Y Goleuad

MARWOLAETH A CHLADDEDIGAETH Y DIWEDDAR MR. DAVID OWEN, HIGH- GATE COTTAGE, FFESTINIOG. Ie, ddarllenydd, wele eto un o Israel Duw wedi croesi drosodd. Pe byddis yn tailu cipdrem yn ol am ryw saith mlynedd i hanes eglwys Peniel, fe geid rhestr faith o gewri mewn gwaith, wedi myned drosodd at y mwyafrif.' Yn eu plith fe, geid trwy farwolaeth y brawd anwyl hwn chwech o swyddog- ion—swyddogion mewn gwaith ac nid mewn enw- rhai y gellir dweyd am danynt oil mai rhai yn ca,ru y gwaith yn gysylltiedig a'r swydd, ac nid y swydd yn unig. Er i'r ymadawedig gael ei gornelu i fethu gweithio er's amser niaith, eto yr oedd ganddo ddiwrnod o waith a, hanes iddo yn eglwys Peniel, ac yn nghymydogaeth Ffestiniog. Fel dyn diwylliedig edrychid i fyny ato gan bawb yn ddi- eithriad; a phan gofir mai liunan-ddiwylliant yd- oedd, fe gydnebydd pawb ei fod wedi costio rhyw- beth, a llawer iddo. Yr oedd wedi diii-yllio. ei feddwl yn ngwahainol ganghenau gwybodaeth, ac yuglyn a hyny wedi cymhwyso ei hun i ddiwyllio eraill. Fe addysgodd do ar ol to o ieuenctyd i chwilio am wybodaeth. Arferai ddweyd wrthym y dylem chwilio amdani, er dadblygu y meddwl,-fel v mae yn elfen dyrchafiad cymdeithasol; ac fel c-yfrwng i ddal cymundeb a Duw. Un o'i hoff bynciau oedd Gramadeg Gymraeg, a ibu yn cynal dosbarthiadau yn y gangen hon, a'r ieuenctyd yn cyrchu ato. Yr oedd ganddo allu i wneyd y gangen sych hon yn ddeniadol. Ond fel duwinydd y mae yn bosibl y gwna.eth waith mawr i grefydd, trwy gynal dosbarthiadau yn ngwahanol feusydd yr Ysgrythyrau. Hefyd bu am dymor yn cynal dosbarthiadau ar wahanol bynciau atbrawiaethol y Cyffes Ffydd. Nis gallai oddef y syniad i ddyn ieuanc fod yn ddi- y eithr, i'r Cyffes Ffydd. Arferai ddweyd os no, byddis yn gwybod am a,c yn deall rhyw gymaint ar y Pynciau Athrawiaethol, nad oedd genym o'n blaen ond gyrfa o dlodi meddyliol. Pan yn cyng- liori pobi ieuainc, arferai alw sylw at ddyAvediad Bacon: "Darllen a wna ddyn llawn; ymddiddan a wna ddyn parod; ysgrifenu a wna ddyn manwl." Ond nid yn y dosbarthiadau darllen uwchben pynciau duwinyddol y eeid of yn unig yn gartrefol, ond yr un modd yn y Band of Hope. Yma drachefn gwnaeth waith mawr mewn addysgu yn egwyddor- ion dirwest. Yn yr Ysgol Sabbothol bu yn weith- iwr ffyddlawn. Yr oedd ei llwyddiaiit yn beth mawr yn ei olwg; ac yr oedd yn barod i aberthu er ei gyra.edd. Bu yn teithio am dymorau i'r gwa- hanol ganghenau ysgolion. perthvnol i Peniel, i gynorthwyo gyda'r gwaith. Wrtli edrych i hanes y Cyfarfod Ysgolion, ceir ol ei lafur yn amlwg, mewn trefnu a gweithio. Y mae H^nes dechreu- ad yr Ysgol Sabbothol