Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
r Haul" a Gwaddoliadao Ymneillduwyr.
r Haul" a Gwaddoliadao Ymneillduwyr. rAE'N debyg y gvVyr y darllenydd mai rnaeddiad nnsol yr Eglwys Sefydledig iyw yr "Haul." Na, dylem fod yn 'alus hefyd, oblegid ni chyfoiodd yr Haul" hwn yn mis Tachwedd o gwbl. hyfedd na buasai cysawd yr "Haul" *vn wedi myned ar ddifancoll, gan fod canolbwyntwedi ymgolli o fô1 Yn -.•r ddigon, nid yw yr "Haul" hwn or bwysig wedi'r cwbl, oblegid ni i!ywsom fod unrhyw anghaffiel wedi )d liyd yn oed yn ngwersyllosdd yr glvvys Gwaith anrhydeidus y cyhoeddiad nonaidd hivn ydyw pardduo, cam- vio, a drwgliwio Ymneilldiueth ac tnneillduwyr. Gwneir hyny mewn bryd chwervv ac iaith ddirmygus. Os ynir gwybcd beth yw chwaeth isel, hh garpiog, bust! a wermod ysbryd, ni id ond darllen yr Haul." Cododd Halll" yn mis Rhagfyr, ac yn hl¡th pethau eraill y mae yn gwasgar 'Oleuni—egwan mae'n wir-ar Wadd- :iadau yr Ymneillduwyr. Rhoddir estr o Waddoliadau yr Anmbynwyr dywed fod y Methodistiaid Calfinaidd i gyfoethog iawn o Waddoliadau, ac I chwanegu atynt felly hefyd v esleyaid. Ni roddir rhestr o'r naill ir llall. Hwyrach y daw hyny eto. tncan hyn oil ydyw dangos anghys- y C, ideb yr Ymneillduwyr yn ceisio arn- lifadu yr Eglwys o'i gwaddoliadau tra » ual gafael tyn yn eu gwaddoliadau eu inain, a dywed, "os ydyw yn iawn ac » onest ysbjilio yr Eglwys o'i gwaddol- iau, y mae yn onest ysbeU'o yr Ym- "Hduwyr. Tybed nad ftyr yr ys- ifenydd, pwy bynag ydyw, nad yw waddoliadau y naill o dan yr un lodau â gwaddoliadau y liall. Onid t perthynas yr Eglwys a'r Llywod- eth yn wahanol- iawn i berthynas f neillduaeth a hi ? Mae yr Eglwys un ar Llywodraeth. Nid ydynt ond 'y ochr yr un sefydliad. Y Penadur yw pen yr Eglwys, a'r Senedd ydyw Ilys gweinyddiadol. Gan y Senedd mae penderfynu safon ei chredo a refn ei gwasanaeth swyddogion y ywodraeth ydyw yr archesgobion, yr Tobion, y deoniaid a'r archddeoniaid, tsrigtor, y ciwrad, a'r 011. 0 ganlyn- I, nis gellir rhoddi gwaddol i'r Eglwys b ei roddi i'r Llywodraeth. Gan y ywodraeth y mae hawl o hono, a gall ddefnyddia a i atal yn ol ei hewyllys. )d nid dyna berthynas Ymneillduaeth Llywodraeth. Nid oes a fyno y ywodraeth fwy ag Ymneillduaeth nag id a fyno a phob sefydliad corfforedig .11, megis cymdeithasau y cleifion. n mai y Senedd ydyw gallu gwein- diadol y Llywodraeth, ati hi y rhaid med i ofyn am nawdd i feddianau ar amodau y penderfyna y cymdeithasau lynt. Os dewisa unrhyw gymdeithas wid ei rheolau, rhaid myned at y nedd er cael awdurdod i'r cyfnewid- os am gael ei nawdd dros ei medd- tau. Dyma y modd y bu gydag ;lwys Scotland. Od oedd yr Eglwys esbyteraidd Undebol wedi gwneyd newidiad yn ei chredo athrawiaethol, oedd y Senedd yn rhwym o bender- IU fod y meddianau