Seren Cymru

Nw pdjrm 4+1 M. ".¡VP,1¡ yn ^yrrifai .»• M

AT MR. THOMAS WILLIAMS (EOS CYNON), MERTHYR. At Olyfydd 8KRB* CVKBU. MB. Got.,—A fyddwch chwi mor .garcdlgr a dkaniatau i'r hyn a gaulyu «f«el yirxMaug'os yn eioh SEKBK ischar; sef, » fydd Mr Williams cystal a ihoi goleu dydd i feirniadaetli touau Eisteddfod JEIirwauu, dydd Llun, Mavrrth 18fed, 1878. Yr iryf fel im o'r eystadleuwyr wedi cael fy moddhau yn fawT, trwy fod y gwallauwedi cael ei marcio mrycopi; a chan nad oeddwn I a'r rhai ereill, fel y dsallaig, o'm cydgystadleuwyr yn bresenol yn yr eisteddfod yn clywedy feirniadaeth, byddwn TO wir ddiolchgar am ei gweled trwy'r wasg-. Yr eiddech, &c., J CTSTADLEXTWB.

CREFYDDOLI TONAU At Olygydd SBKBN CTMBU. M*. &OL.,—Tueddw yd fy meddwl lawer gwaith gilydd i ysgrifenu gair ar y mater Tmchod. Dichon yr yiuddengys y penawd dipyn Tjn. ddyeithr ar y cyntaf ond y peth a olygwyf •anrth grefyddoli tonau yw, yr arferiad o gymhwyso Seiliau erefyddol at glees a cherddoriaett secular m wahanol nodwedd. Y mae y peth wedi, ac yn H»od, yn flodeuog iawn mewn rhai ardaloedd a -oehepelau y blynyddoedd diweddaf yma. Gallesid dywed y dainaa oanlyin.1 yq cael eu dadganu yn aaghymmanfaoedd y«>r<.iMon y Sulgwyn mewn ggwahanolgymiijydu„at tuau:-— "Mai," J. Thomas; Y Gwanwyn a r iiat, G. Gwent; "YFfrwd," €>. Alaw Ymtryi eii brwalia," Dewi Alaw, &c. A!r rhai olaf y gwn am danynt yn y eyfeiriad hwa ydynt,—" Let the hills resound," a The Village ^Chorister." Hawyr auwyl! beth nesaf wys? IDian fod y cyfeiiiioi: hyn yn mhell o gredu fod -*ain eifaith gan gexddoriaeth, yn annibynol ar eiriau ac o ran hyny, cystal fyddai ceisio symud y Frenni Fawr a cheisio profi hyny iddynt. Ond tra y gadawaf y gorchwyl o'u hargyhoeddi yn llonydd, nis gallaf, ar yr un pryd, lai na dadgan fy ngofid fod y dduwies deg yn gorfod dyoddef y fath driniaeth oddiar ddwylaw ei phlant-os plant hefyd-—ofnwyf mai estroniaid ydynt. Fel y cyfeiriwyd, credant, a dadleuant nad oes dim allan o le yn y peth. Y mae fod y geiriau yn grefyddol yn gwneyd iawn am y cwbl. Credant, wrth gwrs-a gwae a geisio fod yn groes iddynt— y gallant ganu, ie, Moli yr Arglwydd," yn llawn cystal-llawn mor grefyddol-drwy nodau cerddorol, Let the hills resound a The Village Chorister," a phe buasent yn gwneyd hyny drwy nodau ton neu anthem gyssegredig. 