Y Gwyliedydd

-fog YR ARWEINYDD RHYDDFRYDOL. Bu Syr H Campbell-Bannerman, A.S., Arweinydd y Blaid Ryrldfrydol, yn anerch cyfarfod yn Portsmouth nos Iau. Sylwodd nad oedd y Prif Weinidog wepi gwadu y deongliad a roddodd Mr Chamberlain ar ei eiriau. Arwein- ydd ydoedd Mr Chamberlain mewn amheuaeth i ba le yr elai. Yn y sefyllfa yna, yr oedd yn rhaid i'r arweinydd nas gallasai ddeffinio ei safle roddi ei 19 i ddyn a allai wneyd hyny, Nid gwir lywydd Hong oedd y dyn a safai ar y bow i waeddi "Breakers ahead!" Y gwir lywydd ydoedd y dyn a osodai ei law ar y llyw, tra yr oedd ei swyddogion yn edrych ar ol y peirianau. Y cwestiwn ar yr hwn y troai yr etholiad cyffredinol nesaf oedd, nid yn nglyn a Chynhadledd o'r Trefedigaethau, ond a ddymchwelid cyfansoddiad cyllidol y wlad yn ffafr cyfundrefn o dollau a threthiant ar ymborth.

1-5 "YSPRYD YR OES," 1906. ■, X T Golygydd: Parch. GWYNFRYN JONES, Llandudno. *f*f*Ffrr*ir*gr*r*s**s*M RHAGLEN. — ;T73 ■■ Dynion i'r Oes. Ysgnifauj ar driynion. by-w, syddB wedi, ac yn, emtfagi ,eu hunain wrtK ymI'a'dd brwyd- itau Egiwyddo'ri'on, ac wrth gyfoetliogi ILlemydldiaeth y byd, a Cliytmru yn arben- 12%. Bydd y rfaesir yin1 gynnyrdh. mteddyl- iiau rfiai o lenoitiion gowu y genfedl Gyimireig, megys Mr. Beriah Gwynfe Evans, Parch. John Wesley Hughes, ac eraill. Gogwyddiadau Crefyddol yr Oes. Gan y Parch. Howell H. Hughes B.A., B.D., Blaenau Ffestiniog. Nodiadau Cyffredinol. Gan Mr. William George. Criccieth. ":r. Pobl Ieuainc a'u Hanawsterau. Gan y Golygydd. Yr Iaith Gymraeg. Gan y Parch. D. Tecwyn Evans, B.A. Adolygiadau Misol ar Lyfrau. Gan Lienor. Byd y Merched. Gan Eluned. ,> Duwinyddiaeth Cymru. Gan y Parch. R. Lloyd Jones, Dinbych. Diflygion Pethau Cymreig: Diffygion y Pulpud Cymreig," gan y Parch. D. Hughes, ac eraill. "Dinygion yr Addoliad Cyhoeddus yn Nghymru," gan y Parch. H. Evans (Cynfor). u Diffygion Cerddoriaeth Gymreig." Beiau'r Eisteddfod," gan Critic. "I Brychau Enwadaeth yn Nghymru." Mannau Gwan Addysg yn Nghymru," gan Dr. Emrys Jones, Manchester, ac eraill. Gwendidau Barddoniaeth Gymreig," gan Gwylfa. Llyfrau ddylent fod yn Llyfrgell y Cymro," gan Llew Tegid. Gwendidau'r Cymeriad Cymreig." Clasuron Cymru. Gan Mr. J. Morgan Edwards, M.A., Treffynon Parch R. Williams, M.A., Llanllechid; ac eraill. Rhai o Ganiadau Anfarwol Cymru, megys "Myfanwy" (Ceiriog), ac Ystorm (Islwyn), gan Gwilym Dyfi a Mr. Wyn Williams. Y Mannau lie magwyd Gwroniaid, gyda Darluniau, gan y Golygydd. Treialon Shencyn Morgan," Nofel Gymreig, gan Awdwr Newydd. Pethau y dylid eu cael yn yr Hen Wlad: Ysgrifau ar Ddadgysylltiad, ) Ymreolaeth, >■ Parch. Evan Jones, Caernarfon, ac eraill. Mesur Tir, &c. ) Adgofion am Wroniaid- Henry Richard, Tom Ellis, Herber Evans, Syr Hugh Owen, John Evans (Eglwysbach), Matthew's Ewenni, Mathetes. Beirdd Byw Cymru. Gan Ab Hefin. Gemau'r Diwygiad: Cadwen o ddywediadau tlysion, a hanes troedigaethau hynod, gan y Parch. T. Talwyn Phillips. B.D., Bala, a'r Parch. Whit- tington Jones, Menai Bridge. Diwygiadau Cymru gynt a'u Dylanwad arnom heddyw. Gan y Parch. Hugh Evans, Llanfairfechan. Optimism lesu Grist. Gan y Parch. Madoc Roberts, Conwy. "1 Byr Ystoriau Cymraeg (Idylls). Gan y Parch. G. Bedford Roberts. Heblaw yr uchod, ceir ysgrifau gan oreugwyr llenyddol Cymru, heb wahaniaeth mewn enwad na phlaid. Ein bryd ydyw gwneud yr "Yspryd" yn eang, yn fyw, ac yn ddi-wenwyn. -1m Archeber ar unwaith, oddiwrth í '1- Secretary, "Yspryd yr Oe8," Leeswood, Mold.

