Seren Cymru

n AT Y PARCH. T. E. JAMES, GLYN NEDD. Anwyl Frawd,-— Dfolehaf i cbwi yn garedig am eich bwriad ^gyhoeddi fy ardeb yn Oriel y Gweinidogion a fwriadwch ei ^dwyn allan, ond dynmnaf wrthod y tfafr hon oddiar e;ch W»w; eithr ya y cyfamser dymunaf i chwi bob -Uwydd yn yr anturiaeth. Wyf, anwyl frawd, Yr eiddocb yh wirioneddot, LCVITHPKAS. Castellnedd, Mawrth 13, 1863.

AT YR EGLWYSI A GYFANSODDANT GYMMANFA DINBYCH, FFLINT, A MEIRION. ANWYL FRODYR,—Yn yr unfed penderfyniad at ddeg a baeiwyd Y" nghymmanfli Brymbo, yrbddiriedwyd y gorchwyl i nil i gynnorthwyo y Brodyr yn? Llansanan i gael y Capel yn feddiant i'r Bedyddwyr, cyn iddynt i anfon cenad atocb i gasglu *t y capel. Mae yn hyfrydwch genyf eich hysbysu, fod y t r a'rcapel wedi eu prynu,a'u sicrhau yn feddiant i'r enwad mewn tri ar ddeg o ymddiriedolwyr.a'r weithred wedi eu henrolio; ac yn awr mae y ffordd yn rhydd i'r brodyr anwyl i gael casglu. Maent wedi gwneyd eu goreu gartref. Hyderaf y cant or eu yrEglwysi er eu cynnorthwyo i dalu eudyled. Yr eiddoch yn gwneyd ateb, Rhyl, Mawrth 7, 1863. J. G. OWEN.

CYMHORTH I CHWERTHIN. Pan ydoedd yr enwog Fardd GWILYM CATRDAP, yn dilyn ei gelfyddyd Argraffyddol yn Nolgellau, Meirion, dygwyddodd un. tro iddo gynnyg gwobr o geiniog i bwy bynag'o'r egwydd- Grweil ydoedd yn yr Argraffdy, am y cyfieithad goreu o'r pen- niU hwnw, yn Saesonaeg, sef,— v llHl tt V Yn y dyfroedd mawr n'r tanau, .htrt!c1 Nid oes neb a ddeil iy mhen, "j: f Ond fy anwyl briod Iesu, 'R hwn fu farw ar y pren .'i7 I Cyfaill yw yn afon angau, im.-i t'uiiir; t. Ddeil fy p>hen yn uwcb na'r don H IJ.'K • Golwg arno, golwg arno, Wna'mi ganu yn yr afon ddofn hon- V ^'v JDerbyniodd Cawrdaf y cyfieithiad canlynol* In the waters great and waves, Nobody will hould mv head to the land, But my dear husband Jesus, f Which did die on the stick, He is a friend in the river death, And willhollldrot head upper than the ware; Peep at it, peep at it, Will make me sing in this deep river. PRINTER'S DEVIL. Cafodd Cawrdaf gymmaint o ddydJordeb yn y cyfieithiad cchod, fel y rhoddodd yr un wobr ajm y penftill adiabyddus «r«H, sef rr J '■* Yn Eden cofiaf hyny byth, ur «rcm» 4 •. o -v7. Collais fendithion rif y gwlith, :h¡; Syrthiodd fy nghoron wiw Ond buddugoliaeth Calfari, Vr a Ennillodd hon ynoli mi, n Mi ganaf tra fo byw. c' < In Eden I will remember this all my life, I lost blessings number of the dew, i L r: I fell tny beautiful crown, But victory of Calvaria Did win this back to me, I wilt sing all my !ife. PRINTBÍl'tII DEVIL ABAIX. JByntLefyc wreiddiol i ehwi, Mr. Golygydd, gan yr un a ..nnillodd y wobr gynta£ cYr ddlfubennill. Bangor. MAWDDWY.

