Seren Cymru

ANERCHIAD AT FEDYDDWYR Y GOGLEDD MEWN CYSSYLLTIAD A'R DRYSORFA FENTHYCIOL. ANWYL Frodyr,—-Goddefwch i un o honoch eich hanerch ar bwnc pwysig. Yr wyf yn ymgymmeryd a'r gorchwyl, nid am fy mod wedi fy appwyntio iddo, nac wedi d6rbyn cais gan neb i'w wneyd, ond yn gyfangwbl gan yr ystyriaeth o'i fod yn beth ag sydd eisieu ei wneyd. Dywed y dynion yma sydd yn arfer ein cymhell i weithredoedd da, fod canfod unrhyw beth eisieu ei wneyd yn ddigon o reswm dros ymgymmeryd a'r gorchwyl. Os bernir finnau yn hyf am feiddio eich anerch ar hyn o.bryd, coifer mai fy unig esgus ydyw, ei fod yn waith eisieu ei wneyd. Diau eich bod oil erbyn hyn yn hysbys o weithrediadau mudiad y Drysorfa Penthyciol. Mae ydrysorfa hon yn awr yn ffaith, os ydywtua phedair mil o bunnau* mewn addewidion, a rhai faliadnu, yn meddu gallu i'w gwneyd yn ffaith. Mae rhai eglwysi yn y Deheudir wedi gweithredu yn ardderchog cyn belled ag y mae addewidion yn myned a di. ammheu y gwnant oil yn gyfartal yn ol eu gallu a'r rhai sydd wedi cychwyn. Mae yn awr yn bryd i eglwysi y Gogledd wneyd sylw teijwng o'r mudiad. Credwyf ma nid difrawder a dideimladrwydd o hawliau a buddiiddeb y mud:a.J ydyw yr achos nad oes dim wedi ei wneyd hyd yn hyn mewn cyssyllt- aid â'r drysorfa ond dymuniad cwblhau gt'da'r Athrofa yn gyntaf. Yr oedd sefydlu Athrofa i'r Gogledd yn orchwyl mawr a phwysig, ac yn gofyn egni anmbarthol yr oil o'r eg- lwysi. Erbyn hyn, drwy fendith Dnw, mae'r Athrofa yn ffaith. Mae tua ^400 wedi eu derbyn, a thros bedwar cant o gyfrolau o lyfrau da a defuyddiol i'r sefydliad, yn nghyd a naw o ddynion ieuainc yn derbyn dysg a chynnaliaeth ynddi. Heblaw hyn, y mae ein rhagolygon am y dyfodol yn galonog a chysurol; mae gan y sefydliad addewid deg o foneddigion i fod yn danysgrifwyr blynyddol o £ 5 yr un, ac addewid un arbum- theg ereill i fod yn danysgrifwyr ^1 yr un; ac nid ydym yn ammheu na ddaw yr hanner cant dysgwyliedig yn mlaen. Yn awr, frodyr, yr ydych wedi gorphen Befydlu yrAthrofa, abyny mewn modd teilwng, ac heb gymhorth nemawr i neb tuallan i gylch eich tair Cymmanfa eich hunain. Wedi gorphen gydag un, hai ati yn awr at yllall. Mae'r ail hwn mor deilwng a'r cyntaf, a'r cyntaf mor deilwng a'r ail. Athrofa i fagu dynion i'r weinidogaeth, a cbapeli diddyled iddynt ddysgu a phregethu ynddynt. Capeli diddyled, a thair Athrofa A glorious idea Mae y diweddaf, sef yr Athrofaau, wedi eu cael; yn awr am y cyntaf, sef capeli diddyled. Yr ydym yn meddwl mai doeth- ineb ynoch, frodyr, oedd aros heb wneyd dim gyda'r Drysorfa Fenthyciolhydne* gorphen gyda'r Athrofa, obteg'd buasai dyfod a'r ddwy i'r bwrrld ar unwaith yn sicr o beru na chaid ond erllychod o bethau yn y diwedd ond gan fod yr Athrofa wedi ei sefydlu, nid oes rheswm mwyach am oedi gweithredu grd^'r Drysorfa, &c.; ac y mae yr egni a'r ysbryd aiddgar a d "i ..gosasocb tuag at y cyntaf yn ein tueddu i gredu na fydd- wch yn ol o wneyd eich rhan gydalt.. ail. Nid ydym yn meddwl fod un person i'w gael trwy holl eglwysi y Gogledd a goledda yr amtphenaeth leiaf am y buddioldeb o gael y fath drysorfa i'r enwad. Os oes y cyfryw un i'w gael, dytriuuem alw ei svlw at y ffeithiau canlynol:— 1. Bydd yn foddion i arbed miloedd o bunnau i'r enwad. Telir miloedd o bunnau yn hressnol bob blwyddyn yn hollol ddiles i achos crefydd er enghraifft, gwelais hysbysiad yn y