Seren Cymru

MR. DILLWYN AC EGLWYS YR IWERDDON. MR. DILLWYN yw yr aelod mwyaf gweithgar yn Nh' y Cyffredin. Mae yn Hawn bywyd a gweithgar- wch bob amser; ni a'i cawn ef yn siarad ac yn pleidleisio yo y iawn gyfeiriad. Mae yn bleidiwr islog a gonest i Gymdeithas Rhyddid Crefyddol, ac yn elyn aanghymmodlawn i'r Dreth Eglwys. Mae yn selog o blaid addysg, a'r un mor selog i gael addysg rydd ac ansectaraidd i holl ddeiliaid y goron. Mae yn awr wedi ymaflyd mewn pwnc newydd, a phwnc pwysig yn ei ganlyniadau-Eglwys Waddol- edig yr Iwerddon. Nos Fercher, yr wythnos ddi- weddaf, dygodd gynnyg o flaen y Ty am gael Pwyll- gor Neillduol i chwilio i mewn i sefyllfa yr Eglwys WladoI yn yr Iwerddon, a chwilio coflyfrau y Ty am unrhyw benderfyniadau a wnawd er gwneyd y Ddeddf a elwir 39 a'r 40 George III. cap. 67, yn ei pher- thynas a gwaddoli yr Eglwys Wyddelig. Yr oedd am gael y wybodaeth hon gyda y bwriad i ddwyn i n mewn yn ol llaw fesur er aiLdrefnu gwaddoliaethau yr Eglwys hon. Sefydlwyd yr Eglwys Seneddol yn yr Iwerddon yn amser y Tudoriaid, er amcanion gwleidyddol; ac yn wir, o'r adeg hono hyd yn awr, mae wedi bodoli yn fwy fel llawforwyn i'r llywodraeth, yn y cymmeriad o heddgeidwad ysbrydol, na dim arall. Mae yno lawer o arian yn cael eu talu i'r offeiriadaeth Brotestanaidd i'r dybenion lleiaf, os nad eu talu am fod yn weision i'r Weinyddiaeth. Mae rhif yr aelodau yn awr tua'r un faint ag oedd yn amser Iago I., er fod y swm dirfawr o dros banner miliwn o bunnau yn cael eu talu i'r offeiriaid bob blwyddyn. Mae cynnulleidfa- oedd yr eglwysi yn cael eu gwneyd i fyny yn y cyff- redin o deulu yr offeiriaid, a rhyw nifer fechan a fydd yn rhyw ffordd neu gilydd yn ymddibynu ar yr offeir- iaid. Mae yn ffaith amlwg fod bodolaeth yr Eglwys orfodol hon yn yr Iwerddon yn gwneyd llawer iawn mwy dros gadw y bobl yn Babyddion na phe na bu- asai yr eglwys yno o gwbl. Yn wir yr ychydig les sydd yn cael ei wneyd yn yr Iwerddon er achub y trigolion o afael Pabyddiaeth sydd yn cael ei wneyd gan y Cymdeithasau Cenadol nad ydynt yn perthyn i'r Eglwys Sefydledig. Mae y rhai hyn yn gwneyd liawer iawn o les, ond nid o ewyllys da yr offeiriaid Protestanaidd, ond yn hytrach yn ngwyneb liawer iawn o wrthwynebianau oddiwrthynt. Yna byddai yn dda iawn genym pe byddai i Mr. Dillwyn i lwyddo yn ei amcan i gael y Pwyllgor wedi ei enwi er chwilio gyda manylwcn i sefyllfa pethau yn yr eglwys hon. Byddai y mynegiad yn wir werth- fawr. Ond er fod y ddadl yn y Ty wedi ei gohirio, nid ydym yn teioilo yn galonog iawn wrth feddwl am y pen draw y waith hon. Mae Mr. Seymour wedi cynnyg gwelliant ar gynnyg Mr. Dillwyn. Amcan y gwelliant yw cael dirprwyaeth freninol i edrych i mewn i gyflwr yr eglwys gyda golwg ar ail-drefnu y dosgymau a'r gwaddolau. Nid yw hwn ddim ond ffordd foneddigaidd i drechu Mr. Dillwyn yn ei am- can. Mae Mr. Seymour yn debyg o gael mwy i'w bleidio ef na. chain* Mr. Dillwyn yn y Ty presenol. Ond mae Mr. Whiteside yn dyfod yn mlaeri i wrthsefyll cynnyg Mr. Dillwyn ngwelliant Mr. Seymour, a mwy na thebyg ybyddiddo ef gario ei amcan i lindagu y cynnyg hwn am daflu goleu ar un o niaidd bethau crefyddol yr oes hon. Mae ef yn ei