Y Gwyliedydd

Gohebiaeth o Lerpwl. [TRWY GYFRWNG Y LLEIFIAD LLWYD.] Y mae datganiad o eidldo Dr. Hugh Jones yn yr 'Eurgrawn' am y mis hwn (¡tud. 406) wedi peri cryn dipyn o siarad a syndod yn y cylohoedd hyn. Y datganiad hwnw ydyw yr un a ganlyn :—" Ymddangosodd deg neu ych. waneg; o ysgrifau ar banes decbreuad a chyn- ydd yr acho^ yn Lerpwl, ond yr olwg gyntaf a gafodd yr Hybardh Lot Hughes: arnynt oedd eu gweled yn argraffedig yn yr Eurgrawn.' eu fod ei enw wrth bob un o honynt. Yr un modd y bu g:yda bron yr oil o'r Tremau,. Mae cywirdeb hanesyddol yn galw am i'r gwirion- edd gael ei arnlygu." Gan mai yn y Tremau crybwylledig y ceir yr unig beth telbyg i hanes decbreuad Wesley, aeth Gymreig yn y ddinas, a ch'an mai y Parch. Lot Hughes sydd yn cael ei ddal yin gyifrifol am yr banes., oberwydd mai ei enw ef sydd wrtho, naturiol yw casglu fod camgy. meriad pwysig wedi ei wneyd gan, rywun. Dywed Dr. Jones "mai yr olwg gynta'f gafodd yr Hybarch Lot Hughes arnynt (y Tremau) oedd eu gweled yn argraffedig yn yr Eur- grawn,' er fod, ei enw wrth bob un o honynt Dyma ddatguddiad yn wir Cyfresi 4 o ddeg neu j'chwaneg 'o ertbyglau yn cael eu hysgri- fenu gan un person, ac enw person arall yn cael ei roddi wrthynt, heb fod yr olaf yn eu gweled cyn iddynt ymddangos yn argraffedig, nac yn gwadu eu hawduraeth, ond1 yn 'hytrach yn eu barddel fel ei eiddo ei hun Ai tybed fod peth fel hyn yn bosilbl ? Yc*wanega Dr. Jones fod cywirdtetb hanesyddol yn galw am i'r gwiriontedd gael ei arndygu.' Purion. Gre. syn, ar yr un piryd, na fuasid wedi gwneyd tyny tra yr oedd y Par.ch. Lot Hugheis yn fyw, er mwyn iddo gael cyfleusdra i egluro pethau, yn enwedig pan yr eir mor bell a dyweyd mai I yr un modd y bu gyda bron yr oil o'r Trem- au!' Wei, wel! Soni am yr Uwch-Feirniaid gydag awduraeth. rhai o lyfrau y Beibl! Prin y mae yr un o honynt hwynt yn myned mor bell a Dr. Jonesi gydag awduraeth y Tremau. Y mae tri neu bedwar o 'bethau yn taro dyn yn lied chwithig yn y datganiad crybwylled. ig :-(1) Sut y goddefodd y Parch. Samuel Dav- ies, fel golygydd yr Eurgrawm,' i ysgrifau y gwyddai a ddanfonwyd gan un dyn ymddangos o dan enw dyn arall (2) Sut yr ymfoddlon- odd y Parch. Lot Hughes i gymeryd anrhyd- edd na pherthynai iddo- o gwbl ? (3) Pahaim y. parhawyd i ysgrifenu 'deg neu ycbwaneg' o erthyglau .tra y gwelai yr ysgrifenydd mai enw y Parch. Lot Hughes a roddid wrthynt ? Yr jnig e.shoniad boddhaol, hyd y gwelwn ni, yd- yw fod cyd-ddeall cyfeillgar a chyfrinachol yn bodoli cydrhwng Golygydd yr 'Eurgrawn,' y Parch. Lot Hughes, a'r ysgrifenydd 'fod yr uch- od yn cael ei wneyd fel cymwynas i'r Golygydd !y a Mr. Hughes, ac fel mantaia i Wesleyaeth Gymneig. Os felly, ai priodol ydoedd dy- noethi y gyfrinach mor bell ar, ol i'r dygwydd- iad gyffileryd lie ? Y mae'n anhawdd meddwl fod neb sydd yn awr yn fyw ami hawlio y clod o fod wedi ysgrifenu yr hyn