Seren Cymru

f — COFIANT Y DLWEDDAR B\RCH. J. P. WtLtTAMS, BLAEK- YWAEN. Gany Parch, T. James. Cyhoeddedig ar Gais. Caerfyrddin: W. M. Evans. Pris 6ch. MAE yn dda genym gael ar ein bwrdd y Conant presenol am ddyh da, Cristion gweithgar. a gwas ffyddlon i leau Grist. Buasai yn golled i adael coffadwriaeth yr enwog Williapas i fyned ar goll. Felly, diolchwn i Mr. James am ei .achub rhag y cyfry w dynged. Mae genym yn awr werth chwe cheiniog ag a fydd yn debyg o roddi pleser mawr i gannoedd o gyfeillion y marw, ac i gannoedd na welsant ei wyneb erioed. CYFANSODDIADAU BUDDUGOL EISTEDDFOD BETHEL, GLYN NEDD, NADOLIG, 1862.M Caerfyrddin: W. M. Evans. Prig 3e. MAS Pwyllgor Eisteddfod Glyn Nedd wedi ymddwyn yn gall trwy gyhoeddi y cyfansoddiadau buddugol yn eu heisteddfod y Nadolig diweddaf. Mae hyn yn llawer gwell nâ gadael darnau da a gwerthfawr i hvydo a phydru, fel y gwneir yn gyffredin a chynnyrchion Eisteddfodau. Cawn yma draethawd ar Ddaioni Cenfigen, ao amryw ddarnau barddonol, gyda y feirniadaeth oil, am y pris isel o dair ceiniog.

\}t GrOFYNIADAU. At y Parch. H. Hughes ( Tegai), Aberdar. SYR,—Uymunaf arnoch roddi gwybodaetU trwy rwng y SERBN nesaf, os yn bosibl, ar ba un o'r ddau air yn y rhan olaf o'r adnod ganlynol y mae y prif bwys i fod, sef 1 Thes. 4. 16, A'r inNr.w yn Nghrist a gyfodant yn gyntaf." Pa nn ai ar gyfodant neu ar gyntaf? Rhydd hyny foddlonrwydd i lawer, heblaw. Llandudoch, JONES. MR. GOL.O. bernwch yn deilwnff, yr yd wyf 3m erfyn arnoch roddi He i'r vchvdie ofyniadan carilynol:— 1. Pahara yr ydym yn arfer y gair Pader am Weddi yr Ar. glwydd ? 2. Yn mha ystyr yr ydym i ddeall fod Daw yn dad i ni ? 3. Pa beth sydd i feddwl wrth Saiiteiddio: Esiw Duw yn y Bader ? 4. Pa beth sydd i feddwl wrth y gair Deled dy deyrnas? Ychydig 0 eglurhad ar y gofyniadau hyn a'm gwna yn ddiolch- gar i'r atebwr. CYMRO GWAN. DYCHYMMYG. Mae gwrthddrych purwrch purlon,—'n ymagor Am gor y nef wiwlon, Fel enfys nweh y Ilys lIon, Tàl wna i'r telynorion. Tyru raae at rym y tan—yn Uffern- Hen flwrnes erch Satan Ow, ddu do brad sydd o dan Ei ewinedd anniddan Bydd haul a lloer byth hebddo—a'r ddaear Ni dderbyn ddim ganddo Ond y byw ser ter a'i tro Yn lan gydlechant dano. Am bob d6r i'r mor mawrwyllt-ymegyr, A magla'r dwr hydrwyllt; Ond gallu rhyw chwyrniad gwyllt A'i gyr ffwrdd mewn nerth gorwvllt. Gorwedd wna uwch tej ruddiau-y forwyn, o firain rinwi.ddau; Claddu'r gwir, coleddu'r gau O'i gwmpas-dyrali gampau Ond pechod, hynod, ni haedda—y gem— O'i gwmni encilia; Ar lwyd fin y blin gan blâ. Gwna sedd—ar hon eistedda. Heb eiriau gwyr, ohebwyr gwych,—d'wedwch Pa beth ydyw'r gwrthddrych ? Drvry'r S»KE\ sy'11 do fel drych I'n gwlad freintiawg oleuwych. Llangunnog. Mwyr « GLAN TTWI.

