Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
<6-■:■ HAWLIAU GWLEIDYDDOL…
<6- ■: HAWLIAU GWLEIDYDDOL A CHREFYDDOL YR ANNG- HYDFFURFWYR. TRWY oddefiad yn unig y mae yr An- nghydffurfwyr yn y deyrnas hon yn cael byw a bod. Nid ydym yn bur sicr fod ein darllenwyr i gyd yn cofio hyny-yn wir, yn gwybod mai dyna y ffaith. Bu adegnad oedd iddynt gymaint ag oddefiad. Yr oedd yn rhaid i bob un o ddeiliaid y deyrnas addoli yn yr Eglwys Sefydledig neu, o leiaf, nid oedd iddynt ryddid i addoli mewn un man arall. Yr ail flwyddyn wedi pasio Deddf yr U nffurf-, iaeth gwnaed Deddf arall, yr hon a'i gwnelai yn annghyfreithlon i arfer math yn y byd o wasanaeth grefyddol, ond yn unig yn ol trefn Eglwys Loegr, mewn unrhyw fan lie byddai mwy na phump dros un-ar-bymtheg oed, heblaw y teulu, os mewn anedd-dy, yn bresenol. Y gospedigaeth am y trosedd cyntaf oedd tri mis o garchar, neu dalu pum punt o ddirwy. Y neb a geid yn euog eilwaith, byddai raid iddo dalu deg punt, neu fod yn y carchar am chwe mis. Yr oedd y trydydd trosedd yn dwyn cospedigaeth o ganpunt o ddirwy, neu saith mlynedd o alltudiaeth. Ac os dychwelai yr alltud yn ol yr oedd efe o dan ddedfryd marw- olaeth. Pa faint a ddyoddefwyd am y chwarter canrif canlynol, gan y rhai a deimlent nad cyfiawn ger bron Duw oedd iddynt wrando ar ddynion yn hytrach nag ar Dduw, dydd y farn yn unig a'i dengys. Y mae meddwl am yr hyn sydd; ar gael ar dudalenau hanesiaeth yn ein harswydo. Yr oedd y ddeddf hon, a'r holl ddeddfau eraill oedd yn difreinio yr Annghydffurfwyr, yn ganlyniad naturiol Eglwys Sefydledig trwy gyfraith gan y Wladwriaeth. Yr oedd y trawsder cynt- af yn galw am y lleill. Ond yr oedd cydwybod yn gryfach na chyfraith an- nghyfiawn, ac egwyddor yn drech na dychrynfeydd cospedigaeth. Yn 1689 pasiwyd Deddf Goddefiad. Y mae y syniad yn wrthun i'r eithaf. Senedd Gwlad yn honi bod yn Gristionogol yn pasio Deddf i'w deiliaid gael eu goddef i addoli Duw yn ol cymellion eu cydwy- bod Ond yr oedd hyn, eto, yr unig ffordd resymegol i beidio cospi Annghydffurfwyr tra y cedwid yr Eglwys Sefydledig. Ac yn ddiau edrychid ar y "Goddefiad fel caffaeliad anmhrisiadwy. Y Ddeddf hon sydd yn ei gwneyd yn bosibl i ni addoli Duw yn ein capelau. Yr ydym yn cael hyny o oddefiad. Yn nghwrs amser mae y Goddefiad hwn wedi ei eangu fel ag y gall Annghydffurfiwr fod yn Arglwydd Faer Lerpwl; y gall Annghydffurfwyr fwynhau breintiau addysg yn Rhydych- ain a Chaergrawnt priodi yn eu haddol- dai eu hunain a chael eu gweinidog eu hunain i gladdu eu meirw yn mynwent eu plwyf. Y mae Deddf y Goddefiad yn sail i'r Annghydffurfiwr, erbyn hyn, fwyn- hau llawer o'r breintiau—o'r hawliau a berthynant yn briodol iddo fel rhydd- ddinesydd yn ngwlad ei enedigaeth. Eithr wedi'r cwbl, o dan oddefiad yr ydym. Ac, os