0 tempora 0 mores! Y mae genyf lawn cymmaint, feallai mwy, o barch i gyfundrefn anwyl y Tonic Sol-fa ag sydd gan lawer o'r secular religious musicians hyn ond credaf fod y gyfundrefn newydd wedi, ac yn, magu a meithrin llu o arweinwyr cerddorol arwynebol, y rhai a ymgymmerant a'r swydd heb ond allu prin gripian eu hunain. Y mae He i ofni y gwelir yn rhy fynych y dall yn arwain y dall," a pha ryfedd eu gweled yn syrthio i'r ffos ?" Gellir maddeu i ambell hen veteran hen-nodyddol, fyddo ambell i dro yn cynhy-i-fu wrth weledi plant Curwen yn cymmeryd arnynt fod yn rhywbeth, ac ar yr un pryd yn analluog i fyned dros don rwydd, fel "Yr Hen Ganfed," heb yn gyntaf gael cymhorth y seiniau sol-ffayddol rhyw gryn ddwsin neu ragor o weithiau, cyn ymgymmeryd a'r geiriau. Da chwi, sol-ffawyr, fel y dywedodd gol. yr "Ysgol Gerddorol," "Eweh yn is na'r nodiant." Er hyny, pell ydwyfo ddweyd mai sol-ffawyr ydynt yr unig bechadnriaid yn y gorchwyl o grefyddoli tonau--na, gwn yn wahanol. Y mae hen-nodwyr yn euog hefyd; ac yn sicr, hwynthwy oeddent y troseddwyr cyntaf, a hyny cyn i gyfun- drefn y Tonic Sol-fa ddyfod i arferiad,; ond hen- nodwyr go arwynebol, hyd y gallaf gofio ar hyn o bryd, oeddent y cyfryw newidwyr geiriau. Yn awr, gan fod y Sol-fa wedi dyfod mor gyffredinol, a bod y sol-ffawyr yn dilyh llwyhrau ambell hen- nod wr ffol, gwelaf fod perygl i'r arferiad yma gynnyddu yn ein gwlad felly teimlaf fod dyled- swydd sr bob un sydd ym teimlo dros gerddoriaeth i godi ei lais yn uehel yn erbyn arferiad mor ni- weidiol i'r gelfyddyd. Y mae hyny yn ddigon, heb son am yr "oifrwm anafus sydd yn cael ei aberthu i Arglwydd Dduw Israel. Diwygier ynte. WILLIAM TELL.

GWEITHREDOEDD EIN CAPELAU. At Olygydd SEREN CYMBU. Mn. GOL.,—Yr oeddwn I wedi arfer meddwl er ys blynyddau bellach fod ein capeli a'n mynwent- ydd, &c., wedi eu siorhau i'r eglwysi a"r enwad; ond yr wyf wedi cael ar ddeall yn ddiweddar fod llawer o honynt heb eu trosglwyddo i ymddiried- olwyr rheolaidd, ac felly nad ydynt yn ddiogel, ac yn eu plith y mae Bethania, Castellnedd. Yn y flwyddyn 1862, aeth yr hen gapel yn Nghastell- nedd yn rhy fach i gynnwys y gynnulleidfa, a phenderfynodd yr eglwys i adeiladu capel newydd" o herwydd nid oedd yn bosibl helaethu yr hen un, am fod yr eglwys flynyddau cyn hyny wedi gwerthu y tir o'i amgylch am rhyw swm bychan iawn o arian. Pe buasai y tir ag oedd unwaith yn eiddo i eglwys Bethania yn cael ei roi allan ar lease, yn lie ei werthu, buasai mewn yehydig o flynyddau etto yn dychwelyd i'r eglwys, ac yn werth yn agos i d6300 y flwyddyn; ond fel y mae yr hen ddiareb Seisnig, It's no use crying over spilt milk." Ond yr hyn oeddwn ynhel ato oedd, i'r eglwys orfod prynu tir i adeiladu amo, gwerth £ 250; ac adeiladwydcapel hardd amo, yr hwu, yn nghyd a'r vestry, y bedyddfan, y ga.'l, a chau oddiamgylch, a gostiodd tua £ 1.500. Yr oedd yn hen arferiad yn yr eglwys li on i gommtttee o dri neu bedwar i lywodraethu, a bod holl drefniadau. yr eglwys yn eu llaw hwy ac felly y pryd hwn. nu Wedi piynu y tir, dewisodd yr eglwys 13 o