Seren Cymru

'• •••» 'i-'li i .t." .Ha !il>l| V {)*(:" :ii(hlv jiiYd iriid H! ATHROF^DD ^BEOYI)D^R W SIR FYNWY. :r, I i. V ■'izdMtv ,G A N R U F 8,. n !¡r (Parhad.) ■ "/Wedi rhoddi Hanes Athrofa Trosnant mor fariwl, cywir, ac mor grynobythagy medfem, yn ol y defnyddiau ag oeddent yn ein medd- iant ac o fewn cyrhaedd i ni, symudwn yn mlaen i roi ) chydig o HANKS ATHROFA Y FENNI. ,Y.Fenni sydd dref fechan, lan, ac o_ gryn hynafiaetb. ",Hen- dref v Fennii" medd un. "yw y fwyaf prydferth ei sefyllfa yn yr olio S^r Fynwy. Amgylchl nir hi gan fryniau a mynyddoedd, yn y rhai y cydgwrdd eithafion anialwch a ffrwythlonrwydd. Rhwng y rhai hyn hefyd yr ymleda allan holl amrywiaetb, gogoniant, a ffrwythlondeb Paradwys, dyfFryn- oedd helaeth a thonotg, y rhai a gyhnyrchant yr hyta sydd angenrheidiol er cynnal dyn ac r 'tawe anifail. Drpslawero oesau y cafodd y dref hon wenau Rhagluniaeth yn helaeth ami, ac er ys ugeiniau o lfynyddoedd hefyd y pregeth- ■wyd efengyl legu iddi." Ac yn ol hanesiaeth eglwysig, yr oedd llawer o Fedyddwyr selog yn hen dref y Fenni a'i chymmydogaethau er ys mwy na 200 mtynedd yn ol. Pa ryfedd fod y Bedyddwyr wedi ac yn parhau i ddal gafael ynddt fel maes iddynt weithio dros eu Meistr a'u hegwyddorion ? Dymunwn i'n brodyr yno bob llwyddiant a heddweh, a charem iddynt wneyd mwy o ymdrech etto o blaid y ffydd a rodd\Vyd unwaith i'r saint. Hen drefy Fonni, Ye,hi ydoedd i fod yfl faethdy ad yn feithrinfa i ail Atbrofa y Bedyddwyr yn y Dywysogaeth. YR Athrofa hon yn y Fenni' ydoedd i roddi bodolaeth, yn agos tua'r un amser, i ddw-v Athrofa arall yn Nghymru, a hyny yn a thrwy ei angeu ei hun. Yr Athrofa hon yri y Fenni hefyd ydoedd i fagu dau athraw cymhwys i'r ddwy Athrofa hyny, fely cawn ddangos yn ol Haw. Fellv, gwelwn fod cryn dipyn o enwogrwydd yn perthyn i'r sefydliad. Grid awn rhagom, i sylwi ynfyr aryrachosiongwabanoto SEFYDLIAD ATHROFA Y FENNI. Y mae yn mbell dros 100 m'ynedd oddiar yr agorwyd Athrofa Trosnant, a pharhaodd hono am ryw 40 mlynedd, ac addysgwyd ynddi oddeutu 40 o weinidogion; ac yna, bu Bedyddwyr Cymru heb an math o sefydliad Athrofaol yn eu mysg am yn agos i 4b tolyb- edd, h.y., hyd nes i Athrofa y Fenni gael ei hagor. Mae yn rhaid fod y weinidogaeth yn Nghymru, yn ystod y deugain mlynedd hytiy, wedi gorfod teimlo yri arw yn herivydd y dififyg a'r tlodi hyn. (jwlad dlawd i'r weinidogaeth a'r eglwys yw v wlad hono sydd heb fod ynddi tin math o sefydliad Athrofaol i fagu a meithrin Meibion y Prophwydi. Yn wir, nid oes achos i ni fyned allan o Gymru, hyd y nod yn ein dyddiau rti, ac ynyr oesoleu hon, fel ei gelwir, i weled gwiredd y flPaith ttt>n. Meddylier am Ogledd Cymru —mor eiddilaidd yw y rhan lu- osocaf o'n heglwvsi yno, mor ychydig ydynt mewn nifer, ac mor isel yw cyflvvr y weinidog- aeth mewn llawer partb yno. Y gweinidogion hyny sydd yn gorchfygu anhawsderau, yn symud rhwystrau, ac yn mynu gweithio eu ffbrdd i sylw, parch, ac anrhydedd, ydynt, y rhan fwyaf o honynt, yn rhedeg i lawr i'r Dehau. Ychydig arachefti o'r rhai sydd wedi cael dysg Athrofaol-^hyd y nod y rbai hyny ag ydynt wedi: dyfod i'n Hathrofeydd o'r Gogledd—sydd yn mvnerl yn eu hoi ar ol darfod tymhor eu hefrydiaeth, i lafurio ac efengylu. Felly, mae cyflwr ein cyfenwadyn y Gogledd, i raddau ma" r, yn cael ei gadw yn isel. Nid ydym wrth hyn am i neb gredu nad oes g^nym yn y Gogledd rai gweinidogion