Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
..I Y CAETHWASANAETH AMERICANAIDD.
Y CAETHWASANAETH AMERICANAIDD. GOHEBIAETH 0 GAERODOR. MR. GOL.,—Gyda dymuno eich Uwyddiant gyda'r SEREN wythnosol, dymunaf eich hysbysa i gyfarfod LLU- osog iawn gael ei gynnal yma yn y Broad Mead Rooms (lie pwrpasol er cynnal cyfarfodydd) ar yr 28ain o'r cyn- fis, er dangos cydymdeimlad ag Anti-Slavery Policy Ab- raham Lincoln, Llywydd Unol Daleithiait America, pryd yr anerchwyd y cyfarfoc1 gan y Mrd. Handel Cosham a George Tompson; a'r Parchedigion J. Rooper, N. Hay- croft, H. Dowcs, W. Jdmes, T Hacking, a Fugitive Slave, diweddar gerbydwr i wraig Jefferson Davis. Wedi i'r cadeirydd, Mr. George Thoxa's, cwacer cyfrifol yn y dref hon, agor y cyfarfod mewn araeth bwrpasol, cododd Mr. Handel Cosham i gynnyg y penderfyniad cyntaf. Cyn- nwysai y penderfyniad y peth a ganlyn, sef, "Fod y cyf- arfod hwn yn edrych ar Gaethwasanaeth, yr hwn sydd yn cadw miliynau o'n cyd-ddynion mewn cadwynau yn Unol Daleithiau America, gyda'r gofid a'r tristwch inwyaf; ac yn dymuno dangos eu cydymdeimlad gwresocaf a'r Llywydd Lincoln a'i weinidogion ar yr adeg bwysig bre- senol, ac yn diolch i bobl America am eu rhodd wertbfawr i'n tlodion yn Swydd Lancaster." Wedi darllen y pen- derfyniad, dywedai ei fod ef yn wastad yn edrych ar ryfel fel y ffordd fwyaf annghristionogol a barbaraidd i benderfynn ymrysoniadau; a phe gallai efe feddwl am fynyd mai y gogledd oedd yn achos 0 rrhyfel dychryn- 11yd hwn, hyd y nod er rhyddhau y caethion, na fuasai neb yn barotach i'w gondemnio nag efe. Ond gallai ef brofi mai y dehau a achosodd y rhyfel, a hyny yn unig er mwyn helaethu terfynau caethfasnach. Er enghraifft, yr oedd pedwar ymgeisydd am y gadair lywyddol; a oes yma ddyn yn meddwl y buasai y rhyfel yn cymmeryd lie pe buasai un o'r tri ag oedd dros gaethiwed yn cael eu hethol i'r gadair ? Beiddiai efe ddywedyd na fuasai. Y mae y rhyfel wedi ei achosi drwy i Mr. Lincoln ennill y dydd. Yna cododd y Parch. J. Rooper i eilio y cynnygiad, a dywedai fod yn ddrwg ganddo ef weled ffrwd opiniynau y cyhoedd yn ddiweddar yn rhedeg tuag at y dehau. Meddyliai mai o achos ei Uwyddiant ar faes y rhyfel oedd hyny ond dywedai fod yn llawn bryd i ni fel Cristionog- ion, ac yn wir fel dynion, i edrych yn mhellach na maes y rhyfel, ac y dylasem ni gydyuideimlo a'r gogledd. Pa beth bynag oedd beiau a gwallau y gogledd, nid oedd dim ond caethfasnach yn ei hystyr helaethaf i'w weled yn y dehau- Y mae yn amlwg mai achos y gogledd yw achos y caeth, ac achos y dehau yw estyniad y lease o gaeth- wasanaeth. Wedi iddo siarad am tua deng mynyd, cododd Mr. Clarke i gynnyg gwelliant ar y cynnygiad, cyn- nwysiad yr hwn oedd "Nad yw Mr. Lincoln a'i wein- idogion yn prisio dim am y caethion, ac mai undeb oedd yr unig beth oeddent yn ei ymofyn, ac nad oeddent yn ddifrifol yn rbyddhad y caethion, am mai gorfodiad oedd ac fod gan y dehau hawl gyfreithiol i'w hannibyniaeth, ac mai y gogledd oedd achos y rhyfel gwaedlyd