TREFFYNNON A'l HELYNT. Yr oedd dydd Mawrth, y lOfed o'r mis hwn, yn ddydd ag Tr oedd llawer o s6n am dano trwy Brydain Fawr yn gyffred- inot Yr oedd pawb, ot.d rbyw fath o eithriadau, yn cadw thyw f.tho ,ylj a hyny i'r dyben o ddangos eu parch i Dy- .Vrysog Cymru yn ei gyssylltiad mewn glan briodas a'r Dywys- Oges Alexandra o Denmarc. Felly, nid oedd Treffynnon yn ol Jn y peth hwn. Yr oedd yma barotoadau mawrion gogyfer dydd. Fe ffurfiwyd matn o bwyllgor rbwng y gwabanol enwadau crefyddol (ac yn wir y Pabyddion hefyd—yr oedd g»nddwynt hwythau ran yn yr ymdrafodaeth yma) i ystyried ? pwnc, a pbs beth i wneyd i'r Ysgolion Sabbothol. Fe bas- lwyd fod i blant yr ysgolion (dan 17 oed) i gael te a bara britb, yn nghyd a 'u hathrawon a'u hathrawesau; ac yr oedd y gym- deithas a fu oddiamgylch yn casglu wedi penderfynu rhoddi pump ceiniog y pen iddynt at hyny. Ond yn awr, y mae boreu dydd y briodas wedi gwawrio; a Baawr ydyw'r helynt a'r prysurdeb sydd yma mewn gosod y banerau i fyny, saBthu, &c. Y mae'r holl dref wedi ei gwisgo ya ardderchot; a dail, ac y mae'r banerau yn cyhwfanu yn yr braidd allan o bob ffenestr, ac yn ysgrifenedig arnyat, I God bless the Prince and Princess." Am 1 o'r gloch yr oedd yr Ysgolion Sabbothol yn cyfarfod e,u gwahanol gapeli, er mwyn eu gosod mewn trefn i fyned 1 Fyny Witford-street at y Buno Cottage, lie yr oedd y gwn- »nol ysgolion yn cyfarfod a'u gilydd, er myned yn orynadaith y dr> f, ac i lawr can belled a Shot Tower Newton^ Keate, • Wedi dod i fyny jchydig oddiyno, agorwyd y ranks, r Dttwyn eael lie i'r H°iyWeil Brass Band ddyfod trwodd, yn v 8 f-U d'vn y rheifflgor perthynol i'r dref. Yna aeth yr a f.vny dan ganu God bless the Prince of Wales," aeth pawb i'w gwahunol gapeli i ymofyn y te a'r bara brith, 1 oedd wedi ei barotoi ar eu cyfer gan y bonedd. Rlw'iW )'n hyfrydwch gan yr ysgrifenydd gael tros. J e' ddiolchgarwch i'r meiched am eu parodrwydd yn sanaethu ar bob adeg. Mae yn hyfrydwch genyf hysbysu mai nid yn unig plant yr ysgol a gafodd dê, ond yr aelodau a'r gwraadawwyr yn gyffrediuol,"y.n neillduol felly gan y Bed- vddwyr. Yn yr hwyr cafoddydref ei goieuo a gwabanol fathiu o nwy, toes ei gwneyd fel fcanol dydd o ritu goleuni. An RIOIAXT.