araeth yn rhybuddio yr Eglwyswyr nad yw hwn ond rhagymadrodd i gynnyg mwy er effeithio ysgariad rhwngyr Eglwys a'r Wladwriaeth yn y wlad hon hefyd. Mae hyn yn sicr o gael ei effaith ar feddyl- iau Mr. Newdegate a'i ganlynwyr, a bydd iddynt fyned yn un haid fawr gyda Whiteside, ac felly i drechu Dillwyn a Seymour ar hyn o bryd. Er hyny yr ydym ni yn dymuno diolch yn galonog 1 Mr. Dillwyn am wneyd y cynnyg, ac yn hyderu y bydd iddo i barhau yn ei ymdrech hyd nes y bydd iddo lwyddo. Bydd iddo drwy hyn osod y wlad oil o dan deyrnged i ddiolch iddo am ei ryddgarwch a'i weithgarwch o blaid rhyddid crefyddol.

Y FRWYDR FAWR. YN Chancellorsville, fel yr bysbysasom ein darllenwyr yn fyr yr wythnos ddiweddaf, yr ymladdwyd y frwydr fwyaf boeth ag sydd hyd yn hyn wedi cymmeryd lie ar gyfandir America rhwng Gogledd a Deheu. Yn naturiol, y gofyniad cyntaf yw, pa un o'r ddwy blaid gafodd y goreu ? Pan gyrhaeddodd y newydd y wlad hon gyntaf, hysbyswyd mewn llythyrenau bras fod y fvddin Undebol nid yn unig wedi ei gorchfygu, eithr ei llwyr ddileu ond erbyn cael ychwaneg o oleuni ar sefyllfa pethau, trodd y llwyr ddilead i orohfygiad, a'r gorchfygiad hwnw yn ddiammheu yn un a gostiodd lawn cymmaint i'r GwrthryfelWyr i'w ddwyn oddiam- gyleh ag y gwaaeth i'r Undebwyr. YrUndebwvroedd yr ymosodwyr, ac nid oes ammheuaeth yn meddwl un dyn sydd heb adael ei deimladau i wyro ei farn, na chawsant eugorchfygu, canys gorfodwyd hwy i adgroesi y Rappahannock a'r Rapidan, ac i gwympo yn ol ar eu gwersyll yn Falmouth,, yr hyn a brawf na ddarfu idd- ynt lwyddo yn eu hamcan o gymmeryd Richmond, ac, o ganlyniad, iddynt gael eu gorchfygu. Ond pa fath fuddugoliaeth oedd hon i'r Gwrtbryfelwyr ? Un o'r rhai hyny sydd yn waeth na dwy neu dair o orchfyg- iadau bychain. Oddiwrth y mynegiadau annghyd. gordiol sydd wedi dyfod o'r Deheu a'r Gogledd, v mae yn eglur fod colledion y ddwy fyddin wedi bod yn o gymmaint mewn gwyr cyffredin a swyddogion, a bod v ddwy fyddin wedi eu darostwng i'r futh gyflwr, fel nail oedd y naill na'r Hall o honynt yn teimlo y gradd lleiaf o awydd i adnewyddu yr ymdrech. Yn y cyfwng hwn, gan fod y fantais o sefyllfa o du y Gwrthrytelwyr, dwy afon y tu cefn i'r Undebwyr, a'u tramwyfa ymborth ac' arlwyon wedi ei pheryglu drwy orchfygiad cad Sedg* wick, darfu i Hooker farnu yn ddoeth dan yr amgylch- fyg 11 iadan i encilio dros yr afonydd er cadw y gweddill O'L fyddin, canys yn ddiau pe gorchfygid ef yn y sefyllfa ag yr oedd ar lanau y Rappahannock, ni fuasai dim i'w ddysgwyl oddieithr dinystr trylwyr. Fel arfer, gan fod y collodion wedi bod mor anferfch o'r ddau du, y mae Hooker a Lee yn hawlio y fuddugoliaeth; ond nid ydym yn gweled ar ba dir yn y byd y gall Hooker wneyd hyny, ac yntau wedi gorfod encilio, oddieithr ei fod yn barnu y bydd dwy neu dair o frwydrau cyffelyb i eiddo Chancellorsville yn ddigon i ddifodi byddin- oedd y Deheu. Hyn sydd sicr, y gall y Gogledd fforddio colli dau am bob un i'r Deheu, a hyny heb niweidio effeithioldeb ei byddinoedd i raddau mawr; ond, er dwysed ein cydymdeimlad ag achos gogon-, eddus y Gogledd, rhaid yw dywedyd, er gwaethaf Hooker, mai y Deheu gafodd y goreu yn y frwydr fawr yn