Seren Cymru

LLUN Y SULGWYN. Mae y diwrnod hwn yn nodedig yn Nghymru am bleserau a -chyfarfodydd cyhoeddus, megys, cyfarfodydd ysgolion Sab. bothol a dyddioj, darlithiau, Eisteddfodau, &c., a chredwn fod y diweddaf wedi bod mor gyfoethog o'r trysorau hyn ag un a'i blaenorodd. Yr oeddem ni yn agor ein llygaid boreu Llun Sulgwyn diweddaf yn Nghastellnedd. Wedi cael ar ddeall yn flaenorol fod parotoadau helaeth wedi eu gwneyd er.treulio y diwrnod yn ddedwydd, bwriadem fwynhau v rhan fwyaf o'r dydd yno. Oddeutu un o'r gloch, dechreuai yr ysgolion wersyllu i'w gwahanol gapeli, ac mewn ychydig wele hwynt yn cerdded yn fyddin luosog trwy y dref, yr hyn a ddangosai fod crefydd mewn sefyllfa bur ddymuool yn Nghastellnedd. Clywsom fod Lleurwg i draddodi ei ddarlith orgampus ar Amryw fathau o bobl" yn y neuadd y nos hono. Hiraethem yn fawr am ei glywed ac er ein bod wedi ei gwrando dair gwaith, carem ei glywed dair ar ddeg o weitbiau etto ond gan fod amgylchiadau yn ein gorfodi i ymadael, amddifadwyd ni o'r pleser hwnw y waith hon. Oddeutu pedwar o'r gloch, eawsoni ein hunain yn Abertawe. Wedi cyflawnu ein gorchwyl, ni theimlem un awydd i aros yno, am y gwyddem oddiwrth gynnefinrwydd blaenorol mai eithriad fuasai i ni fwynhau ein hunain. Prys- urasom yn union tua gorsaf rheilffordd Cwmtawe, er cael ein brysio gyda'r ceffyl tâni dreulio y ihan olaf o'r dydd gyda'n cyfeillion anwyl a'n perthynasau serchoglawn yn Nghlydach. Buan y cyrhaeddasom ben ein siwruau, a phan yn disgyn i'r platform, evn cael bamdden i ysgwyd llaw a rhai oedd yn ein dysgwyl yn barod i'n croesawi, canfyddem ar y mynydd o'n blaen rhyw dyrfa luosog iawn banerau yn chwifioynyrawyr, a chyrchu parhaus tuag yno, yn debyg i'r fyddin Roegaidd pan yn ymgasglu ar y maes yn Skamandria, wrth fynecl i ddinystrio dinas Troy. Oeallasom yn fuan mai ysgolion y Bedyddwyr a'r Annibynwyr oeddent, wedi myned yno i fwynbau eu hunain, ac i fagu awydd yn y cylla i roesawi y danteithion oedd yn cael eu parotoi iddynt yn y pentref. Ar ein gwaith yn myned i'w cyfarfod, gwelsom ei bod yn ddydd o agoriad y National School, yr hon a gredwn syad wedi ei chyfodi yn fwy fel gwrthwynebiad i'r British nag er lies y gymmydogaeth; oblegid hyny, ni theimlem un dyddordeb yn yr achos hwu. Yr oedd yno lawer o rwysg ciniaw fras wedi ei pharotoi; yr offerynau cerdd yn chwareu a gwelsom faner fawr yn groged- ig wrth dderwen gerllaw, ar yr hon yr oedd yn argraffedig mewn lIythyrenaullawnion, Success to our School." "Eitbaf da," ebai fy nghyfaill," but nonsuccess to our manner of gaining schollars." Carem ddywedyd gair wrth y eyfeillion hyn; peidiweh proselytio. Erbyn i ni ddisgyn oddiar y mynydd, a digoni ein hunain a'r bara brith a ffrwyth y ddalen werdd, ac yn barod i gaei turn out arall, yr oedd y seindorf wedi gorphen gwasanaethu y church, a phan wedi chwythu allan eu grym, yn rhydd i chwareu i'r