Seren Cymru

CYFARFOD LLENYDDOL YSGOL SILOH, TREDEGAR. Cynnaliodd yr ysgol uchod ei hail gyfarfod Uenyddol dydd Nadolig, 1862. Dechreuwyd y cyfarfod cyntaf am- ddau o'r gloch y prydnawn. Llywyddwydyn yddau gyfarfod cyntaf gan Mr. Evans (Fferyllydd). Agorodd y parchus lywydd y cwrdd yn ei ddull medrus, fFraeth, a digrifol arferol. Yna dahodd Mr. Levi Williams a'i gyfeillion y .1 Rosy Crown," nes swyno y gynnulleidfa; ac wedi cael anerchiad barddonol gan S. Thomas, awd yn mlaen a'r gwaith pwysig o wobrwyo'r buddugoliaethwyr. 1. Llywodraeth y Messiah. Dau yrri geisydd; goreu, Wm. Nichols. 2. "The Lord's Day." Pedwar ymgeisydd cydfudaugol, E. Evans ae E. Williams. 3. Canu Ho, ho, dacw y lan. Un ymgeisydd,sef J. Gabriel. 4. Daillenwyd Beirniadaeth Cynddelw ar y Pennillioll ar Enedigaeth Crist. Un ymgreisydd, Byr ei DdealJ, sef J. Morgan, ieuengaf. 5. Yinddyddan rhwng y Meddwyn a'i Wraig. Dau gwpl yn cystadlu goreu, T. Jones ac E.Joseph. 6. Canu Dydd Gwyl Dewi. Dau gwpl yn cystadlu cyd- fuddugol, J. Gabriel a'i gyfeillion, a J. Thomas a'i gyfeillion. 7'. Darllenodd y Parch. J. Lewis ei Feirniadaeth ar y traeth- odau ar Y BeibJ. Pedwar ymgeisydd goreu, Corsen Ysig, sef Win. Haddock. 8. Gorphenwyd. Pedwar yn cystadlu; a chafodd y pedwar eu gwobrwyo. 9. Darllenwyd Beirniad- aeth Cynddelw ar y Chwech Englyn er Cof am J. Morgans, Garn. Un ymgeisydd, Eiddil ei Awen, sef S. Thomas. 10. Canu Nid oes dim la Dau gwpl yn cystadlu goreu, E. Davies ac M. Gabriel. 11. Voice from Heaven." Un ym- geisydd, A. Bowen. 12. Araeth ar y Sabboth. Un ymgeis- ydd, C. James. 13. Canu, 0 gollvrng fl. Dau gwpl yn cys- tadlu cydfuddugol, G. Jenkins a'i frodyt, a D. Davies a'i gyf- eillion. 14. Peidiwch myn'd i'r dafarn, John. Dwy yn cystadlu; cydfuddugol, E. Evans ac E. Morgan. Terfynwyd cyfarfod y prydnawn ar hyna, ac aeth pawb allan er mwyn cael ychydig luniaeth i'r corff. Erbyn chwech o'r gloch, yr oedd capel eang Siloh wedi ei orl&nw a brodyr a chyfeillion lion a difrifol. Wedi i'r llywydd gymmeryd y gadair, ac anerch y cyfarfod yn fyr a gwresog, galwodd ar dair geneth ieuainc i ganu,"The bells are ringing." Canasant yn etfeithioldros ben, ac adroddodd Mrs. M. Wil- liams ddarn o farddoniaeth nes gwefreiddio yr boll dorf. Y na dechreuwyd eilwaith a gwobrwyo. 15. Yr Athraw Ffyddlon. Saith ymgeisydd; cydfuddugol, R. Jenkins a T. Morgan. 16. A little while." Tair yn ymgeisio goreu, C.Rees. 17. Solo Bass, The Trumpet shall Sound." Un ymgeisydd, G. Jenkins. 18. Hen Ffon fy Nhad, Pump ymgeisydd goren, J. Davies. 19. Darllenwyd Beirniadaetb Cynddelw ar yr Alareb er CoffiHlwriaeth am y brodyr W. Jones, J. Arthur, a J. Williams, atbrawon ffyddlon yn ysgol Silbh. Dau ymgeis- ydd goreu, Mab y Gan, sef S. Thomas. 20. Y Lloer. Dau ymgeisydd cydfuddugol, G. Evans a T. Jones. 