn ngbynadledd ddirwestol Melrion ddim yn derfynol ar y mater. Gadawer i ni ynte fyned ychydig yn mhellach, er nad at awdur- dod uwoh. Mwy dymunol genyf fuasai rhoddi y dyfyniadau hyn yn yr iaith eu Uefar- wyd, ond gill mai mwy buddioi fydd rhoddi rhyw gyfieithiad ohonyot. Yn y Liverpool Daily Post am Medi 5ed, yn ngholofn at ein gohebwyr, ceir a ganlyn:—"Trwyddedau,-— Nid oes amheuaeth o gwbl yn oghyl^ mater. Mae gan yr ynadon trwyddedol gyf. lawn allu i wrthod neu adnewyddu." Eglur yw tod yr uchod yn atebiad i gwestiwn ar y mater, ac nad yw yn cael ei roddi ond ar awdurdod y geltir sefyll ati. Dywed Syr R. Cross, yr Ysgrifenydd Cartrefol dan y Weinyddiaeth o'r blaen, "fod gan ynadon yr heddwch allu digonol wedi ei roddi iddynt ,) gan y gyfraith i reoli caniatad tawyddedau i dai cyhoeddus, pe byddai iddynt ei arfor, yn gymaint a bod ganddynt yr un gallu i wrthod