westol, a chyflwynodd llawer eu hunain i Grist. < < < Bydd yn dda gan y rhai hynny sydd yn dderbynwyr o'r Dyddiadur Wes- leyaidd wybod ei fod yn awr yn barod. Mae ei gynnwysiad mor hylaw, def- nyddiol a chyflawn hyd mae'n bosibl ei wneud. Gwelwn fod y Golygvdd (y Parch J Wesley Hughes) wedi dodi ynddo fanylion newydd, pa rai sydd o bwys i'r swyddogion. Mae yn llawlyfr angenrheidiol i bob Wesleyad deallus. Ymhen blwyddyn neu ddwy fe fydd y Parch J Scott Lidgett yn Llywydd y Gynadledd. Dyma'r frawddeg gyntaf a lefarodd ar y cwestiwn tra pwysig y 4 Representation':—'It has become clear to all thoughtful and progressive Wes- leyan Methodists that local organisation of our Churches stands in urgent need of reform. Things cannot remain as they are at present without causing grave dissatisfaction.' Yn marwolaeth Major Hinksman, o Lytham, mae'r Eglwys Wesleyaidd wedi colli un o'r lleygwyr goreu. Yr oedd yn Gristion cywir, yn un haelionus iawn, ac yn Wesleyad selog a theyrngarol. Yn caru y Genhadaeth Dramor ac yn gefn- ogwr haelionus i'r drysorfa. Yn ddi- weddar addawodd i'r Parch Isaiah Jones, ei weinidog, y swm o ddeng mil o bunnau tuag at eangu yr achos yn y gylchdaith. Ynglyn a chylchwyl flynyddol Cen- hadaeth Bristol ddydd Llun diweddaf, ac yr oedd yn un hynod o frwdfrydig a llwyddiannus, pregethodd y Parch J Ernest Rattenbury yn nodedig ar y geiriau, Hyd yr Eithaf.' Llywyddwyd yn y cyfarfod hwyrol gan Arglwydd Faer newydd Bristol. Cafwyd annerch- iadau ardderchog gan y Parchn Dr Pope, F L Wiseman, J Ernest Ratten- bury, ac eraill. 0 un i un mae'r hen gyfeillion yn ein gadael am y wlad well sydd fry. Tristwch a lanwodd ein calon pan glywsom am farwolaeth yr hybarch Mr Owen Roberts, Corris. Yr oeddym er yn ieuanc, er nas gwelsom ef, wedi dysgu ei garu oherwydd ei lafur gyda'r Ysgol Sabbothol a chylchoedd eraill o ddaioni. Bydd ei enw yn gysylltiedig a'r Maes Llafur yn gofus am flynydd- oedd. Ymhlith y rhagleni yr ydym wedi eu gweled a'u darllen perthynol i fisolion y gwahanol enwadau Cymreig, nis gwelir yr un yn fwy amrywiaethol, dyddorol, a chyfoethog nag eiddo Dr Hugh Jones, Golygydd yr Eurgrawn Wesleyaidd." Nid ydym yn cofio i ni weled un yn fwy at-dynol na'r un am 1906. Addefir yn rhwydd nad oes fisolyn Cymreig sydd a'i glod yn uwch na'r Eurgrawn." Dylai ei dderbynwyr am y flwyddyn nesaf gynnyddu yn fawr. « Ymddengys fod cynhadledd wedi ei galw gan y Parchn. T Pritchard, Ficer y Rhos, W 0 Evans, Rhyl, W S Jones (B), Llwynpia, John Williams (M.C.), Lerpwl, ac E Kerri Evans (A) Caer- fyrddin, i ystyried y cwestiwn o gyd- weithrediad er symud ymlaen mewn cysylltiad a'r Diwygiad yn Nghymru. Cynhelid y gynhadledd yn Llandrindod ddydd Mawrth diweddaf. Bydd pobl dda Cymru yn awyddus am wybod beth ydoedd canlyniad y gynhadledd. Mae'n hyfrydwch mawr i ni weled