yn Ffestiniog;' o'i eiddo yn drysor gwerthfawr, a da genym ddeadl ei fod i'w gyhoeddi eto, or mwyn y lliaArs sydd heb ei weled. Fel dirwestwr, cafodd yr achos ynddo yr arwein- ydd a'r milwr. Llawer gwaith y clywsom ef yn. dweyd fod dyddiau braf i ar yr achos. C'redai mewn, rhoddi i ddirwest ei Ie, yn deuluol, yn eglwysig, a, gwtladVrriaetlxol. Fel areithydd dir- westoil hawliai wrandawiad, ac enillai ddylanwad ar gyfrif y modd y trefnai ei fater, a'r gwirionedd- au a, gyhoeddai. Weithiau taranai yn erbyn y gelyn, gan edrych arno yn ei ymwneyd dinystriol ar ddyn. Sylwai arno yn ei niweidiai ar gorff ac iechyd y dyn—-fel dinystrydd amgylchiadau dyn; ac feil yr oedd yn amvain yr en,aid i golledigaeth. Adeg arall ymosodai arno o gyfeiriad gwladwriaeth- ol, fel y beichiai y wlad mewn tretboedd, fel y llen^vai wallgofdai, carcharau, ac ysbyttai, y di- nystriai gysuron, a,c y chwatlai gartrefleoecicl. Gyf- eiriad arall a, gymerai a fyddai y dinystr a, wnai yn Eglwys Dduw: fel y rlioddai Seion yn ei galar- wisgoedd. Yn yr eglwys a'i chynulliadau medrai roddi ei ddawti a'i wybodaeth dan dreth megis, er llwydcl- iant teyrnas Bachgen Bethlehem; ac un o'r pethau mwyaf trist oedd edrych arno y blynyddoedd di- weddaf hyn, yn ddistaw, ac heb fedru gweithredu gyda'i gydswyddogion, mewn trefnu na chynghori, a hyny oherwydd ei aftechyd. Ond boreu Gwener, y 6ed cyfisol, daeth terfyn i'r afiechyd, ehedodd ei ysbryd i'r wlad hono, lie na, ddywed neb o'r pres- wylwyr "Olaf ydwyf." Dydd Mawrth dilynol daeth tyrfa, liosog ynghyd i hebrwng ei gcrff i ddinas y ineirwon,' yn ei 78 mlwydd oed, o ba rai yr oedd wedi bod am 21ain mlynedd yn swyddog yn Penieil. Arweiniwyd y gweithrediadau gan y Parch. J. R. Jones, B.A. Gymerwyd rlian yn y ty gan y Parchn. T. Lloyd, Evan Davies, Trefriw, ynghyda y Parch. J. R. Jones, B.A. Gwasanaethwyd with y bedd gan y Parchn. Rees Jonesi (W.), David Ro- berts, Rhiw, a, David Hoskins, M.A. Ar hyd y ffordd o'r ty i'r gladdfa, cafwyd gwasanaeth y cantcrion, o dan arweiniad Mri. Evan Williams a Pierce Jones. Gadawodd weddw, tair o ferched, ac un mab ar ol, i hiraethu am un anwyl ganddynt. DerTjyn- iwyd llythyrau oddiwrtli weinidogion oeddynt yn methu bod yn bresenol, yn datgan eu cydymdeim- lad a'r teulu, ac eglwys Peniel, oherwydd y golled. Gadawsom fan fechan ei fedd, gan sibrwcl yn ein meddwl eiriau Ieuan Gwynedd—- C'wsg fy mrawd a thawel huna, 0 dan rwymau oer y bedd; Dryllia lesu ei gadwynau, Geilw di i'r Ian mewn hedd; Hyd iies del yr olaf ddiwrnod, Gwylia engyl uwch dy ben; Dros dy lwchi y bydd eu hedyn Yn daenedig niegis lien." ELLIS HUGHES.

