Y Goleuad

P^n,key?i A thai diwygiadbl Dr. Tprrey^ ac Alexander. Os bydd thyvyun,.ac ysbryd cxoel i'r diwygiad yiiddo, f^napt,|wed>diantJ a siaradant ef i ddistawrwydd cywiiyddga,f. Mewn llawer o fanau, nid oedd gan yr heddgeidwaid ddim i'w wneyd; a mawr ddiolch- ent am hyny. Ambell i Ie yn holl gymoedd Morgan- Wg a Mynwy a gadwodd i fyny yn nifer y troseddwyr adeg y gwyliau. Yn ystod y flaw. diwtijod. &nfoswy3,carioedd, PA nad.fhpii. ftiii'(?e'd'd- q lylhyrau gaa fe.chgyn a gen- £ ^bd i:w thi,eiVi,| wahanol siroedd y Gogledd a'r De. «KrW*^»y T^ai .hyn yr oedd lliaws mawr nad anfon- ftfiant lythyr, na dim o'r fath, i'w tad a'u mam er's blynyddoedd. Yn ymarferol, yr oeddynt wedi ang- hofio y rhai anwyl a'u magodd ac wedi ymroi i bob pechod yn un chwant. Eithr daliodd gwres y diwyg- iad hwy, a thoddodd eu cydwybodau, nes gwneyd diystyru tad a mam yn annioddefol iddynt ddim yn hwy. Eisteddant i lawr yn eu dagrau yn oriau man y bore i ysgrifenu hanes eu trcedigaeth i'w thieiii, a tneddwl am attfhfig iddynt. Gwelaf iaweir gweddw dlawd, ymdtechoda i godi feachgeft yn aiiwyi a chre- fydddij end a fyiiodd fyned yn afradlon ami, yn afefbyn llythyr iliaiih a tnyii'er bddiwtthb; ac anrheg a^iiwnf o.'i Hybidfecli. yfc uh ,]5rya: D, lawenydd i'w bhalohl DairUfena ,y llythyr. lawer gwaith ac ni all fyfied i'r gw'ely. heb .ei Jp's'o!d Han ei pheri. Ynddo pw'el. ei gweddiaufwedi 6\i,gwrandaw a holl dymun- i&ttau |i feywyd wedi eu llenwi. Diolcha i Dduw dan Wylo am drugarhau wrth ei bachgen. Y mae y bwthyh at pjchi- y mynydd wedi newid..i gyd iddi yn a dwyfoi yw, pob golygfa o'i^gwmpas iddi. Yr y^hiios ddiwedda'f, dywedai gwraig oedd wedi llusgo ,yny <j-2,b flynyddoedd,gyda gwr, meddw,.mai y.tro. cyntaf Wdi, gael ei dai oil yn ystod yir holl flynyddoedd hyn, Oedd. Sadwrn y tal cyntaf ar ol i'w phriod gael troed- Jgaeth. "Ie," meddai, "uSem ar y ddaear fu fy njywyd cyn hyny; ond yn awr y mae yn nefoedd arnaf." ■. Ppdwyd yn ,y,stod. yr.wythnosau diweddaf, yr allor .deuluaidd mawn canoedd o dai, a chymer plant o Cfiweph i ddeg oed ran yn y gwasanaeth. Ceir clywed gweddio yn hwyr y nos, mewn ugeiniau a chanoedd o dai, lie na ddarllenid gair o'r Beibl o'r blaen. Addurn yn unig oedd y Beibl, os y buasai yn y ty. A bydd dipyn yn hynod i'r darllenydd glywed, fod canoedd o dai yn Morganwg a Mynwy heb Feibl o gwbl hyd wythnosau y diwygiad. Eithr, y mae yr arian werid ar ddiodydd meddwol, wedi eu defnyddia i brynu Beiblau a llyfrau hymnau erbyn hyn. Mewn ty yn Tylorstown yr wythnos cyn y di- weddaf, aeth gwr a gwraig ieuanc at y ddyledswydd Qeuluaidd tua 10 o'r gloch; a buont hwy a rhai oedd yn lletya gyda hwy, yn gweddio drwy y nos. Hon oedd y noswaith