Dissenting party. Yn fuan ffurfiwyd gorymdaith drachefn, yr hon a flaenorid gan y Parchedigion Daviesac Owens, Clydach; Griffiths, Ynyspen- llwch; Morgans, Treforis; a Howells, Rumni. Yna y dia. coniaid wedi hyny y seindorf a'r chwibanoglau, yn cael eu harwain gan Mr. Griffiths, Glaish. Yna, oddeutu banner dwsin o bregethwyr ieuainc, ac yn canlyn hyny yr oedd oddeutu pump neu chwecb' cant o bob rhai, yn cael eu llywyddu gan Mr. Jones, draper, ac ereill. Hon oedd yr olygfa hyfrydaf fu yn Nghlydach erioed. Ni freuddwydiasom fod yma agos cymmaint o Ymneillduwyr, a'u bod mor selog dros Annghyd- ffurfiaeth, neseu gweled gyda'u gilydd y Llun Sulgwyn. Mae cymmanfa yr eiyrch ar y ddol gerliaw-rliyw sfon lifeiriog, yn ymlawenhau yn swn eu hadenydd, ac yn llanw y cylchoedd a'u lleisiau felly y cerddai y rhai hyny yn dyrfa luosog o Glyd. ach i'r Glaish, a'r llwch yn cyfodi fel cymylau mwg oddi dan eu traed, a'r offerynau cerdd yn ymddysgleirio fel seren Julius, t'uUesiauyngodenwi y gymmydogaeth, wrth esgyn trwy yr awyr i'r nef. Fel yr arweiniai yr archotFeiriaid yr Israeliaid gynt, felly yr arweinid y dyrfa hon gan y Parchedigion a nod- asom, er dangos i'r cyhoedd eu sel dros yr egwyddorion a bro- flfesant. Yr oedd yr olygfa yn peru i ni feddwl am ddesgrifiad Solomon o'r eglwys filwriaethus, ac i ddymuno brysiad dydd ei chyflawniad Pwy yw hon a welir fel y wawr, yn deg fel y lleuad,|yn bur fel yr haul, yn ofnadwy fel ilu banerog ?" Wedi cerdded fel hyn am tua dwy awr, ymgasglasom oil o flaen yr Ysgol Prytanaidd, lie yr anerchwyd ni yn fyr gan Davies ac Owens4- Yna ymadawsom, y rhan amlaf, ond odid, mewn gwell hwyl i fyned i'r gwely nag ua- lie arall, am ei bod erbyn hyn tua naw o'r gloch. Gobeithio y gwna y stirhvrn les mawr, er ennill y gymmydogaeth, a gwneyd y rhai sydd yn rhith bro- ffesu egwyddorion annghvdffurfiaeth i fod yn fwy ymdrechgar, selog, a diwyd.—HOMEK.

EISTEDDFOD Y MAENLLWYD, RHYDRI. Dydd Llun, Mai 18, 1863, cynnaliwyd yr Eisteddfod uchod, pryd y gwobrwywyd yr ymgeiswyr llwyddiannus ar y testunau canlynol Barddoniaeth. 1. Am y fawlgerJd orer. i Arglwydd Tredegar. Cydfudd- ugol, Parch. D. Edwards (Dewi Isan), Llysfaen, a Mr. Wm. Coslett (Gwilym Elian), Groeswen. 2. Am ybryddest oreu ar Brydferthwch Castell Ruperra a'i hamgyichoedd." Buddugol, Dewi Isan. 3. Am y pennillion goreu ar Pa beth yw Cysur ?" Budd. ugol, Mr. David Morgan, Pontypridd. 4. Am y gan oreu i'r Cyfreithiwr Twyllodrus." Budd- ugol, Dewi Isan. 6. Am ygân oreu ar Welliant Masnachol yn y Rhydri." Gwobr gan Mr. R. Giles, contractor. Buddugol, Dewi Isan. 6. Am y Gynnadledd oreu rhwng dau Dafarnwr." Badd- ugol, Mr. Walter Coslett, Eglwyselian. 7. Am yr hir a thoddaid goreu i'r Helgeidwad "(Game. keeper). Buddugol, Mr. Edward Rees, Machen. 8. Am y ddauenglyn goreu i'r "Heddgeidwad" (police- man). Buddugol, Mr. Evan Richards, Pontypridd. Cerddoriaeth. 