MR. MORRIS HUGHES, PONTROBERT, SIR DREFALDWYN. Dydd Llun, Mawrth 9fed, yn hen fynwent Ym- neillduol emyog Pontrobert, Sir Drefaldwyn, claddwyd gweddillion marwol Mr. Morris^Huglies, y Shop. Yr oedd y gladdedigaetli hefyd yn un o'r rhai lliosocaf a, pharchusaf a welwyd yn y gymydog- aeth er's blynyddoedd. Nid oedd Morris Hughes na phregethwr na, blaenor, narnyn aelod bychan gyda'r Methodistiaid. Siopwr ac amaethwr ydoedd wrth ei alwedigaeth. Dirgelwch ei boblogrwydd yn y wla.d oedd ei onest-rwydd, ei garedigrwydd, a'i ffydd londeb gyda'r Achos. Ni ddodwyd erioed mewn bedd ei ffyddlonach yn yr hyn a allai wneyd. Nid aillai wneycl ond ychydig. Gallasai ddweyd, "Arglwydd, un dalent a roddaist ataf, wele un arall a enillais ati." Un o wyr yr un dalent oedd Morris Hughes, ond diau iddo ei dyblu fel y gwnaeth gwyr y pump a'r ddwy, a sicr ydyw iddo dderbyn yr un a'r unrhyw wobr. Nid oes unrhyw bregethwr na blaenor ai ymwelodd ag eglwys y Bont yn y deugain namyn dwy 0 flynyddoedd di- weddaf, na wnaeth Morris Hughes ei oreu i'w gw:neyd yn gysurus. Yr oedd ei dy yn agored led y pen, a chroesaw calon i bawb droi i me wn; ac os byddai lluniaetK neu ymgeledd yn angenrheidiol ar y pregethwr neu ei farch, yr oedd i'w gael yn y fan a chyda'r croesaw puraf a mwyaf diymhongar. Efe hefyd of alai am oleuo a thwymoi y capel. Ni bu neb erioed chwaith yn meddwl yn uwch o'i swydd nag efe—ao nid am yr adlewyrchai unrhyw anrhydedd arno ef, ond am ei fod yn wasanaeth i'w Feistr. Ni ddymunai gael cymaint a diolch gan neb, heb son am dal, gan fel yr oedd yn mwynhaiU y gwaith. Nis gallai oddef i neb chwaith ei alw yn Mr. M. Hughes—"Morris, os gwelwch yn dda, ydyw fy enw, heb ddim o'r Mr. o'i flaen nac o'i ol." Heblaw y cymwynasau uchod, bu yn haelionus at. bob achos da yn ol ei amgylchiadau. Magodd ef deulu Iliosog, y rhai ydynt oil yn ael- 1 odau parchus mewn gwahanol ranau o'r wlad. Ni fu erioed well ta.d-yr oedd ei galcn yn llwyddiaiit ysbrydol a thymorol ei blant, ac y mae ol ei es- iampl ef a'u mham arnynt oil. Disymwyth hollol fu ei ymadawiad. Er yn 76 oed, yr oedd yn mwynhau iechyd gweddiol, ond ar ol slvper nos: Fercher, Mawrth 4ydd, tarawyd ef gan rywbeth tebyg i 'apoplexy,' a bu farw ymhen yr haner awr—" Sudden death, sudden, glory." Y dydd Llun canlynol dodwyd ef i orphwys wrth ochr ei anwyl briod oedd newydd ei ragflaenu ar ol misoedd 0 gystudd trwm. Fel y dywedwyd, cafodd gladdedigaeth ty^vysog. Daeth nifer dda o bregethwyr pob enwad i'r angladd. Gymerwyd rhan gan y brodyr canlynol: Parch. O. R. Owen, gweinidog newydd y M.C. N. 0. Lewis (A.), John Evans, Llaofair, E. Griffiths, Meifod, ao eraill. MARWOLAETH A CHLADDEDIGAETH MRS. LLOYD, WATERLOO HOUSE, COR,WEN. Bu farw Mrs. Lloyd prydnawn dydd Iau, Maw. 12fed, a chladdwyd hi y dydd Llun