galluog, gweitbgar, a dysgedig; canys y mae genym yno lawer o'r fath oud byddai mwy yno pe buasai ganddynt Athrofa eu hunain, ac yn eu mysg. Byddai rhif yr eglwysi yn amI. ach, byddai yr eglwysi presenol yn gryfach, a byddai'r weinidogaeth yn gyfoethocach, a hyny yn mhob areithfa. Da genym eu bod yn decbreu ymysgwyd o'r llwch, a dywedwn o'n calon, Ðnw yn rhwydd iddynt." Cymharer hefyd sefyllfa y Bedyddwyr ag eiddo'r Meth- odistiaid yn y Gogledd, a meddylier beth all fod yr achos o'r gwahaniaeth ? Ond betb raid fod sefyllfa ein heglwysi, a thlodi y weinidogaeth yn Nghymru yn y tym- hor y eyfeiriwn ato-mwy na 50 mlynedd yn ol, pan nad oedd cymmaint ag un ysgol i bre- gethwyr ieuainc drwy yr holl Dywysogaeth. Mae yn rhaid fod safon y weinidogaeth yn isel, ac mae yn rhaid fod cyflwr yr eglwysi yn dlawd. Yn wir, yr oedd llawer yn yr eglwysi, a llawer o'r gweinidogion yn dcchreu agor eu llygaid, a gweled y diffyg, a theimlo yr angen o gaet rhywheth er cael mwy Ó gymhwysder yn yr areithfa, ac amgenach gweinidogaeth i'r byd, yn neillduol yn y paithau hyny o'r Dy- wysogaeth agosaf i wlad y Saeson. NiJoedd yn awr ond nifer bychan iawn o'n gweinidog- ion a fedrent mewn un modd bregethu Crist vn yr iaith Seisnig; felly, dechreuwyd meddwl ac ymddyddan, a chynllunio, a'r diwedd fu agor sefvdliad y Fe ini. Y Parch. Micah Thomas, ac un Mrs.Harris, Gofeilon, fuont yr offerynau penaf yn y mudiad hwn. Dywed Mr. Lewis, Rnmni, ar y pen liww, yri ei Gof- iant rhagorol i Mr. Thomas, fel y canlyn:- Yn un o'i ytnweliadau a'r Fenni, dygwydd- odd i Mr. Micab Thomas s6n wrth Mfs; Har- ries am rywbetb yn nghylch cymmeriad an- nysgedig y Weinidogaeth yn Nghymru; galar- ai o herwydd ei bod felly, a dywedodd y bu- asai Athrofa o les mawr, pe na buasai orid cyf- ranu dysgeidiaeth Seisnig yn unig, a gwneyd bechgyn Cymru yn hyddysg yn yr iaith hono. Yn fuan ar ol hyn, dechreuodd Mrs. Harries osod pethau mewn gweithrediad. Ymddy- ddanodd a gweinidogion ar y mater, annogodd hwv i gymmeryd y peth dan sylw, a dechreu- odd gasglu arian at yr Athrofa ag oedd ar gael ei hagor. Cynhyrfwyd y Bedyddwyr drwy Gymru, trefnwyd y cyfeisteddfod, sefydlwyd ary Fennifel lIe yr Athrofa, a dewiswyd Mr. M. Thomas i. fod yn athritv." Cynhyrfwyd y Bedyddwyr drwy Gymru," medd einbrawd do, a'r hyn sydd yn byfryd yw, fod Cymru yn barod i'r cynhyrfiad—yr oedd yr eglwysi a'r gweinidogion i raridau pell wedi addfedu i rywbeth o'r fath. Yn y flwyddyn 1805, cawn fod y pwnc hwn yn cael ei ddwyn gerhron mewn gwahanol gyrddau cyhoeddus mewn gwahanol leoedd a threfydd. Yii y flwyddyn 1806, cawn i Anerchiad gael ei dynu i fyny a'i dtiarllen mewn cyfarfod yn Merthyr Tydfil, ar yr angen a'r dymunoldeb o gael Athrofa yn Nghymru, rryd y codwyd gwrthddadleuon ac yr atetiwyd hwy i fuddlonrwydd, pryd y tyn- wyd allan gynllun, ac y gosodwyd ef gerbron y cyfarfod, ac y cymmeradwywyd ef yn galon- og. Yn yr un flwyddyn cawn y peth yn cael ei ddwyn gerbron y Gymmanfa yn Mheny- garn, pryd y penderfynwyd ac y Cydunwyd 1 sefydlu Athrofa yn y Fenni, tuag at hyftorddi pregethwyr ieuainc, ac i annog yr eglwysi i gasglu tuag at gynnorthwyo y sefydliad." Yn yr un flwyddyn, yn y Gymmanfa a gynnal- iwyd yn Ffynnonhenry, cawn y pwnc dan sylw yno. Penderfynwyd yn nghylph ysgol, neu Athrofa, i ddysgu pregethwyr ieuainc; ac fe ddarfu iddynt benderfynu sefydlu un yn y Fenni a tbrefnwyd y brodyr B. Davies, J.