hwn." Eiliwyd y cynnyg gan Mr. Vickers, a dywedai fod Mr. Lincoln yn ei ysgrif ryddhaol yn debyg i darw yn ym. ladd a'r seren wib. Edrychai Mr. Lincoln ar gaethion y dehau dros ben caethion y gogledd ond cawsai weled fod ei gyrnau yn rhy fyr i gyffWrdd a, hwy. Yna cododd George Tompson, Ysw., a dywedodd nad oedd efe yn myned i wneyd un haeriad fel ag y gwnaeth y llefarwr o'i flaen heb ei brofi a ffaith a phrofai fod Mr. Lincoln a'i weinidogion wedi gwneyd pob peth a all- asent yn gyfreithiol er rhyddhau y caethion. Wel, at y gweithredoedd, un o'rpethau cyntaf a wnaeth Mr. Li n- coln wedi ei etholoedd cynnyg i Loegr yr hawl o ym- chwiliad o dan faner America ar lenydd Affrica. Y mae yn wybodus'braidd i bawb fod rhyddhad y caethion yn y tiriogaethau wedi costio ugain miliwn o bunnau i Loegr tuag ugain mlynedd yn ol. Hefyd, fod y llongau rhyfel sydd yn gwylio glenydd Affrica yn costio miliwn o bunnau bob blwyddyn; a gwnelid hyn ychydig o amser yn ol braidd yn ddiwerth, oblegid pe buasent yn gweled caeth- long, ac yn ei herlid am gryn amser, erbyn y deuai yh agos ati, codai hono y faner Americanaidd, ac nid oedd lie i'w chyffwrdd hi wed'yn, a hithau yn llwythog o gig a gwaed dynol, ac yn myned i'r farchnad appwyntiedig heb un rhwystr. Ond yn awr, trwy offeryngarwch Mr. Lin- coln, wna hi ddim o'r tro i godi'r faner Americanaidd y mae gan y gwylwyr hawl i chwilio pob llong a ddrwg- dybir ac os ceir naill ai Negro neu y cyffeiriau ag yr ad- nabyddir hwy wrthynt, y maent yn eu dwyn i borthladd lie mae eisteddiad cymmysgedig o farnwyr, ac yna con- demnir hwynt fel piratical cruisers. Wei, beth am y ddwy deyrnas negroaidd Portau Prince a Monravia. Yr eedd y ddwy deyrnas hyn wedi eu cydnabod gan bob gallu Ewropaidd gwareiddiedig; ond ni chydnabyddid hwy gan America. Yn awr, y mae Mr. Lincoln wedi en cydnabod, ac wedi eu derbyn i deulu'r cenedloedd yn y Ty Gwyn, Efrog Newydd. Mewn atebiad i'r haeriad fod Mr. Lin- coln wedi rhyddhau y caethion He nad oedd hawl ganddo, a'u cylymu yn dynach yn y lleyr oedd awdurdod ganddo eu rhyddhau, profai mai yn hollol i'r gwrthwyneb yr oedd. Dylid deall y cyfreithiau a benderfynwyd arnynt yn 1787-8. Rhaid i bob Llywydd weinyddu y cyfreithiau hyn, ac nid oes hawl gan un Llywydd i ryddhau un caeth- was tufewn i un o'r talaethau unol; ond gan fod taleith- iau deheuol y wlad wedi codi mewn gwrthryfel, y mae hawl gan Mr. Lincoln, fel pen-lywydd y fyddin, i wneyd a hwy fel y gwel efe oreu. Y peth nesaf a wnaeth oedd, cyhoeddi rhyddid i'r caethion, mor bell ag y gallasai efe. Hefyd, beth am Columbia, yr unig fan yr oedd aw durdod gan Mr. Lincoln, fel Llywydd yr Unol Daleithiau. Yr oedd yno arwerthiadau cyhoeddus o gaethion, a chell- oedd tanddaearol i'r caethion ond yn awr, nid oes un o'r rhai hyn i'w gweled yno, canys y mae Mr. Lincoln wedi eu rhyddhau oil. Ar ol anerch y cyfarfod gan un o'r gweinidogion ereul, cododd dyn du, diweddar gerbydwr Mrs. Jefferson Davis, yr hwn a dderbyniwyd gyda banllefau mawr. Dywedai ei fod ef naw mis yn ol yn gaethwas yn Richmond; ond yn awr yr oedd yn ddyn rhydd. I bwy oedd ef i ddiolch am -ei ryddid ? I Jefferson Davis neu i Mr. Lincoln ? Gwyddai ef o'r goreu. 