21. Quartett, II Hear, 0 Heavens." Dau gwpl yn cystadlu; goreu, G. Jenkins a'i gyfeillion. 22. Araeth ar Fywyd Crist yn Sites. onaeg. Un ymgeisydd, Wm. Davies. 23. Yr henwr Grwg- nachlyd. Dau ymgeisydd; goreu, W. Nichols. 24. Da lien- wydBeirniadaeth Cynddelw ar y Perinillion ar Ymadawiad y Parch. E. Thomas o Dredegar. Un ymgeisydd; Y Laslanc Llygadlon, sef S. Thomas. 25. Canu'r Triawd allan o Mawl a'th erys di. Dau gwpl yn cystadlu goreu, W. Evans a'i gyffflllion. 26. Araeth ar Fynyddau'r Beibl. Un ymgeisydd, T.Jones. 27. Yr Hen Lane. Un ymgeisydd, T. Jones. 28. Canu The better land." Un ewpl a ganodd, sef Mrs. Williams a'i chyfeillion. 29. Canu yr Hen Ganfed. Un ym- geisydd, sef M. Saunders. Yroedd y gystadleuaeth. holi yn gyfyngedig i wrrywod- dros bump a deugain bed. 30. Canu yr hen don Johanah, i fenywod dros ddeugain oed. Un ymgeis- ydd, sef Mrs. 1\1. Williams. 31. Darllen yr hyn a roddwyd ar y pryd. Deuddeg ymgeisydd cydfuddugol, E, Morgan a T. Jones. 32. Araethddifyfyr ar y Meddwl. Ugain ym- geisydd goreu, J. Vaughan. Digon yw dweyd i ni gael cyf- arfodydd dityrus, adeiladol,, a dymnnol iawn. Yr oedd yr adroddiadau mor rhagorol o dda, a'r canu o'r mwyaf swynol; ac er mwyn dvddordeb, darllenwyd rhif 9, 19, a 24, o'r cyf- ansoddiadau barddonol buddugal yn y cyfarfod. G-tibeithiwn y bydd i'n cyfarfodydd Uenyddol fod yn foddion iburoehwaeth yr ieuenctyd, ac i ddwyn talentau cuddied)g i iawn'yaQarferiad. Y mae diolchgarwch gwresog yn ddyledus i Feirniaid y Traeth- odau, a'r Farddoniaeth, a'r Gerddoriaeth, yn ngbyd ag~. i'r Llywydd, am eu medrusrwydd a'" gwasanaeth digyfryw i'r cyfarfod. YK YSGRIFENYDD. Y FEIRNIADAETH. ",Galareb er cof am W. Jones, J. Arthur, a J. Williams. —Daeth dwy Alareb i'm ttaw er cof am y brodyr teilwng hyn, sef yr eiddo Didymus a Mab y Gân. Mae pennillion Dldymus yn darllen yn dyner a theimladwy, ac yn glod i awdwr mor ieuanc; ond y mae Mab y Gan wedi tra ragori. G-alareb ragorol, a theilwng or wobr yw hon. Penniltion ar Enedigaeth Crist."—Un cyfansoddiad gan Byr ei Ddeall. Hynod mor annghelfydd ac anfedrus, Gvvnaed y Pwyllgor yr un a fyno, ei wobrwyo ai peidio. Chwech Englyn er cof am J. Morgans."—Un cyfansodd. ia 1 gan Eiddil ei Awen. Gwallus iawn o ran rheol a chyng- hanedd; ond amcana yn ddaat synwyr a phrin y mae gwobr mor fechan yn werth ei hattal. Pennillion ar Ymadawiad y Parch. Evan Thomas o Dre- degar."—Un cyfansoddiad, sef eiddo Y Laslanc Llygadlon. Mae y pennillion hyn yn dra awenyddol yn eusyniadau, a phviodol i'r testun, ac yn deilwng o^r wobr. Darllener hwy ar gyboedd v cyfarfod. Hyn yw fy marn yn fyr am deityngdod yjcyfansoddiadau. Cyfarfod da a gwyliau llawen i chwi oil. Yr eiddoch yn gywir, .1 R. ELLIS. Caerynarfon, Rhagfyr 20fed, 1862.

