Seren Cymru

ELUSENDOD THOM \S HOWELL, 1540. 0 BWYS I YMNEILLDDWVB CYMRU 1 (Parhad.) Adroddiad y Meistr Chwefror, 12, 1246, oedd fel hyn, inai mwyaf llesol ydoedd trvvrthu yr Hall a'r gerddi, o dan lease, ac am iCI20 y flwyddyn o ground rent. Drwy archeb Mawrth 10. 1846, cyfarwyddwyd i gymmeradwyo y cytryw lease, ac ar yr 16eg o Ebrill, 1846, gwnawd lease gan y Draper's Company i'r Trustees a bennodwyd gan- ddynt ar eu rban, o'r Hall, &e am ivyth mlynedd ar hugain, o'r 25ain o Ragfyr, 1843, yn ol rent o ^120 y flwyddyn. Gwnaed archeb arall gan y Master of the Rolls Meh. 2. 1846, er cymmeradwyo y braslun o fill er cael Act of Parliament dros werthiad yr Hall, &c.; a gwnaed cyfraith, 9 and 10, Victoria, c. 10, A-D 1846, yr hon oedd fel hyn," To authorise the sale of <he Charity Estates, vested in the Master, Wardens, Brethren, and Sisters of the Guild or Fraternity of the blessed Virgin Marv of the Mystery of Drapers, of the city of London, upon the Trusts to the will of Thomas Howell, deceased." Dan awdurdod y cyfryw gyfraith, gwerthwyd yr Hall, &c., i'r Draper's Company. Hon oedd y gyfraith Seneddol gyntaf a wnaed mewn cyssylltiad a'r elusendod, a gellir ei chyfrif fel gorpheniad deddf 1845, cyn belled ag y golygid easgliad medd. iant y cwtnpeini yn nghyd. Daeth gweinyddiad yr elusendod yn bwnc ail gyfraith Seneddol, yr hon a nodir yn o) Haw. Rbestrwyd yr hysbysrad yn 1838. Yr oedd y gwrandawia(i ar y 3ydd o Fai, 1843, ac ymddengys i Arglwydd Langdale roddi ei farn yn ddioedi ar y gwrandawiad. Cymmerodd agos i bum mlynedd er cyrhaedd dehongliad o'r ewyllys a chyhoeddlad o'r ymddiriedau. Yn 1859 (gwelyn lfaenorol) cafwyd y ddeddf, fel yr ymddengys, mewn Ilai na chwe mis. Yn gymmaint a bod y cyfrif yn erbyn y cwm- peiui wedi ei archebu o adeg rhestriad yr hysbysiad yn Gorph. 1838, ac yn gymmaint a bod y rhent yn cael ei hawlio ar gyfrif yr Hall,4&c., yr oedd yn ddyledus i'r elusendod ar gyhnyrehiad y rhentau dros gyfnod yr ymgyfreithio, o'r flwyddyn 1838 hyd 1846, pan wlla,-d y g\fraith Seneddol gyntaf, swm oddeutu d616,000 Yn 1843, gorcbymynwyd y cwmpeini i dalu costiau yr hysbysiad, am iddynt, medd Arglwydd Langdale, dyhied yn lid as i osod y pwnc at y prawf, fel y caent wneyd cyrnhwysiad o'r arian yn o' eu gulygiad hwy o'r hyn fvddai iawn. Dyna oedd pu golygiad, mai £100 y flwyddyn yn unig ddylid ei osod atddybenion vr elusendod. Heblaw hyn, dywedai yr Arglwydd Langdale, nad allai dim fod yn fwy boddhaol mewn ymchwiliad o'r fath yma na chael nad yw d<iichori.,dwy i osod at ran y cyhuddedig ymddygiid brwnt neu ddrygionus. Yn ddiddadl gwtiaeth y cyhuddedig preseno) gym- hwysiad o'r fund yn gwbl gyff.-lyb i'r modd ei def- nyddiwyd hi gan eu rhagflaenwyr wrth bob tebyg- olrwydd, iii edryohasant ar y seiliau gwreiddiol erioed, eithr yn lie ei defnyfdio (sef y fund) i unrhyw ddyhen buddiol o'r eidditii eu hunain, y mae yn a»r yn a.ntwg odiiiwrth y dystiolaeth a'r atebiad, ac yti addefe(lig gydtk'r Attorney General, eu bod wedi dsfnyddio yr arian mewn modd man- teisiol er dwyn i ben yr amcanion elusenol mwyaf pwrpasol. Dywedodd hefyd, y gellid coleddu cryn ammheuaeth a fyddai ymhelaethiad dvbenion elus- enol y sylfaenydd yn cynnyrchu effeithiau tebyg mor ddaionus a'r dybenion etusenoi a sicrheid gan. ddynt (6 Beavan's Chancery Reports, p. 389.) Gymmaint mwy boddhaol fuasai pe