bydd i ni ddygymod a'r syniad hwn, y mae y gwely eto yn rhy fyr, a'r cwrlid yn rhy gul. Ac y mae y rhai sydd yn cofio o hyd mai o dan oddefiad yr ydym yn gwylio yn barhaus am gyfleusdra i gyfyngu arnom. Yn ngwyneb y sefyllfa hon ar bethau yr ydym yn llawenhau am sefydliad Cyngor Politicaidd yr Annghydffurf- wyr." Nodasom yr wythnos ddiweddaf fod cyfarfod mawr yn cael ei gynal yn Llundain i'w sefydlu, ac i amlygu ei gyf- eiriad, y diwrnod yr oeddym yn myned i'r wasg. Erbyn hyn y mae y sefydliad yn ffaith, yr egwyddorion wedi eu dad- guddio, a'r rhagolygon yn addawol. Yn y boreu, y dydd a nodwyd, cyfarfu nifer luosog o gynnrychiolwyr. Mr. R. W. Perks, A.S., oedd yn llywyddu a'r Parch. J. Hirst Hollowell oedd yr ysgrif- enydd. Penderfynwyd ar Gyfansoddiad y Cyngor. Yr amcan ydyw dyogelu hawliau gwladol a chrefyddol yr An- nghydffurfwyr. Gwneir y Pwyllgor Gweithiol i fyny o gynnrychiolwyr yr Annghydffurfwyr, yn nghyda nifer o Aelodau Seneddol yn cynwys Mr. R. W. Perks (yn Llywydd), Mr. Lloyd-George (yn Is-lywydd), Mr. H. Broadhurst, Syr J. Brunner, ac eraill. Yn mhlith aelodau y Pwyllgor Gweithiol y mae y Parch C. H. Kelly, Goruchwylydd y Llyfrfa Wesleyaidd yn Llundain. Y Parch J. Hirst Hollowell yw yr Ysgrifenydd. Wedi myned trwy y goruchwylion angen. rheidiol gyda ffurfiad yr organaeth, a'i gosod mewn trefn i weithio, pasiwyd Penderfyniad yn dal allan y dylai pob ysgol elfenol gy-1 hoeddus fod-o dan reolaeth gyhoeddus, yn cynwys penodiad neu symudiad athrawon. Eiliwyd y cynygiad gydag araeth ragorol gan Mr Lloyd George. Pasiwyd penderfyniadau eraill yn dal perthynas ag addysg o uwch gradd, &c. Yr oedd y bleidiais yn mhob achos yn hollol unfrydol. Yn y prydnawn drachefn, a Mr Perks yn y gadair, cynyg- iodd Mr S. Smith, A.S., Benderfyniad a ddadganai arswyd oherwydd cynydd y cy- feiliornadau a'r defodau Pabaidd yn Eglwys y Wladwriaeth, ac ymrwymiad yr Eglwysi Rhyddion i Brotestaniaeth yn nghyda j chydnabyddiad nad oedd y Senedd n,* i Fainc Esgobol yn ewyllysgar nac abl i gym. wyso unrhyw feddyginiaeth foddhaol i'r! drygau hyn, ac am hyny yn galw ar yr holl: Brotestaniaid sydd o ddifrif i ymuno i ddwyn < oddiamgylch gydraddoldeb crefyddol trwy ddadsefydliad. Caed araeth gref gan Mr Smith o blaid y cynygiad a chefnogwyd ef gan Dr Horton ac wedi i amrai siarad rhoddwyd pleidlais unfrydol dros y cynyg- iad. Yn yr hwyr cynaliwyd cyfarfod cy- hoeddus (o dan lywyddiaeth Mr Perks, eto) yn St. James' Hall. Dywed un oedd yn bresenol fod y gynulleidfa luosog 11 yn cael ei gwneyd i fyny o bobl a sylwedd a sefyd- logrwydd yn perthyn iddynt, y rhai yr oedd eu cefnogaeth a'u brwdfrydedd yn werth ei sicrhau." Ac yr oedd y siarad yn rhagorol. Yr ydym yn llawenhau fod y symudiad pwysig hwn wedi ei wneyd.Nid oes dadl nad ydym fel