canlynol, yn ineddrod ei phriod, yn mynwent y Bedyddvryr, yn Glyndyfrdwy. Daieth tyrfa liosog; iawn i weinyddu idcli y gymwynas olaf. Sylwasom fod y gweinid- ogion canlynol y:n bresenol: y Parchn. Thomas Grey, Birkenhead; William Jones, Lerpwl, brodyr-' yn-nghyfraith; J. 0. Jones, B.A., Bala; E. O. Davies, B.Ss., Bala Isaac Jones, Williams, Llan- dderfel; John Jones, Llandrillo; Clement Evans, Gwyddelwern; Edward Edwards, Carrog; Wil- liam Williams, Glyndyfrdwy; Richard Williams, Glan'rafon; Edward Evans. Gwyddelwern; Isaac Ch. Roberts, Tregeiriog; H. E'. Griffiths, M.A., Oswestry; Robert Williams, M.A., Llanllechidi John Davies, Bontddu; Robert Richards, Rhyl > E. J. Williams, Rutliin John Smallwcod Cymau; Griffith Owen, Rhosddu;' John Williams, Huyton Quarry; William Lloyd, Oelwyn Bay; H. C. Wil- liams, Corwen (B.); Lewis Davies, Corwen (A.); John Felix, Corwen (W.), ynghyda lliaws mawr o swyddogion eghvysig. Gwasanaetliwyd wrth y ty gan y Parchn. Thomas Grey a, William Jones. Yn y gwasanaeth a gynhaliwyd yn nghapel Corwen, cynierwyd rhan g;an y Parchn. Robert Richard, Rhyl, Robert Williams, M.A., Llanllechid, cyn- weinidog yr eglwys; E. 0. Davies, B.Sc., a. ddyg- wyd i fyny yn eglwysi Corwen; a John Davies, Bontddu, fu yn gymydog agos. Wrth y bedd yn Glyndyfrdwy, darillenwyd rhanau o'r gwirionedd gan y Parch. John Williams, a gweddiwyd gan y Parch. Isaac Jones Williams, Llandderfcl. Merch y diweddar Barch. David Davies, Abermaw, oedd Mrs. Lloyd, ac yr oedd ei phriod, Mr. Owen Lloyd, yn un o ddynion mwyaf blaenllaw C.M. Dwyrain Meirionydd. Nid oes eisieu dweyd fod Mrs. Lloyd wedi cael dygiad i fyny crefyddol, ond nid pawb sydd yn cael eu dwyn i fyny mewn teuluoedd cre- fyddol, sydd yn manteisio ar hyny; ond yr oedd y chwaer hon wedi yfed mor drwm o ysbryd cre- fydd yn moreu ei hoes fel mai pethau crefydd oedd. ei phrif bethau bob amser. Yr oedd mor naturiol ag anadlu i Mrs. Lloyd siarad am grefydd. oblegid yn ei hawyrgylch yr oedd yn byw. Ac nid siarad yn unig oedd yn hawdd iddi, yr oedd mor fedrus i weithio ag y gwelwyd gwraig erioed, ac nidi yn umg gweithio ei hun, ond meddai y ddawn i gyn- yrchu brwdfrydedd mewn eraiill. Gwnaetli lawer iawn yn ei hoes. Yr oedd ei lletygarwch a'i char- edigrwydd bron yn ddiderfyn. Meddai alluoedd a dirnadaeth ymhell uwchlaw v. cyffredin, ac vr oedd ganddi syniadau clir ac eang iawn am yr efengyl; ac er bod ymhell o fod yn gul, carai ei hen wad yn angerddoil. Mae chwech o'r plant yn fyw, a'r oil yn addurn i grefydd. Er cymaint wnaetli Mr. a Mrs. Lloyd mown gwahanol gylchoedd, vn y teulu >*»' gwaith mwyaf. Wedi'r cwbl, y gof- golofn nvyaf ardderchoa i rieni ydyw eu teulu. Parhaed yr Arglwydd i fod yn nodded iddynt, ao i'w bendithio; a llanwed hefvd y bwlch mawr yn yr eglwys. a'r dref.