fod yr ymdratodaeth fywiog a phwysig a fu yn y Gynhadledd ddiweddaf ar ddirwest, ac mewn canlyniad gwnaed newidiadau gwir angenrheidiol a phwysig. Penod- wyd y Parch J S Cooke yn ysgrifenydd dirwestol. Gwelwn fod 'Temperance Demonstration mawreddog i gymmer- yd He yn Exeter Hall, Llundain, o Tachwedd 25 hyd Rhagfyr 3ydd. Mae rhagdrefniadau ardderchog wedi eu gwneud. Edrychir ymlaen am gyfar- fodydd hynod o lwyadiannus. Mae cadeirwyr dylanwadol wedi eu sicrhau, a siaradwyr galluog a phoblogaidd i bob cyfarfod. Ymhlith y cantorion ceir dau Gymro, sef y Mri T Armon Jones a David Ellis. Ni fu y fath gyfarfodydd dirwestol ar y fath raddfa mor bwysig yn hanes y Cyfundeb. Y mae ein ffydd yn gryf y troent allan yn hynod lwydd- iannus a bendithiol. Cofnodir ychydig o hanes y cyfarfodydd wedi iddynt gael eu cynhal. Cyfrol helaeth, ddwfn-ddyddorol ydyw "Fun Within and Fun Without," sef adroddiaddiweddafam 19°4-5 o waith mawr a phwysig y Manchester aud Sal- ford Mission. Ceir braslinelliadau o waith y Genhadaeth wedi eu hysgrifennu gan y personnau adnabyddus ac enwog canlynol:—y Parchn F B Meyer, B.A., Henry J Pope, D.D H. K. John B Paton, D.D., S E Keeble, Mrs L Ormis- ton Chant, Mr J L Paton, M.A., ac -eraill. Ceir fod mewn cysylltiad a'r gwahanol ganghenau o'r Eglwys Gen- hadol 3,850 o aelodau cyflawn, 887 ar brawf, a 1,175 mewn Junior Classes, yn gwneud y cyfanrif 0 5,912. Cynhelir bob Sabboth 21 o wasanaethau cyhoedd- us, gyda 16,000 o wrandawyr. Rhifa yr Ysgol Sabbothol 4,338 o ysgolorion. Cynhelir 33 o gyfarfodydd gweddio bob wythnos yn y Genhadaeth, heblaw pedwar ugain o gyfarfodydd eraill, y rhai sydd yn cyfrif am lwyddiant mawr y Genhadaeth. Mae hengapel cyssegredig Great Queen Street yn un o'r rhai hynaf a mwyaf yn Llundain, perthynol i'n henwad ni. Er's blynyddoedd yr oedd y gynulleidfa yn lleihau nes o'r diwedd yr oedd peth- au wedi myned i stad fel y darfu i'r Gynhadledd benderfynu ei wneud yn I single station,' a phenodi gweinidog Trefnyddol a phoblogaidd i ymgym- meryd a'r cyfrifoldeb o godi'r achos yn yr hen gapel enwog hwn. Cafwyd gweinidog yn mherson y Parch Dinsdale T Young. Dechreuodd ar ei weinidog- aeth blwyddyn i Awst diweddaf. Nos Lun diweddaf cynhaliwyd y gylchwyl gyntaf. Yn y prydnawn pregethodd Dr Robertson Nichol, Golygydd y British Weekly." Yn yr hwyr, cyfarfod cyhoeddus, cadeirydd, Mr R W Perks, A.S., siaradwyr, Parchn F B Meyer, B.A., Thomas Spurgeon, Dr Waller, Albert Clayton, J Scott Lidgett, M.A., a J T Wardle Stafford. Rhestr o siarad- wyr ardderchog. m 0 Yr oedd y capel eang yn llawn, ac yr oedd yr annerchiadau yn ardderchog. Rhoddodd Mr Dinsdale T Young fyr adroddiad o waith y flwyddyn. Dy- wedodd fod golwg lwyddiannus ar yr achos. Yn araf ond yn sicr. Yr oedd y gynulleidfa nos Sul blaenorol yn un ag ydoedd yn llenwi y capel