a ymddengys o dan enw un sydd. wedi dystewi yn yr angau. Pe goddefid hyn, beth fyddai y canlyniadau ? Efallai y daw rhywun yn m'hen. un mlynedd ar ddeg ar h-uglain ar ol marwolae,th y Parch. Dr. Hugh Jones i ha'eru mai nid G'olygydd presen- ol yr 'Eurgrawn' a ysigiri'fenodd Gofiant y Parch. Samuel Davies, 'er fod ei: enw wrth bob un' o'r yagrifau.! Hydenwn, er mwyn coffadwriaetih y marw, mai camgymieriad ydyw 'sYloWadau anffoduis Gol. yr Eurgrawn.' Ac hyd nes y ceir eglurhad pellach, y mae yma deim- lad cryf dros dderbyn y Tremau ar ddechæuZld yr achos yn Leupwli fel eiddo y Parch,. Lot Hughes, ,gan mai enw ef sydd wrthynt, ac na phrofwyd dim i'r gwrthwyneb. Yr oe;dd' cy- wirdeb hanesyddol' mor bwysig tra yr oedd y Parch. Lot Hughes yn fyw ag ydyw yn awr ar 01 iddo farw. Gan fod yma, luaws o'i wyrion 'a'i wyresau yn ein dinas, hyderir y ceir eiglur. had llawn a buan. Tra'n son am, y Tremau, edrychir yn mlaen gyda dyddordeb at ysgrifau Gwyllt-y-iMynydd yn y Geninen' ar Ddechreuad a Chynydd Wesleyaeth Gymreig. Y mae'n waradwydd 1 ni fel enw ad nad oes genym ein hane's yn ar- graffediig. Pwy sydd yn igyfrifol ami hyn ? Gyda'i holl wallau, y mae llyfr bychan y Parch. T. Jones-Humphreys, ar hyn o bryd, yn arl. mhrisiadwy. Hyderwn y caiff Gwyllt-y-Myn- ydd iechyd a hamdden i ysgrifenu hanels teil. wng, a phian orphenir ef yn y Geninen,' y bydd yr enwad yn dyfod i gyd-ddealltwriaethl gydag ef .ac Eiftonydd i'w igyhoeddi, yn gyfrol hwylus. Rhodded y tair Talaeth bolb cynor. fhwy ac anogaeth idd'o i symud y giwaradwydd hwn o'n hanes. Tra. yr oedd praidd y Mynydd yn, nghanol yr wythnos weddio, igenad'ol, daeth llythyr i law oddiwrth y Parch. E. Armon Jones;, yr hwn /• sydd wedi cyraedd yr India Orllewimol yn ddyoigel. Ar ol bod am ychyditg ddyddiéùu yn Barbados,v Trinidad, efe a aeth i Jamiaiica, lie y bydd hyd ddechreu y flwyddyn. Sieryd yn u'chel am brydferthweh digymar y wlad, ac, am duedd grefyddol y trigolion. Y mae y capel lie y pregetha rywbeth yn debyig o- ran maint- ioli i gapel Mynydd Seion, a hwnw, agos yn Hawn, gan mwyaf o ferbion duon Ham. Yr oedd yn arwain cyfarfod gweddio yn rhifo pum' canlt o bersonau, ac y mae y canu cynulleidfaol yno yn ardderchog. Bydd yn llawen gan ei, gydwladwyr gael y manylion brysiog hyn, a theimlero yn sicr yr ymdeflir gyda mwy o daerineb a hyder i weddio ar ran y gwaith yn y meuisydd cenadol. Yr wythnos, ddiweddaf claddwyd dau ddyn o'n dinas tra gwahanol i'w gilydd. Un oedd. y Parch. Walter Samuel, gweinidog y Bedydd- wyr Cymreig yn Windsor Street, a'r llall Mr. Isaac Foulkes, perchenog a golygydd y 'Cym- ro,' Yr oedd y cyntaf yn: ddyn nodedig o dduwiol, addfwyn, ac enciliol,heib lawer o ddawn, a chyda chorff eiddil ac iechyd bre.gus, ond yn un a hoffid ac a gerid gan bawb a'i hadwaenai. Yr oedd y llall yn ddym bleb fod yn hynod am ei ddefosiwn na'i addfwynder na'i duedd enciliol, ond