NEILLDUAD aWEINIDOG YN ZOAR, WITTON PARK, DURHAM. Cynnaliwyd cyfarfodydd yn y lie uchod ar ddyddiau SuI a Llun, lonawr y 4ydll a'r 5ed, 1863, er neillduo y brawd David Lewis, o Athrofa Pontypwl, i gyflawn waith y weinidogaeth, ac idd ei gydnabod fel gweinidog Eglwys y Bedyddwyr Cym- reig yn y lie hwn. Yr oedd eich gohebydd, Mr. Gol., wedi addaw y byddai eff yma, yn cymmeryd manylion y cyfarfod- ydd, er eu danfori i'r SEttMN ond nyni a fathasom ei weled felly daeth i'n rhan ni i gofnodi hanes y cyfarfod. Yr oedd yma ddysgwyliad mawr am yr adeghon, gan yr Eglwys a chan y gynnulleidfa; ac yr oedd yr eglwys wedi cynnal cyfarfodvSd gweddi dros amryw ddyddiau yn flaenorol i hvn, er ceisio nawdd a bendith yr Arglwydd ar yr undeb newydd oedd ar gymmeryd lie rhwng y frawdoliaeth hon a'rgweiriidog newydd yn nghyd a dymuno am lwyddiant ar weinidogaeth y cymmod o eneuau brodyr da a doniol oedd yn [dyfod i ymweled a ni o Gymru, ac yn ol ein dysgwyliad, ar y diwrnod cyntafolr flwyddyn 1863, cyrhaeddodd y Parch. T. Price, Aberdar, yma yn ddiogel; ac er fod Mr. Price wedi bod yma ddwywaith yn flaenorol i hyn, nid oedd yr awydd am ei weled yn Ileihau ond yn hytrach yn cynnyddu, oblegid yr oedd torf fawr o'r Cymru wedi ymgasglu yn nghyd i orsaf y gledrffordd J aros dyfodiad yr hwn a alwai un o'r gwrageddda yma Absalom" y Cymry, canys y mae calon yr holl fobl ar ei ol ef. Beth bynag, amser y cyfarfodydd a ddaeth ac ar ddvdd Sadwrn, Ionawr y 3ydd cafwyd darlith ardderchog yn Gymraeg ar John Bunyan aM amserau. Yr oedd hon yn un o'r darlithiau mwyaf dyddorol ac adeiladol ag y cawsom y fraint o wraudo erioed, ag y mae dyweyd mai Mr. Price, Aberdar, oedd y darlithydd yn ddigon o sicrwydd fod y traddodiad yn bob peth a ellid ei ddymuno. Cymmerodd y darlithydd parchus olwg eang ar yr amserau yn mha rai yr oedd Bunyan yn byw, sefyllfa crefydd yn yr adegau hyny, yn nghyd a'r cyfreithiau gormesolodditan ba rai yr oedd y bobl yn dyoddef. Parhaodd y darlithydd yn agos i dair awr; ondyr oedd ei ddull bywiog a gafaelgarynsicrhau gwran- dawiad astud a difrifol y dorf fawr oedd wedi dyfod yet nghyd. Cymmerwyd y gadair ar yr achlysur gan Mr. Thos; Mathews, Middlesbro. Sabboth, Ion. 5ed, am ddeg o'r gloch,. dechreuwyd yr oedfaon, a chymmerwyd y rhan arweiniol gany brawd Rees Arthur, o Middlesbro; a phregethodd y Parch. J. Marshall, o Hamstei ly, yn Saesneg, a'r Parch T. Thomas D.D., Llywydd Athrofa Pontypwl, yn Gymraeg. Am 2 o'r gloclit dechreuwyd trwy ddarllen a gweddi gan y brawd C. E. Etty, o Bishop Aukland; a peregethodd y Parch. J. Marshall yn Saes- naeg, a'r Parch T. Price, yn Gymraeg. Am 6, yn yr hwyrf dechreuwyd gan y brawd Wm. Davies; a phregethwyd gan y Parch. T. Price, a'r Parch. Dr. Thomas. Yna wedi canu has emyn melus, ymadawoddy gynnulleidfa, ac oll yu dywedyd fod hwn y Sabboth mwyaf hytryd a dymunol a dreuliwyd gan y Cymry yn y wlad hon."Dydd LIun, dechreu- wyd y cyfarfod am ddeg o'r gloch, drwy i'r Parch. J. Thomas (W.) ddaillen a gweddio. Yna, yn absenoldeb y Parch. W, Walters, Newcastle, cafwyd anerchiad byr gan y Parch. T. Price, yr hwn hefyd a ofynodd i'r Eglwys, a oeddynt yn un;. frydol