Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
2 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
2 erthygl ar y dudalen hon
DADL RHWNG Y CREFYDDWR A'R…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
DADL RHWNG Y CREFYDDWR A'R GWRTHGILIWR. GAN DAFYDD A MORGAN. DAFYDD.-Wel, Morgan, sut yr wyt ti yn awr ? MORGAN.—Lied dda, diolch i ti, Dafydd ond yr wyt ti yn edrych fel dyn wedi tori ei galon bob amser. Beth sydd yn llwfrhau dy ysbryd yn wastad ? D. Yr wyf yn cydnabod fod dy ofyniad yn eithaf priodol, Morgan, oblegid nid oes dim yn yr egwyddonon a fynwesaf, na'r grefydd a broffesaf, yn galw arnaf i fodyn llwfr fy ysbryd ond yr wyf felly bob amser y cyfarfyddwyf a thi, oblegid dau peth. Un peth yw" am fy mod yn teimlo gofid am y llygredd sydd ynof fy bun a'r Hall yw, fod ystyriaeth i'th gyflwr di, fel Gwrthgiliwr, yn I hoddi y fath boen i'm meddwl, fel uas gallaf ar un adeg y cyfarfyddwyf a thi, fod yn llawen. M. Er mwyn dyn, gad yna am danaf fi nid oes eisieu i ti ymboeni am dani 1; a pheth arall, Dafydd, yr wyf wedi blino ar dy dafod cas i mi bob amser y cwrddom. Ni bydd genyt ddim i siarad a mi byth ond rhywbeth am fy ngbyflwr. Gad glywed, beth yw fy ngbyflwr i ti ?
m L) i if., EGLWYSIG. u'*
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Annghydffurfiaeth. Y mae hefyd lawer o filoedd o'r werin a'u barn a'u teimladau o'n ochr ni yn y peth hwn. Nid ydynt yn gweled y defnydd o offeiriadaeth rwysgfawr wedi colli ei gafael ar y bobl; a da fyddai ganddynt gael gwared o honi. Fel dinas- yddion, mae ganddynt hawl i ymyraeth a hi; ac er na ehwennychai crefyddwyr fod dan eu harweiniad hwynt, etto ni wrthodant eu cydweithrediad mewn pethau gwladol. Mae y fath gydweithiediad yn fwy angen- rheidiol, o herwydd fod y galluoedd a ddygir' i'n herbyn yn anferthol iawn. Er gwaned yr Eglwys Sefydledig mewn rhifedi, mae ganddi yn ei Haw ddylanwad llu o dir-fedd- ianwyr a meistriaid y gweithfeydd, a theimlir en grym yn llywyddiad achosion plwyfol, ac yn llygredd a dychryn etholiadau Seneddol. Y ri olaf, cyfeiriwn at Weinidogaeth yr Ytnneillduwyr. Cyfaddefir fod galluogrwydd yr areithfa yn Nghymru yn dra rhagorol; ac y mae O't pwys mwyaf i'w gynnal a'i fawrhau. Beth bynag ddichon fod ei dditfygion, mae'n ddiymwad mai hon sydd wedi gwneyd Ymneillduaeth Gymrèig yr byn yd) w, ac mai hon syddyn para i lywydduy ilnaws crefyddol. Os yw'r areithfa yn Lloegr, fel y barna rhai, yn ymostwng i'r> argratiwasg, diau nad felly y mae yma. Mae'n dra dymunol cael ei dylanwad yn ngwasanaeth Cymdeithas Rhyddhad. Na fydded i ni gael ein camddeaJl. Ni all dim fod yn mhellach oddiwrth ein bwriad ni na throi yr areithfa yn ymladdfa, na'i def- nyddio i ymdrin ag ymrysonau bydol yn nghylch y sefydiiad eglwysig. Yr ydym yn eiddigeddus