yn ddyn o anu diam- heuol. Er y rhaid gwerthfawrogi ei wasan- aeth i lenyddiaeth Gymreig, ac naa gellir peid. io edmygu eii ddawn a'i ddonioldefc, nid oedd yn gyfryw a barai i nemawr golli deigryn ar ei ol. Yr oedd y naill yn ddyn a hynodid yn benaf gan ei gymeriad, a'r llall gan ei athry- lith. [Diau y clybu y bobl dèla yn Lerpwl ami y fath beth ag 'open secret.' Yr loedd1 yn 'open secret,' pur open, nad loedd yr Hybarch Father Lot Hughes yn alluog i ysgrifenu i'r Wasg. Nid oedd hyny yn ddiamhydedd iddo mewn un modld. Ond yr oedd ganddo., allu i wneyd pethau eraill: yr oedd, ganddo lawer o gofnodiadau, a chof da, a dyfalwch a phenderfyniad i wneyd ymchwiliadau, a c'hael rhai i gasglu ffeiithiau diweddarach. Ond teimlai nasr gallaisai wneyd mwy na hyny, ac yr oedd rhyw beldwar '0 frodyr yr ymddin- iedai- iddynt i gyfaddasu y defnyddiau i'r Wa.-|g, a byddai yn amcanu at roddi gofal Trem ar 1e penodol i'r un y byddai ganddo fwyaf o fantai-s i wybod am y lie hwnw. Yn o-eddi ganddo ffeithiau a aethent ar go 11 yn bur fuan oni buasid yn eju dyogelu ar y pryd. Ac yr oedd y brodyr a yggrifenent ar ei ddy- muni ad yu. falch- o wneyd hyny er mwyn dyogelu y ffeithiau, a sicrh'au ei wasan'aeth i roddi ym-chwilwiyr ar waieh. Ond teim- lent ei fod ef yn teilyngu y credyd am y syn- iad o'r peth, ac am y defnyddiau. Ac ni byddai yntau yn ol o gydna-bod mai hwn-a- hwn a ysgrifenodd y Drem a'r Drem i'r Was- Yr oedd deall 'da rhwng yr holl bartion.. Ac y mae dadlguddiad' Ool-ygydd yr 'Eur-- grawn yn arbedia,d i'r Uwch-feirniaid. Ar 11 wahan iddo buasai yn gryn helynt arnynt i gysoni arddullia-u y gwahanol Drem.au. Y mae mwy na Golygydd yr Eurgratwn' eto. t, yn fyw yn gwybod mai gwir yw ei dystiol- aeth. Y mae y LIeinad Llwyd' yn dyslgwyl mwv oddiwrth Gwyllt-y-Mynydd, os, ydym yn deall yn iawn, nag a addawyd. Nid ydym yn deall y golygir iddo ysgrifenu hanes, ond! ychydig ar yr hanes. Ymddangosodd deg neu ddeudd-eg o ysgrifau o'i eiddo ar y tes- tyn o Hydref, 1896, yn mlaen.—Gol.]

0§0 All should know that Albert Rowe, Makes Letters and Signs of all Designs, His fees are low, the work is smart, And done by one who knows his art; His work on glass, none can surpass, Whilst that no wood is quite as good, Though the firm, is not extensive, The varieties are Comprehensive For opal, v.'ood, or incised letter, No firm in England make them better On his printed lists you'll see That all his work he'll guarantee; And to his patrons he can show it, He is a painter if not a poet. A man of letters he must be A L etters, Signs, or Poetry, L B etter even than his rhyme B E ach production is sublime, E R ead the letters left and right R T o bring the author's name to light T R hyme is sometimes true in fact R 0 r is somewhat near, 0 W hether this be true or not W E vidence is clear. E Address— 34 ALBION STREET, and 31a BROAD STREET. HANLEY, Staffs.