0, i ffrynd y caetliwas, ac nid i ffrynd caethiwed. Bu yn aelod mewn eglwys o Fedydd- wyr am 11 o flynyddau; ond nis clywodd un pregethwr yn ystod yr amser hwnw ond a fuasai yn berchen caeth- ion. Felly, caethwasanaeth oed(lynt yn ei bregetbu; a beiddiai ddywedyd, pe buasai Mr. Tompson yn dywedyd banner y pethau a ddywedodd yno y noswaith hono yn Richmond, y buasai yn game chicken cyn pen awr. Gall- asai ef sicrhau fod y tair miliwn caethion oedd yn y dehau ya gyfeillion calon i Mr. Lincoln, os ydoedd y dynion gwynion ffordd arall; ?c os oeddent yn cydyui- deimlo ag ef, rhaid iddynt gydymdeimlo â r tair miliwn caethion hyn, ac wrth ddangos eu cydymdeimlad a Mr. Lincoln y buasent yn gwneyd hyny yn fwyaf effeithiol. Yr oedd y dyn du yn hynod am ei resymau nerthol, »c mor witty ag un Gwyddel. Pasiwyd y penderfyniad gyda mwyafrif mawr, a'r cyfarchiad i Mr. Lincoln braidd yn unfrydol. Yna terfynwyd y cyfarfod, wedi iddo bar- hau dros bedair mawr. WILLIAM THOMAS.
Y GYMDEITHAS ADEILA.DU.
Y GYMDEITHAS ADEILA.DU. At Weinidogion a Chenadon Eglwysi Cymmanfa Dinbych, Ffiint, a Meirion. A gyfarfuasant mewn Cyfarfod Hanner- blynyddol, yn Llansantffraid Glyndyfrdwy, y Mawrth a'r Mercher cyntafyn lonawr, 1863. ANWYL FRODYR,-Gan i Gymdeithas Adeilada Llundain yru llythyr ei bod yn gwrthod cynnorthwyo achos teilwng Treu- ddyn, yr hwn sydd mewn angen neillduol am gynnorthwy buan, yr hwn oedd mewn dysgwyliad i gael (yn ol addewid) gymhorth o Lundain yn Mawrth neu Ebrill neaaf, deisyfoch arnaf ysgrif- enu at Ysgrifenydd Cymdeithas Adeiladu Llundain, ar achos Treuddyn, a dyma yr ateb a gefais ANWYJ. SYR,—Y mae yn dda genyf gael eich llythyr dyddiedig 16eg o lonawr, a chael mantais i'w ateb. i Am achos Treuddyn. Os peru ein Cymdeithas i gynnorth- wyo achosion o Gymru, nid oes ammbeuaetli nad hwn fydd y cyntaf a gynnorthwyir. Yn awr, am y Drysorfa a godir yr: Nghymru; yr oeddwn innau yn meddwl, fel yr oeddech chwithau, mai uno k Chym- deitlias Adeiladu Llundain a wnaethai cyfeillion Cymru. Mewn dysgwyliad am hyny, cytunodd ein pwyllgor ar reolan i sicrhau i bwyllgor Cymru awdurdod hollol ar ei gyfraniadau, i'w cyfranu i'r eglwysi a bennodai i'w derbyn, a dyma y rheolau hyny :— 1. Fod i gyfranwyr at v gymdeithas gynnorthwyol sefydlu Pwyllgor, gyda Thrysorwr, ac Ysgrifenydd, trwy ba rai y gellid gweithredu. 2 Fod cyfraniad blynyddol y cyfryw Gymdeithas Gynnorth- wyol yn ddim lIai na E50 y flwyddyn, ac i gael ei anfon i Drysorfa Cymdeithas Adeiladn Llundain, gyda chyfrif or cyfvaniadau a ddevbynid bob blwyddyn. 3. Fod gan Bwyllgor y Gymdeithas Gynnorthwyol hawl i bennodi ar yr achosion i dderbyn cymhorth o'r Drysorfa, a bod i'r achosion hyny gael y flaenoriaeth ar bob achosion ereill, mor bell ag y caniatao cyfraniadau y cyfryw Gymdeithas Gynnorthwyol. 