ym- ddiriedolwyr, er ei gael wedi ei drosglwyddo i'r eglwya a'r enwad ond yn lie cael trust deedr ni chafwyd ond deed of conveyance yu unig. Pa un ai y cyfreithiwr a waaeth y camsyniad, neu ar y committee y bu y bai, nis gwn; ond felly y bu, ac ni wyddaiyreglwys na'r gweiuidog ddim am jr peth hyd yn ddiweddar; o herwydd wedi prynu y tir, a ehttel y gweithredoedd, codwyd mortgage o jE600 er cynnorthwyo i adeiladu y capel ao o angenrheidrwydd, aeth y gweithredoedd i gadwr- tteth y mortgagee. Wedi adeiladu y capel, yr oedd ¡ yard tu ol iddo,.yr hon oedd yn gyfleua iawn i'r fHtraet»r, yT hwn oedd jmbjrtr yn ei ymyl, *c yn un, o'r ymddiriedelwyr, a gwnaeth gytundeb a'r eglwys i dalu £ 2 10s y flwyddyn o rent am danL ar y tir ei fod ef i'w rhoddi fyny i'r eglwys bryd bynag y buasai gofyn am hjnty. T«a thair blyn- edd yn ol, penderfyuodd yr eglwys lie] aeth a .y ve*try, yr hon sydd tu ol i'r capel; a chyn j gall- esid gwneyd hyny, yr oedd yn ofynol eael inedd- iant o'r yard ac felly rhoddwyd chwe HUS » rybydd i'r deilad i roddi y yard i fyay. Taa au* cyn bod y-tymhor i fyny, pennodwyd brawd o'r eglwys i ymweled a'r deilad, ac i ofyn iddo i yhyddhau y yard erbyn pen J tynahar; a'r atebiad a gafodd oedd, na fuasai ef yn gwneyd dim a'r eglwys, ond trwy ddwylaw Mr Curtis, y cyfreith- iwr (yr hwn hefyd sydd yn gyfreithiwr i Drysorfa Golfadwriaethol Bedyddwyr Cymrn), ae y gallasai efe gau drws y capel pe buasai yn dewis, yr hyn a berodd i'r eglwya wneyd ymchwiliad yn nghylch y gweithredoedd, pryd y cawaant nad oeddy tros- j glwyddiad wedi ei wneyd. Galwyd cwrdd eglwya cySredinol, a phenderfymwyd yn unfrydol fod brawd o'r eglwys, yr hwn sydd yn gyfreith- iwr, i barotoi gweithred can gymted ag y byddai modd; ac y mae yn dda_genyf ddweyd fod y brawd hwnw, sef H. Thomas, Yaw., wedi llwyddo i gael y personau i gyd ond dau i lawnodi y trosglwydd- iad, er fod rhai o honynt yn America a manau ereill; ac y mae y ddau sydd yn gommedd yn wrthgilwyr; ae er pob ymdrech ag sydd wedi ei wneyd, y maent yn parhau i wrthod. Mae Dr. Price, Aberdar, a'r Parch. J. Lewis, gynt o'r Maesteg, yn awr o Abertawe, wedi bod gyda hwy dros yr eglwys; ond nid oes dim yu ticio ae yn awr y mae y mater wedi ei daflu i'r, Court of I Chancery. Yn awr, Mr. Gol., nid wyf wedi yagTifenu y I llinellau hyn er niweidio yr eglwys a'i gweinidog, na r personau ereill ag sydd yn perthyn i'r achos, ond yn unig er mwyn galw sylw eglwysiyr I enwad at y pwne pwysig hwn. iJarvrn pe bydd- I ech chwi, Mr Gol., neu rai o'ch gohebwyr J galluog, yn cymmeryd y pwne hwn i fyny, a'i j wyntyllu yn dda. Dichon y byddai hyny yn | foddion i gyrhaedd yr amcan, atd' cael ein capeli, | &c., yn ddiogel i'r enwad.. | BKDTDDIWB.