MANCHESTER A'L HELYNTION. Dydd Sadwrn, Chwefror 28ain, eynnaliodd Cymdeithai Gymreigyddol y lie hwn ei chylchwyl lfynyddol. Maes y wledd oedd y Waterloo Hotel. Picoadily, a Bonaparte y dydd oeddJr hyglod Dewi Saht. Cafwyd ciniaw dda iawn ond gresyn ei bod mor ddrud. Nid oedd neb ond y broad cloth yn aUuog i dalu am dani. Ar 01 ciniaw, cafwyd cyfarfod Uenvddol o duedd neillduol o dda. Areithiodd Pedr Mostyn ac Alltud William* yn gampus. Pwnc y cyntaf oedd Llenydxiiaeth y Cymry, a'r olaf Yr Argr«ffwasg. Da fuasai argranu y rhai hyn. Drwg genym ddeall fod y rlian fwraf 0 r traethodau a ddarllenir yn nghyfarfodydd misol y gymdeithas hon yn cael eu datllen yn yr iaith Saesneit. Y mae hyn, yn nghyd k rhyw bethau ereill, yn ein tueddu i feddwl mai ar air ac ar dafod yn unig y maey eyfeillion hyn yn caru eu hiaith. Os Cymdeithas Gymreigyddol, bydded iddi fod felly, ac nid enw o beth. Beth dal bod yn Gymry mawr a selog ar ddiwrnod yr Eisteddfod, a bod yn Saeson wedi dychwelyd .adref. Peidiwch twyllo'r wlad, frodyr. Nos Lun, Mawrth yr 2il, cawsom y fraint o glywed y Parcb. R. Jones (Derfel), yn traddodi ei ddarlith ar Gadwr- aeth yr Iaith Gymraeg," yn nghapel y Bedyddwyr yn Granby Row. Yn y cyfarfod hwn ni,welais ond tri o aelodau y Gym- deithas Gymreigyddol, yr hyn a ddengys ar unwaith faint o set sydd ynddynt dros eu hiaith. Ond, er hyny, daeth Iluaws yn nghyd, a chafwyd cyfarfo l hwylus iawn-mor hwylus, fel yr oeddwn yn barod i ddawntio. Uanwwyd y gadair gan y Parch. Owen Jones, gweinidogy Metbodistiaid Calfinaidd, yr hwn, wedi iddo ein banrhegu ag anerchiad byr a tharawiadol, a alwodd ar y darlithydd at ei waith. Mr. Jones ar ei ym- ddangosiad a dderbyniwyd gyda cliymmeradwyaeth syfrdanol. Wedi :i'r twrw ddystewi, dechreuodd ar ei orchwyl; a da genym ddweyd iddo fyned trwyddo yn fuddugoliaethus. Yr oedd ei arweiniad i mewn yn hynod o dlws a naturiol, yn fwy felly feallai ni di in arall. Rliairndd ei fewnc i dri o ddosparth- iadaU 1. Y rhai sydd yn synu ein bod yn aiarad Cymraeg. 2. Y rhai sydd yn ein beio am siarad Cymraeg. 3. Y rhai sydd yn ein canmol e herwydd siarad Cymraeg. Dangosodd mai y dosparth olaf oedd y dosparth callaf o ddigon. Tua diwedd ei ddarlith dyferodd Mr. Jones uri sylw nad oeddem yn ei hoffi. 011 ydym yn cofio yn iawn, yr oedd yh debyg i hyn :— r "Mae yr iaith Gymraeg wedi ci chan allan o'n Athrofeydd." Pwyddywedoddhynywrth Mr. JdneS ? Nid neb a fu mewn Athrofa yr wyf yn sicr, o herwydd y mae y rhai hyny yn gwybod yn amgen. Mae IIyfrau Cymreig, a rbyddid i siarad Cymraeg yn mhob un o'n Athrofeydd, a both fynir yn ych- waneg ?, Gwir nad yw Gramadegau Cymraeg yn gtats booJct -mevvn rhai 0 honynt; ond yrheswm am-hyny yw, eu bod yn Cymniisi-yd yn ganiataol fod y Myfyrwyr wedi dysgu y rhai hyny .cynymadaelachartref. Felly, os oes bai yn bod, ar yr eg- lwysi y mae yn gorwedd am anfon bechgyn i'r Atbrofa nad ydynt yn deatlein hiaith. Ond gan nod pwy a ddywedodd, hyderwyf na fydd i Mr. Jones gredu dim a ddywedo o hyn allan, o herwydd nad yw "y gwirionedd ynddo." Cynnyg- iwyd ac eiliwyd diolchgarwch i'r darlithydd gan y Parch. H. Harries, gweinidog y Ue, a'r Parch. T. E. Evans, Temperance Hall ac i'r cadeirydd gan y brodyr H. O. Williams a Morgan Morgans. Yna ymadawwyd. Mae yma grynfwstwr yn y dyddiau prcsenol ogylch priodas Tywysog Cymru; ond ni chaniata amser, ys dywedodd y pre- j,ethwr, i ni ei| nodi rwan. Cewch gtywedoddiwrthyf etto yn fuan. j £ Yr eiddoch, &c., GoHJtBTTDD.