ANERCHIAD JPr Parch. J. Jones, Bala, ar eifynediadVr Sefyllfa Briodasol. Daeth terfyo yr holl siarad, Fel pobpeth fu o'i fla'n, Priodas Jones or Bala" Sy'n awr yn destun can Ti gefaist di'th gydymmaith, Mi gollais innau un, Ond wrth i mi dy golii, Fe'th gaf*yd gan dyfun. Ffarwel yn awr, fy nghyfaill, Rhyw dro Iled sly oedd hwn, Ond etto mae'n rhaid maddeu, Ni fuaswn gwell, mi wn. 'Rwyf finnau wedi meddwl, Ac nid rhyw feddwl chwaith, Ond tybied ynof' hunan, Na 'rosaf ymit'n faith Ond mae'n rhaid aros hefyd Nes ennill calon Jane, Os lia.wiiaf liyny'ji fuati 'Rwyn siwr o fyn'd yn hen. Ffarwel yn awr, fy nghyfaill, Ac nid ffarwel ychwaith, DymunwlI I bob llwyddiant Dy ddilyn ar dy daith. Ond cyn i mi gau fyny, Mi ddywedaf air fel hyn,— Er fod y byd yn burion, JVid ydyw oll yn wyn. Ond etto medr cariad, 'R antarwol elfen wir, Wneyd nefoedd ar yr aelwyd Fo'n tiawn dedwyddwcb pur. Os oes yn nghoffrau'r nefoedd Ryw seigiau mel didrai, Heb ddim yn chwerw ynddynt, Rhoer hwynt i chwi eich dau. Cohvyn, Chwif. 4. SPINTHBR.

PENNILLION Cyflwynedig i Jenkin. Davis, Yswain, Ynyslwyd, fel arwydd o barch am ei barodrwydd a'i fawr wasanaeth yn ei GlIm- deithas. Arferiad anwyl iawn yn nglyn ) A phob ryw oes a gwlad, Yw cynnal gwleddoedd er mawrbau Eu hen wroniaid m^d Er oesi draw ganrifoedd wauh, Llefarant heddyvv'n ber; Yn entrych lIell eu Kwledydd maent Feltyraumawroter. 'Nol rhoddi'r ariangitr wr brwnt Yn meddrod gwag y byd, Bydd en w'r dyn haelionus ytiiiithro mlaei, o hyd Fel un o'r cyfryw teilwg yw J. Davis 'ddwYIl y nod, Ac yn ein ymddygiadau gwnawn T Ddadblygu parch a chlod. Ac felly bydd wn ddedwydd oil Er cynnal can a bedd, Gan arilwys tfrwd brawdgarwch i Addurno blodau'r wledd; Ein Llywydd ni mor llawen yw, Mae'n edrych wrth ei fodd Yn nghanol gwyr dyngarol pan Ya trosi gwerthfawr rodd. I wr yn meddu calon rwydd, A lIaw i wneuthur lies, Ac am fath rinwedd deiiwng boed In' ddatigos parch a gwres 0 herwydd drwy weithredodd da Ein gwron ni a gwyd Ei enw i fyw mewn heddwch tra Bo Castell Ynyslwyd. Y tlwsa roddwyd"ar ei fron Fel coron a barha, I ddweyd ar goedd yr oes a ddaw Beth yw cymmeriad da Ar lechreg ein cymdeithas hoff Ei urddas ef a bir Yn anwyl idd ei goffa gan Odyddion Aberdar. Ceir ynddo ddarlun cywir o x Ddyngarwr llawn o bwyll, A thrwy yr holl flynyddau ni Chaed rhith o arwydd twyll; Brawdgarwch efl y blagur ir O'i fynwes ef a dardd, Ac idd ei hoff gymdeithas mae Fel prif flodeuyn gardd. Dymuniad goreu 'frodyr yw Ar iddo fyw a boo Yn nglyn a gwaith foln arovain i Chwanegu at ei gtod 'Nol darfod ei wladgarwch hyf, A bardd i ganu 'fawl Y rhan anfarwol hedo fry I fwyniant gwlad y gwawl. D. R. LEWIS.