Annghydffurfwyr wedi colli llawer, ac heb enill llawer o'n hiawnderau, am na buasem yn deall ein gilydd, ac o ddiffyg deall heb gydweithredu. Yn awr, y mae gwyr cryfion y gwahanol Eglwysi Rhyddion wedi ymuno i sefyll dros ein hawliau cyffredinol ac y mae yr undeb yn arwyddo nerth sydd eisoes yn peri cyffroad yn mhlith yrhai awyddus i gadw ein hawliau oddiwrthym. Dywed y "Meth- odist Times fod y Globe wedi dychrynu, a'i bod yn cymell ei darllenwyr i beidio is- brisio egnion Ymneillduaeth fel y maent wedi eu cydgasglu yn "Nghyngor yr Eg- lwysi Rhyddion," ac yn y Cyngor Politic aidd newydd hwn. Nid annyddorol yw sylwi beth a ddywed y "Church Times" hefyd am dano Amcana at uno yr holl Sectau Ymneillduol mewn rhwymyn Politic- aidd i'r pwrpas o reo!i addysg y wlad, ysbeilio yr Eglwys, ac, mewn gair, i ddwyn y wlad o dan ormes y 'Gydwybod Annghydffurfiol. Ond ceisia y papur hwn ymgysuro trwy wneyd yr hyn y mae ei gyd-Dori-Eglwysig 1 yn cymell i beidio ei wneyd, sef isel-brisio yr egnion sydd wedi eu cyfuno. Ond dyweded y gwrthwynebwyr y peth a fynont y mae dadganiad Mr. Perks, ar ddechreu y cyfarfod cyntaf, yn deilwng o sylw. Ameuai ef a oedd unrhyw symudiad, crefyddol neu gym- deithasol, wedi ei gychwyn yn ystod y ganrif hon a gafodd ei fendigo gan nifer mor luosog o wyr enwog, ac yn cynnrychioli dosbarth- iadau mor bwysig. Ac fe oddefir i'r Gwyl. iedydd, fel Wesleyad ac fel Cymro, ddadgan llawenydd am fod Mr. Perks a Mr. Lloyd- George yn cydgyfranogi o'r anrhydedd o gychwyn y symudiad.
CYFARFOD TALAETHOL Y GOGLEDD…
CYFARFOD TALAETHOL Y GOGLEDD YN 1899. Mae cyfeillion Dolgellau wedi penderfynu mai yt nnig adeg gyfleas i gynal y cyfarfod uchod[|yw yr wythnos sydd va dilyn Sabboth, yr 28 o Fai. Buasai yr Trythscs sydd yn dilyn Ebrill 30 ya rhy gynar iddynt. Mae cyfarfodvdd y Saeson iw cynal o'r 7 i'r 14; ao ni allesid sicrhan presenoldeb y Farch Richard Roberts, Llaniain, yr wythnos hono. Mae yr wythoos ddilynol i hyny yo ben tymor, yr wythnos brysuraf i fasnachwyr y dref o holl wythnosau y flwyddyn. Daw wythnos y Sul- gwyn i ddilyn hyny, a buasii yn anmhosibl cymeryd yr wythnos hono heb ddyrysu rhai o gylchwyliau pwysicaf y Dalaeth. Ni weIent en ffordd yo glir i gymeryd ond yr wythnos sydd yn dilyn yr 28ain. Yr anfantais ydyw y bydd y Gymanfa yn Machynlleth y mis dilynol; ond gall adael wythnosau o gyfwng. Fel uchod y mae y cyfeillion wedi penderfynu, ac yr wyf yn eymeryd y cyfleasdra cyntaf i wneyd hyn yn hysbys, modd y gailo pawb wneyd eu trefn- iadau yn gyfleas i roddi eu presenoldeb. Hyd- erwn y bydd y Cyfarfod Talaethol nesaf yn cael ei nodweddu gan boblogrwydd, a chan arwydd- ion helaeth o'r presenoldeb Dwyfo!:—Yr eidd- och yn yr efengyl, 14 Low-wood Road, HUGH JONES. Biikenhead, Tachwedd 19, 1898.
NODION O'R GORNEL.