Chancellorsville. Yn wir y mae yn annheil* wng o Hooker ei fod yn hawlio y fuddugoliaeth. Ot gorchfygwyd ef, nid oes ganddo ddim i gywilyddio o'i blegid, canys y mae wedi profi ei hunan yn gadlywydd doeth a dewr, ac wedi dangos ei fod yn feddiannol at gymhwysderau sydd yn ei wneyd yn deilwng gystadleuydd A dau gadfridog penaf y Gwrthryfelwyr—Lee a Stonewall Jackson; ac oni buasai yr Almaenwyr llwfr hyny a garlam- asant fel defaid gwyllt cyn i eriryd gael ei saethu, gan daflu y dosranau ereill o'r fyddin i ddyryswch, a rhoddi maotll.18 i'r Gwrthryfelwyr i droi asgell yr Undebwyr, dichon y bu* asai effeithiau y frwydr yn hollol wahanol i'r hyn ydynt, ac y buasai'r Undebwyr mewn meddiant yn awr o Richmond, a gwddf y gwrthryfel wedi ei dori. Ond wedi'r cwbl, I- Gwrthryfelwyr ddyoddefasant drymaf, canys er iddynt ddfti eu tir, ac i'r Undebwyr encilio, bu brwydr Chancellorsville yn foddion i symud eu prif gadlywydd, Stonewall J aekson, yr hwn a saethwyd yn ei law, ac a fu farw dan ddwylaw y meddyg yn yr ysbytty. Yr oedd y Cadfridog hwn yn fyddin ynddo ei hunan, a theimlir ei golled yn ddwys gan y Dehen. tra y perchir ei gymmeriad yn fawr gan gyfaill a gelyn. Dywedir ei fod yn ddyn hynod o dduwiol a phenderfynol, chyflfelybir ef i Havelock. Yr unig beth rhyfeddyw, fo& dyn o'i grefyddoldeb a'i dynerwch diarebol ef, cadeirdra" fel ydoedd mewn coleg milwrol perthynol i'r Unol Daleith* iau, pan gwympodd AmddiflFynfa Sumter i ddwylaw f Q-wrthryfelwyr, wedi penderfynu taflu pwys ei alluoedd ddylanwad o blaid achos mor ddirmygedig ag eiddo eseth-- feistri y Deheu, a'r hwn nad all byth broll o ddim neø". ddynoliaeth. <

MARWOLAETHAU. Mai 21ain, yn ffermdy Parselau, plwyf Llanedren, Sir Befffto, er galar dwys i'w berthynasau, o'r bronchitis, Mr. George Evans* (anwyl dad Cyhoeddwr SBRKH CTHSU,) yn 73 mlwydd FLFLY Y r oedd yr ymadawedig, dtv/y ei dymher hynaws a charuaidd» wedi enniil terch a chariad cylch helaeth o gyfeillion, yr hyn." ddangoswyd yn y dorf luosog a ddaethant yn pghyd ar ddydd P. angladd, y dydd Mawrth canlynol i'w farwolaeth. Oladdwyd.P weddillion marwol yn mynwent Tremarchog, a chyh cychwyn & t corff o'r t^, pregethwyd yn bwrpasol iawn gan y Parch. T. Wf liams, Llangloffan. Heddwch i'w lurch. Mai 18, mewn oedran teg, Mr. John Davies, Brynaru, Abergwili, Sir Gaerfyrddia. Bu yr yraada.wedig yn aelod Sfofi' Ion, ac }'n bregethwr cynnorthwyiaf cymmeradwy iawn dros fl?6" yddau maith yn Sittim, Felingwm. Llafuriodd yn ffyddlon ac?P ddiwyd yn ngwinllan Crist, ac nid oedd yn gWeled unrhyw yn ormod i'w gwnauthur er ei fwyn Ef, a chredwn yn ddiysgogfj fod wedi myned i mewn i laVvenydd ei Arglwydd." Yr oedd barchus ac yn anwyl iawn gap bawb a'i adnabyddai, a theim?' colled cyftredinol "Q herwydd ei gymmeryd ef ymaith." Mai 17, yn 58 mlwydd oed, Mr. Evan J. Owens. Yr oedd 3,0 aelod ffyddlon gyda'r Bedyddwyr yn Sardis, Llanedi, ac yn ylUø drechol iawn gyda'r canu hyd ddiwedd ei oes. Yr oedd I ferddor da, a chyfansoddodd lawer o donau. Magwyd ef J < ilanllyfni, ac un o'i gyfoedion ydyw y Parch. Robert Ymgasglodd tyrfa fawr i dalu'r gymmwynas olaf iddo, ac yr oe- d y cantorion yn canu ar hyd y ffordd i Lan Dinorwig.