ALAW GOCH. Alaw Goch, ein haul i —eleni Ddifianodd mewn mynyd Uwch alaeth ca'dd ddychwtlyd, t Aeth i fyw i'r perffaith fyd. Alaw Goch hwylilli i gychwyn—adref, Ond edrych I mor eydyn Y newidiodd ef wedy'n—gyfeiriad Ei hyf fyned iad 0 I fawr fyny dyn Alaw Goch, ei nhvg ucbod-ydoedd, At gadarn breswylfod Beirdd y nef, sef beirdd o nod, Yn y ddwyfawl Eisteddfod. LLYSTYN.

onoladychymmygalwedibodxrcluheithaf. Ondddarilenydd •nwyl, yr wyf yn dymuno. hysbysu i ti nad oedd yr oil yn ddim amgen na rhyw bethau yn ymgarfrefu yn yr apartments to be let yn nghlppa yr ysgrifenydd ei hun. Mae dynion weith. iau pan mewn sefyllfa o orphwylledd (delirium) yn; gweled pethau yn rhyfedd iawn. Maentyn gweled y golygfeydd mwyaf dychrynllyd o'u cwmpas, a gwaeddant weithiau am yru ymaith y creaduriaid hyll sydd yn eu cylch, tra nad yw yr oil yn ddim ond rhyw bethau sydd yn bodoli yn eu meddyliau hwy eu hunain. Mae yn debyg eich. bod chwithau, Syr, wedi bod mor anffodus a syrthio i'r unrhyw sefyllfa-trueni am danoch—pan oeddech yn gweled y lava berwedig yn rhedeg yn afon danllyd yn nghymmydogaeth Ffaldybrenin. Ond y niae genyf y cysur o'ch hysbysu nad oedd yr holl weledigaeth yn ddim amgen na rhywbeth yn bodoli yn ystafell eich dych- ymmyg eich hun. Dywedwch fod rhyw V sawyr anwiredd yu dyiod oddiwrth fy llythyr I, a'r enghraifft a rpddasoch o hyn yw, fod fy llythyr I yn gosod attan "fod rhyw siarad am y gofyniadau, a rhyw chwythu bygythion a chelanedd ar y Taenellwyr gan y Bedyddwyr yn y gymmydogaeth cyn ym. ddangosiad y SURgN. Y prawf a roddwch fod hyn yn sawyr o anwiredd yw, eich bodcbwi eich hun wedi fy hysbysu am oofoniad y gofyniadau i'r SBREN. Tn awr, a ydyw y ffaith eich bod cbwi wedi fy hysbysu yn profi na hysbysodd neb arall y peth i mi ?—yn profi nad oedd bygythion yn cael eu chwytha? Pe dangosech nad oedd yr un Bedyddiwr yn y gymmydogaeth yn gwybod, byddai rhyw rym yn eich haeriad; ond nid felly yr oedd, clywais am danynt gan. lawer hebiaw chwi, am wythnos neu ragor cyn eu hymddangosiad. Felly, nid ydyw y ffaith eich bod chwi wedi fy hysbysu yn profi fod yr hyn a ddywedais yn fy llythyr yn y Byd yn anwiredd, oddi- eithr fod pob peth yn anwiredd am eich bod chwi yn dweyd ei fod felly. Yr wyf yn dymuno galw allan fy." ngalluoedd eneid. iol" etta i wadu i mi ddweyd mai taeuellu neu dywailt yw unig a gwir ystyr bapto a baptizo." Hefyd, yr wyf yn pto ptizo. dymuno dywedyd wrthych, mai taenellu neu dywallt yw y dull ysgrjthyrol o fedyddio, ac fod trochi yn eich ystyr chwi yh anysgrythyrol." Mae y dyfyniad olaf hwn yn cael ei roddi ggnych i brofi fy mod wedi dweyd y blaenaf. Ond fe wel y darllenydd anmhleidiol nad yw yn profi y fath beth. Nid oes yn y dyfyniad hwn yr un gair o s6n am unig ystyr y geiriau gwreiddiol bapto a baptizo. Rhaid cael rhyw synwyr annghyff- redin cyn y getlir profl y blaenaf oddiwrth yr olaf. Yr oedd genyf farn uchel am eich synwyr aringhyffredin o'r blaen, ond y.mae yn llawer uwch yn awr. Dengys hyn nid