NODION O'R GORNEL. Onid ydyw yn syndod i chwi, foneddigion, fy mod i yn adnabod cynifer o'r bobl dda y cofnodwyd eu marwolaeth yn ddiweddar yn eich colofnau ? Nid wyf yn bresenol yo golygu v gweinidogioa a foont feirw. Gwyddwn rywbetb am danynt bwy wrth gwrs. Ond yr wyf jn bresenol yn meddwl am bersonaa eraiil oeddynt o angenrheidrwydd yn llai cyhoeddus. Yr oeddwn yn adnabod Mr Griffith Roberts, Penmachno. Gwr o gorff cryf, cyd-nertb, ac osgedd boneddwr hen ffasiwn arno; cyfaill cywir a dyddan, on a foasai yn mwynhau ei ban, ao yo rhoddi mwynbad i eraill, am oriau, wrtb siarad am bregethan Kowland Hughes; neu John Evaos; neu am hea bererinion j Pen- machno, yn frodyr a chwiorydd ea dywed- iadau gwreiddiol a gafaelgar. Gallai weled a mrynhau ochr ddigrif pethaa da, ao oehr dda pethan digrif pan fyddai iddynt beth felly. Darllenai lawer iawn ar ei Feibl ar ei ben ei I hun, ac yr oedd ganddo ddawn i ganfod yr hyn oedd er ei adeiiaiaeth yaprydol-wel, yn mbob man. Nid oeddwn mor adoabyddns o Mr Peter Williams, baagor. Ond y mae gen yf gof am dano yn ddyn gweidol ieuanc, am- lwg a ffyddlon gyda'r aehos mawr, a chyda ehynydd ei ddyddian cynyddai ei ddylanwad a'i barch fel yr oedd, ao am ei fod, ya ddyn da. Dylanwad a pharch felly-hwnw sydd yn arogli yn beraidd. Adwaenwn Mr Edwards, Abergsle, yn well. Gwr oedd efe a chanddo grefydd gref yn llywodraethu deall goleuedig, cydcabyddus ag addfed ffrwythaa meddylian rhai o orenon yr ces a fa. Yroeddefeyn ddarllenwr mawr, myfyrgar, a chofos gallu og i ddefnyddio yr hyn a ddarllenai i'w bwr- pas ei hun, ac er mantais i eraill. Yr oedd efe yn wr o fau gywir a chwaeth goeth yr oedd ganddo bendefig o feddwl a ga;r Dow yn uchaf, ac Iesu Grist yn benaf bob amser. Yr oedd efe ei hun, ac o ganlyniad ei bob peth, yo eiddo Crist. Ood-y mae yn rhaid i mi gyfaddef—ym- droi ar v ffordd a wnaefchnm. Am Mrs Will- iams—Mrs Captain Williams, fel yr adwaenid hi-yr hen wraig dda a fa far" yn nhy y brawd gwerthfawr Gwilym Dafydd, yn nioas Lerpwl, yr oeddwn yn meddwl pan y cymer- ais y Pin yn fy llaw. Meddyliais gryn lawer am dani wedi i mi ddarllen hanes ei marwol- aeth yn eich colofnao y 9fed o'r mis yma. Yr oedd yr hyn a ysgrifenodd hi ar ben ei bwyth- fed ftwydd a thrigain o'i haelodaeth eglwysig (Ebrill 2, y flwyddyn hon) yn ardderchog; ac yn union fel hi ei hUD-yn anion Cyfeiriai at y "fan" lie yr adoabu hi fod Daw, er mwyn lesa Grist, wedi maddea ei phechodau a'i mabwysiada yn blentyn iddo ei hot), gyda mawr hyfrydwch calon." Y "fan" hono oedd y "fan" y mae y cloo yn yr ysgoldy perthynol i'r capel yn Abermaw. Yn y fan hono, y pryd hwnw, yr oedd ystafell ei gweIy ac yn yr ystafell hono, wedi ymdrechu fel Jacob, y oafodd hi fendith ac enw newydd. Yr oedd Mrs Williams yn wraig o feddwl gallaog, ac o brofiad crefyddol dwfn, ao yn cnedra rhoddi mynegiant Iddo mewn modd deallas a theimlsdwy. Nid deall oer, ao nid teimlad dall; ond profiad. mewn deall clir, ac yn cael ei fynegi gyda theimlad gwresog, ac mewn iaith briodol a ehref a choeth a'r owbl yn arddangos meddwl uwchraddol wedi ei gaethiwo i ufadd-dod Crist. Edrychwn i ar Mrs Captain Williams mewn Cariad-Wledd yn eglurhad ar Enynodd tan, a mi a lefais a'm tafod." Clywais