GOLYGFA RYFEDDOL YN MOUNTAIN ASH. Ar ddydd priodas Tywysog Cymru, gan fod dydd gwyl yn cael ei gadw, drysau y masnachwyr yn gauad, dynion y gweith- feydd yn aros, penderfynodd Ysgolion Sabbothol y lie i wheu- thur rhyw orymdaith ar y dydd hwnw. Yna, am banner awr wedi 1 o'r gloth, yr oedd pub ysgol yu ewrdd a'u gilydd wrth yr eglwys blwyfol, Mountain Ash. Wedi hyn, dechreuwyd yr orymdaith, yn bedwar a phedwar. Yn mlaenaf yr oedd y rbeifflgor a'r seindorf, ac yn canlyn yr oedd ysgol yr Eglwys, ysgol yr Iudependiaid, ysgol y Bedyddwyr Saesneg, ysgol y Methodistiaid Califnaidd, ysgol fawr y Bedyddwyr Cymreig, ysgol y Primitive Methodists, a dwyysgol y Wesleyaid Cym- reig a Seisnig. Cychwynasom tua'r Dyftryn, a flaen t9 Mr. Bruce, A.S., i ganu, a chafode y pedair ysgol fwyaf bob o 42 ganddo, er mwyn rhoddi te i'r plant. Wedi canu gwahanol ddarnau o flaen t1 y boneddwr uchod, dechreuasom gychwyn tua Abercwmboy, er tynu yn ol i Mountain Ash, ac 0 olygfa ryfeddol! Yr oeddem yn rhifo yn agos i ddwy fit, yn cyrhaedd tua milltir o hyd, y baneraii yn chwifio, a'r corau yn canu. Onid oedd byn yn beth sobr, ac yn dangos daioni yr Ysaol y I Sabbothol ? Wedi cerdded felly trwy wahanol ystrydoedd y lie, aeth pob ysgol i'w chapel ei bun, er mwynhau y te a'r teisenau, pa rai ag oedd Mr. Bruce a Mr. Powell wedi cyf. ranu tuag atynt. Gwyn fyd na welem fwy o fawrion ein gwlad yn cynnorthwyo yr Ysgol Sabbothol. Yn yr hwyr, yr oedd ysgol y Bedyddwyr Cymraeg yn cyn. nal eyfarfod adroddiadol. Adroddwyd llawer o ddarnau tlws a da yno. Yr wyf yn meddwi fod Satan yn cynddeiriogi wrth yr Ysgolion Sabbothol yn y lie hwn ar y dydd hwnw, a'r Nefoedd yh llawenhau. Llwyddiarit iddi, medd lOAN DIDYMUS. Dywed gohebydd y Times yn Paris fod iaith newyddiaduron Ffrainc ar achlysur priodas Tywysog Cymru yn hynod o gan. moladwy i Loegr. Dirwywyd tri llanc yn vnad-lys Heol Marlborough, Llun- aain,dydd Mercber.am acliosi rhwystr yn un o'r heolydd drwy ganu rhigwtn antnharchus am Dywysog Cymru. Yr oedd yr heol yn llawn o wrandawwyr, ac nid oedd modd i'r cerbydau fyned heibio. BenrDD GAN Y PAtCH, W. LtNCOLN.—Dydd lau, wyth. nos i'r diweddaf, cynilaliwyd «'was-niaeth bedyddiadol cyntaf y gweinidog hwn, diweddar offeiriad yn Eglwys Loegr, yn Nhapel Heol Lion, Llundain, pan y traddododd y gweinidog bregeth oddiar Salm 119, 104. Yna bedyddiodd 16 o berson- au. Cynnorthwyai y Parch. W. Howieson, gweinidog y He, yn y gwasanaeth. Dealiwn mai bwriad Mr. Lincoln yw gwein- yddu y bedydd nesaJ yo ei eglwys ei hun, yn Heol Beresford, Walworth.

AOFMADAU. At Didymut, Blaenyffos. Syr,—Gan fod cymmaint o siarad am briodas Tywysog Cymra y dyddiau yma, mi garwn yn fawr gael gwybod beth yw'r achos ei fod yn cael ei alw felly, a pha sawl Tywysog Cymru sydd wedi bod ? Freninfawr. BUGAIL. MR. GOL.,—Dymunwn i cbwi neu ryw un Galluog i raddi eglurhad ar Math. 5, 13. A oes rhywbeth yn gwntuthur yr halen yn ddiflas; ac os oes, beth y w ?—YSIG. MR. GOL.,—Teimlaf yn dra diolchgar am atebiad i'r gofyniad canlynal, gan rai o'ch gohebwyr doeth a medrus. Meddyliwch fod dau ddyn, A a B, yn sefyll ar ochrau cyferbyniol (opposite sides) i goedwig, pa un oedd yn 168 o lathnni o am<y!ch. Uech- reuasant ar y gwaith o'i hamgylchynu ar yr un fynyd, a tbualr un cyfeiriad. Yr oedd A yn teithio ll o latheni mewn mynyd, a B 34 o latheni mewn 3 mynyd y gofyniad y w, pa sawl gwaith yr amgylchynir y goedwig cyn y bydd i'r cyflyma orddiwes yr olal ? Ceredigion. Taol. WATTS.

