Seren Cymru

AT EIN GOHEBWYR, &c. ETN DERBYNiADAU.—Bettws—Crydd o'r Wlad-Un o'r Cwm- r Didymus—Reporter—Parch. D. Morris-1—Eglwys Troedyrhiw -Parch. W. Hughes-Griffith Jones-Abel Edmunds—Maw- ddwg—Ysig—Guto Goch— J. S.-M. Williams-Meirionydd —J..Jones—T. Morris—Parch. T. E. James—Cynddelw— Gwalcb—David Jones—J.Lewis, Ys'w.—Edwin Smith—Parch. J. Williams. GARIBALDI.—Dylech chwi fod yn ddigon hen bellach i wybod nad oes na chyfiawnder na thegwch i'r Bedyddwyr i'w ddysgwyl ar law y wasg daenellyddol, ac etto yr ydych chwi a channoedd ereill o Fedyddwyr yn eu dal i fyny, yn eu porthi a'u cadw yn ^fyw, trwy ysgrifenu iddynt, hysbysu ynddynt, eu prynu, a'u derbyn, a hyny ar "draul gadael cyhoeddiadau eich enwad eich bun ar ol ac yn ddisylw. A phan geloch eich troedio a'ch snubbio, byddwch yn dyfod atom ni. Ond y mae genym ni fwy o hunan-barch na. myned yn was bach i gyhoeddi yr hyn y mae y Gidadgarwr wedi wrthod ddau fis yn ol. Mae genych eich cyfryngau llenyddol, a gwnewch gyfiawnder a hwy trwy hysbysu ynddynt, eu prynu, ac ysgrifenu iddynt, ac nid dyfod atynt i duchan pan wedi eich gwrthod mewn lleoedd ereill. CRYDD O'R WLAD.—Y dyn a gafodd y" boots sydd i dalu, o gwrs, os nad oedd rhyw ymrwymiad neillduol rhwng y fam-yn- nghyfraith a chwithau. Nid oedd y ffaith ei bod hi yn ceisio genych i'w gwneuthur, na'r ffaith arall i'r wraig i'w curio adref, yn eu gwneyd yn rhwym i chwi—y dyn sydd yn eu gwisgo yw eich dyledwrchwi. REES ARTHUR.— Mae y ddadl hon wedi ilithro yn un hollol ber- sonol, ac feilv, yn hollol ddifudd i'n darllenwyr yn gytfredin. Rhaid i ni, felly, mewn tegwch a derbynwyr y SEREN, osod terfyn ami yma. UN O'R CWM a ofyna i Un o'r Bettws pwy yw ei awdwr ? beth yw y pris ? a pha le y mae cael Athrofa'r Efengyl ?" GRIFFITH JONES, Llanfaes.—Byddem ni yn agored i'r gyfraith am gyhoeddi eich llythyr, ond mae Judge y County Court yn rhydd. Gosodwch y dyn i mewn am y gweddill, a dadleuwch y twyll yn y llys. EISTEDDFOD CoLWYN.—Yr ydym wedi darllen ei chynnyrchion gyda llawer iawn o hyfrydwch, a bydd yn dda genym gyhoeddi y rhan fwyaf, os nid yr oil, o'r ysgrifau a anfonwyd i ni gan Mr. James, y rhai sydd yn cynn wys dwy ysgrif ar Amser, ac ysgrifau ar Ansawdd Llenyddiaeth Cymru, Elfenau LUvyddiant Bydol, Cyfieithiad o'r Busy Man." yn nghyd â'r Feirniadaeth, 0 eiddo y Parch. J. Jones a Risiart Ddu o Wynedd. Y DR. JOHN EMLYN JONES.-Bydd yn dda gan ein holl ddar- llenwyr glvwed fod ein hanwyl frawd, y Parch. John Emlyn Jones, A.M., Caerdydd, wedi derbyn 0 Brif Athrofa Glasgow y radd uchel ac anrhydeddus o Doctor of Laws, neu LL.D. Yr ydym o'n calon yn dymuno hir oes i'n brawd i wisgo yr an- rhydedd sydd yn ei weddu mor dda. PARCH. T. E. JAMES.—Mewn llythyr diweddar o eiddo y brawd hwn, efe a'n hysbysa ei fod wedi penderfynu ychwanegu rhif y brodyr yn yr Oriel ddyfodol 0 60, fel y bwriadai ar y cyntaf, i 71, gan ychwanegu maintioli y plate o 42 modfedd wrth 18 mod. i 34t modfedd wrth 23t modfedd, ond na fydd y pris, er byny, ddim yn uwch na 6s. i'r rhai a dalant 2s. 6ch. ya mlaen, ond bydd yn 7s. 6ch. i bawb ereill. LLYTHYR Y 'DR. PRTCHARD.