—♦— LLINELLAU COEFADWRIAETHOL Am y diweddar Mr Edward Edwards, coal agent, Dowlais, ac un o ddiaconiaid parchusaf eglwys Caersalem. Ganwyd ef Awst 25ain, 1825; bedyddiwyd ef Medi 20fed, 1840; bu farw Mai 24ain, 1877. Mae marw'n argraffedig Ar bob peth yn y byd, O'r dderwen fawr uchelfrig I'r baban yn ei gryd Hyll-dremia'r syniad aethus Yn ngwyneb dynolryw, Try'r byd yn for cynhyrfus 0 ddagrau heillt y byw. Caersalem* heddyw etto Dan faich o dristwch sydd, Fel tyner fam yn wylo, A'r dagrau ar ei grudd, 'Rol un o'r meibion goreu A fagwyd ganddi hi; Ond 'nawr sy'n ddiwyd chwareu Telynau Salem fry. Ein hanwyl Edwards, cipiwyd yntau ffwrdd, Tu. draw i'r byd a'i holl gythryblus dwrdd; Diweiniodd angeu 'i farwol gledd, A th rawodd un o feib anwylaf hedd; Mae 'i gorff yn huno yn ei dawel fedd, A'i enaid*mawr yn llanw'i nefol sedd Yn awr mae'n hawddach genym dywallt dagrau Na rhoi da.rlun teilwng o'i holl rinweddau. « Hawddach yw i ni guddio ser y nef Na chuddio'i ragoriaethau dysglaer ef; 'Roedd llanw'i gariad megys llanw'r mor Mewn miloedd o galonau yn ystor; Fel dy^fryn llawn o ftodau ydoedd ef, Yn perarogli fel grawnsypiau'r nef Ei enw, drwy'i gymmeriad a'i dduwioldeb, A rwymodd byth wrth orsedd aufarwoldeb. Ei goron hardd a blethai O flodau rin a moes, Santeiddrwydd adlewyrehai Fel gem ar hyd ei oes Ei fwyd a'i ddiod beunydd Oedd gwneyd ewyllys Duw; 'R hyd llwybrau euraidd crefydd Y rhodiodd tra bu fyw. Nid oes neb all ei gyhuddo 0 ryw gecraeth dileshad Pwy a glywodd weniaith ganddo ? Pwy ga'dd ynddo gysgod brad? I Yn ngeiriadur glan ei fywyd 'Rioed ni welwyd y fath air, Geiriau pur o iaith y gwynfyd Lanwent ei ddalenau aur. Pwy yn Nghaersalem fel efe Am gadw pethau yn eu lie, Am gadw heddwch ar ei sedd, A hyny heb ddynoethi cledd ? Rhyw ymgnawdoliad oedd efe O'i Feistr mawr sydd yn y ne'. Wei, mwy yn iach, mae'n brawd yn awr Yn ddedwydd gyda r dyrfa fawr; Addfedodd fel yr afal sydd Agosaf fry at deyrn y dydd; Nes oedd yn barod unrhyw bryd I ysgwyd llaw a'r anial fyd, Heb gymhorth cystudd o un rhyw, is Yn barod i gyfarfod Duw. Mor dawel oedd ar ben ei daith, Fel un ar ddiwedd wythnos waith, Ni chodai rhyw frawycbns lef, Ond bendigedig, meddai ef; Drwy gymhorth Duw, 'rwy'n gwel'd ynef." Yr iaith arferai pan yn fyw Ddefnyddiai wrth wynebu'i Dduw; Dim eisieu newid dim yn awr Ond daear faeh am uefoedd fawr. Ffarwel i'n harwr, caffed hedd I ewtedd mwy^efc ar ei sedd; Caed lonydd i fohannn mwy A'i delyn aur latwel glwy, Athrofa Pontypool. TaOMJka MMMAtf.

A OES DUW? ,) Englynion a gyfansotldwyd wedi gwrmndaw pro- geth odidoar, yn nghrfeiriad y penawd, gaEU y Parch. J. J. Williams, PwUheliT Athronydd, gyfieithwr auiau,—arafa Y» dy lyiyg waithian Ni syfl heresi aflan—fyth o'i sedd Awawr rhyfedd pedryfaiu Oa aai urddas y Mawrdduw—yw'th acen, Ni thydi, wr diddow, A dwnad dy ysbryd annitw,— Bin byd oU dd&w i."bod I)aw. ¡ Cyn cuddi Ef, lor y nefoadd,—rhaid it* ) Roi deddf i'r dwfn foroedd; Neu lywio cwrs yr haul c'oodd, A difodi ei fydoedd. O! ynfydyn! anfadwaith—i Iweh gwael Luchio gwawd i'r perffaith; Y stod d'oes astudi ei waith, Ond ni adwaenwyd Duw unwaith. Ei fawredd yn dy feroes—a'i law gwel 0 gylch rhyfedd wanoes; O'r nef fry y Naf a roe# Y. dy inn anadl einioes. Tramwya faith fEorfafen,—ei enw Hynod gei'n mhob seren; Moli Duw mae y leuad wen,-a brwd Ei hyawdl sibrwd wna y dlos wybren. Drwy wynfa, y der enfys,—a'i harddweh Y Mawrdduw a ddengys; Rhy* addoliad, wawr ddtlys, Mal 01 ei anfpidrol fys. Athrylith yr awelon—yw haeddawl Gyhoeddi'r Bod union: Mae'i nod ar greig yr cigion— Mawr yw Duw'n IDlumur y don. Af 'nawr at dorf aneixr-v.-elwyf on, Gwyliaf eu dwys waeddi; Taranant wlad traeni— Duw, Duw ered ydyw eu cri. Pwllheli. GWILYM: DWTPOB. Caersalem^Dowlais.