pi i-ro ————— CAPEL CURIG, GKK LLANRWST.—NOS Wener^ Y cyfisol, anrhegodd Mr. J. Griffiths, Tanybwlch cottage. K Capel Curig, 23 o'i weithwyr a swper ardderchog gweithwyr a fu yn gweithio ar ei d^, pryd yr adeiladwyd helaeth ato y misoedd diweddat) ac yr oedd Mr. Griffiths 3 gwneyd hyn er cydnabyddiaeth a charedigrwydd atynt tfyddlondeb, a'u gonestrwydd yn eu hymwneyd a'i dt. i unem bob llwyddiant i Mr. Griffiths yn ei anturiaetb gydiJ lodging house ardderchog. Gohebydd. LLANIDLOES.—Y mae cledrfFordd Canolbarth Cy»rtt myned yn mlaen yn lied lwyddiannus y dyddiau hyn. 29ain o'r cynfis, daeth un o Brag's patent traction engine 1. j i'r dyben o gludo defoyddiau at y ffordd hon o'r lie < Lanfairmuallt. Cychwynodd oddiyma boreu dydd Ma^J 5fed cyfisol, 4 chwech o wageni trwualwythog ar ei gan eu bod yn pwyso tuag un tuanell ar ddeg yr un, yr yn suddo i'r ddaear ar hyd y ffordd. Felly yr oedd heb tg- haeddyd i Raiadr nos Sadwrn, y pellder o tua milldir o'r lie hwn.—GOHEBYDD. DULL NEWYDD I WELLAU YR YSGOL SABBOTHOI- Waunclyndaf, Llansadwrn, sir Gaerfyrddin, yr oedd yr Sabbotliol wedi myned yn hynod o farwaidd; ac ar ry" j* (et both yn ddiweddar, yr oedd wedi myned mor ddilevryrC^-0 y nad oedd ond tri ynddi ar yr adeg. Teimlodd saer it gymmydogaeth, yr hwn sydd yn aiddgar dros yr Ysgol' 1 achos, a gwnaeth brawf o'r dull canlynol er ei gwellh"u* yd, odd i fyny ar ol y oyfarfod 10 o'r gloeh y Sabbotb, gan d'1 Daliwch sylw yr ydwyf yn cyhoeadi angladd i fod J^ yU Sabbath nesaf; ac er fod y rlian fwyaf o honoch heb 1 ymweled S'r hen chwaer- barchus er ys blynyddau, g°belt ^e f deuwch i'w hangladd am 2 o'r gloch yn y prydnawn." yjd' mae yn dda genyf ddweyd i'r canlyniadau droi allan yn"byd<l' iannus. Peuderfynwyd na chawsai njo'i chladdu, ont! y yn ent yn fwy ffyddlon o hyny allan a gobeithiwn y 1A foddion i roddi bywiogrWydd yn yr Ysgoliwa ete$r mhlith y gwahanol enwadau yn yr ardal hou a cnan11 f rhag ofn mai marw o'r ddarfodedigaeth fydd ei rb«B»