yn eiddo yr Eglwys dd oedd heb newid ei chredo. Mae y Deed of Declaration sydd yn ffori ein Cyfundeb ni, reol nad yw un gweinidog i bregethu yn yr un capelau am dymor hwy na thair nedd Ar yr amod yma y gofynwyd Llywodraeth noddi ei meddianau J oes a fyno y Llywodraeth a newid 'deddr. Ond pe y cytunai y Cyfundeb tyn yr amser byddai yn rhaid myned at y Senedd i ofyn am i'r clause hwnw I gael ei newid. Mae y cysylltiad yn un hollol wahanol. Pan y gadewir gwaddol i eglwys neu gyfundeb Ymneillduol y rnae yn eiddo y cyfryw, ac nid yn eiddo y Llywodraeth. Neu, ir y liaw arall, os gadewir gwaddol i eglwys neu gyfundeb ar amodau sydd yn dyfod i wrthdarawiad a rheolau eglwys neu gyfundeb, nis gall ei dderbyn, am fod y Llywodraeth yn rhwym o ddal yr eglwys neu y cyfundeb yn rhwym Ïw rheolau, neu ynte iddynt gael awdurdod i'w newid. Ond am yr Eglwys Sefydledig, gan ei c T bjd yn un a'r Llywodraeth, y mae ei gwaddoliadau yn eiddo y Llywodraeth, a gall wneyd a fyno a hwy. Am y iheswna yma y dywedir fod yr eiddo sydd gan yr Eglwys yn eiddo cenedi- aethol, ac y dylai fod at wasanaeth y genedl ac nid at wasanaeth rhan o hani. Eiddo cenediaethol ydyw yr Eglwys Gadeiriol, yr Eglwysi Plwyfol, a'r mynwentydd. Dylent fod at wasanaeth y genedl yn gyffredinol. Dyma y ddadl dros Ddadgysylltiad a Dadwaddoliad yr Eglwys yn Nghymru. Mae corff y genedl yn Ymneillduwyr, a dyweyd y lleiaf, a pha reswm sydd dros gadw eiddo cenedlaethol i wasanaethu y lleiafrif? Ofer ydyw dyweyd y gall y mwyafrif fyned i'r Eglwys pan y mae eu hargyhoeddiadau yn sefyll ar y ffordd. Mae gan yr V mneiliduwyr gyd- wybod, a hono yn un dyner, yn nglyn a moes a chrefydd, ac nis gallant werthu cydwybod i foddio neb. Mae traha clerigwyr yn cymell gwrthryfelyn erbyn yr anghyfiawnder a ddioddefant. Os ydyw yr Eglwys a'i fynwent yn eiddo cenedlaethol, pa synwyr sydd mewn cau allan Ymneillduwyr o gael cynal y wasanaeth gladda yn yr Eglwys, ac o gael pob rhyddid rhesymal yn y fyn- went ? I ni, y mae cau drws yr Eglwys yn erbyn gweinidog Ymneillduol pan yn claddu aelod yn ei eglwys yn ormod 0 dreth ar amynedd Job, a'r clerigwr yn hawlio un am wasanaeth nad yw wedi ei gweinyddu. Mor fynych y mae teu- luoedd yr ymadawedig wedi cael dolurio eu teimladau gan chwerwder ac afres- ymoldeb y clerigwr Mae hyn oil yn prysuro dydd rhyddhad crefydd oddi- wrth y Wladwriaeth, ac yna rhaid i bob .1' clerigwr sefyll neu syrthio yn ol ei deilyngdod, ac nid llanw swydd nad oes ganddo gymhwyster ar ei chyfer. Fel mater o degwch a hawl rhaid cael cyd- raddoldeb crefyddol. Ar wahan i annaturioldeb, afresymoldeb, ac annys- grythyroldeb cysylltiad yr Eglwys a'r Wiadwriaeth, mae cydberthynas yr oil o'r deiliaid a'r Llywodraeth yn hawlio cydraddoldeb gyda chrefydd fel gyda phobpeth arall.