llefarasai Arglwydd Langdale i'r perwyl yma "Dylai pawb y gelwir arnynt weinyddu ymddiriedau lleol neu wladwriaethol gofio mai eu prif ddyledswydd vw cydnabod eu hunain yn gyfrifol, a dylent yn rhwydd gyfaddef eu bod yn atebol, drwy gyhoeddi ar amserau nodedig, darddiad yr ymddiriedau, dyben. ion vr ymddiriedau, kilr defaydd wneir o'r arian dan euhawdurdod. Os gwariant arian, dylent hysbysu pa faint, ac i ba ddyben; os oes arian mewn Haw, dylent gyhoeddi hyny; ac os, yn anffodus, yr eir i ddyled, y mae yn etfeithio ar eu cymmeriad per- sonol a'u hanrhydedd, os methant wneyd yn hysbys v manylion, a datgan yn wirionsddol yr achos. Ni d'iylai fod dim dirgel, a rhaid condemnio pob cyn- nvgigelu a chuddio sefyllfa pethau. Drwg genyf fod, yn yr enghraifft hon, ddirgelion rhag y cyhoedd am yspaid blynyddau meitbion. Achlysurwyd pum mlynedd o gyfreithio drwy ymgais i ddwyn i'r goleu dretniad yr elusendod. Pa fodd y dygwyddedd yr hwyrfrydigrwydd hyn ? Naill ai y mae camwedd ffiaidd yn ngyr (procedure) y llys hwn, neu gosod- wyd attalfeydd i wrandawiad yr achos drwy weith- radiadau y pleidiau, sydd yn galw am gerydd Uym ar y sawl a'u hachosodd. Ni rwystrwyd fy marn I gan unrhyw anhawsder yn yr achos. Y mae y tfeitliiau a osodwyd ger fy mron yn ddiammheuol; y mae synwyr ewyllys y eynimynwr yn holloleglur, er fod amser wedi gelu rhag budd yr elusendod, y rhai y dymunai efe i'w ymddiriedolwyr gofio eu bod o'i waed a'i dylwyth ei hun, ac y mae cam- gymhwysiad yr arian yn amlwg. Nis gallaf gynnyg esgusawd dros ym4dygiad y Draper's Company, ac nis gellir awgrymu esgusawd oddigerth yr arferiad hwnw, mor llawn o gam, ac mor gyffredin yn mhlitb y naill gwmpeini a'r Ilall yn ninas 'Llundain. Gwnant esgusawd dros eu gweithredoedd eu hunain ar gyfrif eu tebygolrwydd i weithredoedd eu rhag- flaenwyr. Er cyfreitliloni y fath amddiffyniad, dylent fod mewn cyflwr i brofi tod 'gweithredoedd eu rhagflaenwyr wedi bod yn ganmoladwy." Y mae yr hysbysiad uchod yn rhoddi hanes gweinyddiad yr elusendod o'i sylfaeniad hyd v flwyddyn 1846. Yn gymmaint a bod amrywiol ddeddfau cyfreith- iol er gweinvddiad elnsendodau, y mae o bwys sylwi ar y rhai canlynol, a chratfu ar y dosparth o elusendodau, i'r hwn y pertbyn yr elusendod dan sylw. I. Os bydd elusendod wedi ei osod er cymhorth sefyd iad crefyddol, neu er Iledaeniad addysg gref- yddol, ac na byddo dybenion y gosodydd ttedieu pennodi yn amlwg, y dybiaeth yw, yn gyntaf, ei fod yn golygu sefvdlu elusendod mewn cyssylltiad a ihyw ffurf arbenig o grefydd yn ail. mai y ffurf o grefydd a broffesai efe ei hun fwriedid ganddo; ac, yn drydydd, os na cheir profion o'i olygiadau crefyddol ef ei hun, mai crefydd sefydledig y wlad y bwriedid ei chynuorthwyo. II. Os elusendodau addysgiadol, ni bydd i'r llys ddifuddio dosparthiadau arbenig o fanteision addysg gyffredin drwy ddirgymhell rheolau addysg gref- vddol, oni bydd bwriad i'r perwyl hyny wedi ei ddatgan. III. Lie byddo'r elasendoi yn hollol elusenol, y dybiaeth yw, fod i bob dosparth, heb so^am en hathrawiaethau crefyddol, gael cyfranogi o garedig. rwydd y gosodydd, oni bydd ymadroddion eglur a phennodol er cau allan bersontm neillduol. (See the case of Attorney General v. Calvert, reported 23, Beav.n's Reports, 248; 21 Jurists, 500; 26 Law Journal, 682.) Y mae yn amlwg oddiwrth nodiad y ffeithiau a ddvgwyd gerbron :—-