dros ei hanrhydedd a'i dylanwad vsbrydol, fel prif offeryn Duw er amlygu y. gwirionedd dadguddiedig, ac achub pechad-" uriaid. Ond er hyny, gan fod gwirioncddau mawrion yr elengyl yn hollol groes i eg- wyddorion sylfaenol eglwysi sefydledig, ym- ddengys yuiawn ac addas i weinidogaeth ffyddlon weithiau arddangos y drygau ys- brydol sydd bob amser yn deilliaw o'r gyf- athrach rhwng crefydd a gwladwriaeth; cvhoeddi yn eofn ysbrydolrwydd teyrnas y Gwaredwr, a'r gwir foddion i'w chynnal a'i helaethu. Os ydyw ein crefydd santaidd yn cael ei cham-ddarlunio, ei difwyno, a'i dianrhydeddu, trwy ymgyfathrachu a breninoedd y ddaear," a ddylai ein pre- gethwyr fod yn ddystaw ? Oni ddylent ar achlysuron cyfaddas, ddyrchafu eu lief fel udgorn, i argyhoeddi bydoldeb dan rith Cristionogaeth, a chyhoeddi rhyddid, an- nibyniaeth, a nefol burdeb eglwys Crist? Oni ddylent nodi allan derfynau ufydd-dod i'r "awdurdodau sydd," adysgu eu gwran- tlawwyr pa fodd i roddi i Caesar yr hyn SA (Id eiddo Caesar, ac i Dduw yr hyn sydd ciddo Duw?" Oni ddylent amddiffyn a chymmeradwyo ymddygiad y caethiun yn Babilon, yr apostolion, a'r merthyron, y rhai a (!<t\oddeiasant golled, carchariad, a mar- wolaeth, wrth "ufyddhau i Dduw yn intrachnagiddyn." Boed i'r weinidog- aeth, vnte, barhati gyda'r taerineb mwyaf i geisio dedwyddweh tragvvyddol y bobl, ond ar yr un pryd helpio i symud ymaith y rhwystrau anferth ag y mae'r Wlad-Eglwys wedi eu gosod ar ei ffordd. Datganed ei hun o ochr gwrthddrych Cymdeithas .Rhyddhad. A ddywedir ein bod yn meith. rin ofer-ddychymmygion, ac yn vmlid amcan annghyrhaeddadwy ? Barnwn nad ydym. ♦ Nid ydym yn anystyriol o'r an- hawsderau anferth sydd i'w goresgyn, a'r dosbeirth cryfion o ddynion a ymrestrant i'n herbyn. Bydd yr ymdrech yn sicr o fod yn boeth, ac efallai, yn hirach nag y dysgwyliai y rhai mwyaf hyderus o honom. Mae llawero'n tadau eisoes wedi marw yn yr ymdrech hon, ond mewn hyder o gyflawniad y dyben, ac o bell ei weled ef." Ninnau ftydd yu R" r yn y rhyfel hwn a syrthiwn, ysgatfydd, fel hwythau i'r bedd, a gadael i'n plant ddwyn yn mlaen y frwydr a thywys- ogaethau ac awdurdodau y byd. Ond y mae "arwyddion yr amserau yn ffafriol, ae y mae ein' gobaith yn gryf fod Duw a'r Beibl o'n hochr ni. Y mae ein gorawydd hyglyw cenedloedd am ryddhad-swn an- foddlonrwydd ac ymrysonau pleidiau yn yr eglwysi cenedlaethol-ymrafael amI ypleid- iau hyny a'r awdurdodau gwiadol- ymad- awiad dynion enwog iaill i Rufain, neu ynte at Y mneillduaeth gwrthdarawiad Pabyddiaeth yr Iwerddon — llwyddiant buddugol Eglwys Rhydd yr Alban ac Ym- neillduaeth Cyriiru-a'r eyffro a'r ystwr di- aleddgar sydd wedi codi trwy lwyddiaut Cymdeithas Rhyddhad yn Lloegr-y cwbl oil yn arwyddo ansawdd meddwl a theimlad cyflredin, a ddyg i ben cyn bo