4. Fod yr eglwysi hyny a geisient gymhorth trwy y Gym- deithas Gyn north wyor, lenwi y llythyrau A holiadau ynddynt, yn ol yr arferiad presenol, a chytuno a rheol y Drysorfa. Dymit y rheol ag sydd yn awr mewn grym gyda golwg ar Gymdeithas Gynnorthwyol Lerpwl, yr hon sydd yn gweithio mor dda. Yr wyf yn meddwl yn awr, os nad wyf yn camddeall, fod Cymdeithas Adeiladu Cymru yn meddu ar law dair mil o bun. nau, ac yn gobeithio codi deuddeg mil at hyny; ac o herwydd mawredd y swm, fod yr is-bwyllgort i ba uji y rhoddwyd y mater o benderfynu, neu gynghori gyda golwg ar uno a Chym- deithas Adeiladu Llundain, wedi penderfynu gwneyd trefniant ar wahan iddi; felly nid oes un camgymtneriad gyda golwg ar y bwriad presenol. Ceir gweled mewn amser i ddyfod beth a gadarnha y Pwyllgor Cyffredinol. Oddiar yr ymddan- gosiad hwn ar Gymdeithas Adeiladu Cymru, daeth ein Pwyllgor ni yn Llundain i benderfyniad, ar y 23ain o Ragfyr diweddaf, at yr hwn y cyfeirivTch yn eich llythyr, yr hwn benderfyniad a anfonwyd at yr holl ymgeiswyr am help o Gymru. Dyma a(lysgrif o botio:. Llawenha y pwyllgor iddo fod yn alluog, yr amser a aeth heibio, i roddi cymhorth helaeth i lawer o eglwysi yn y Dy. wysogaeth, ond barna fod vr atnser wedi dyfod, y dylai ddef. nyddio ei arian at gynnorthwyo eglwysi anghenog yn Lloegr. Am hyny, cynghora chwi i dynu yn ol eich cais am gymhorth oddiwrth y drysorfa hon, i'r dyben i anfon eich cais yn ddioed at Drysorfa Cymru. Cadwer mewn cof, fod yr eglwysi yn Nghymru wedi bod yn derbyn cymhorth o'r G-ymdeithas hon, dros yr ugain. mlynedd a aethant heibio, a'u bod dros y cyfnod hwnw wedi derbyn y drydedd ran o gyllid ein Cymdeithas. Ac y mae yn awr wyth ar hugain o geisiadau o eglwysi yn Nghymru o flaen y pwyll- gor; a phan y mae ein Cymdeithas yn gofyn am un casgliad oddiwrth holl eglwysi Cymru at ei thrysorfa, gommeddir hyny iddi, a gwnar-t gasgliad i fod at wasanaeth Cymru yn unig. Rhaid i mi ddweyd nad yw hyn yn ystyriol, gyda golwg ar yr y amser a aeth heibio, yn gall gyda golwg ar yr amser presenol, na manteisiol i eglwysi Cymru gyda golwg ar yr amser a ddaw. Daw y mater oil o flaen y pwyllgor, a rhaid iddo benderfynu pa fodd y gweithreda oddiar weithrediadau y cyfeillion yn Nghymru, gyda eu Cymdeithas adeiladu newydd. Yr wyf yn casglu oddiwrth y llythyrau a dderbyniaiq, fod y cyfeillion yn Ngogledd Cymru, yn dymuno undeb S'n Cym- deithas ni, ac os f<d!y y mae pethau, gadewch i mi awgrymu sylfaeniad cymdeithas gynnorthwyol mewn cyssylltiad a'n Cymdeithas ni yn Ngogledd Cymru. Cewch eich harian eich hunain at yr achosion a gymmeradwyweb, ac yr wyf yn sicr y bydd i'n pwyllgor yn ewyllysgar gynnorthwyo llawer e achosion ereill yn y Gogledd, gyda ei rhoddion ei liun, ac r bydd yn barod ar bob pryd i ymgynghori i phwyllgor y Gogledd (pe y sefydlid un) gyda golwg ar yr achosion priodolaf ilw cynnorth- wyo, ac fel hyn cai pwyllgor Gogledd Cymru, yn weithredol, drefnu llawer ychwaneg o arian na'r eiddo ei bun. Gallaf ychwanegu, pe buasp-i yr arian sydd eisoes mewn llaw gan y cyfeillion yn