-Nid ydym yn gyfrifol am yroheb- iaeth rhwng Dr. Prichard a Mr. Bowser, nac am gyhoeddiad amseroty llythvron. Aethant i mewn i'r SEREN, lei rhai pethau ereill, heb yn wybod i ni. Gyda phob parch i oedran a safle y Parch. John Prichard, D.D., nis gallwn lai na hollol annghym- meradwyo ei waith yn cyhoeddi y llythyrau hyn ar hyn o bryd. Mae Pwyllgor y Goffadwriaeth a'i holl egni yn codi Trysorfa, heb etto benderfynu pa fodd i ranu y Drysorfa. Mae y Pwyllgor a'r Is-bwyllgor wedi tynu i fyny gynllun i'w gynnyg i sylw y Pwyllgor Gweithredol, ac fe fydd i'r Pwyllgor hwnw alw "cyfarfod cylfredinol o'r holl danysgrifwyr a dalant y gyfran gyntaf o hyn i'r laf o Fai, er penderfynu pa fodd i weithredu yn mhellach, a pha fodd i ranu yr arian ond mae y Dr. Prichard a Mr. Bowser wedi cymmeryd gwaith y Pwyllgor a'r Tanys- grifwyr o'u dwylaw, ac wedi llwyddo i daflu asgwrn cynhen rhwng brodyr, a cheisio cael gan y Bedyddwyr yn y Gogledd i ranu oddiwrth y Dehau Beth bynag a ddaw o'r llythyrau hyn, mae ymddygiad y Dr. Prichard wedi bod yn hynod o ym- yrgar, annoeth, ac o duedd i wneuthur drwg mawi yn y dyfodol. Yr oeddem ni yn gobeithio y buasai sefydliad y Drysorfa Goff- adwriaethol a'r Athrofa yn y Gogledd yn foddion i r"'yrno y Gogledd a'r Dehau wrth eu gilydd ond ofnwn yn awr y bydd i ni gael ein siomi yn ein dysgwyliadau. Mae afal y gynhen wedi ei daflu fyny, a bydd rhai yn ddigon ffol i geisio ei ddal. MARY JENKINS.—More cost than profit. JOHN WILLIAMS.—Bydd y goot tuag an rhano dair yn fwy heb ewyllys na phan fyddo ewyllys. Rhaid i'r wraig gymmeryd y peth a elwir yn Letters of Administration" cyn y gallai godi dy led ion ygwr. WILLIAM WATKINS.—Cewch wybod trwy ysgrifenu at 1* Rev. G. H. Davies, Tract Society's Depot, St. Paul's, London." DIACON.—33, Moorgate Street, E.C., London. CLUSTFEINYDD.—Rhy bersonol o lawer.. YSGOLoR.-Dilfyg lie yn unig-daw eich tro chwithau yn y man. YMGEISVDD.—Mae y Court Dress yn cynnwys cadach gwddf Vgwyn, par o ddillad o frethyu du, breeches penlin, hosanau sidan duon, esgidiau isel; a byclau gloywon. A ydych yn meddwl myned yno ? JOHN JÓNKS (Gwakh).—Diolch yn fawr am eich Traethawd rhagorol-daw allan yn lied fuan. THALAWIUS AP BRAN.— Yn yr Adgyfodiad ni fyddant yn gwra nac yn gwreica, ond byddant fel angylion Duw—pob perthyaas ddaftirol wedi darfod. D. JONES, Drefach.-Nid oes a fynom ni a'r Cymro, ac nid yw eich dadl 8. Llangelerian" yn ddealladwy'i ni a darllenwyr y SEREN. Chwi ac ereill o'r Ymneillduwyr sydd yn cadw y Cymro yn fyw, trwy ddadleu ynddo nes cael eich troedio allan yna, dewch atom ni i geisio cyfiawnder. GWENTVDD.—Diolch i chwi. Carem glywed etto pan fyddo ham- dden. 0 PARCH. J. W. MAufticg.-Cyn gynted stg a al',wn. TRYSORFA Y GOFFADWRIAETH.