---<>1<>--Gair o Donypandy.
-<>1<> Gair o Donypandy. Dosbarth IkibLaidd.— I)a genyf hysbysu fod yr no hod wedi ei scfydlu er dechreu liydref diweddaf, ac yn p.afhau yn hynod o atdynol, o dan -pfal gweinidog Penygraig. CYll myned at wers y iMaes Llafur, mae gen- yrn bapur ar un o'r cymeriadau Beiblaidd, neu ddadl ar bynciau neilldnol, a chyfarfod- ydcl amrywiaelhol unwaith bob chwech wythnos, ac m.ae aelodau y dosbarth yn cy. meryd eu rhan yn y rhai hyn. 80S Fawrth o'r bkienvot-dd yr un gyntaf o'r rh.ai amry-n. iaethol, pryd y cawHorn adroddiadau, carol- au, a chysladleuaeth mewn canu ton a dar- llen darnheb ei atalnodi. Aeihpwyd a'r wobr am y cyntaf g;ll Miss II Jones, a'r ail gan Mr James Be.cchy, Yr oedd y rhagleti wedi ei darparu yn chwaethus gan Mr John Bowen, yr is-lywydd. Y mae y dosbarth. yn -edrych yn 'jnlaen am gael mwyniant y noson gyntaf o'r flwyddyn newydd. Da genyf ddyweyd fod yr achos We-sleyaidd yn cynyddu yn gy flyrn yn y lie uchod—dynion ieuainc sydd yn add urn i unrhyw eglwys- wedi eu cael yn ddiweddar, ac yn arddangos ffyddlon deb neillduol. Cafwyd davlith ddyddorol gall axolvgwr y gylchdaitli ryw wythnoa yn ol ar "Tom o' Jack's Lad." Cafodd y darlithydd hwyl neillduol, a'r gynulkidla ei dyddori yn fawr wrth weled "Tom" yn C3!el ei ymgeleddu gan ras, a'.i amgylclxiadau mewn canlyniad yn'gwella. Teilwng yw nodi fod y Cadeir- ydd,'Dr Morgan, wedi cyflwyno rhodd at drysorfa yr eglwys, a'r darlithydd ei ddar- lith am ddim, yn ogystal a rhodd arbenig i'r •eglwyS, am 'ba r-ai y mas yr eglwys yn wir ddiolchgar. *1 Magic Lantern.—Cafodd y plant a'r rhai mewn 02d wledd y nos o'r blaen wrth ■weled golygieydd ar y maes cenhadol yn Ceylon trwy gyfrwng lantern "• y Parch E Tegryd Davics, Caerau. Credaf ei fod wedi bod yn mliob lie yn y gylchdaith—elw yn myned at y Genhadaeth Dram-or. Duw a'i bendithio am y llafur cariad yma. Goa.
o: 0---"EWCtI RHAQOCH."