yn unig eich bpd yn anadnabyddus o'r iaith Roeg, ond Hefyd eich bod yn aawybodus iawn o unrhyw iaith. A ydyw dweyd fod, gair yn meddu ar ystjr neillduol mewn cyssylltiad pennodol yn gyf- ystyr a dweyd nad oes i'r gair hwnw un ystyr arall ? Cym. merwch y gair "trochi er enghraifft. (Gobeithio eich bod yn deall tipyn o Gymraeg, beth bynag.) A ydyw dweyd fod y gair "trochi" yn cynnwys dwyno—dwyno'r dillad, dwyno'r wyneb, mewn cyssylliiadau neillduol, yr un peth a dweyd nad oes un ystyr arall iddo ond dwyno ? Meddyliwyf nad oes eisieu dweyd nad yw yn cynnwys dim o'r fath beth. Felly nid yw dwevd fod baptizo yn ei, gyssylitiad a bedydd y Testa- ment Newydd yn gosod allan daenellu neu dywallt, ac nad yw yn golygu trochi, yr un peth a dweyd nad oes yr un ystyr arall i'r gair ond taenellu neu dywallt. Yr oeddwn yn gwybod o'r blaen beth oedd eich meddwl chwi am ystyr y geiriau bapto a baptizo; ond nid oeddwn yn gwybod y buasech mor wirionffol a dweyd fy mod I wedi dweyd mai unig ystyr y geiriau hyn yw taenellu neu dywallt," o herwydd y rheswn) eich bod chwi yn dweyd mai un ystyr sydd iddynt. Os oes rhyw synwyr yn y rhanau diweddaf o'r ail wahanran o'ch Ilythyr,y,r hyn a fyn- wch i ni i'w gredu, pa amcan yw dangos fy mod I wedi dweyd Mai unig ystyr bapto a I b.aptizo yw taenellu neu dywallt;" a'r ffordd y pronr,hyn yw, trwy ddweyd eich bod chwi yn credu mai un ystyr sydd iddynt. Yn awr, beth sydd a .fyno fy ny. wediad I a'ch barn chwi? a plietb sydd afynoeich barn chwi a phrofi beth a ddywedais I ? Dywedais I mai taenellu neu dywallt yw y dull ysgrythyrol o fedyddio, ac fod trochi yn an- ysgrytbyrol; ac yna, cyhuddwch fi o ddweyd mai unig ystyr y geiriau hyn yw taenellu neu dywallt," am eich bod chwi yn barnn mai un ystyr fydd iddynt. A gtrwodd dyn erioed am y fath ffwlbri ? Syr, gadewch i mi roddi gair o gynghor i chwi, ymdrechwch yn galed er dyfod feddu tipyn o wybodasth. Gall yranwybodus a'r diniwed godi eu dwy-Iaw mewn syndod, *c edrych arnoch fel clamp o ddysgeidiaeth, a hyny yn unig o herwydd eich ymhoniadau; ond fe wel y call a'r sylwgar trwy Ye allanolion liyn-gwyddant hwy mai yr hen lestr gwag sydd yn gwneyd mwyaf o swn. Yr wyf yn dweydyr un peth etto am y trydydd gofyniad, tlef ei fod yn berffaith anwiredd. Yr wyf yn cydnabod i mi dd.weyd rhywbetb am Munster, ond dim yn debyg i'r hyn y cyhnddwchnohono. Ai nis gallaswn ddweyd dim am Mun- attJ',bebl¡¡.w yr hyn a nodwch chwi ? Dywedwch." Gresyn na fuasech yn ddigon egwyddorol, gonest, a botieddigaidd i'w *r,tliwynebu y pryd hwi-w." Yr wyf yn teimlotipvn osvndod *rth weled creadur fel chwi yn siarad am foneddigeiddrwydd. Beth fu tynged y cyhuddiadau a wrtbwynebais ? A ddarfu i chwi gydnabod eu bod yn annghywir ? A ddarfu i chwi eu tynu yn ol ? Buasai dweyd wrth ddyn a'r gronyn lleiaf o foneddigeiddrwydd yn perthyn iddo nad oeddwn wedi dweyd felly yn ddigon ganddo mewn amgylchiad fel hyn er tynu ei Uybuddiadau yn ol. A ddarfu i chwi wneyd felly ? Mae eich gwybod yn