CYNGOR EGLWYSI RHYDDION FFYNON TAF A'R CYLCH. Nos Lun diweddaf, cynlialiwyd y cyfarfod cy- hoeddus cyntaf dan nawdd y Cvngor uchod, yn ngha,pel Tabor (M.C.), Ffynon Taf. dan lywvdd- laeth Mr. Tom Roberts, Pentyrch (Llywydd y Cyngor). Gymerwyd y rhan ddefosiynol agoriadol gan Mr E. Price (Trysorydd y Cyngor). Bethesda, lonwynlais. Cafwyd anlethagoriadol lagorol gan y Llywydd, yr hwn a bwysleisiodd yr angen: r u1 un (lob rhwng y gwahaitiol Eglwys^ Rhyddion, fod argoelion y bydd rhaid i ni eto J™" ladd brwydr Protestaniaeth, ac hefyd fod angen pwysleisio pahaan yr ydym yn Anghydffiirfwyi-- Credai y llywydd fod y byddai 'cyngor' fel hwn yn fantais ac yn fendith o'r cylch. Yna. traddod- wyd araeth ragorol gan y Parch. J. Morgan Jones, Caerdydd, ar yr 'Eglwys.' Credwn yn ddibetrus fod araeth fel hon yn sicr o ddeffro meddylgarw'ch ein cynulleidfaoedd, ac y gwna. les i bon a chalon pob un a'i gwrandawo. Yna cafwyd araeth werth- fawr ac addysgiadol gan y Parch. Edward Bush, Caerphili, ar Amcanion Cynghorau Eglwysi Rhydd- ino.' Dangosodd y siaradwr ei fod yn liyddysg y" y gwaith, ac eglurodd y manteision sydd i'w hanil* drwy fod eglwysi rhj'ddion yn ymfyddino gyda/u gilydd. Gwnaeth yr ysgrifenydd rhai hysbysiad- 3.U, a therfynwyd y cyfarfod drwy weddi gan y Parch. D. Derfel Roberts. Pentyrch. Yr oedd r gwein'idogion canlynol yn bresenol: Parchn. A. G. Berrv (Is-Lywydd y Cyngor), D. Stanley Morgan, T. Jones Davies, Ffynon Taf, D. Morgan, Ton- swynlais. Cafwyd cyfarfod rhagorol, a chynulliad da. Galwad.-Y mae y Parch. D. II. Lloyd, Maesv- cymer, wedi derbvn gahvad daer ac unfrydol oddi- wrtli eglwys barcbus y Metho<listiaid yn Cvvnivst' wytli, Sir Aberteifi, i ddyfod i'w bugeilio. Wedi gel rhoddi ystyriaeth briodol o'r mater, y ma.e Mr- Lloyd wedi ateb yn gadarnhaol. a bwriada, ddech- reu ar ei waith yn ei faes newydd yn mis; Mai nesar- Dymunwn i'r bugail a'r eglwys fendith y nefoe<^ ar eu hun deb.

NE W YD D SON. Nos Sul diweddaf, rhoddodd y Parch. T. Gwynedd Roberts rybudd sydyn y byddai yn rhcddi i fugeiliaeth eglwys Carmel, Conwy. Daeth Mr. R°* berts i Gonwy ychydig dros saith mlyne,d,d yn ol. w Bu aelodau ca-T)el Adwy'rclawdd yn oriaid nos Fawrth diweddaf. Dyrna v rhai a & f* wiswyd: M,ri. Robert Roberts, llyfrwertli^'r' Thomas Roberts (Harmonydd), ao Aaron Roberts* Tv'nycoed. Gwnel hyn y cyfanrif o> wvth. r Nos, Iau, bu y Parch.' Thomas Or en a Mr- J' Lewis, Porthmadog, yn gwra.'ido llais■ 1 Ca^el Mawr, Criccieth. am ychwpneg o flaenoi'ia1^ a dewiswyd yn bur unfrydoi y tri a, ganlyn :—L Hugh Jones, Bron Eifion; John Jones, Ma1"111 Terrace, a John Jones, t'lefn Castell.