—Yr ydym wedi derbyn cofre* hir 0 danysgrifiadau oddiwrth ein Goruchwyliwr ffyddlawn, ond o ddiffyg He, yn gorfod ei gadael allan hyd y rhifyn nesaf. Y mae cofresi wedi dyfod i law hefyd oddiwrth amryw eglwysi; cant ymddangos yn eu tro. Rhoddir colofn 0 bob rhityn o'r SEREN at wasanaeth y Drysorfa; nis gellir fforddio rhagor 0 le. 4W Yinddengys hanes cyfarfod misol Blaenllyri, ac amryw gyf- arfodydd ereill ydynt wedi dyfod i law, yn y rhifyn nesaf. Er mwyn arbed amser a thrafferth, bydded i'n Gohebwyr anfon eu cynnyrchion, yn ol eu gwahanol dueddiadau, fel y canlyn 1W Pob hanesion—crefyddol a chymdeithasol, archebion, a thaliadau, i Mr. W. JJl. Evans, Seren Cymru Office, Car- marthen. igjgr Y TRAETHODAU, GOHEBIAETHAU, &C.—Rev. T. PRICH, IIOSE COTTAGE, ABERDARE. Ø" YR YSGRIFAU EGLWYSIG, o nodwedd yr erthyglau ar- weiniol Eglwysig, &c., — Rev. B. EVANS, PENYDKEF HOUSE. NEATH. -E Y FARDDONIAETH.—Rev. J. R. MORGAN (Lleurwg), JLLANELLY, CARMARTHBNSHIRE. "SEREN" CYMRU" WYTHNOSOL. PRIIóI SIIRRN CYMRU i dderbynwyr a dalant am dani wrth ei derbyn. neu a dalant cyn pen wythnos ar ol i'r chwarter ddyfod yn ddyledus, yw Is. lc. y chwarter; neu Is. 3c. os na wneir hyny. TEIMI.IR yn ddiolchgar i'n dosparthwyr am gael nifer y derbynwyr yn 4, 9, 13, &c., er arbed traul y postages. Nis gellir caniatau y postage pan fyddo y nifer dan 4. GWALL.—Cenfydd rhai o'n darllenwyr wrth ddarllen tudalen 50, fod yr ail golofn wedi ei asod yn gyntaf. Yr oedd amryw gopiau o'r SEREN wedi eu gweithio ffwrdd cyn i ni ganfod y gwall. TALIADA U- Derbyniwyd taliadau oddiwrth-W. M. W. Llynlleifiad, J. p. W. Tonyrefail, J. J. Darlington, W. D. Witton Park, U. G. Noyadd, C. W. Fach, D. B. Pontymeistr, LI. D. Blackmill, D.E' Llanwtwit Vardre, D. J. Pantllyn, D. H. Cross Inn.

HELYNTION AMERICA. MAl: helyntion America yn dyfnhau mewn dyddordob. Mae y newyddion o'r fyddin, y llynges, y Senedd, a chyfarfodydd cyhoeddus, o'r pwys mwyaf i bob dyn sydd yn talu syiw i weithrediadau y cyffro pwysig presenol. Mae teimladau y wlad hon yn hynod o amrywiog a chymmysgedig. Mae y toriaid penboeth yn agos oil yn ffafriol i'r Dehau enghraifffc o hyn a gawd ychydig ddyddiau yn ol, yn y ffaith fod Ar- glwydd Faer Llundain yn gwahodd Mr. Mason i ddyfod i giniaw i'r t9 swyddogol sydd gan y maer yn y Brif-ddinas. Nid oedd hyny yn ddigon, ond yn mhresenoldeb rhyw 350 o ddinasyddwyr Llundain, yfwyd iechyd da i Mason, a chafodd yntau gyfle i wneyd araeth mewn atebiad. Digon yw dy- wedyd am y Mason hwn, mai efe oedd awdwr y Fugitive Slave Law-y ddeddf fwyaf greulon a basiwyd mewn Senedd erioed, oddiallan i gylch uffern ei hun. Y noson hon oedd y dyn a ddiraddiodd 500 o weinidogion yr efengyl yn America, am feiddio anfon deiseb yn erbyn y ddeddf hon; efe hefyd, gyda'i gyfaill Slidell, a achosodd draal o jE4,000,000 i ni i' w dynu yn rhydd yn achos y Trent gynt; etto yr oedd hwn--y creadur gwaelaf a sengodd dir Prydain erioed-yn cael ei wledda gan y Maer Toriaidd Rose, Chwef. 