y Deheudir, wedi eu hanfon i'n trysorfa, pe na buasai ond -RIOO, y buasai y swm hwnw, cyn hyn, mewn cylch- rediad, ac yn arbed Hog i ryw eglwys anghenog yn Nghymru. Byddyn dda genyf gael gair oddiwrthych drachefn ar yr achos hwn. T £ T r Yr eiddocb, yn ffyddlon, r ALFRBD T. BOWSTER.JI Parch. J. Prichard, D.D., Llangollen. Yn ol ein golygiadau presenol ni ar yr achos pwysig hwn, yr ydym yn hyderu y tueddir ein brodyr gweithgar, parchus, ac anwyl, yn y Deheubarth, i uno a Chymdeithas Adeiladu Llun- dain, gan ei bod yn cynnyg ammodau mor deg a ffafriol i Gymru dlawd, a bod ganddi foddion parod i weithredu, ac wedi gweithio mor ddoeth a da dros gynnifer o fly nyddoedd. Hefyd, yr ydym yn barnu y byddai vn ddoeth i bwvllgor Cymdeitbas Adeiladu Cymru roddi gwybodaeth eglur i Gymdeithas AdeiI- adu y Bedyddwyr yn Llundain, a hyny yn fuan, pa un a unant A hi, trwy anfon eu harian i'w thrysorfa, at ni wnant, fel y gallo hithau wybod sut i ymddwyn at yr achosion o Gymru sydd mewn cymmaint o angen help buan ac hefyd er mwyn yr eglwysi yn Nghymru sydd yn dysgwyl cymhorth o Lundain. Gan ofyn maddeuant i frodyr yr wyf yn eu caru a'u parchu ya fawr, os dywedais ddim croes i'w meddyliau, Yd wyf, yr eiddynt, yn gywir, J. PRICHARD. Llangollen, lonawr 30ain, 1863.
GOHEBIAETH O'R GOGLED0.
GOHEBIAETH O'R GOGLED0. MR. GOL.Mae SBREN CYMRU yn ei ffurfbresenolynfy mawr foddloni; a gobeithio y daw holl Gymru i lawenhau yn ei goleuni. Cwyna rhai ffordd yma fod ynddi ormod o hanes man gyrddau lleol a dibwys i foddio cyrau pellaf y wlad ond fy meddwl I yw, os ceir digon o hanesion felly o bob cwr o Gymru, wedi eu hysgrifenu yn fyr a chryno, y byddant yn dra dyddorawl. Mae bob llwchyn deudroed (peidiweh a rhoddi dwytroed yn ol dull Gwent) yn hoffi gweled ei enw mewn print. Ond yn mha le y dechreuaf? Wel, dyma fi yn Nghaerynarfon. Nid wyf etto wedi dyfod i adnabod y lie mor dda ag yr adnabyddaf fynyddau Gwent a Morganwg; ond yr wyf yn hoffi y lie a'r trigolion, feddyliwn 1. Clywir hogiau, sef y cryts, ar fin nos, yn chwibanu hen alawon Cymreig hyd yr heolydd, a thybiuf y bydd yma le llawn bywyd yn yr haf nesaf. Pan oeddwn yma yn yr Eisteddfod ddiweddaf, aethym i ben y Wyddfa. Dyna grwmp asgwrn cefn yr hen ewyrth Gwyn d ud..Gwyd doch, mae'n debyg,fod Gogledd Cymru yn cael ei hynodi gan dair cadwen aruthr o fynyddoedd. Mae'r nesaf atoch chwi yn y Deheu yn dechreu yn Nygen Freiddin, ac yn canlyn Cefn Digoll Fynydd hyd yn Mhlinlimon mae'r ail yn dechreu yn agos i Gastell.y-Waen,,yn ngolwg Dyffryn Maelor, ac yn canlyn trumau Berwyn a'r Aran, gan derfynu yn mben- glog anferth Cadair Idris; ac mae y drydedd yn dechreu tua plien Gogarth, ac yn canlyn yn mlaen drwy holl. greigiau'r Eryri hyd fory Gorllewin. Rbwng cadwyn y Mynydd Hir a chadwyn y Berwyn y gorwedda." Powys Paradwys Cymru, a dyffrynoedd breision yr Hafren o Lanidloes i lawr at Graig Freiddin, Dyffryn y Fyrnwy, sef Liawr y Main a Dyffryn Meifod," Dyffryn Cain o Lanfyllin i Lanstanffraid yn Mech- ain. Pa wlad hyfrydach