UNDEB YSGOLION TRICHWMMWD. PENDEBFYNIADAU. 1. Fod y gylchwyl nesaf i gael ei chynnal yn. Mhenrhiwgoeh, ar y Llungwyn nesaf, sef y degfed dydd o fis Mehefin. 2. Fod cyfarfod y boreu i ddechreu am ddeg o'r gloch, pryd y bydd ysgol Penrhiwgoch i ddechreu, Porthyrhyd yn ail, ac Elim Park yn ddiweddaf. 3. Fod cyfarfod y prydnawn i ddechreu am ddau o'r gloch; ysgol Tabor, Cross Hands i ddechreu, ac ysgol Sittim, Felingwm, yn ddi- weddaf. 4. Fod yr holl ysgolion, fel arfer, i ofalu dewis damau addas i'w hadrodd a'u canu. 5. Fod dwy don gynnulleidfaol i gael eu canu gan yr ysgolion, un y boreu, a'r Hall y prydnawn, i ddiweddu bob cyfarfod. Y boreu, Erfyniad, o lyfr tonau Ieuan Gwyllt, ar y gair, Mae Seion wan yn gruddfan," &c. Y prydnawn, St. Bar- nabas, o'r un llyfr, ar y gair, "Fy ngweddi dos i'r nef," &c. Bydded pob ysgol gystal ag anfon pa beth a ddysgir ganddynt, mewn adrodd a chanu, erbyn Ebrill 15fed, i'r ysgrifenydd. Troedrhiwgoch. J. THOMAS.

MERTHYR TYDFIL. WORKMAN'S HALT.,—Cynnaliodd cor plant Seion gyngherdd ardderchog yn y lie hwn, Mawrth lleg, dan arweiniad Mr Henry Jones. Y mae Mr Jones yn haeddu canmoliaeth fawr am ei lafur gyda'r plant. Yr oedd y canu yn gampus a throdd y gyngherdd allan yn Uwyddiant perffaith. Cadeiriwyd yn rhagorol gan Mr Owens, gynt o'r Pentrebach. BETHEL.—Cynnaliodd yr eglwys Seisnig hon ei chwrdd blynyddol Sul, Mawrth 17eg. Pregeth- wyd ar yr achlysur gan y Parchn. D. Davies (Dewi Dyfan), a Dr. Thomas, cyn-athraw Pont- ypwl. Cafwyd cyrddau da. CAPEL SEION.—Sul, Mawrth 24ain, cafwyd cwrdd chwarter yr ysgol, pryd yr adroddwyd ac y canwyd yn dalentog neilldnol gan In o ddeiliaid yr ysgol. Cafwyd turn out hefyd da iawn, ag ys- tyried fod yr hin mor oer. Cadeiriwyd gan Dewi Dyfan, y gweinidog. Cafwyd ochr oleu y cwmwl. Y mae Seion yn meddwl am gyngherdd yn fuan etto yn y Temperance Hall, o dan lywyddiaeth Mr Lewis Morgan, yr arweinydd. Bydd yn real treat wrth bob tebyg. MARWOLAETH A CHLADDEDIGAETH MISS M. H. LLoYD, MEnCH Y PARCH. J. LLOYD, EBENEZEB.— Bu farw y chwaer ieuanc ragorol hon ar y 22ain Q fis Mawrth. Cyminerodd yr angladd le dydd Iau, yr 28ain, pryd y gosodwyd ei rhan farwol mewn bricked, grave yn Cemetery Cefneoedycymmer. Bernid fod ei hangladd y mwyaf a welwyd er ys blynyddau yn Merthyr. Yr oedd bonedd a gwreng yn nghyd ynddi, er dangos eu parch i'r ymadaw- edig, yn gystal a'u cydymdeimlad tuag at Mr Lloyd a'i deulu yn eu galar dwfn. Machludodd ei haul yn gynnar. Claddwyd rhosyn prydferth, pan ar gyflawn ymagor. Yr oedd yn ferch nodedig iawn. Proffesodd grefydd pan yn 14 oed. Yr oedd tu hwnt i'r cyffredin mewn ymgyrhaedd am addysg. Yr oedd o alluoedd cryfion, ac yn meddu gwybodaeth eang mewn pynciau crefyddol. Meddai ar lais canu gwych, a ehwareuai y piano mewn modd peraidd. Heddyw y mae wedi dech- reu ar don gwynfa, He na ddaw poeu i ddiflasu'r gan. Yr oedd ei duwioldeb yn amlwg i bawb; ac