rai yn eyfeirio gyda rhywfath o wawd at "grefydd hen wragedd," gan aw- grymu nad yw hen wragedd, ar y gorea, ond rbyw swbachau o deimlad. Ond mi a adwaen- ais hen wragedd o ddeall craff, clir, o synwyr cryf, o syniadau cywir, yn gwybod i Bwy y credasant. A pha ryfedd eu bod yn teimlo yn ddwfn wrth ddadgan, Ac y mae yn ddiameu genyf ei fod ef yn abl i ghdw yr hyn a roddais ato Un o'r rhai hyny oedd Mrs Williams. Yr oedd ganddi deimlad dwfn. Eithr nid dyna y owbl. Hi a darllenai sc a fyfyriai lawer; yr oedd duwiDyddiaeth|brofiadol|yn ngoleani ei deall yn gystal ag yn ngwresogrwydd ei theim- lad. Yr oedd hi yn gwraudo y gair er adeil- adaeth ysprydol—nid er mwyn cyffroad teimlad yn unig. Ac felly yr oedd gan Mrs Williams gadernid crefyddol o'r fath oreu. Dichon mai ar ei hamynedd y bu mwyaf o brawf. Hi a fa yn dysgwyl am gael croesi y bar," chwedl hithau, am flynyddoedd, gan waeddi, Pa bryd y daw y ddedwydd awr? Ond yr oedd ei hymostyngiad yn lIwJr, ac fe ddr.eth yr amser, yn ol Ei ewyllys Ef. Ac erbyn heddyw y mae hi yn y gariad-wledd fawr-yo siarad ei han, neayn gwrando ar rywon arall yn siarad am gariad Crist. Am un arall o'n hen adnabyddion oedd Mrs Parry. Croesefa, Dyffryn Clwyd. Gwraig ddeallus, o dymeredd sirio!, hyderaa; o gariad dwfn at Iesu Grist, ac ymlyuiad ffyddion a di-ollwng wrth Ei achos oedd hithau. Maint ei gwasanaeth i'r achoa Wesleyaidd yo Llan- dyrnog nid oes ond y dydd mawr a'i dengys. Yr oedd Mrs Parry yn an o'r cedyro. Ond wele y mae y cedyrn y cwympo I Mewn un yatyr. Ie, siwr Un ystyr-Jr Ífnf. Mewn ystyr arall wedi ea dyrchafa y mae y ffyddlon- iaid a enwais. Ao, a wyddoch chwi-y mae meddwl am danynt wedi bod yn help i mi. Ao, un gair arall-yr oedd y rhai byn oil yn Wes. leyaid da. Nid am fod ganddynt ragfarn at neb arall, ond am ea bod yn meddwl yo achel o'a henwad, am ea bod wedi cael ea harwain at Grist mewn undeb ag ef, ac yn cael maeth- iad ysbrydol VD. Y moddion gras a ddarperir ganddo, ae am on bod yn cael cyfieusderaa i dori eu blychaa enaint i ddangos eu cariad at yr Hwn a'a carodd hwynt. Os cewch chwi hyd i Wesleyad da, yr ydych yn sior o'i gael yo Gristion da. 'RHEN WR LLWYD
Family Notices
Priod loVyd. JONES—HUXLEY—Tach. 17, yn St. Paul's- Bangor, trwy weinyddiad y Parch. A. Lloyd Hughes, Mr Griffith Jones, Tajiygraig, Aber, a Miss Annie Huxley, Talybont, Bangor. Bu Farw. JONEs-Tachwedd 16. yn 20 mlwydd oed, Henry, nnig fab Mr Hagh Jones, pregethwr Waaleyaidd, Oriooielb. Cydymdeimlir yn fawr a'r tenia trall- odns yn eo profedigaeth. JONEs-Tach. 17, yn 65 mlwydd oed, Mr John Jones, Taleryr, Talysarn, gynt o Caeglas, Llandwrog. Cleddir ef yfory (dydd Iau) yn Llanwnda. JONEs-Yn 5, Tan'rallt Terrace, Mocbdre, Jane Jones, priod Mr William Jones, gof, o'r He UJhod, yr hon a hunodd yn yr Iesu Tach. 7, yn 54 mlwydd oed, ac a gladdwyd yn Mynwent Eglwys Wen, Dinbych, Tachwedd 11. "Gwell yw enw da yn drysawr] Yn y byd nag enaint gwerthfawr, Ond mae'i werth yn fwy anrhaethol Ar derfynau'r byd tragwyddol. Meddiant oedd yr enw hwnw I ti, Jane, yn oriau marw, Ac ar d'ol wedi myn'd adre' Hiraeth sydd yn mhentre Mochdre. Fancy Stationary of all Sinds at Amos biothwSj 13, Sussex Street, and 6, Wellington Chambers,