Seren Cymru

Kraetjota. BUDDIOLDEB CYsrA!)LEUA.ETH. Teatllo yn Ettted-ifnd U id«b Ysg.>I ion S. bhnthol y Bedyddwy: I Plwyf Aberdare, Nudolig, 1.S59. CYST ARM; aydd air cyfunsawdd u cus a dadl; ei ystyr y* cydradd, tieu Kyfartt], Cystadleuaeth yw yr ymdrech wna un j ennill y flienorueth ar arall.* Nid oes nn ychydignbeth.u Hg VII y byd nad yw dynion wedi «I cutuddefnyddio er niwed iildynt eu hunain ac i ereill; fell y mae gvda ehystadleuaeth mynych y gwelir dyniony cystsdlu yn galml mewn ymladdfeydd a rhedejjtrydd, gwahanol fathau o ddrel-gampiau nad ydynt yn fuddiol oil. i ddarostwng dyn fel ')6d motsol yn y byd hwn, a' ddamnio yn yr hwn a d law. Ond er nad yw y cystadleu- aeth yn fuddiol i orlb peth, etto mae yn wir fuddiol mewi f ivahanol ystyrion, ftl y cann ddangos rhag llaw. Mae y < arferiad sydd gan amaethwyr t'ill gwUd o gystadlu meWI anifeilixid o wahanol rywog.cth yn wirfu tdioti gyfofth 'g ein c"ledydtl, ac anifeiliaid g-dygus a defnyddiol. Hefy mae >r arfcriad sydd ganddynt o gystuifu mewn aredig ei, tiroedd yn un tedwng a gwir fuddiol i goethi a dyrchafu y hen gelfyddyd enwosr. sef amaethyddiaeth, a dwyn yddaeai i roddi cnydau ml\ toreithiog er oyncialiaetli ei phreswyl wyr. Gallasem nodi enghreiffd IU yn mhlith gwahano: gelfyddyd wyr yn danj.<M mdiioMeb cystadleuieth, on cjrfyngwn ein sylw yn y traethawd hwn i fuddioldeb cys tadleuieth feddyliol; ac felly svlwn, t. Ri bo i ynfu idiol i ddadblygu, a choethi meddgliau y dil iercanc. ( Mae yn bwvsig ddyn pin yn ieaanc gael ei ddysgu sinrad vn rhyld, eglur, a deailadwy. Gin na-iyvdy wedi ei fwriada I gau ei fe Idwl iddo ei hun, ond. i'w gvf- newid am feddyliau ereill, goreu iddo ei hun nc ereill pa hawddaf y rnedro ei droggltvyddo. Credaf nad nes gw^h cyfryngau i'w cael i ddvsgu plant HC ieuenctyd i ymadrod i, yn rheltlaicld a chroyw, na'r trstunau ailroddol a geir mewi cyfarfodydd cystadlu. Ftarna ereill eu barn am danom nH hi* faint yr hyn fyddo oddifewn, ond ar y gallu o'i"sn allan. Dylai dyn, Pot ei fwyn ei hun, yn gystal ag ereill ddiwvllio y dawn o ymadroddi; mae geiriad priodol yn gynnorthwy neillduol i gyrhaedd dirnadaeth gywir. Par yr ymdrech o wn!'yel nnrhyw beth viif ddealladwy i ereill, y peth yn ll iwer mwy deailadwy i niein hunain ae arhvn, i raddau helaeth, Vr yrr>ddibyna eirl sefyllfa m^wn cymdeithas; oblegid y prif wahaniaeth rhwng y dysgediu a'r annyseedig ydyw, fod y blaenaf yn ymadroddi yn eglur a phriodol; pan mi-e yr olaf yn ddidrefn a ffwallus. Ac y mite y rhan adroddawl o'r cyfarfod cgfltadtu yn gyfrwng gwir etfeithiol i wrteitbio y ddawn wertliffwr o ymadroddi. Ceir clywell beehgvn a genethod ieuanc syd-I wedi arfer adr"dd mewn cyfarfodydd o'r fath, YII acenu yn prvwir, yn pwysleisio yn rheolaidd, ac yn goslefu yn etf eithiol; tra mae llawer ereill sydd heb ymarfer dim a chystadlu, yn merwino clustiau y gwiandawwyr wrth ddarllen, siarad, neu adrodd, nan eu hafreoleiddiwch. Ac felly mae cystadlq yn gyhoeddus yn wir fuddiol i fagu a choetbi'r ieuengtyd yn siaradwyr rheolaidd, cywir, a deailadwy. Y mae hefyd yn fuddiol i gymhwygo yagrifmwyr teil- wng i'r oes, trwy ei fod yn dwyn ieuenctyd i arferyd ys- grirenu ar wahanol destunau, ac i ym d'vn am feirniadaeth fanwl ar eu cyfansoddiadau; fel y gallont weled eu diffve- ion. Gwel Geirlyfr Chatlet, tud, 239. r — "7^| (iwyddoin am rai wedi cynnyddu yn ai,^r, (,r3I,1V ledr i ogod «llan eu meddyliau, mewn cyw'r y»gr1' yn v ddwy flynadd ddiweddaf, trwy