Seren Cymru

EGLWYSIG. ^MNEILLDUAETH GYMREIG.* Pwysigrwydd o lawn Ddefnyddio Nerth nineillduaeth Gymreig er Rhyddhau ^refydd oddiwrth Nawdd a Rheolaeth y Wladwriaetk. y «. ^AE v ffeithiau pwvsig sydd eisoes wedi ».| "wyn gerbron y Gynnadledd, yn taflu euni eryf ar sefyllfa yr Eglwys Sefydledig Vn w,Pherthynas ^'r coitl'o Ymneillduwyr ,ywysogaeth t 'ymru. Nis gall bugeil- ac aelodau eglwysi rhyddion yn y rhan o'r deyrn»s, fod yn edrychwyr diofal redfa amgylchiadau, nac yn ddideimlad 11 rhwvmedigaethau difrifol eu hunain, eWn eyssylltiad a'r ddadl eglwysig-pwnc 4vvr yr oes bresenol. Y mae yr ymgyn- u»iad lluosog a dylanwadoi hwn o ewyll- Ysgnrvddioii crefyddol. vn brawf i'r gwrth j Pwvsfawr ydyw ein cyfarfod ar JJ*er o olvgiadau. Y mae dvfadiad cyntmr Crlstionogaeth i blith y Cymry, hir harhad y tywyllwch Pabyddol yn y wlad, dirywiad y bobl ar amser ac wedi gwawriad y \wygiad, genedigaeth rhyfedd a tbyfiant einyf Ymneil'dtiaeth vn ngwvneb gwrth- ™ynebiadnu ffyrnig offeiriaid, s.rvddogiun, a nerfysgluoedd, yn nghyd &'r crvfder 'Ivw-j yddol a ddangosa hi yr arnser presenol, a'r Ofwydrau oiledion sydd yn agoshau, uid yn jtaig yn erbyn balogrwydd cyffredin y natur Wyool, ond yn erbyn "dry<*au vsbrydol YII uchel leoedd y byd—maent oil yn arn- lygti pwysigrwydd neillduol gweithrecladau Il. phenderfyniadau y Gynnadjedd Hon. Wrfch ymdrin S'r pwnc mawr sydd yi) awr ^ewn dad I,rhaid ceisio iawo amgtffred yr Q»imn sydd mewn golwg. a'r moddion ad dm lw gyrhaeddyd. Rhaid peidio colligolwg Rr v gw^haiiiaeth haotodol sydd rhwugpet,iiK.u Bwladol a phethau crefyddol, a rhwng cvlch 'Jyvrodraetii tydol ac eiddo eglwys DJuw. Mae llywodraeth wladol a tbeyrnas Crist yt hollol wahanol yn eu natur a'u dybeuioti. Sefydliad Dwyfol yw yr olaf, er achub dynol. ryw oddiwrth bechod a thrueni, trwy offer- yndod y gwirionedd. Sefvdliad dynol— dynol ordinhad," yw'r blaenaf, wedi ei gadaruhau a'i awdurdodi gan Ragluniaetb Duw, er rheoleiddio achosion tymljorol ceu- cdtoedd. Gwaith Ilywodraeth wladol yw, aid byfforddi meddwi y bobl, na dewis a chynnal eu cretydd hwynt, ond amdiiffyn Mae y pupyr hwn yn un o'r cyfryw a ddar- llenwyd yn Ngbynnadle'id Abertawy. ac yn swr wedi ei argr^g'u yn y Llyfr sydd yn rhoddi hanes y Oynnadlettd. Awdwr y popyr rhagorol hw ) w y f arch. Ttooma Thomas, D.D., Pontypool.-GoL. personau a meddiannau eu deiliaid. Yrara- ddiftyniad hwn, debygwyf, ydyw ei swydd hi. Nid oes gaoddi na hawl nac addas- rwyddi benderfynu a gorchymvn crefydd. Yn hyn y mae pob dyn yn gyfrifol I Dduw un'&- Qnd etto, y mae llywiawdwyr y ddaear, er y cynoesoedd, wedi cymmervd crefydd y werin dan eu hawdurdod a'u nodded, â'l defnyddio fel offervn gwladlvw- vddiad, gan orchvmyn cydsyniad ac ufydd- dod y bobl. Yr Amherawdwr Cristionogol a iidilyriasant yr hen Ivwodraethwvr pagan- aidd ac a wnaethant ryw ffurf o Gristion aeth yn beiriant Ilywodraetbol. Mae yr undeb hwn, er mor annaturiol a niweidiol, wedi parhau dros bumtheg cant o flynydd- oedd, canys eawd ef yn fuddiol i offeiriaid i llywodraethwyr bydol, ac yn foddhaol bobloedd, y rhai, yn eu camdduwioldeb, a'i hystyrient fel cydnabyddiaetli gyhoeddus o'r ihtwdod. Y diwygiad Protesttaiaidd vn BvvVop a wnaeth ryfeddodau; ond ni fedr- odd y ddaeargryn hono ddattod yr undeb rhwug yr Eglwys a'r WIadwriacth. Ni wnaeth oudnewid enwau, defodau, a chred- oau yr Eglwys Sefydiedig. Yn Amherodr- aeth Prvdain, y mae Ilywodraeth wedi ymbri. I odi &g Esgobaeth, Presbyteriaeth, a Pbab- vddiaeth, ac hyd y nod ag E:!unadd«!ia< th yn India ond i Esgobyddiaeth y mae vn fwyaf pleidgar, ac oddiwrth ei balchder a'i nerth lii vr, ydys wedi dyoddef