o: 0- "EWCtI RHAQOCH." PAWB ohonom sydd yn y cylch a'r safle drefnwyd i ni gan ragluniaeth ein Duw, ac yn ymdrafferthu gyd a gorchwylion a gwaith sydd mewn cydgordiad a'i Ewyllys Ef, y genad- wri gliriaf a grymusaf ddaw bddi wrtho Ef attom pan yn wynebu blwyddyn arall ydyw ar i ni fyned rhagom, a hyny yn hyderus a gwrol. Diau fod rhai ohonom yn teimlo fod gorphenol ein bywyd wedi bod yn wyrgam a siomedig mewn llawer ystyr. Llawer o gamrau musgrell a chyfeiliornus yn hanes y daith am y flwyddyn ehedodd o'n gafael y dydd o r blten ond na adawer i'r ymdeim- lad o hyny ein gwanhau a'n llwfrhau i gerdded yn mlaen ac hyd y llwybr dcrrir ar ein cyfer yn y dyfodol. Y mae'r Duw trugarog arbedodd ein bywyd hyd yn bresenol, ac sydd wedi agor dorrau blwyddyn arall o'n blaen, yn aros ac yn awyddus i glirio anfanteision y gorphenol. Gan fod trugaredd wedi arbed y bywyd, a thrugaredd yn estyn cortynau amser yn ein hanes, y mae perffeithrwydd amcanion trugaredd yn awgrymu yn gryf na chaiff diffygion a rhwystrau y gorphenol ein cloffi a'n anghym- wyso ar gyfer y dyfodol. Credwn hyn, sylweddoler ef yn ein hyspryd a'n profiad, fod ein Duw a'r Tad, ddywed wrthym am fyned rhagom yn y daith trwy anialwch bywyd, yn alluog ac yn awyddus i gladdu gelynion ein gorphenol mewn mor ddarparwyd yn ei drugaredd a'i ras. Os gadewir i ddiff/gion, ie, i bechodau 1907, ein hanghyfaddasu ar gyfer cyfrifoldeb a gwaith y flwy- ddyn 1908, yr ydym yn dianrhydeddu y Duw perffaith drefnodd i ni gael bod yn ei chol a'i therfynau. Pan yn awdurdodi i ni fyned rhagom yn nherfynau syml parhad ein bywyd gwnelai hyny yn ngholeuni ei awdurdod i faddeu i ni y pechodau a wnaethid o'r blaen, ac i iachau ein ilesgedd, fel y gallem fod yn glir oddi wrth yr hyn fuasai yn peryglu ein bywyd fwyaf o bob peth. Un peth yn nghyfrif Duw ydyw estynia i bywyd o'r naill flwyddyn i un arall, o'r hen i'r newydd peth arall pwysicach yn ei olwg ydyw fod y bywyd wrth yinestyn i'r dyfodol wedi ei ryddhau a'i buro oddiwrth anaf a doluriau y gorphenol. Y gwirionedd garem ei wasgu yn gryf ar y darllenydd ydyw na ddylai anfanteision moesol y flwyddyn, ie y blynyddau o'r blaen, ddim sefyll ar ein ffordd i roddi ufudd-dod i gwrs yr Ewyllys ddwyfol. Ac wrth ymos- twng mewn ysbryd gwrol a hyderus i'r cwrs hwn sydd yn dywyll iawn i ni, yr awn rhagom er ei ogoniant Ef, ac er ein dyrchafiad ein hunain. A A digon posibl, wedi'r cwbl, mai o'r dyfodol y cyfyd yr anhawsderau mwyaf i lawer calon i fyned rhagom. Hyd yn oed y ffaith mai Duw sydd yn dyweyd groeywaf Ewch Rha- goch," wna symud yn mlaen mewn bywyd yn fwyaf pwysig a difrifol. Ac yn sicr mae ystyr fel yna iddo. Cyfrifoldeb bywyd, yn ei barhad, a'i bob peth fel y mae yn cydio wrth Dduw, sydd yn ei wneyd yn bwysig yn yr ystyr uchaf. Nid yw yn anhebyg na fu rhai pobl dda yn ein heglwysi a'n gwlad yn