yn rhoddi galwad i'r brawd David Lewis i'w bugeilio. Atebwydyn gadarnhaol dros yr Eglwvs, gan Mr. Simon John*. un o'r blaenoriaid. Yna gofynodd Mr. Price y gofyniadau ar- ferol i'r gweinidog ieuanc, y rhai a atebwyd mewn modd hynod 0 deimladwy a boddlongar. Ar ol hyn neillduwyd ein brawd i gyflawn waith y weinidogaeth yn ol y drefn Apostolaidd, drwy weddi ac arddodiad dwylaw. Yn y fan hon dylid crybwyfl am amgylchiad rhyfedd iawn a gymmeroddle, yr hyn a gafodd y fath effaith ar y gynnulleidfa, hyd nes yr oeddynt oil yn wylo dagrau, wrth ganfod y fath deimladau tadol yn cael eu dangoat gan y Parch. T, Price at ein brawd Lewis, yr hwn ag oedd efe (Mr. Price) wedi cael y fraint o'i dderbyn yn aelod, a'i annog i ddechreu ar y gwaith o bregethu Crist Iesu yn Geidwad i bechaduriaid euog ac nid teimlad yn cael ei siarad yn unig oedd, ond yr oedd yn y cyfarfod ddangoseg eglur fod gwein- idog ac eglwys barchus, yn nghyd ac Ysgol Sabbothol Calfaria, Aberdar, yn dymuno llwyddiant, ac yn parchu mewn gwirion- edd y dynion ieuainc a godir ganddynt i'r weinidogaeth. Ar y bwrdd gerbron yr areithfa yr oedd wyth o gyfrolau mawrion The words of the Lord Jesus, by Rudolf Stier ''—y rhai oedd Mr. Price wedi dyfod gydag ef o Aberdar yn anrheg i Mr. Lewis ac yr oedd yn argi-affedig ar bob un o'r cyfrolau a ganlyn oddifewn :— Presented to the Rev. David Lewis, by the Teachers and Scholars of the Calvaria Baptist Sunday School, Aberdar, as a mark of their respect and esteem for him as one of their late faithful Scholar, and diligent Teacher on the occasion of his ordination as Pastor of the Baptist Church, Witton Park, Co. of Durham, January let, t863. Cyflwynwyd yr anrheg mewn araeth fer, gan Mr. Price, it chydnabyddwyd y rhodd gan Mr. Lewis mewn ychydig eiriau,: yn Hawn teimlad, yr hyn a ddangosai fod serch a chariad mawr-, yn bodoli rhyngddo ef ac eglwys Aberdar. Ar ol hyn, cafwyd anerchiad i'r gweinidog gan y Dr. Thomas, ac i'r eglwys gan Mr. Price. Am ddau o'r gloch, pregethwyd drachefn gan Mr. Marshall a Dr. Thomas. Am chwech yn yr hwyr, cynnaliwyd cyfarfod mewn cyssylltiad a'r mudiad daucanmlwyddol. An- erchwyd gorsedd gras ar y dechreu gan y brawd T. Hopper (o swyddfa yr Aukland Herald) ac wedi i'r cor dan arweiniaid Mr. Thos. Davies ganu, cafwyd areithiau ar y pwnc gan Mr. Thos Mathews, Middlesbro a chan y gweinidogion canlynol: —J. Marshall, T. Price, D. Lewis, a'r Dr. Thomas. Agorwyd list hefyd i'r tanysgrifwyr, a chafwyd addewidion yn y cwrdd hwn,?yn nghyd a'r Sabboth canlynol, yn dyfod i fyny i £ 70, yr byn sydd yn agos i un bunt ar gyfer pob aelod yn yr Eglwys. Y mae arno.n chwant i ddywedyd, Well done, Eg- lwys Witton Park. Y n y modd yna y pasiodd y cyfarfod rhyfeddafagynnaliwyd erioed efallai yn mysg y Cymry yn Ngogledd Lloegr; yr oedd yn brfsenol aelodau a blaenoriaid o driugain milldir o gylch sef o Middlesbro, Stockton, Kelloe, Thorley, Branch-end, Shotley Bridge, a lleoedd ereill. Yroedd yuo bump o wein-