11, 1863. Nid ydym yn gallu dychymmygu am fwy o ddirmyg ar yr Americaniaid na hyn ond, yn wir, nid taflu anfri ar Am- erica yn unig oedd Rose, ond taflu sarhad ar Lundain, a'r I deyrnas oil. Dyma y tro mwyaf bawaidd ag sydd wedi ei gyflawnu etto mewn cyssylltiad a'r rhyfel presenol. Yn wrthgyferbyniol i hyn, mae yn dda genym hysbysu fod am" ryw o gyfarfodydd pwysig wedi eu cynnal yn Llundain, » phrif ddinasoedd a threfydd y deyrnas, er dangos y teimlad a fodola yn y trigolion at gaethiwed a chaethfasnach; ac yn ddieithriad, mae y cyfarfodydd hyn wedi bod yn lluosog, dylanwadol, a hollol unfrydol yn eu condemniad o egwydd- orion y Dehau, a'u cydymdeimlad a'r Llywydd yn ei ym" drech presenol i ryddhau caethion y Gorllewin. Cawsom y fraint y dydd arall o fyned i fwrdd y llong George Griswold-y llong a ddygodd y fathjjlwyth gwerth* fawr o fwydydd o bob math er lleddfu caledu y gweithwyr cotwm. Da genym i hon gael ei derbyn i Lerpwl gyda phob anrhydedd-y Frenines yn ei chyfarch a magnelau—y Doclc Dues yn cael eu hattal am y tro, ac anerchiad gwresog oddi" wrth farsianwyr Liverpool, gyda rhodd o yspieinddrych ar, dderchog i'r Capten. Mae Hong fawr arall ar ddyfod i mown, yn cynnwys llwyth mawr o fwydydd i'r un perwyl. 930 hyn yn siarad llawer yn uwch nag ymddygiad ffol y Jack »<• Office yn y Maerdy yn Llundain. Mae y newyddion o faes y frwydr yn America yn hynod 0 gyfnewidiol, ac hynod o gymmysglyd. Mae amryw wedi eu hymladd, ond heb fod yn derfynol o un tu. M»e y llynges yn cael ei llawn waith. Gwnawd dash yn ddi- weddar o Charlestown, gyda bwriad i godi y blockade bU" wyd yn hynod o Iwyddiannus am yehydig oriau, ond collodd y Deheuwyr yr amcan mewn golwg, gan i longau y Gogledd adennill eu safle yn foreu dranoeth. Mae y Gogledd wedi cymmeryd eu lleoedd mewn amryw o fanau pwysig, a galiwo, heb fod yn hir glywed newyddion am frwydrau a fyddant yn debyg o ddylanwadu yn fawr yn y dyfodol. Ond mae y newyddion gwleidyddol o America yn ftf? pwysig na'r rhai a gawn o feusydd y rhyfel. Mae y Senedd yn awr wedi awdurdodi y Llywydd i arfogi 150,000 o negro- aid, a'u dwyn i mewn i fyddin a Llynges America—mae hYn. yn wir bwysig ar bob golwg. Mae y teimlad gwrthlywyddo* a ymddangosodd yn Efrog Newydd tuag amser yr etholiadaO yn marw yn rhwydd. Mae New York wedi derbyn mesnt. au y Llywydd yn galonog, tra y mae masnachwyr y ddinso wedi pleidleisio pleidlais o ymddiried yn y Llywydd. Ar 1 cwbl, y mae pethau yn dra gobeithiol. GENEDIGAETHAU. Chwefror 17, priod Mr. E. Jones, masnachydd, Llangeler, st ferch. Chwef. 17, priod y Parch. Hugh Owen, gweinidog y Bedyddwyc yn Aberdaugleddyf, ar ferch. PRIODASAU. Chwef. 21, yn Eglwys Llangeler, Mr. E. Jones, PeHwern, Miss Ann Parry, Gilfach. Chwef. 18, yn Tabor, Brynmawr, gan y Parch. M. Phillips, mhresenoldeb Mr. T. Jones, cofrestrydd, Mr. James Jones a M'8' Margaret Price, y ddau o G6ndl. Chwef. 24, yn yr un lie, a chan yr un gweinidog, Mr. HentY Gwynne a Miss Mary Smith, y ddau o Langatwg. MARWOLAETHAU. ■