hir ail Ddi- wygiad Crefyddol. Lleisiau annogaethol a ddcuant atom o uchel leoedd y wlad, yn gystal ag o barthau isaf y ddaear." Gwran- dawn ar yr enwog bendefig, Arglwydd Stanley. Cysura efe yr offeiriaid, gan ddy- wedyd nad yw yr Eglwys, yn ei dyb ef, mewn peiygl o golli ei breintiau a'i medd- iannau gwladol, "oblegid fod sefydliadau eglwysig wedi dangos bywiolrwydd neilldu- ol," ac oblegid fod yn y wlad hon (Lloegr) lawer o aingylchiadau cvnnorthwyol yn cyd- gwrdd o du'r ofteiriad." Ond efe a gyf- addefa nad yw sefyllfa pethau yr un wedd yn yr Iwerddon a'r Alban." "Yn yrAtban," medd efe, crefydd y Heiafrif o'r boblog- aeth yw eiddo'r Eglwys Sefydledig, tra yn yr Iwerddon nid yw ond crefydd ychydig iawn o'r bobl ac yr wyf yn cydnabod yn rhwvdd nas gallaf edrych yn mlaen, heb anesmwythder ac ofn, ar y dadleuon a ddichon gyfbdi, ac a gyfodant hefyd ryw ddydd, ar achosion eglwysig yn y gwledydd hyny." Clywch lais un arall-Ileferydd Proffeswr Hanesvddiaeth yn Mhrif Athrola Rhydychairi, Mr. Goldwin Smith: Yr wyf wedi fy llwyr argyhoeddi tod y genedl Saesnig yn awr yn cael ei chymhell gan ang- enrheidrwydd, ac ar yr un pryd yn ymwroli i fyned yn mlaen at y rhyddid crefyddol cyflawn, yr hwn ei dysgid yn ddyfal i gredu fuasai yn ddiffoddiad i grefydd." Etto, Yr Ymneillduwyr Saesnig, y Rhydd Eg- lwyswyr Ysgotaidd, y CatholiciaidRhufeiflig -pe bai eu lluoedd wedi ymuno, a fyddent ddigon cryfion i argymhell rhyddid cyffred- inol. Dyledswydd amlwg pawb o honynt, yn gystal a'u llesiant, yw defnyddio eu gallu. Nid oes eisien ond undeb ac arwein- wyr. Byddant hir yn dy fod, ysgatfydd; ond yn y diwedd byddant yn sier 0 ddyfod." Y sylwadau synwyrlawn hyn o eiddo y Pro- ffeswr dysgedig, yn gystal.ag u anesmwyth- der ac ofn yr urddasol bendefig, ydynt yr un mor gymhwysiadol atygangen Gymreig o'r Wlad-Eglwys. Yn ddiau ni ddylid goddef llawer yn hwy i eglwys rhan fach a chyfoethog o'r bobl i warthruddo, trethu, a gormesu ar Ymneillduwyr a thrigolion y Dywysogaeth. Cymmerwn i fyny ac adseiniwn trwy y wlad eiriau grymus yr Anrhydeddus a'r Parchedig W. Baptist Noel: Mae Undeb yr Eglwys a'r Wladwriaeth wedi ei dded- frydu. Wedi ei gollfarnu gan reswm a chrefydd, gan ysgrythyr a phrofiad, pa fodd y goSdefir iddo ddrygu'r genedl lawer yn hwy ? Ni ddylai fod nag anughytundeb na diofalwch. lndepeudiaid a Bedyddwyr, Wesleyaid ac aelodau Eglwysi Rhyddion yr Alban, bydded i ni oil o Gaethnes i Gorn- wall, yn unllais yn enw Crist, hawliorbyddid Eglwysi Prydain; a'r genedlaeth hon a ddichon weled ail Ddiwygiad, mwy ysbrydol ac nid llai helaeth uâ'r cyntaf. Cyfoded pawb sydd yn omi a charu Duw i gyflawnu yr ail Ddiwygiad hwn. Y gorchwyl a ddechreuwyd gan ein tadau merthyredig yn ngwyneb y carchar a'r tan, boed i ui, yn yr un ysbryd, ei orphen."