y,I,ar.h 0b*r iu ar wahanol bynciau oygtadleU'd. Nid p8 j >ach ydyw cnel m iddinn etfeithiol i ddysg'i r ieu^ jJ^rifenwyr teilwng o'r oes, y rhai a fyuegH"1 ? gti#Ul > thau a welaant a'u llygaid, a glywsant a u c "1 hymchwiliadau meddyliol. M .e ysgr»^en,pJr. verthfawr i f^ddyliau, ag yw llywodraethwyr idau. Mae y wasg yn galw am ysgril'enwyf ner'cygta1'^ itifrifol, yn y dyddiau preseuol; ac y u-th yn pirotoi ysgrifenwvr o'r cyfryw nodweu ° mwr gweimd igaeth v wasg, yr hon sydd #fl idylanwad ar y byd dynul cyu htr nag a •«s <>'r blaen. O'r lath ddylanwad sydd gan ysgrifenwyr ^jraetb^ >.d! Mae y gtirseddau cadarnaf, a'r ly"* t uwyaf diofn, wedi teimlo eu dylanwad cyn l,e edd N»pol«on yn gallu chwerthin yn n'irWSvyyd,f ^wvlltat rhvfel; ond yr oedd yn plygu mewn aI"s idylanwad yr ysgrifell. Mae hefyd yn arwain barn y cyhoedd, y" "J Idadleuon seneddol, ac yn newid lfu•■f"'y, enedloedd. Mae gan ysgiifVnwyr gal'uog I vneyd, er cael hed<iwch f<jl yr afon i b.ith dy" fod' •Uyliawider fel tooau y mor. A phetl) a" lach i fagu ieuenctyd Cymru yn ysgrif«n«yrjjeil"" rhystadleuac-tli ? Y mae hefyd yn wir fuddiol 1 flj j$ wilwiig o'r enw. Mae yn wir na fu Cyini'JL 1- ila I dun haul am ei beirdd, oddiar dyd uatt iwn a Hagurodd er ys mwy nag uri-cant-ardde^" yf nd yr oedd rhywbrth yn liynod o elfeitbio' > eirdd fel aelodau o gymdeithas yr y honytit, yn ddospaith hunaiiol, mynachaidd, »c yr illgar; tel yr oedd yr olwg arnynt yn arswy1'"8* i$> n rhaid meddu yr arwyddion autt'^eledig o w 7gW1"' Isgaid ha mer cauedig, gw«l'usau crynedlgj id amrau trwstfavvr, uc yatum ufrosgo, cyn yr ysty^ rtir»* t'ardd yn aiiiSer eiii tadaii. O.id i wneyd oeh'd41 jjajf'1 fj tfrediuol yu fVirdd cyflawn a chyfeillgar, SB |t)edUy'* nor gyfaddas a chyst->dleuaetti yma y dyjj'r eV|,$y mu i ymwtieyd a gwybodaeth gylfredinoU yr anfodol i nob baidd. Dylai y benild yn anad n thronwyr cryfion byddai \r enwog Coleridg* 1 yn rlieolaidd 1 wrandaw ar ddarlithian Syr ar tt'eryllia^th, er ychwanegu rhif ei ffigy,ia' ,yedi vod yn ddilfygiol iawn mfwo Utiwer 0 fe' 'i Qt:5 dlØl ■«c wedi gvvneyd niwed annliraethol iddynt.$ty' yn fwy niweidiol i goetliiad y me ldwl, yn Sy#t| -n yr^" der, na gorlwytho y naill allu, ac esgeulus" J "el Jyttfi"'0'' V mae llawer o'r beirdd wedi wueyd, o dditf>? Ujjjyjf _i ymwileyd a gwybodaeth gytfredinol. Cay Vi Iwyr gyflawnu wrth ymwueyd a'r gwahaii0' '?|il(Jbljr^tl|' tadleuol; ceir ynddynt dtiigon o ainrywiaetb i » jjaU' fhoethi y naill allu o eiddo y meddwl 111 8i8taCyfeiW^ .ies ydyw y beirdd yn yr oes hon yn ddyuroÿ 6fP y 11 t'eirdd galluog, ac yn athronwvr dyfnio". j d^' tadleuaeth hefyd yu fuddiol i ddwyn yr i^uencty uDr|iy* lieu a myfyrio. Nid oes neb wedi rhagori wybodaeth, hcb fodyn ddarllenwr mauwl, cywl, iol. Mewn llyfrau mae rh-igorolion y ddaear y j^yli4 ddan & ni, ac yn arllvvys trysorau coethaf eu br<' i mewn i'11 meddyliau ui, Dyry y 1 lyeti* senoldeb ysbrydol goreuon dynoiiaeth. a gwnft feddion cyfoeth meddylial holl ossuu y byd. aC 1 Dwg ddyniun a fuout livw yn yr oesuedd boreo 'Me1fJl ) gwledydd pellaf, yn gvfeilhon mynwesol i riv, V. llylrau y mae doethion y o^noesau, er wedi g,e^ llelaru. Mewn llytrau y mae holl drysorau j B,ae dynol wedi eu casglu yn nghyd ac mewn Jly ,j g r Goruchaf wedi jiweled yn dda i ddadguddio eie j#etb1 i ni. Heb lyfrau ni iuasai Groeg yn dysgu at; cby0" byd, na Phalestina yn rhoddi hanes y Ufa 8° ,uvj ifl nefin a dolur; a chan fod toll drysorau celty J