teimlo ar ddiwedd yr hen flwyddyn y buasai yn llawn cystal ganddynt gamru i drag- wyddoldeb, na chael estyniad eu hoes ar y ddaear i'r flwyddyn newydd pwysau a rhwymedigaethau byw mor ddifrifol, fel y buasai ymryddhau oddi wrtho lawn mor ddewisol gan ryw ddosbaith na'i gludo ac eu hysgwyddau yn hwy ar y ddaear. Ond aros o dan ei bwysau sydd yn profi cydnawsedd ysbryd goraf ag v m Ewyllys y Llywydd doeth, tra mae Efe yn penderfynu parhad ein bywyd yn y cysylltiadau presenol. Yr awdurdod fwyaf cysegredig ddaw i orphwys arnom ydyw awdurdod y lief sydd yn dywedyd wrthym "Ewch Rhagoch" ar hyd lwybrau geirwon bywyd yn y byd hwn llwybrau y dioddef, y brwydro, a'r gweirhic. Y trefniad mwyaf graslawn tuag atom ni ydoedd y trefnu i ni gael gweled blwy- ddyn atall yn dechreu agor ei ffeithiau I o'n blaen a'r anrhydedd uchaf allwn ni s'crhau i- ni ein hunain fydd myned rhagom i wynebu'r ffeithiau yn ffyddiog yn nerth y Duw sydd yn trefnu ac yn gweinyddu fel y gwna. Gall y bydd myned rhagom yn ein dwyn i ddarn rnwy dyrys yn y daith nag a gyfarfuasom erioed—y gelwir arnom i wynebu gelynion a gwrthwynebiadau ffyrnicach, ac i ymgymeryd a dyledswyddau an- hawddach i'w cyflawni. Ond pa wahaniaeth fydd hyny i ni ? Os yn adnabod y Duw sydd yn gorchymyn- r Ewch Rhagoch" ac yn ymddiried ynddo, arloesir y ffordd o'n blaen, a chawn deimlo fod Un all gynal ac arwain yn ei amgylchu ar bob llaw. o:
Nodion Golygyddol.
Nodion Golygyddol. 1907. Ar ddiwedd blwyddyn arall, goddcfer i ni gyflwyno ein diolch penaf i garedigion Y GWYLIEDYDH am eu cefnogaeth. Er fod ei dderbynwyr yn parhau i amlhau, credwn y gellid yn hawdd ddyblu ei gylchrediad. A gawn ni ofyn i arweinwyr yr achos ei ddwyn i sylw ein pobl? Prin y mae'n angen- rheidiol adgofio'r ystyriol mai nid heb lawer o gyfrifoldfeb arianol y gellir cyhoeddi a dosbarthu papur o faint a nodwedd Y GWYLIEDYDD. Ychydig mewn cymhariaeth o gefnogaeth a geir mewn ffordd o hysbysebau, er mai hon ydyw prif ffynhonell elw pob papur. ac er fod y prisiau a godir am yr hysbys- ebau yn rhai eithriadol o isel, o'u cymharu a'r prisiau a delir gan ein pobl i gyhoeddiadau eraill. Diolchwn am y Hongyfarchiadau a dderbyniwn yn barhaus o bob cyfeiriad, a chyda phar- odrwydd a hyfrydwch y cyflwynwn y llongyfarchiadau hyny i'n cynorthwywyr caredig agalluog—o ysgrifenwyr dawnus yr erthyglau arweiniol, ein gohebydd rheolaidd a ffyddlon "Y Llyfrbryf Wesley- aidd," ac awduron tnedrus cyfroddion arbenig i lawr at y gohebydd lleol mwy- af cudd a dibrofiad. Mae ganddynt oil y cysur o deimlo eu bad yn gwasanaethu eu henwad, ac felly yn gwasanaethu Pen Mawr yr Eglwys, yr Hwn, ac Efe yn gweled yn y dirgel, a dal yn yr amlwg maes o law. Yn ystod y flwyddyn, gwelsom lu o gedyrn Israel a llawer iawn o ddisgybl- ion distaw yr Iesu yn mynad oddiwrth eu gwaith at eu gwobr darllenasom