THE COUNTY DENTAL ASSOCIATION.. Limited., has removed to Heald House, 32 Water Street, Rhyl. Consulation and advice free. Hours of attendance, 10 a.m. to 8 p.m. daily, (Saturdays excepted). Mr. F. Sarson, manager..—Advt. AGENTS for Pratt's Motor Spirit ?:i popular prices.—A. SHEFFIELD and SOf..

Trem o'r Twr. m&X' Yr oedd un peth da a mawreddus a barodd syndod i'r bobl, ac yn arbenig sychfeirniaid, yn Dr. Torrey, yn ystod. ei ganadaetth yn N,ghaerdydd; sef ysgrythyroldeb ei bregefthau a'i areithiau oil. Ymddengys bod; nifer o weinidogiton perfchynol i rai euwadaw crefyddol wedi llyin faxliui y Dr. Torrey. 'Ü'nd er gwaeth af yr oil, hysbysir fod tair mil o ddychwieledig- ion mewn canlyniad i'r genadaeth hono, pa rai ydiynt yn tystio eu bod yn benderfynol o fyw bywyd gwell. Gobeithiwn y bydd y mil. oedd hyn yn gadvedig. Y mae culni sect- yddol yn beth andwyol. Cynneradwyer a chef- noger pab ymdrech deilwng a Christionogol i ddiwyn y byd at Grist. -0- Cafwyd araeth .gref gan Proffeawr Finday, Prif-ysgol Victoria, Manceinion, yn Nghaer- dydd, y dydd arall. Ei fater ydoedd, D'i- wygiiad Addysg," Betih a feddylir wrth add- ysgj ? nieddai. Ei lhamcan yetyw gwinicurthur, dynion yn well. Dywedodd nad o,e 'dd g'anddynt fusnes gydag ysgolion nac lathrawon, o'S nadl oedd hyn i'r unig amcan o ddyrcthafu cymer- ■eriadl y biywyd :dynioI. Nis gollir gwabanu addysg fydol oddiwrth y imaesol. Dywedodd fod ysgolion, Caerdydd yn gwneyd mwy i eff- .eithio dyfodol y plant na'r'holl weinidogion yn nghyd. Dylai pob ysgol gael ei bystyried fed gorucbwylydd moesol, yn ei ohylch ei hunan. Prysured y dydd y delo Choll aitbrawon ein hysgolion i sylweddoli eu rhwym-sdigaeth i Dduw, ac i'r genedl sydd yn cadi.. -0- Gwendid mawr Eglwys Lcegr ydyw ei hon- iadau o berffeithrwydd hallol bron. Dysg'r oei phobl yn (1) ei bod yn bechod arnynt i fy. rued i'r capel; (2) Nad ydyw y gvweinidogion Ymneilldaiial yn weinidogion, (3) nad ydyw eUl hegiwysi yn egllwysi o gWlbl, (4) Ac nad. ydyw eu sacramentau yn sacra-mentau. o gwbl. Yn awr, a ellir dysgwyl i ni fel Ymneillduwyr or. wedd yn llonydd a .thawel, a thalu. trethooedid iuag at ledaeniad y fath addysgiaeth a hon, sydd yn amcanu at ein dinysitrio ? iByddai hyny fel dyn yn paroitoi crogbren iddo ei hunan. Ymneillduae'fch Cymru' fydd darlith Dr. H. Jones yn Mibenygraig no's Fawr-th, Tach. 15. Dysgwyliwn wledd feddyl. iol fras. -0- Agorwyd Glwb 'Ceidwadol newyddi yn Aber- ystwyth y nos o'r blaen. Saif yn Little Darkgate Street, a chostiodd 1,400,p. ami ei adeiladu. Gofaled Rhydfrydwyr Aberystwyth. a'r