yn gym- fforddus iawn. Yr oedd yn gyrchfan dynion a merched ieuainc y siopau a'r masnachdai. Yr oedd Mr Perks yn uchel ei glod am y gwaith mawr a llwyddiannus yr oedd Mr Young wedi bod yn alluog i'w wneud heb lawer o stwr. Yr oedd wedi ei foddhau cym- maint nes yr addawodd y buasai yn dyfod i draddodi annerchiad ryw noson i'r dynion ieuainc ar 4 Gyfoeth, a pha fodd i wneud y defnydd goreu o hono.' Derbyniwyd y newydd da gyda bon- llefau o gyrneradwyaeth. Yr ydym yn llawenhau am lwyddiant hen gapel enwog Great Queen Street. Tua 165 o flynyddau yn ol yr oedd John Wesley yn pregethu yno im s It Ii Ddydd Mawrth diweddaf cynhaliwyd cylchwyl flynyddol y Manchester and Salford Mission, ac os yn bosibl yr oedd y cynulleidfaoedd yn fwy nag erioed. Yr oedd Wesleyaid yno o bob parth. Erbyn 11-30 y boreu yr oedd y Central Hall wedi ei phacio. Hanner awr wedi hanner ydoedd yr amser cyhoeddedig, ond oherwydd y dorf anferth gorfuwyd dechreu y wasanaeth awr cyn yr amser penodedig. Yr oedd tua dwy fil yn bresennol. Dechreuwyd gan Lywydd y Gynhadledd, a phregechodd y Parch J H Jowett, M.A., Birmingham, oddiar loan xv-i s. Yn y prydnawn yr oedd y Free Trade Hall wedi ei gorlenwi, Cymmerwyd y gadair gan Mrs R W Perks, a chyda hi yr oedd ei phriod. Annerchwyd y cyfarfod gan Mr J H Jowett, Mrs Perks, Mrs Isaac Holden, Southport. Canodd Gipsy Smith Only a little Word,' yn cael ei ddilyn gydag annerchiad gan y Parch Dr Pentecost, ac ychydig eiriau gan Mr R W Perks, A.S. Yr oedd y gynulleidfa mor fawr yn yr hwyr fel y bu rhaid cael overflow meeting yn y neuadd leiaf. Llywyddwyd yn y Free Trade Hall gan Syr Horace Marshall, D.L., Llundain, yn cael ei gynorthwyo gan Arglwydd Faer Manchester, a'r Cyn-faer a Llywydd y Gynhadledd. Dechreuwyd y cyfarfod gyda gweddi gan y Parch John Horna- brook. Cafwyd ychydig eiriau gan y Parch S F Collier, yr hwn oedd wedi colli ei lais gan anwyd. Siaradodd Syr Horace Marshall, Llywydd y Gynhad- ledd, y Parchn F B Meyer, B, A., S Chadwick, F L Wiseman, a Gipsy Smith, Yn nghanol y brwdfrydedd mwyaf hys- bysodd Mr Albert Brookes, y trysorydd, fod y swm o dair mil o bunnau wedi eu cyfranu yn ystod y dydd. -tol- Un o amcanion Mr Chaplin, A.S.. wrth ddwyn ei gynygiad gerbron Cyn- hadledd y Toriaid yn Newcastle, ebai Mr Asquith, oedd cornelu y Prif Weinidog ar bwnc Diffyndollaeth. Os oedd y cynygiad heb ei debyg yn hanes cynygiadau, yr oedd araeth Mr Balfour heb ei thebyg hefyd yn hanes brwydr areithiau. Pan ddefnyddiodd y Prif Weinidog yr hyn a alwai y "gair anffodus talu yn ol," ni thaflodd oleuni ar ei bolisi oni byddai iddo egluro sut ac yn erbyn pwy yr oedd talu yn ol i'w gyfeirio. Dywedodd wrthym yr hyn nod ydoedd-nid oedd yn Ddiffyndollwr, nid oedd yn credu yn athrawiaeth Cob- den am Fasnach Rydd nis gallasai yr un bod dynol,dyfalu beth oedd.