hanes egnion y ffyd lloniaid yrna a thraw yn dyga lafurio i gario'r achos yn ei flaen yn wyneb llu o anhawsderau hysbyswyd ni am waith arweinwyr yr eglwys yn ymgasglu at eu gilydd mewn pwyllgorau a Chyfarfodydd Talaethol, mewn Cymanfa a Dirprwyaeth, i ddyfeisio'r cynlluniau goreu i hyrwyddo'r achos cafwyd profion fod ysbryd y peth byw yn nghanol yr olwynion, ac fod yr eneiniad oddiwrth y Sanctaidd hwnw yn disgyn ar gynulliadau y saint -yr oil yn ddangoseg fod Wesleyaeth Gymreig yn fyw i'w chenadwri a'i chyfrifoldeb. Er godidoced ei hanes yn y gorphenol, gydag undeb a chydweith- rediad mae ei chyfuod euraidd yn y dyfodol. Bu cewri yn ei rhengoedd yn y dyddiau gynt mae cewri yn ei rhengoedd heddyw. fra mae ei hynaf- gwyr yn breuddwydio breuddwydion am yr hen amseroedd, ac yn eu troi yn ysbrydiaeth i'r dyddiau diweddaf hyn, mae ei gwyr ieuainc yn gweled gweled- igaethau am y dyfodol agos, ac yn eu troi yn ddelfrydau i gyrchu atynt. Bydded 1908 yn flwyddyn deheulaw y Goru:haf, a'r flwyddyn oreu yn hanes bob un o'n darllenwyr.
Ar fy Nhaith.
Ar fy Nhaith. I I Disgwyliais y buasai rhywun o gymydog- aeth Bwlchyddar \ed,i anfon gair o hanes marwolaeth. a chladd-edigtaeth Mrs Mary Grifliths, anwyl briod John Griffiths, Y Nant, ond cefais fy siomi. ,Uu y chwaer yn nychu yn hir, ond dioddefodd yr oil yn dawe1 a dirwgnach. 13u yn aelod ffyddlon a def- uyddiol yn Mwlchyddar Mag- odd denlu liuosog, a chafodd y fraint o fyw ,i weled yr oil o'r plant yn aelodau .cyson a defnyddiol gyda'r achos. Bu ,farw yn or- foleddus, a'i phwysau ar fynwes yr lesu. Dyddaned yr Arglwyrhl y teulu gaJarus yn nvdd eu profcdigaeth. » Darllenais, pan ar fy nhaith, am farwol- aeth a chladdedigaeth y diu-eddar (erbyn hyn) 13arch Owen Williams. Cofus genyf ei weled y tro cyntaf erioed-yn nghwmni y Parch W H Evans—yn sefyll yn ffrynt "gallery" hen gapel LJanfyllin, yn ca-el -eu harholi ar en derbyniad i gyflawn waith y weinidogaeth. Mr Williams ydoedd ffafr- ddyn fy nhad fel pregethwr. Clywais yr hen wr yn dweyd lawer gwaith fod Mr Will- iams o flaen ei oes fel meddyliwr, ac na byddai yr en wad wedi ei weled am ei werth nes y byddent Vi-«di ei golli. Credwn fod yr hen wr heb fod yn mhell iawn o'i le. Bydd yr oes nesaf yn rnawrhau yr Arglwydd am daft-^ yn sicr hefyd. Mae gwr mawr a thywysog wedi syrthio yn Israel. Cefais"*}' fraint o dreulio y Nadolig yn 1.1.anrha.iadr, ac yr oedd yn dda iawn g-eriyf weled fod yr wyl bregethu yn d.al tnor bob. logaidd—cynulleidfaoedd liuosog iawn—y capel yn orlawn y nos, .a llawer yn metliu cael lie i eistedd. Y gweinidogion oeddynt y Parclm W 0 Evans a J 11 Micliaels a chafodd y 'an adegatt hapus iawn. A Clywais fod y Parch MOIL Hughes wedi cael amser da ya IJanerfyl, a'r Parch R Garrett Kboerts yn Mhontcadvan, ac Jod cynulleidfaoedd rhagorol yn y naill le a'r Hall. TRAFAELIWR.