cylc.hoedd, y rhai ydyn.t yn y mwyafrif mawr, am edrych ar ol y baban.glwb hwn yn y 'Dark,' gan ei goleddu a'i ddirwasgu allan 10 wynt yn ddiatreg. Prin y gallwn feddwl fod araeth Esgob Ty Ddewi ar Addysg, y dydd o'r blaen, yn werth cymaint o aylw a dwndwr ag sydd yn ei ohylch. Sut byna'g, fe gynaliwyd cyfarfod mawr o An. nghydffurfwyr yn Nghaerfyrddin, nos Lun di- weddaf, pryd y cafodd Mr. Birslt HolTowell a Mr. Cranshaw Williams hwyl fawr i ateb an- erdhiad yr Esgab ar Addysg. -0- Dywed Mr. Lloyd George, A.,S., mewn ym- ddyddan ar araeth Esgob Ty Ddewi, os bydd terfyisig ac ymryson byd annrbefn a chreulon- dteb mewn canlyniad i'r cynllun Addysg Cenedl. .aethol sydd ger bron y wlad yn y presenol, y bydd, Esgob Ty Ddewi yn fwy eyfrifol nag ef am dano. Na ildied yr Annghydffurfwyr. tommimJ&mSmj Cafwyd Eisteddfod hynod Iwyddianus yn Nazareth Hall, Ferndale, yr wythmos dditwiedd>- af. Lljiwyddwyd gan y Parch. T. Humphreys. Y beirniaid oeddynt Mr. Tom Evans, Tylors- town; a Myfyr. Dyfed. Rhanwyd y wobr am yr englynion goreu rhwng Gwilym Cunven a Dafydd o'r Llwyn. Tom Phillips a aeth a'r wobr am yr awdl oreu. 'Cor Salem Newydd' a enillodd y wobr am y prif ddernyn cerddo;")! yn nghyiitadleuaeith y coraiu. -0- Cynaliwyd cyfarfiodgwleidyddol .maw red dog yn y Royal Pier Pavilion, Aberystwyth, nos Fercher, Ttach. 2. Llywyddwyd gan Mr. Vaughan Davies, A.S. Yr cedd yn bres:enol y Viscountess Parker, a Mr. William Jones, A..S. Cafodd y foneddiges a enwyd, -a Mr. Jones, ddefbyiiiad, brwdfrydig. Rihoddodd Mr. W. Jones, A.S., araeth wIeidyddol ard'derchog, }Tn yr hon y cyfeiriodd at ymladdfa Adidysg Cymru, a phenderfyniad y genedl Gymreig i sefyll wrth ei hegwyddorion. -0- Glanystwyt'h. sef y diweddar Ddr. John Hughes, oedd testyn papur galluog a dd'arllem- wyd gan Mr. John. Evans yn Wesley Guild Toft-Pentre y nos o'r blaen. Tystiolaeth yr hall gynirlleidfa oedd eu bod wedi Gael gwledd ardi.,erchog i'w meddwl trwy gyfrwng y papur hwn. Yrnddangosai Mr. Evane arhyd y ffordd 0 ei fod yn edmygydd mawr o'i' wrthddryich tra theilwng, a llwyddodd i wneuthur y dhwarew teg mwyaf 'ag ef. Parhau i fyned1 nhagddynt y ma-e cyfarfodydd llenyddol Y-itrad Rhondda. Diaeth cynulliad da yr wythnos bon. Aethpwyd (trwy raglen cbwaethus gyda rhwyddineh. Y beirniaid oeddynt Mr. John Morgan., Ton-Ystrad, Mr. Joihn, Ysttad Rhondda. Cynaliwyd 'social tea rmeelting' yn y lie uchod, yr wyt'hn'os hon. Y boneddigtesau a arlwyasanit y byrddau oeddynt Mrs. E. Davias, Mrs. Miles, a Mrs. Price. Oafwyd hwyl dda ar yr holl wledd. ROBERTUS. Tach. 3, 1904. )of