Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

1 erthygl ar y dudalen hon

YMDDYDDAN RHWNG OFFEIRIAD…

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

it not been for Dissent, the Welsh would tare been a nation of heathen." Yr Ymneillduwyr, gan hyny, sydd wedi bod yn offerynau yn llaw Duw i gadw crefydd a duw- ioldeb yn fyw yn Nghymru. Gwrandewch, syr, yr wyf fi yn awryn myned i ddweyd peth ag a wna i chwi synn; end peth yw ag wyf wedi meddwl llawer am dano ;-y mae yn fwy oanrhydedd bod yn Ymneillduwr nag yn Eglwyswr;; gan yr Ymneillduwr y mae hawl i edrych lawr, nid gan yr Eglwyswr; ie, y mae myned i'r Eglwys, bod yn aelod ynddi a'i phleidio, yn warth i ddyn, acyn bechod yn erbyn Duw. [Aroswch, syr; peidiwch a chymmeryd eich het i fyned allan.] O. Ni arosaf ddim yr ydych wedi eich meddiannu gan, gytbreuliaid—ymae!!engyhoch. q. Na, gadewch i ni siarad yn deg; ni chyll gwirionedd ddiÙ) o'i bwysau. O. Cyn y siaradaf ragor, rhaid i chwi dynu eich geiriau yn <4; dylalfod arswyd yn eich meddianna—yr adyn <!r. Os wyf wedi dweyd rhywbeth ar fai, y mae yn ddrwg genyf; ac ond i chwi fy ngoleuo, mi a syrthiaf wrth eich traed. Peidiweh digio, syr; yr wyf wedi dweyd pethau y. gallaf en profi. 0, Eu profi, yn wir! Beth all fod genych i'w ddweyd drosoch eich hua ? G.Y mae genyfy pethau canlyno! i'w dweyd:— A (ft) Y maeynfwy o anrhydedd bod yn Ymneillduwr na: bod yn EgtwyBwr. Nid yw yr Ymneillduwr yn gormesu, neb—y mae yn talu treulion ei grefydd ei hun—y mae' gauddo fwy o Feibl yn ei grefydd, a mwy o fywyd Crist- ionogol, Y mae Ymneillduaeth o flaen yr Eglwys yn y pethau hyn gan hyny, y mae yohawdd gweled i bwy y mae y gyfran helaethaf o anrhydedd yn perthyn. {b) Y mae pteidio Eglwys Loegr yn warth i dJyn, ac yn bechod yn ^lgolwg Duw; ac fel hyn, yr wyf yn profi hyn~y mae yr Eglwys yn ormeswr, yn lleidr, yn fwrddwr, jn Babaidd,ac yn attalydJ i lwyddiant y gwirionedd yn ein gwlad ai. Y mae Duw yn cas&u gormes, lledrad, llof- ruddiaeth, pabyddiaeth, Ac., lie bynag y gwelo y cyfryw ifieidd-derau; a chan fod llawer o'r pethau hyn yu Eglwys Loegr, rhaid fod yr eglwys hono yn ffiaidd a gwrthodedig yn ngolwg Duw y nefoedd. A ydych chwi yn m6ddwl fod Paw yn casau y pethau a nodwyd yn ybyd, ac yn eu caru yn Jfahvy* Loegr t A ranwyd puw ? Na, na, y mae efe yn condemnio pob drwg Ile bynag y mae. O. Pad, a aUwch chwi brofi fod y drygaa a nodasoch yn ein Heglwys ni ? 0. Gallaf, syr; yr wyf wedi dangos eisoes fod eich Jiglwys jrrt gormesu deillaid ein teyrnas; canys y mae yn ea gojrfodi l data y cyflogau inawrion a nodais i'r offeiriaid, yr esgojnon, a'r archesgobion. Os nad yw hyn yn ormes, rtwdimiaddefnasgwnpa beth yw. Dyma blwyf-1 mae y ffermwyr braidd oil, yn nghyd a'u gweithwyr, yn YmaeiUduwyr. 'Doesfawriawn yn myned i'r Llan, a goreu pa leiaf; canys Pusi sydd yno. Er hyn oil, y mae yr Ymneillduwyr yn cynnal eu crefydd yn y Capel, ac y maept yn.gorfod talu j|450 y flwyddyn i'rpab yn y plisgyn, Sef j Pusi! Onid gormes yw hyn ? Otiid y w hyn yn nffernol, uc onid yw hyn yn ddigon i yru dynion i ddweyd a gwneyd pethau nad ydyht addaa ? Y mae eich Eglwys hefyd yn dwyn y eyinmeriad o fod yu Ueijr. Lledrad yw cymmeryd ymaith feddiannau dyn- ion ereill. Nid yw fod y gytraith yn pleidio hyny yn newid dim ar y peth yn llys cyfiawnder. Y mae Eglwys Loegr jn dwyn d4nnoodd o filoedd o bunnan bob blwyddyn, yn erbyn-ewyllys a chalon dynion IIafurusa gonest; a hi i dy yr Ymneillduwr, a dwg oddiyno y cadeiriau, y bwrdd, y clpc,&c. Dacw yr Eglwys yn nhref Acrinton, yn myned, 1 piop y«ydd, ac yn dwyn parau o esgidiau { dacw hi yn myned i siop y watchmaker, ao yn lledrata oddiyno bump o watches; a hyn oil yn offrwm pasc, medd yr Eglwys Lan 0) Gatholig. Yr ydych chwi yn synu fy mod yn taiiu pftei i'r hyn wyf yn ddweyd ond aynwch chwi ddim fe illai pan y dywedaf, i ml meted pethau o'r natur hyn. Gwelais fyrddau, tofas, a goods siopau, yn cael eu gwerthu am