Y DIWEDDAR MR. GEORGE PALMER, AMLWCH. Chwef. 20, 1863, ymadawodd y gwr da,"George Palmer, a'r fuchedd hon, pan yn 72 mlwydd oed. Fel dinasydd, yr oedd yn barchus gan ei gyd-ddinasyddion fel priod a thad, yr oedd yn cael ei hoffi a'i anwylo fel crefyddwr, yr oedd yn harddtt ffyrdd santeiddrwydd fel swyddog yn Nhy Dduw, yr oedd yn llawn sel dros ogoniant ei Feistr, a dedwyddweh holl blant Jehofa. MAB WBDI MARW, OND YN LLEFA.RU ETTO GORPHWYSED MEWIol HEDDWCH

EBEN FARDD WEDI MARW! Gyda galar y cofnodwn farwolaeth EBEN FARDD, yr hyn a gymmerodd le Chwef. 17, 1863, pan yn 60 mlwydd oed. yr oedd Eben Fardd yn enwog fel athraw, bardd, lienor, a beirn- iad a mwy na'r cwbl yn Gristion. Gall ein darllenwyr ddys- gwyl Cofianto'r bardd enwog a'r lienor coethedig.mewn rhifyn dyfodol o'r SEREN. Wrth gyfeirio at farwolaeth Eben Fardd, dywed Cynddelw fel y canlyn:- We), dyna'r cadeir-fardd ariandlysog wedi ein gadael, a'r prif-fardd athrylithiawg ac uchelryw wedi canu yn iach i orsedd beirdd Ynys Prydain, a chymmeryd ei le, yn 01 ewyllys y Rhi j nefawl, yn myog penceirddiaid y byd anfarwol. Lleufer mawr ï:" wlad a'i genedl ydoedd. Nid oedd ynddo y duedd leiaf ymwthio i sylw, a dangos ei hunan ond yr oedd ei fawredd yn gymraaint, fel nad allai ymguddio. Daeth i'r golwg yn at lawn faint yn 1824, pan yn 2l oed, drwy ennill €adairPowy»> yn ei awdl odidog ar Ddiny«tr Jerusalem." Tynodd yr awdl bon sylw mawr y pryd hwnw, ac yr oedd Gwallter Mechaio yn ei hoffi mor fawr, ac yn ei darllen amser yr Eisteddfod mewn cymdeithas o feirdd a llenorion gyda hwyl ryfeddol; a rhwng rhagoroldeb y gwaith a donioldeb y darlleniad, yr oedd teimladau pawb yn llwyr orchfygedig. Cadwodd Eben Fardd ei fri a'i anrhydedd barddonol hyd ei fedd ae y mae galar mawr yn ddiau am dano. Ein prif-fardd, ïe'n por hefyd—ehedodd Mewn hyder i wynfyd Gwyr heddyw am gyrKaeddyd Sedd bur uwch holl swyddau byd. Uwch ser yn gu der gadeiriawl-hybarch, Mae'n Heben urddasawl, Gyda'r Iesu'n gu mewn gwawl, Yn firain fardd anfarwawl. 0 Glynogl wyt fel gwael annedd,-y babell Heb Eben fawr rinwedd! Aeth y gan a'th ogonedd 0 dir y byw is dôr bedd.—CYNDDELW.

GOHEBIAETH 0 MOUNTAIN ASH. GAN DDAU o'a BYD AC UN O'R BGTTWS-" Nos Sadwm, Chwef. 8, cymmerodd tanchwa le yn ngw2ith glo y Meistriaid Nixon & Co., pryd y llosgodd dau ddyn 1 farwolaeth. Mae yr achos etto yn ddi» gel well. Mae iawn 0 wahanol farnau a dywediadau gan y bobl, ond dim yn swyddogol wedi ei gyhoeddi fel ag i'n hysbysu pa f°_ y taniodd. Yr oedd llaw dyner Rhagluniaeth i'w gweled j amlwg yn yr achos hwn; dygwyddodd oddeutu pedwar gloch y prydnawn, pan yr oedd y gweithwyr, gan mwyaf, dod allan. Pe y dygwyddasai ychydig yn gynt, buasai iau, os nid cannoedd, wedi myned yn abeith i'relfen ddilay'tr" iol. Yr oeddem yn adnabod un o'r anffodusion hyn yn 1 nid oedd bachgen mwy golygus, prydferth, a rhinweddo 3 Mountain Ash. Mae ei dad, fel y mae gwaetha'r tnoa t