Di-ych, fod Cymmanfa Morganwgwedi talu m'ewn un flwyddyn, sef y ddiweddaf, tua £ 1300 o log. Mae nifer eglwysi Mor. ganwg yn gwneyd un rhan o bedair o nifer eglwysi- r Dywys- ogaeth. Wel, os darfu i un rhan o bedair dalu y swia uchod yn y flwyddyn ddiweddaf, oniellir casglufod y tair tian arall wedi talu yn gyfartal ? Os felly, talwyd mewn un flwyddyn gan Fedyddwyr y Dywysogaeth dros R5000 o log. Cymmaint araH ago: a'r hyn a gasglwyd at y ddwy Athrofa a'r Genadaeth. Erbyn meddwl fod hyn yn cyinmeryd He flwyddyn ar ol blwyddyn, yr ydys mewn ugain mlynedd yn talu tua XIOO,000, yii y ffordd hon. At hyny, y swm anferth lion a delir yn hollol afles i'r enwad ond yn ol cynllun y Drysorfa Fenthyciol, arbedid y draui anferthol u ailes hon. Cymmerer enghraifft etto o hyn mewn cyssylltiad fig eglwys unigol; nodwn y Cefnmawr. Yr ydym yn nodi hon nid am fod ei chase yn eithriad, ond am y gwyddom fwy am dani nag am un arall. Bu ar Gapel Seion y Cefn un tro JE400 o ddyled. Buont yn aros arno am ugain mlynedd felly, talwyd o log zC400 a.-all. Yn awr, yn ol cynllun y Drysorfa Fenthyciol, buasai y d6400 dyled wedi ei dalu yn mhen deng mlynedd, a'r R400 Hog wedi ei arbed. Telir gan yr eglwya hon yn bresenol dE60 y flwyddyn o logau ond yn ol cynllun y drysorfa soniedig, elai yj660 hyn i dalu y ddyled. Yn ol pob tebygolrwydd, oni thelir y ddyled yn fuan, fe delir yr hyn a wnai hyny mewn Uogau; )tc yn hyn nid ydyw eglwys y Cefnmawr, ysywaeth, ond enghraitft o gase ugeiniau o eglwysi e-eill. Wel, y cwestiwn pwysig yw, pa fodd y gellir osgoi hyn ? Mae'r atebiad wrth law, trwy gefriogi symudiad y Drysorfa Fenthyciol. 2. Lies dirfawr arall perthynola chynllun y drysorfa hon ydyw, y gorfodiad a rydd ar yr eglwysi i dalu dyledion eu capeli, ae felly gael eu nerth at gynnal a chefnogi pethau ereill sydd yn gorfod eu hoeni o herwydd y beichiau hyn, megys y Weinidogaeth, y Genadaeth, yr Athrofeydd, &c. Mae ilawer o eglwysi yn dihoeni am flynyddau dan faicii o ddyled ag sydd fel corff y farwolaeth yn eu llethu i'r llawr, ac ni wneir un ymdr"ch i'w thalu; ereill yn metbu cynnal gweinidog o her- wydd hyny ac ereill yn meddu gweinidogion, ond o herwydd y baich soniedig, yn methu a rhoi hanner digon i'w gynnal yn ddedwydd a diofn. 3. Bydd yr arian yn parhau vn eiddo yr enwad—i'w was- anaethu, dileu ei ddyled, arbed ei arian, &c., fel, os ceir y deng mil putmau ag sydd eisoes yn llygad y brawd diwyd a Mae yr addewidion yn awr dros jSoOOO.—GoL. ■I i.ui eu talu. Yo —„u v.. u arall, U J uU pum mil ar hugain dracbefo wedi eu taflu i'r waedd a'r ystlumod, a'r bobl yn gweddio, canu, a phregethu mewn temlau ag y gellir yn briodol eu galw ya dai Duw, obleg:.d ni bydd gan neb arall hawl arnynt. Tebyg- wyf, frodyr, fod y ffeithiau hyn yn ddigon i beru i ni ddyblu diwydrwydd gyda'r drysorfa fendigedig hon. Dylai gwein- idogion yn anad neb weitbio o'i phlaid, oblegid nid oes neb yn dyoddef yn fwy o herwyd I dyledion capeli na llawer o honynt hwy poenir eu hysbryd gan y baich-cwtogir eu cyf- logau o herwydd y gofynion i dalu y lIog-ae yn y diwedd, fe ddichon, y gorfodir hwy i droi allan yn gardotwyr ar draws y wlad,—coH! eu hiechyd a'u parch, ie, a dyoddef cael eu galw yn scamps. Am hyny, awn atlan yn wrol yn yr adeg bresenol o blaid y drysorfa, &c., fel y ceir terfyn ar y boenydfa hori. Yr eiddoch yn ostyngedig a diffuant, A. J. P.