dreth Eglwys. Gwnaeth hyny argraff bythol ar fy meddwl. Hefyd, y mae eich Eglwys chwi wedi mwrddro lluoed o ddynion penaf Prydain Fawr. Gosodaf y fleithiau can* lynol o'ch blaen:—Yn 1528, carcharwyd saith o Fedydd- wyr, a llosgwyd dau o honynt yn Smithfield. Ya daliwyd dau ar hugain o Fedyddwyr, a rhoddwyd hwy. 1 farwolaeth; llosgwyd dau o horiynt yn Southwark, aphufflp yn Smithfield. Yn 1575, carcharwyd wyth ar buga.Ul.,O Fedyddwyr; collfarnwyd a thraddodwyd hwy trosodd »t awdurdod wladol gan yr Esgob Sandys danfonwyd paID" theg i Newgate, a gadawwyd y lleill yn nghrafangau Yr Esgob. Ar ol hyny, alltudiwyd rhai o honynt o'r deyrnasj cadwyd pump mewn carchar drewedig yn llawn o ffiaidd; ac yn mhen wyth niwrnod, bu un o'r farw. Yn mhen mis, hy-byswyd dau o'r carcharorioo yn rhaid iddynt farw; arweiniwyd hwy i SmithfieWi rhwymwyd hwy wrth y pawl dyoddef; cynneuwyd 7 tan, ac yn mhen ychydig amser, yr oedd gweddiUion Y ddau ferthyr yn gynnwysedig mewn ychydig ludw ad esgyrn wedi duo fel pentewynion. (Gwel BroadtflM" Records.) Yn amser Siarls 1, trinid yr Anngbyd- ffurfwyr yn ofnadwy; torid ymaith eu clustiau, rhwygid eu tfroenau, a llusgid hwy i garcharau. Thomas Lamb mewn cadwynau o Colchester i Lundain am ei fod yn pallu cydymfturfio a'r Eglwys Wladol. Tra yr oedd yn y carchar, aeth ei wraig a'i hwyth plentyn, i ddy* muno ifafr yr archesgob dros ei phriod; ond ni lwyddodd gyda y preladyn creulawn a dideimlad. Dyoddefodd annghydifurfwyr yn ddychrynllyd yn amser Siarls II. mae eich Eglwys chwi, syr, yn dweyd fod arferiad Siarls yn drugaredd annhraethol," ac y mae yn ei alw, grasusaf frenin a'n penaeth." (Gwel y gwasanaeth pwr. pasol yn y llyfr gweddi.) 0 gabledd ofnadwy DeogyS y nodiadau canlynol pa fath drugaredd oedd ei arferiad, a plia fath raslonrwydd oedd eiddo Siarls. Yn 1662, ie basiwyd Deddf yr Unffurfiad, yr hon oedd yn rhwymo pob gweinidog i gydymffurfio a holl seremoniau Eglwys Loegr, a thyngu y gwnaent bytty a phwy bynag a wrtbwyoebai, f caffai ei fwrw allan o bob braint yn yr Eglwys a'r Wlad- wriaeth. Mewn canlyniad i'r Ddeddf hon, taliwY4 mwy na 2,000 o weinidogion penaf y deyrnas allaD o'u lleoedd; cymmerodd hyn le ar wyl Bartholomew, Awst 24, 1662. Yn y teyrnasiad truenus hwn, carcharwyd a llofruddiwyd 8000 o ddynion yn achos eu crefydd oedd esgobion Siarls yn cadw yr Ymneillduwyr am flyn" yddau mewn carcharau, ac yn eu poeni i farwolaeth. Miloedd o deulnoedd hefyd, heblaw y rhai a garcharwyd, yrwyd i dlodi a newyn; flodd lluoedd i Holland ac America, wedi iddynt gael eu hyspeilio o werth tua ^12,000,000 gan eu herlidwyr. Yn ol athrawiaeth y Llyfr Gweddi, yr oedd pethau fel hyn yn drugaredd annhraethol i'r deyrnas. (Gwel Hanes Prydain Fawr. Dr. Ferguson's Hist. Engl. 3t p. 241—2. Hume's Hist. Engl. 7, p. 374—377.) yw hyn, syr, ond ychydig o'r hyn a allwn JFgrybwyU, bcb son am ddynion mwy gwybodus mewn hen hanesyddiaeth; ac amser a ballai i mi fynegu am y gwahanol enwogion 8g y mae eu hanes yn beraidd hyd heddyw. Yr wyf yn synll fod eich Eglwys yn meddu digon o haerllugrwydd i Y 02. ddangos mewn gwedd grefyddol i ddiolch am adferiad yr anghenfil Siarls. Gwrandewch beth a ddywed offeiriad o'ch eglwys chwi am dano, Ei deyrnasiad ef-Siarls IJ-- yw un o'r rhai mwyaf gwarthus yn hanes Prydain. Er yn oferddyn diysbryd ei hun, yr oedd ei lys yn gynnulliad 0 ferched diffaeth, ac o lyswyr wedi eu diraddio gan bob dryg- ioni. Yr oedd eu hesiampl wedi llygru y wladwriaetb, tel yr oedd arferion penrhydd yn teyrnasu trwy bob dospartb o gymdeithas. A pherffeithid y difoesoliad cyffrediool fan faine o esgobion gwenieithus, yn mhlith pa rai aid oedd dyn yn meddu teimlad digonol at Grist ac eneidiau Crirt- ionogion i argyhuddo y cyflwr ffiaidd hwn ar bethau. Nid oes dim a ellir ei gofnodi o Mai, 1660, sefdyddiaddvfodiad Siarl II. i'r orsedd, hydei farwolaeth, Chwefrot 6.sd, 168i, ond a ddicUoji ddwyn cywilydd i wyneb pob Saie moesot