ateb, Naddo. Ac y mae yn lied debyg mai yr fath yr ytnddygasech pe buaswn wedi gwrthwjnebu y cy- hwn yn y llythyr blaenaf wedi iddo gael ei wneyd. Q-wrthwynebais ef yn y llythyrau ar ol hyny ond pe buaswn gwneyd hyny, nid yw yn profi y peth a ddymunech, oblegid SadewaisJawer o haeriadau yn eich llythyrau heb sylwi arnynt. llyny o herwydd y rheswm y byddai sylwi ar bob un o hon- ynt yn gofy n amser arswydus. Dywedwch y gall wch brofi eich oddiwrth Iesu a'i Apostolion. Gall y Pab o Rufain, hono yntau, brofi ei fod yn disgyn oddiwrth yr un rhai. *elly( chwi welwch eich bod yn berthynasau agos iawn. Yr yn credu eich bod chwi, fel Trochwyr, a'r Pabyddion o opynt hwythau, wedi cael eich bodolaeth yn yr un man; ond >d yn Iesu a'i Apostolion. Yr holl berthvnas sydd rhwng bod°hyd^iaetl1 a Pbabyddiaeth k Iesu a'i Apostolion yw, eu dyfod i'r byd ar eu hoi hwynt—dim rhagor. Ni y ^ypdai yr Apostolion-ddim am y Bedyddwyr fel I'rochwyr. *"8U atn danynt» oblegid yr oedd efe yn Holl- «eddTv 8wybod y di.wedd a'r dechreu ond gwybod yr v- danynt fel plaid eyfeiliornus afuasai yncyfodi yn yr»»n5erdvfodol. P^werydd^gofyinad, dywedwch i mi ddweyd "fod ftlai KU" WeC^' (dym* ddigon o ddweyd i ti.ddarllenydd) dweyd "I ar y byd yw y Bedyddwyr o'r dechreuad." Mewn firwvtk!, ,n' nid oes genyf ddim i'w ddweyd etto, ond mai }■"» dychymmyg y Parch. J. W. M. & Co. ydyw. Mae genych ddyfyniad annghywir yn yian hon etto. Dywedwch fy mod wedi dweyd er mwyn cyssondeb d'm golygiad ar y rhan flaenaf." Pwy ddywedodd er. mwyki, pysison leb d'm }" A ydyw celwydd a thwyll yn rhai o hanfodion Trochyddiaeth ? Gwyddwn ryw bethau o'r. blaen, ond yn wir,ni feddyliais fod yn rhaid bod y fath gampwr mewn twyll ae anwiredd er bod yn drochwr uniawn-gred. Hwyrach y dywedant mai o her- wydd ofn gefyll at (y haeriadau yr wyf yn etl gwadu. Gall. wch chwi feddwl beth a fynoch; ond gwn I beth sydd wir. Fe ddengys y nodiadau hyn nad yw eich meddwl chwi yn byw yn rhy agos iawn i gymdeithas y gwirronedd. Golygwch fy mod I yn dweydi chwi fod mewn gwailgofdy arn ddwy flyn- edd a banner, Nid rhyw arwydd o fawredd annghyffredin fyddai dod i haeru byn-r—er, a barnu oddiwrth yr allanolion, fodllawer o briodoldeb yn hyri—a chwithau yn gwadu yn mhob dull a modd na fuoct) yn y fath le. Mae llawer o fftn gamsyn- iadan-mae hwn yn air tyner am danynt—ereiU yn eich ysgrif; ond ni adawwn iddynt yn awr. Yrwyf yn eydnabod etto i mi ddweyd yr ystori am y ciaddu i farwolaeth yn America., Dangoswch ar ddiwedtl eich llythyr eich bod, yn gwybod rhywbeth am resymeg. Wel, edrychwch ar eich rhesymeg eich hun, tebyg eich bod yn deall bono: — Yr ysgrif ataf fi yn y SEREN yw y fwyaf anwireddus tu- allan i'r Byd, Y Parch. J. W. M., Bethel, yw awdwr yr ysgrif bono, Felly, y Parch. J.W.M.,Bethel, ywjyr awdwr mwyaf anwir-, eddus sydd tuallan i'r Byd. Gan obeithio y deuwch i ganlyn Iesu yn fwy cywir, trwy adael eich cyfeiliornad, a thrwy ddweyd y gwir, y gorphwys, Yr eiddoch, &c., Ffaldybrenin. H. JONES.