anwylid hi gan bawb a'i hadwaenai. Ni welsom angladd erioed a mwy o ddagrau gan gymmydog- ion a cheraint. Pan newyddgaelei 21 oed, ehedodd gartref i aros yn ieuanc tragywyddol. Bu fyw yn dawel a dirodres; dyoddefodd ei chys- tudd mewn amynedd, a hunodd yn yr Iesu, wedi proffesu ei enw yn deilwng am saith mlynedd. Yr oedd yn assistant mistress yn Abermorlais School, ac yn llanw ei chylch i foddlonrwydd cyffredinbl. Daeth amryw o aelodau y Bwrdd i'r angladd, yn nghyd a'r swyddogion, a llu mawr o'r plant. Dengys y dyfyniad eanlynol o'r Mertkyr Express pa mor barchus oedd ein hanwyl chwaer yn y lie. Rhoddwn ef yma heb ei gyf- ieitbu rhag gwneyd cyfnewidiad ynddo :— ABERMOELAIS SCHOOL.—The girls' department at Abermorlais School has sustained a severe loss in the death, after a very brief illness, of Miss Mary H. Lioyd, the assistant miatretw. This young lady served her apprenticeship at these schools, and gave promise of being an excellent mistress. She was at her poet down to so late a period as the 8th iust., wha she had to relinquish her duties in consequence of a bad cold, but nothing serious was apprehended. Unhappily [, she grew worse, and last week congestion of the braia set in, under which the unfortunate young lady expired on the 22nd inst. She was the daughter of the Rev. J. Lloyd,, Minister of Eben- ezer Chapel, and had completed her 21st year on the day she gave over her school dutie«. The sad event has been the canse of maoh sorrow in her own family circle and amongst her fellow teachers in all the schools, by whom she Was most de- servedly esteemed. At the funeral, which took place on Thursday, nearly all the masters, mis- tresses, and pupil teachers of the Board schools, as well as many scholars, wore present. Mr E. Stephens, the clerk of the School Board, and several members of the Board, were also present out of respect to the youthful deceased and her venerable and grief stricken father." Cymmerwyd rhan yn y gwasanaeth wrth ei chladda gan y Parchn. Jones, Pendarron; Vaughan, Merthyr; Salathiel, Cefn; Davies, Dowlais; Dewi Dyfan, Merthyr; Lewis, Troedy- rhiw; a B. Thomas, Merthyr. Yr oedd hefyd yn bresenol Jones, student; Rees, Ynysgau (A.) Evans, Caersalem; a Jones, Treherbert. Boed i'r Arglwydd gysuro Lloyd anwyl a'i deulu yn ngwyneb yr ergyd caled iawn a gawsant. O! dewch a'r blodyn mwyaf hardd Sy'n-gwenu yn mhlith blodau'r ardd, A phlaned cariad ef ar fedd Yr anwyl ferch, er cofio 'i gwedd; A pherarogli yno boed, Fel enw Mary Hannah Lloyd. DEWI DYFAK TRINITY, ti CLAWDD.—Chwefror 24ain a'r 25ain, cyiiEali> y, eglwys uchod ei chyfarfod haBBee.b]yBy i pryd y gwasaraethwyd gan y Parchn. J R s Llanelli, e J S Southwood, Abertawe J, bregethau g»llncg a cy- lanwadoi; ) fod amfylcbiadau yr amter presenol yr etto casglwyd y rhagoiol. Bernir na fyf < .i hv tr yr, fyr o'r £ 60 erbyn y b.)dd yi holl adi.ewiuitni fewn.