1. I'r cor a gano'n oreu Y Gwanwyn." Un cor yn cys- tadlu, a chawsant y wobr, sef eôr Pentyrch. 2. I'r cor a gano oreu Cwymp Llewelyn." Yr un cor yn fuddugol tto. 3. I'r ddau a gano oreu Y Fynwent," o'r Dalyn Gym- reig." Cyd-fuddugol, Mr. John Llewelyn, Llaneurwg, a'i gyfaill, a Mr. Cyrus Coslett, Croeswen, a'i gyfaill. 4. I'r gwrryw a gano oreu, Man the Life-boat." Budd- ugol, Mr. J. Williams, Bedwas. 5. I'r gwrryw a gano oreu, Anngharad," gyda'r delyn, o'r Cftftiedydd X3ymreig. Cydfuddugol, J. Williams, Bedwas, a Wm. Evans, Taff's Well.. 6. I'r bachgen dan 15 oed a gano oreu, "Pan oeddwn blentyri bach," o'r Delyn. Buddugol, E. Edwards. 7. I'r hwn a ddarlleno alaw gerddorol rhoddedig ar y pryd. Buddugol, W. Evans. 8. I'r ferch a adroddo oreu, Pwy yw hwn." Rhanwyd y wobr rhwng A. Lewis a U. Davey, Llysfaen. Beirniaid y farddoniaeth a'r adroddiadau Dr. Emlyn Jones, Caerdydd. Y gerddoriaeth, Mr. Rees Lewis, Caerdydd. Telynor, Mr. T. Bryant, Llanilltvd. C&wsom anerchiadau gan Mr. E. Rees, Machen. Canodd amryw gyda'r delyn yn ystod y dydd. Cafwyd cyfarfodydd llwyddiannus, digon o bob!, a tlirwy hyny ddigon o arian i dalu y treulion, er holl ymdrech rhai o lords dienaid Independia yn yr ardal, y rhai a wnapthant ddeddf yn eu pHth nad oedd neb o honynt hwy i fyned i'r Eisteddfod o dan beryglo Dyma siampl o ysbryd cul iVyres Eglwys Rhufain yn yr ardal hon. Llwyddiant i'r Eisteddfodau, a phob sefydliad arall a fyddo yn tueddu i wneyd lies i genedl y Cymry, yw dymuniad YR YSFRIFENYDD.

TY YR ARGLWYDDI. Dydd Llun, Mehefln 1 af. Gofynai Argl. Brougham pa un a oedd yn mryd y Llywodr- aeth i ddwyn mesur i mewn er lleihau buandra cerbydresi ar y rheilffyrdd. Dywedai larll Granville mewn atebiad, nad oedd un bwriad gan yLlywodraeth i ddwyn mesur i mewn ar y mater. Mewn atebiad i larll Derby, dywedai larll Russell fod go- hebiaeth yn cael ei chario yn mlaen rhwng llywodraeth ei Mawrhydi ac eiddo Brazil, gyda golwg ar y berthynas rhwng y ddwy wlad. Gosodid yr ohebiaeth yn fuan o flaen y Ty. Cynnygiai Argl. Bury fod dirprwyaeth i gael ei flfurfio er ys- tyrieJ pa Iwybr a gynnnerid gyda golwg ar wneyd cyfnewid- iad yn ngicasanaeth y gladdedigaeth yn Eglwys Loegr. Daliai ei argIwyddiacth fod yr offeiriaid yn awryngorfodgwneyd defnydd o eiriau, y rhai nad oeddynt briodpI mewn llawer am- gylchiad. Amcan y mesur hwn oedd tynu allan y brawddegau annghytnmeradwyol o'r Llyfr Gweddi Cyffredin. Gwrthwynebwyd y cynnyg gan larll Desart. Dywedai Archesgob Caergaint y byddai i gynnyg ei arglwydd- iaeth agor y drws i gyfnewidiadau helaeth gaet en gwneyd yn ffurf-wasanaeth Eglwys Loegr, gan hyny yr oedd yn rhwym o'i wrthwynebu. Ei fain ef oedd, y gellid gwneyd cyfnewidiadau boddhaol yn y /lurf-wasanaeth, ond nis gallai ganiatau i'r cyn- nyg basio cyn y cetai ef amser i ystyried y canlyniadau. Wedi ychydig siarad pellach, tynwyd y cynnyg yn ol.