fwyaf yn Lloegr a Chymru. Y mae teittilad crvf wedi codi. er ys amser maith, yn y wlad hon, o barthed annghvfreithloiideb yr undeb hwn; ac o fewn yr ugain mlynedd diweddaf rnae yrridrechion neillduol wedi eu gwneyd i'r dyhen o ysgaru vr Eglwys oddiwrth y Wlad. wrineth. A dyma ddyben y cyfarfod hwn. Xid ydys yn gwadii nac yn c ]u y gwrth. ddrvoh mawr srdl} mewn a-Oh"2 yn v mud- md hwn. Ond te ddichon ej fad yt) ansen. rheidc! i ddyweyd gair mewii iTorddoe^lur had, !ran fod eiii golvgiaJau ar v pwnc yn cael eu ca incl(leall a',i curt idd-i rlti )io gan eiu gwrth. wynebwyr, a llawer O'U cJfeilliollag sydd eisieu mwy o oleuni arnvnt. Rhy w amser yn ol, yn eu hohad gerbron Pwyligor Tf yr Arglwyddi, cviad.lefwvd yu rhydd a gouest t, y I gan ddau fon^ddwr enwog, bfth oedd prif I amcanCymdeithasy Chyddhad. Achosodd hyn gynhwrf mawr mewn Uawer man, a dygodd allan lawer o areithiau arhywfah.t o arian er amddilfyn yr Eglwys DangClswyd gryn lawer o syudod a Hid, fel pe buasai ein brodyr wedi eu tynu i amlygu rbyw ddir- gelweh dwfo a pheryglus ag oeddynt wedi ei gadw yn gijiddiedig. Ond y gwir yw, fod arncan y Gymdeithas y!< arnlwg a phrofies- edig o'r dechreuad; ac y mae wedi ei gy- 11 hoeddi yn barhausyn ystod deunaw mlyn- edd ar ei chyfansoddiad, ei Hyfrau, a-i thraethodau. Ar sefvdliad y Gymdeithas, darllenwyd trapthawd cynnwysfawr a chvwir ar ystyr yf vrnadrodd, "Ysgariad yrEglwys oddiwrtb y Wladyddiaeth," a'r cyfnewidiadau cyf- reithiol a gynnwysa. Cydunwyd yn unfrydol fir benderryniadal1 birfaith ac eglur ar y mater; ac y mae eu sytwedd yo gyhoeddcdig vn barhaus yn y geiriau canlynol: Gwrthddrych-Dilëad yr holl gytreithiau a r arferiadau ag sydd yn difreinio neu yn breinio, ar seiliau eglwysig, neb o ddeiliaWJ v deyrnas. Difodiad yr hoU daliadau o'r Drysorfa, a'r holl roddion seneddol, a'r trethi gorfodol er dyhenion crefyddol. Cyf- Iwyniad i ddybenion gwladol, wedi gwneyd cyfiawnder a. hawliau cyfreithlon, o holl feddiant y genedl a gedwir mown ymddiried gan Unol Eglwys Loegr ac Iwerddon, ac Eglwys Bresbyterol yr Alban, ac yn gyd- fyn^dol a hyn, rhvddhad yr eglwysi oddi- wrth bob gormes Uywodraethol." FeUy y maeyr amcan wedi ei ddarlunio yn ddigon eglur. Wrth gyrchu at y n6d pennodedig, 9 by hbna y Gvmdeithss ei bod yn defnyddio moddion moesol a chyfreithlon yn unig. Nid yw yn yinyraeth nodweddau yr am- rywiol bleidiau crefyddol. Mae yn Uwyr vmwrthod a phob trais, cabledd, ac enllib. Mae yn ymdrin a fleithi»u, egwyddorion, a rhesvmau. Mae yn gofalu yn gydwybodol am hawlian personol, ac yn anrhydeddu doethineb, duwioldeb, a rhagoroldeb moesol yn mhob cvfenwad. Nid yw yn rhyfela ag un eglwys nac offeiriadaeth fel y cyfryw, ond dymuna wneyd pawb yn rhydd, yn gydradd, ac yn anvm<idihvnol. Maeyn delio a, phob sect a phlaid mewn ysbryd cyfiawn a hael- ionus ar v,i vnosod yn unig yn erbyn yr uw/ei, ?;r.\syrvthvrol sydd yn cynnyrchu dr> yau n.nwrinn ac aneirif i fyd ac eglwys. Brth w rkwymau yr undeb hwn ? Yr oe v t Y! t. yu fwy jlqosog a chryfion nag v nuii> t n awr. Y rhai sydd yn bodoli a !>VHH« vsatit yr holl gyfreithiau sydd yn rhwvmo taiu degwm, treth,. ac oft'rwm er ijvasanaeth vr y cyfreithiau a roldant i'r Ilywodraeth neu unigolion hawl i appwyuti) archesgubion, esgobion, a swyddogion eglwysig erei!!—y cyfreithiau a uan ataiit rnddi anrb gion o arian y wlad er adeiladu lleoedd o addohad, a chynnal dysgawdwvr crefyddol—cyfreithiau a ar- wisgant weinidogion crefyddol i- awdurdod i wneyd deddfau, ac a'u gosodant yn mhlith pendefigion y deyrnas—y cyfreithiau ag sydd ar gost y genedl yn gwaddoli colegau i a sefydiiadau crefyddol ereill, ac yn rhoddi i