PENNILLION I NADOLIG. 'r O'r fath amrywiol chwedlau sydd, Gan rai 8 barth Nadolig, -Rhai haerent fod y fuwch n'r Ilo" 'N penlinio'n gyssegredig; Ac ereill dd'wed fod ton 0 fowl, Ar ganol nos iw glywed, G«n wenyn bychain'*b6n y clawdd, Rhai diwyd bach diniwed. Myn eraill nad ywlr dvddivti iawo, Heb Mari lwyd obatio, Cael dawns a ehlin ae yfed gwia, A gwydd neu dwre" i ginio' Ac ereill, y rhai sobor sydd > Yn eadw'r dydd arbeiiig, Er cof am Enedigaeth Crist, Fel Ilawen ddydd Nadolig. B. Gwent. T. J. PHILLIPS.

HIR A THODDAID I Miss Erskine, Pwllcrochan, am ei charedigrwvdd IIn Grlefl- adu Ysgoldy i blant yn Agholwyn. Buddugol yn Eisteddfod Colwyn, 1862. Cododd Miss Erskine, un lawn o ritiwedd Hael wiw-deg hynod, ysgoldy ceinwedd, rD Y* Ngbo!wyn hyfryd, o'i gwir haelfrydtdd Er dwyn plant bychain i firain fawredd, A'u moesoli fi dinam wiw sylwedd, A'u rhoddi'n rhad ar ffyrdd anrbydedd; Yagol ragorol degwedd—fawrygir, Hithau hir gerir am ei tbrngartdd. _.& j lî BARDD MIX Y MOB. !>■ 17; i i

Y GWIR FONEDDWR. .Tyred, awen, cyfod bellach, Hwyla'th gamrau, cod dy ben, Dyrcha glodydd mewn anrbydedd IV teilyngaf dan y nen Nid i filwr, er mor wrol Yr ymladdodd 'faes y gwa'd. Nid i unrhyw wyddor gelfydd, Ond iV gwir foneddwr toad. Nid trwy aur, ac nid trwy arian, Nid trwy gyfoeth penavr byd, Y mae caffaei ar gvmh wyader I feddiannu'r trysor drud Er fod rhai yn camddarlunio Gwir ddybenion cyfooth nAd, Nid y golud sy'n dynodi Mawredd gwir foneddwyr gwlad. Dyma rai o brif nedweddion Y cymmeriad gwerthfawr hwn, Gnstyngeiddrwydd a gwirionedd, Cariad befyd yn y pwn, Haelfrydigrwydd a gonestrwydd, Cymmwynasgar yn y byd, Rhai o brif ddolenaa cydiol Trysor gwir foneddwr clyd. Ond y perlyn mwyaf dysglaer Fedd y gwir foneddwr yw, Gwir dduwioldeb dan ei enw, Delw bardd o'r uchel Dduw Pawb sy'n tneddu'r ar%vyddnodau 0 Galfaria, Crist, a'r gross, Gaiff ei barehu mewn gogoiiiant, Ar ol gado'r byd a'i loes. Gall y tlawd a'r ?wr cyfoethog Fedduli- etife,i(iiaetil lix-n, Ond eu ciel hwy yn yr Iesu, Trwy bech-aberth pen y bryn; » Cyfoeth gwir foneddwrydyat, A ddadlenwyd gan y Tad, Ac yn helaeth a eglurwyd I ni trwy ei aberth rhad. Tirdeunaw. RHOSYNOG.

genyf i'w roi mewn cyfnewidiad. Yr wyf yina yn ateb pob jmofynydd ar unwaith-~ntt/ wyf yn ymofyn blaen dtfif jfond caiffpob ysgol aawer digonol i gasglu y taliadau wedi darby n jrejddo. ,H Yr-eiddochjjynwir, 0. W; Huohbs. O.Y.—Bydd y CYNNAPLIEDYDD yn dri dosparth—Dwy- ffidol, Moesol, a Difyrus, ac ya cynnwys 72 tud. 12mo. 4*i"i8chwe cheiniog—y seithfed i'r doipirthwyr. «» ■> fly i\'1h