(TOLUOL 3* (FFRIJDJJM. ATEBION. Ateb i Ofyniadau John Lewis, Rumni. 1. Pa faint oamserwedi dyfodiad plant Israel o'r Aifft y bn Solomon cyn adeiladu y Demi ? ATEB. 480 mlynedd, ac yn y bedwaredd flwydd o'i deyrnasiad. 2. Pa faint o amser y buyn adeiladu y Demi ? At. 7 mlynedd. Gwel I Bren. a 2 Cron. 4. Pa sawl dammeg a lelarodd ein Harglwydd pan ar y ddaear ? Pa rai ydynt ? ac yn in ha le y llefarodd efe hwynt ? AT. Llefarodd ein Harglwydd tua 28 o ddammegion, sef, 1. Yr hauwr. 2. Yr efrau. 3. Yr hedyn mwstard. 4. Y lefain. 5. Y rhwyd. 6. Y trysor cuddiedig. 7. Y perl. Llefarwyd y saith uchod ar lan mor Tiberias. Gwel Math. 12. 13. 8. Y ddafad golledig. 9. Y gwas anfaddeugar. Llefarwyd hwyyn rhyw dy yn Nghapernaum. Gwel Math. 18 a Luc 7. 4l. 10. Y deng morwyn. 11. Y ta!ei:tau. Llefarwyd hwy wrth Fynydd yr Olewwydd. Gwel Math. 24, 25, 14. 30. Luc 19. 12-27. 12. a 13. Y ddau fab a'r gwinilanwyr aanuwioi, a lefanvyd yn y Deml yn Jerusalem (Math. 21. 14.). 14. Dammeg y llafurwyr, a lefarwyd yn Judea. 15. Y goruchwyliwr annghyfiawn. 16. Y gwr goludog a Lassarus (Luc 16. 19 -23). 17. Y weddw daer. 18. Y Pharisead a'r Publican (Luc 18. 9 14. 1). 19. Y cyfaill ar ei daith (Luc 11. 5—10). 20. Y Samaritan (Luc 10. 25). 21. Y ffigysbren ddiffrwyth (Luc 13. 6). 22. Y winwydden (loan 15). 23. Y wledd (Luc 14.18—33). 24. Y t#ra'rbrenin rhyfelgar. 25. Ymdrech am y lie blaenaf metva gwleddoedd (Luc 14.17). 26. Y mab afradlon (Luc 15. 11-32). 27. Y darn arian colledig (Luc 15. 10). 28. Y wisg briodas (Math. 22. 11). Llanelli. MEREDYDD.