na Mechain Iscoed ? a dyffryn Moch. nant o Bennant Melangell i Borthywaen ? Gallwn ni feddwl mai dymay darn brasaf o Gymru canys mae'r Saeson wedi goresgyn dyffryn Wysg, ac Erging, ac Enas, ac Ystrad Yw ac ofnwyf y bydd i'r gethern hono oresgyn Powys hefyd cyn hir. "Bleddyn ab Cynfyn bob cwys, Ei hun bioedd hen Bowys. Rhwng Berwyn a'r Wyddfa y mae dyffryn Edeyrnion o'r Bala i Fangor is Coed, yn yr hwn gynt y safai Cor Collen a Bangor Dunawd, ac yn yr hwn yn bresenol y gaif Athrofa Ogleddol y Bedyddwyr yn Llangollen. Tybed a fydd sSn am dani fel am yr hen Fangor, yn mhen deuddeg cant o flynydd- oedd? Gobeithio y bydd. Croeswch o Langollen tua'r Gog- ledd tros Fwlch y Rhiwfelen, a dyna chwi yn ngolwg Dyffryn Clwyd. Sefwch ar ben Tomen Rbodwydd yn Ial, ac edrycb wcb ary gwastadedd hyfryd sydd rhyngoch a'r mor; mae o dros again milltir o hyd, ac yn amryw filldiroedd o led, a chan wastad a'r geiniog." Dyna Ddyffryn Clwyd. Ond dyma fi yn Nghaerynarfon tubwnt i'r bellaf o'r trumau mynyddig, a Mon mam Gymru yn mhellach fyth i'r Gogledd, ac yn ymddangos o drumau Arfon mor flat a thorth gri. Y gamp benafyma yn yr haf yw dringo clogwyn carnedd y Wyddfa. Ys- gIifenwyd hanes ein taith yno gan amryw ddwrlaw yn union ar ol yr Eisteddfod. Mae dringo'r mynydd yn waith dwyawr a hanner da iawn, ond yn waith digon hawdd, a gweddol ddiflin i ddynion pwyllog. Mae llawer yn lladd eu hunain wrth ruthro i fyny nes myned allan o wynt, ac ereill yn rhedeg ac yn neidio wrth ddyfod i wared, nes y byddant yn methu a cherdded am ddyddiau lawer. Cymmerais I ddigon o bwyll, ac yr oeddwn yn fwy bywiog yn y diwedd nag yn y dechreu.. Golygfa fawr pen y Wyddfa oedd gweled yr haul yn codi. Yr oedd niwl tew fel sachlen flew yn gordoi y cysioedd a'r clog- wyni odditanom, a'r wawr yn ymwasgaru; ac ar hyny daew'r haul yn ymddangos fel drych tanllyd o aur toddedig 0 ogojjiant pruddwyllt 1 o dew wyll detiai allan, A'i rudd der fel euraidd dan Gwenodd pan ar drothwy gwiwnef, A thirion oedd porth aur y nef. Gwenasom ninnau yn gynhesawl, A gwenem oil tan ganu mawl. Ymwisgai'r Huan moesgar Ban o'i gylcll el unben gwar Ei gwrlid oedd de< eurwlan, Gonofiai glwys gnufiau gwlan, O'i atigylch yn gylch teg wedd, Neu am lelli melyiiwedd O'r diwedd ei wedd a'i wawl Foreu ddaeth fel arferawl. Dyna ddigon am ben y Wyddfa y tro hwn. Tybia llanciao hir anadlawg y Pryddestau na wyddimn ni, pobt yr hen ffasiwn* ddim yn y byd am ddrychfeddyliau, a barnant mai ding dong bel yw pob peth a wisgir a chynghanedd, a diau mai i'r dosparth hwnw y taflant fy llinellau innau i'r haul ar ben y Wyddfa, onide buaawn yn prydyddu ychwaueg o lawer. Chwi a wydd-, och fod dynion didalent yn arfer geiriau llanw mewn barddon- ir, t> ó':eth a rhydd, ac mewn rhyddiaith befyd. 0 ran hyny t
TY'R CAPEL FRON OLEU.
Ond nid yw o un dyben dechreu difynu, mae yn dda i gyd, mae yn ddeg o'r gloch bron rhaid myned adref, ebe John Williams. 'Doedd dim amser i siarad mwy, ymadawwvd wedi ychydig eiriau, a phawb wedi synu. GWRAKDAWWR.