henaf, ac ni wel eisieu ei mam gymmaint; ond dyna—0 tear and argers. Y fi y w y dyn na, all ddywedyd apha un y gallaf ymadael oreu. Felly, cymtnerwch y cyntaf a ddaw, a benditb fo gyda chwi. Dyna, Syr," meddai, gan rhoddi Norah i mi. Wedi iddo fyned ycbydig gamrau, trodd yn ol, a chymmerodd hi fyny yn ei ddwylaw, gan roddi iddi gusan tadol, a dweyd trwy ei ddagrau, Bvdded i Dduw fod yn dda wrth y rhai a fyddant dda i ti; a'r eyfryw a ddymunant ddrwg i ti, na fydded i'w heneidiau weled St. Pedr." Yna cymmerodd y plentyn yn ei law, aeth ymaith gan adael Norah fach gyda mi. Cymmerais hi i lawr i'r caban, ac ystyriai&y mater wedi ei benderfynu. Ond er fy syndod, yn mhen tuag awr, gwelais fy nghyfaill Pat wrth y ffenestr. Gwnaeth arwydd am i mi ddyfod allan. Aethym ato, a chefais ef a'r plentyn arall yn ei freicbiau. "Beth yw'r mater yn awr?" gofynais. "Wel, Syr," meddai ynte, begian eich pardwn am beth mor ffol a phlentvn neu ddau, ond meddyliais na wnelai ddim gwahaniaeth i chwi. Yr wyf wedi bod yn siarad a. Mari, acn1åe hi yn dywedyd nas gall hi fadael a Norah, gan ei bod mor anwyl ganddi; ond dyma Beddy tnrfiwh -jm'lbetraclf "o lawe*. Ac os gwel- wch vn dda, Syr, a wriewch chwi newid?" rurion," med.d^wiji, I,, prvd y mynoch." Felly efe a gyflibdd yn Norah fel trysor ag oedd wedi bod ar goll, a rhedodd i ffwrdd a. hi, gan allael Beddy fach ar ol gyda mi, yr hon a arosodd gyda ni drwy y nos bono ond pad ddaethom i'r cabac boreu dranoeth, dyna lie yr oedd Pat wrth y ffenestr. Y tro hwn yr oedd yn dal v babi yn ei freichiau. Beth sydd o le yn awr?" gofynais. Be the hokey fly, Sir, mae arnaf bron cywilydd dy- wedyd wrthych," meddai Pat. "I chwi yn gwel'd, yr wyf wedi bod yn siarad a Mari, ac nid oedd hi yn gallu ym- adael a Norah am ei bod yn debyg i fi a by my troth, nis .gallaf fi ymadael a Beddy, am ei bod yr un bietwr a'i mam. Ond Paudeen bach, Syr, dyna i chwi lwmp o Gristion, yn ddwy flwydd oed, a dim diwrnod dros hyny. Ni fydd yn un trafferth i neb am byth, canys os cymmer ar ol erfam, byd9 gaaddo y llygad mwyaf bywidg; ac os cymnjer ar ol ei dads. bydd ganddo bar o ysgwyddau llydain i, wgithio ei ffjordd drwy y byd. A fydd i chwi newid etto, yr. "O, gwnaf o galon," meddwn.I. Mae un fel y lla11 i mi. Felly, arosodd Paudeen bach gyda ni. Ho, ho," meddwn I, gan edrych i'w lygaid llon, "mae y mater wedi ei benderfynu yn awr." Ond nid felly yr oedd. Cyn prin yr oedd deng mynyd wedi myned heibio, dyma Pat yn rhuthro i'r caban heb unrhyw seremoni y tro hwn, gan gydio yn y babi yn ei freiehiau, a dywedvù- Thai e' ddim, thai e' ddim. Yr wyf wedi bod yn siarad a Mari, ac nis gallwn ei wneyd. Edrychwch arno, Syr, efe yw'r ieuengaf a'r goreu o'r oil. Ni fydd i chwi ei gadw oddiwrthym ar un dyben. I chi'n gwybod, Syr, mae'n Norah yn debyg i fi, a Beddy yn .debyg i'w mam, ,ond by my troth, mae Paudeen bach yn medda llygaid ei fain a thrwyn ei dad, ac ychydia: o honom ni etn dau drosto i gyd. Na, Syr, na, ni a allwn ddyoddef caledi ac angen, ond nis gallwn fadael a'n plant, os na fydd ewyllys y Nefoedd eu cymmeryd odriiarnom." Dyna'r stori, nhad," meddai Thomas. Wel, yn wir," meddai Morgan Jones, mae gen' I barch calon i Pat. Mae y teimlad yn deilwng o dad yn hoffi ei blant. 0 na fydded i'r plant yna byth i achosi dolur i galon tad mor dyner."