Y FERCH IEUANC RINWEDDOL. Ganwyd genethig fechan dlos Mewn bwthyn bychan tirion Yr oedd ei gruddiau fel y rhos, A'i golwg yn dra gwiwlon; 'Roedd ei rhieni mwynaidd lion ofallis iawn am dani, A chymmydogion anwyl hon Yn hynod holl o honi. Y r, oedd sirioldeb. gweddua Hawn IN gerfiodig ar ei gwenaul .1 Grasol a gostyngedig iawu i" Y -*&§l Oedd ei holl ysgogiadau; r -«t ") Cartrefai cariad yn ei bron, Y nY itv.k'i Tra dyddan oedd ei chwmni, hi3 fc in: Ar bawo o (even i'r ardal turn ) x Yr ydoedd yn rhagori, •»-.( « v Dilynodd gamrau Brenin nef Yn ngrym « hees a'i dvddiau, A cha'dd ei nherthu ganddo ef I wrthwynebu rhwystrau; Dibrisiodd bethau gwag y byd r Er mwyn ei enw grasol, i.-a Wit f Gweddio 3rno ef o hyd Y byddai'n dra difrifol. Aeth Ilawer blwyddyn heibio'nglau, Heneiddio 'roedd yr eneth, Ond'roedd ei rhinwedd yn cryfhau, Er a wnai'r byd a phobpeth Ar ei G wared wr mawr yr oedd Ei ph wys a'i holl obeithion, A'i foli ef a wnat ar g'oedd, Er gwaethaf Hid gelvnion. Ei chyrhaedd a wnaeth canol oed, Ac 'roedd ei phenderfyniad Yn awr mor gadarn ag erioed I ddilyn ei hoff Geidwad Nid oedd o fewn i'r byd i gyd A roddai iddi fwyniaut, Pe eu crynhoid hwy yn nghyd, Ond gwaed y groes a'i haeddiant. Y dyddiau blin a'i daliodd hi, Ei thegwch oedd yn gwywo, Ch wennyebai am y nefoedd fry, Hiraethai fyned yno A phaii derfyiiodd angeu -'i hoesv ■" Hi gafodd ei dymuniad, Y mae yn awr uwchlaw pob loes Yn diolch am y cariad. Ei chorffyn gwael a ro'wd mewn bedd Yn barchus iawn a thirion, Lie mae yn awr yn wael ei wedd litol darfod a helbulou Ood agoshau y mae y dydd Y daw ynrhydd odd'yno, .> Pryd hyny fel yr haul y bydd Ei rhimvedd yn dysgleirio. Wel, ferched ieuainc Cymru Ion, Boed i cljvvi efelychu Y fenyw ieuanc iiiuvyl hon, Fel caffoch ejch derchafu Casewchhoflbethaugwagybyd," A rhodiwch yn rhinweddol, (a'i iiriO'g Fel byddo'ch cartref oil i gyd 0 fevvn i'r Ganaan nefol. Garn. IEUAN FiRDDr

eu paichu, er ys oesau bellach, fel prif addurniadau eu hoes, a llesolwyr oesau dilynol. Ond gan fod ereilLwedi" darllen ychydig o hanes y byd a'r amseroedd perthynol i'r cyfnod terfysglyd hwnw," ac fel yntau wedi ysgrifenu arnynt, byddai yn briodol, feallai, i ni ymgyng- Jaoii a hwynt, rhag, wrth gyfyngu ein bymchwiliadau i weith. iau un àwdwr, i ni gael ein camarwain trwy I I gaihddar- luniadau uriochrog." Fy ngorchwyl cyntaf fydd dwyri tystion ffyddlawn yn mlaen, er clirio cymmeriadau y Ddwy Fit o'r unfri a ymdrecbir bentyru arnynt yn y traethodau dan sylw, ac mi a ofalaf beidio dyfynu neb ond y cyfryw nas gellireu cy- buddo o roddi tyatiolaethau unochrog." — Dywedai y Parch. Isaac Taylor, Trwy gyfraith yr Un- ffurfiaeth trowyd allan o'i gweinidogaeth a'i chymmundeb y pregetlrwyr mwyaf dylanwadol, y bugeiliaid mwyaf llafurus, y duwinyddion mwyaf dysgedig, y Cristionogion mwyaf difrifol, y cenadon mwyaf llwyddiannus dros Grist a fu erioed yn gweinyddu yn Eglwys Loegr;" ac ar pi enwi amryw o honynt, dyweda, 11 Y dynion hyn yn mysg dwy fil o weinidogioI) mewn bywiolaethau eglwysig, a adawgant eu deadellau, eu cartrefi, a'u persondai, ac a fwriwyd allan o eglwys eu henafitid, yr hon oedd eiddynt trwy hawl etifeddiaethol. Gwir anffodus i les- iant yr eglwys fu canlyniad y Weithred annghall yma." Dywed yn mhellach, Am gant a hanner o flynyddoedd bu yr eglwys yn analluog i adfeddiannu y gwresogrwydd, y difrifoldeb, a'r hwyl a gawsaht eu nithio allan