TY Y»CYFFREDIN. Dydd lau, Mai 28aift, eyfarfu y Ty am y waith gyntaf wedi gwyliau y Sulgwyn. Cymmerodd Mr O'Hagan y Uwon a'i eisteddle dros fwrdeis- dref Trelee. Ar ddygiad i fyny fynegiad y pwyllgor cyflenwadol, dygwyd sylw y Ty at y gweithrediadau hynod mewn cyssylltiad a'r bleidlais o berfhynas i'r cytundeb A Mr. Churchward, i gario y llythyrgodau rhwng Dover a Calais. Cynnygiai ef ddiwyg- iadau ond wedi i Gangheliydd y Trysorlys, ac ereill, siarad ar y mater, gwrthodwyd y cynnyg gan fwyrif o 14. Yna, ymffurfiodd y Ty yn bwyllgor ffordd a moddion, pan y, cynnygiodd Canghellydd y Trysorlys amryw benderfyniadau, ac yn eu plith un yn awdurdodi codi treth o jf3 10s. y cant ar symiau a dderbynid gan gwmnion rheilffyrdd am gario teith- wyr yn ail, yr oedd y cerbydrtfsi ceiniog y filltir i gael en gwneyd yn agored i'r un dretb; ac yn drydydd, yr oedd y cerbydresi rhad i gael rhedeg yn rhydd o dreth. Wedi ychydig siarad, cytunwyd a'r cynnyg. Dydd Gwener, Mai 29. Rhoddodd Mr. Roebuck rybydd, y byddai iddo ef yn fuan, gynnyg ar fod anerchiad i gael ei gyflwyno i'r G-oron, yn dy- muno ar fod i'w Mawrhydi beru fodcyflafareddiad i gymmeryd lie h'r Galltioedd Ewropaidd, gyda golwg ar gydnabod Llyw- odraeth Deheubarth America. Rhoddai Argl. R. Montague rybydd y byddai iddo ef gynnyg gwelliant i gynnyg Mr. Roebuck. Mewn atebiad i Colonel Sykes, dywedai Argl. C. Paget nad oedd y Llyngeslys wedi derbyn unrhyw hysbysiaeth swyddogol o berthynas i ymddygiad y Cadben Dew, o'r Encounter," yn cario gweithrediadau milwrol yn mlaen yn China, tudraw i 30 milltir o amgylchoedd o borthladd canolog. Mewn atebiad i Mr. Moffat, dywedni Cangliellydd y Trysor- lys, fod cyfarwyddiadau wedi eu rhoi, i beidio cymmeryd un- rhy w fesurau gyda golwg ar werthu chicory yn bresenol, o herwydd fod y dreth ar chicory a cboffi yr un peth. Rhoddodd Mr. H. Berkeley rybydd y byddai iddo ef ddwyn yn mlaen ei gynnyg blynyddol er cael pleidlais trwy y ballot, ar yr 16eg o'r mis hwn. Galwodd Mr. Gregory sylw y Ty at sefyllfa Twrci. Tynodd ddarlun anffafriol iawn o sefyllfa wleidiadol ac arianol Twrci, s'r caledu a ddyoddefai deiliaid Cristionogol yr Amberawdwr dan y iau Fahommedaidd. Condemniai Mr. B. Cochrane wladlywiaeth y Llywodraeth, yn enwedig gyda golwg ar roddi fyny yr Ynysoedd lonaidd. Wedi ycbydig eiriau oddiwrth Mr. Grant Duff, auaddiffyia- wyd gwladlywiaeth y Llywodraeth gan Mr. Layard. Gwadai ef fod deiliaid Cristionogol y Porte yn cael eu camdrin. Dydd Llun, Mehefin 1. Mewn atebiad i Mr. Hopwood, dywedai Syr R. Peel, fod y Llywodraeth yn gwybod fod goruchwylwyr oddiwrth Lywodr- aeth America wedi bod yn Iwerddon, yn ymdrechu darbwyllo dynion ieuainc i gofresi ei hunain yn filwyr yn myddin yr Un- debwyr ond yr oeddynt yn cario eu gwaith yn mlaen yn y dirgel. Yr oedd y llywodraeth yn ymdrechu olrhain y mater, ond nid oedd yn hawdd ei gael allan. Mewn atebiad i Mr. Gregory, dywedai Canghellydd Drysorfa, fod Llywodraeth ei Mawrhydi mewn cyflafareddiad a Dir- prwywyr adeilad yr Arddangosfa am 1862, gyda golwg ar ei brynu, am £120,000, yn nghyd a £80,000 am y tai cyssyllt- iedig. Dywedai Mr. Layard ei fod wedi gosod ar y bwrdd y dydd hwnw, yr ohebiaeth o berthynas i'r anngbydfod rhwng y wlad hon o Brazil. Wedi i rai pethau dibwys fod dan sylw, ymffurfiodd y T9 yn bwyllgor cyflenwadol, a phasiwyd amryw symiau tuag at dreulion cyhoeddus y deyrnas.