mor annhosturiol." Esgob Burnet, yr hauesydd, a ddyweda, AchOsodd hyn wylofain tristfawr trwy y genedl, oblegid dynion a werthfawrogid yn fawr, y rhai oeddynt enwog mewn gallunedd a sel, a fwriwyd allan yn waradwyddus, a ddarostyngwyd i dlodi mawr, ac a flinwyd a thriniaethau maleisus." Dywed Canon Miller am y Puritaniaid a fwriwyd allan, H Tr"y weithred anffodus a hunanladdoI yr Ufiffurfiaeth, cyrnmerasant ymaith oleuni ys- brydol Eglwys Loegr." Arehddiacon Hare a ddyweda, "Mor ofidus fu y clwjf i'r eglwys yr amser hwnw; mor ofidus ydyw hyd y dvdd hwn yn ei effeithiau parhaus Dwy Fil o weinid- ogion, y rhai a wnaent i fyny, nid oes lie i ammheu, y rhan fwyaf o'r rhai mwyaf selog a ffyddlon yn y tir, a ddystawwyd mewn un dydd, a wahanwyd mewn un dydd oddiwrth eu deadelloedd, a fwriwydallao mewn un dydd er mwyn cyrinal Unfiurfiaeth. Ac yn mhellach, ar ol bwrw o honom allan gymmaint o ifyddlondeb, o sel a santeiddrwydd buchedd, ar ol, a defnyddio ymadrqdd a gymhwyswyd gyda llawer llai o bri. odoldeb at amgylchiad diweddarach llawer llai pwysig, bwrw o honom allan, yn y modd yma, o awdurdodaeth ein heglwys, yr athrawiaeth o Grist croesboeliedig, gorfa arnom ymlwybro Itrwyganrifo oerni, tywyllwch, a difFrwythder Arminiaeth, Pelagiaeth, Ariaeth, a Sociniaetli ddirgelaidd, y rhai ydynt oil yn gydweddol Sg unffurfiaeth allanol, cyw i'r ysbryd a ddan- fonwyd ymaith y pryd hwnw ddychwelyd gyda thebyg y cyffelyb nerth. Nis gallesid dyfeisio y fath lvfethr (strait waistcoat) a hon i gydwybodau dynion, ond gan bersonau y rhai yr oedd eu calonau wedi caledu, a'u cydwybodau wedi eu serio; personau ag oeddynt barod i lyncu unrhyw lw yn ddi- wabaniaeth, heb un petrusder. Mewn gwirionedd, pan y metidyliwyf am y weithred druenus a diegwyddor yma, am y dynion a'i ffurifasant—Charles II. a'i bendefigion, ac amy dynion santaidd yn erbyn pa rai y iFurfiwyd hi, ymddengys fel rbagbarotoad i'r penrhyddid a'r anffyddiaeth a ddilynodd mor agos ar ei hoi. TTa y taflodd. gweithred yr Unffurfiaeth gym- maint o'r pysgod goreu allan o'r rhwyd, yr holl rai drwg, yr holl rai diofal, yr holl rai difoes, a'r holl rai diegwyddor a gawsant aros heb un aflonyddwch." Gallwn ddwyn llawer o dystiolaethau yn ycbwanegol i'r un perwyl, pe byddai yn angenrheidiol, gan fod cymmaint wedi ysgrifenu am danynt yn mysg pob plaid ond gan y credwyf fod hyn yn ddigonol, ofer fyddai ychwanegu. Dewiswyd y rhai hyn genyf o herwydd, trwy eu perthyiias ag Eglwys Loegr, nisgeltireu drwgdybio o ochri i'r Anhghydiffurfwyr; etto, fe wel y darllenydd fod yma wahaniaeth dii-fawr, rhwng eu desgrifiadau bwy a'r eiddo yr awdwyr dan eifi sylw. s Y naiH a'u desgrifia fel y creaduriaid gwaethaf a mwyaf diegwyddor a allasai ddarlunio. Y lleill a'u harddangosant fol y dynion mwyaf rhagorol y gall iaith bsod allan. Pa un o honynt sydd deilwng o grediniaeth a adawaf i'r darllenydd farnu. Un peth ^ydd sicr, y mae yr awdwyr yma yn uwch mewn bri a swyddi yn ein heglwys ,)),â'r periglor," beth bynag am eu dysg- eidiaeth a'u duwioldeb. Os yw cydymffurfiaeth mewn petbau amgylchiadol mor ddymunol ac, angenrheidiol, fel y gwneir cymmaint o aberth er ei fwyn, gallesid meddwl y dylid gwneyd rhyw gymmainto ymdrech er cael Unffurfiaeth barn yn nghylch pethau mor bwysig ag athrawiaetbau sylfaenol crefydd, y rha » ddysgant beth yw drygioni a pheth yw daioni, beth ywrhin- wedd a pheth yw pechod. (l'w barhau).