gyntaf i'r gwr gymeryd rhan gy- noeddus; ac wedi hyny y mae ar dan, a llawer nos- waith y byddant wrthi hyd bed war o'r gloch y bore. Y mae y dylanwad mor rymus nes y mae teuluoedd o blant yn cymeryd at efelychu cyfarfod drwyddo. Noswaith dipyn yn ol ymgasglai saith o blant o gwmpas y tan, ac un deg oed yn eu harwain. I yrandawai y chwaer hynaf arnynt yn efelychu cyf- arfod oedd wedi cymeryd lie yn y capel; a chollai y dagrau yn hidl wrth weled eu difrifoldeb. Mewn lla.wer o deuluoedd lie nad yw y rhieni yn grefyddol, ceidw y plant y ddyledswydd, a rhai ieuainc iawn yn fynych. Grymus yw dylanwad y pethau hyn ar y rhieni. Un o'r pethau mwyaf bendithiol sydd wedi dyfod gyda'r diwygiad yw adgyfodiad yr allor deulu- aidd. Beth dybiech chwi? Cryfed yw dylanwad y di- wygiad fel y ffoai y rhai a fynai feddwi adeg y Nadolig i fanau eraill lie nad oeddynt yn adnabydd- a chydnabyddent mai cywdlydd oedd arnynt i leddwi gartref. Ond darfu i amryw o honynt gael eu dal gan y diwygiad yn y manau yr aetbant idd- yn* 5 ac er mawr lawenydd, cyfnewidiwyd rhai o °nynt. Ni all pechaduriaid erbyn hyn droi eu l^ynebau i un man na chyfarfyddant a'r diwygiad a'i *reithiau mewn rhyw ddull neu gilydd. Ysgrifenir ^nodau ar ddrysau y gweithfeydd, ac ar y trams, egjs—< (.jjymer enw yr Arglv/ydd dy Dduw yn Gwyn eu byd pawb a ymddiriedant ynddo ef,' .isiwch yr Arglwydd tra gellir ei gael ef Duw ariad yw •' 4 Trowch eich hwynebau ataf fi holl gyrau Y. ddaear Gweddiwch yn ddibaid Duw da yw 'A* "^Uw ni ?' ymffrostia yn y dydd yfory;' rV111 hyny byddwch chwithau barod, canys yn yr awr 1 thybiwch y daw mab y dyn;' Cofiwch v ,aig Lot.' Gosodir yr hymnau mwyaf tarawiadol, etyd, ar fanau amlwg. Heblaw fod y pethau hyn ew ^y?8'^ pechaduriaid lie bynag y troant eu hw^ne^au' unwaitb yr ant i lawr i'r pyllau glo delir ^nfan r*oc* gweddi, nes y gyrir arswyd drwy- Nadolig a'r dyddiau dilynol, ymunai y gwa- _i n°l eglwysi mewn amryw fanau i fyned allan i ganu, „ef1r-a a gweddio, yn yr heolydd. Golygfa fendi- o Qlg oedd canfod o 8oo i iooo yn gorymdeithio drwy y strydoedd, ac yn sefyll o flaen clybiau a thafarndai ganu a gweddio ac ami i dafarndy a chlwb a wag- wyd mewn dychryn. Mewn lie neillduol, aeth ywodraethwr clwb diod yn dd'ryslyd yn ei gyfrifon ac ni fedrai wneyd dim o honynt. Gofynwyd iddo a oedd gan y diwygiad rywbeth i wneyd ag ef. Ateb- odd yntau fod. Aeth allan i gyfarfod diwygiadol ar cl U^10n j rhoddodd ei hun i fyny, a thorodd ei docyn drT y bobl oil, gan dystio mai dyna q iwedd ar ei gysylltiad ef a'r diodydd meddwol. welir fod yr ymosodiad ar gastell y gelyn yn ofn- ddwy > ac ond i Seion Duw ddal ati rhaid iddo cv lawr- Troir amryw o brif arweinwyr pob ^ymdeithas annuwiol o wythnos i wythnos; yr hyn bel^1^3, gAvrthwynebiad. Gorfodir clybiau y Qroed i ohirio eu cystadleuaethau mewn amryw- dvf jnau' a lie y bydd cystadleuaeth ni fydd neb yn de yno >'n edrychwyr; a'r canlyniad yw anhaws- ^jrau arianol i'r clwb. Hen gwestiwn rhai yw, a fudH yn awr at grefydd. Cwestiwn di- a yw un o'r fath, a chwestiwn nad oes eisieu son aano. Pwy broffwydo cwymp y rhai sydd wedi troi Y, tiiae Hytnoh? Pa hawl sydd genym ni i holi pethau o'r fath? Byddai yn fwy anrhydeddus yn y proffwydi hyn i daflu ati i wneyd eu goreu i geisio eu cadw rhag cwympo o gryn dipyn. Y rhai sydd yn proffwydo y pethau yma, yw y rhai nac sydd yn gwneyd dim eu hunain; ac heb gael eu tanio ag awydd angerddol i wneyd gwait^, Gjrdst, Os nad. sdjrph-.yii, o: aw} dd i dari-u eich hunain i'r gwaith, yr hyn' a ddywedaf wrthych yw, yn enw Duw, Barnwr pawb, safwch draw; a pheid- iwch gosod bys eich gau broffwydoliaeth ar bethau cysegredig. TYLORSTOWN. Peth tra rhyfedd ynglyn a'r diwygiad yw ei ail doriad allan y dyddiau hyn mewn manau yr oedd yn dechreu cilio yn ol ychydig. Daeth y llanw mawr i fewn ychydig wythnosau yn ol: ond fel y mbr, daeth ychydig drai ar ol hytt^. Eithr^ nid yw y trai i barliau. Dyiiia dOh, gryfach eto yh goichi y traeth-ton y llahw ihawt. Dydd Mercher di- weddaf,, Rhag. 28; bu ,y ddau, gyfai-fod rhyfeddaf yn Tyiorgtown.. Yn Libanus (M.C.), am 2, aeth y lie yn aniiidddefbi ac yn uiri gyxhysgfa fawf. Gwel- wyd 2oain air eu glimau yr un pryd. Yn y nos yn libenezer (A.), yr oedd y lie yn arswydus. Bu rhai o'r bobl ieuainc mewn dirdyniadau oblegid eu pechodau a chyflwr y byd. Mewn un sedd gweddiai pedwar yr un pryd; ar ganol y capel safai geneth tua phym- theg oed i weddio yn ddibaid; a dwy tua'r un oed ar y gallery,, Yr p§dd meddwl. ain un math o drefn yn anmhosibl. Cociodd y gynulleidfa oil ar amrant- iad unwaith, pan waeddodd un, Ar ei ben y byddo y goron," i ganu "Coronwch ef yn ben." Aeth tua 100 o'r bobl ieuainc allan i edrych am bechaduriaid, a chafwyd, un o'r. clwb diod, yr hwn a roddodd ei hun i Grist.. Dywedai ei fod wedi ei glwyfo yn Mel- bourne, Australia, wrth glywed cailti "I hear the voict of Jesus say, Come unto me and rest; Lay down ti.ou weary one, lay down Thy head upon my breast.5' Dyma brawf o ddylanwad canu hymnau. Cafwyd gan dri eraill i brbffesu y Gwaredwr cyn diwedd yr odfa, yr hon a barhaodd hyd 10.15, heb neb yn dangos arwydd blino. Yn ystod y cyfarfod anfon- wyd am weddio dros oruchwyliwr un o'r clybiau diod •*afi MR. DAN ROBERTS. (Biawd Mr. Evan Roberts). yn y lie, yr hwn oedd yn mron marw. Gwnaed y cais gyda brwdfrydedd nad anghofiaf ef. Nos Iau, Gwener, a Sadwrn, aeth yn boethach fyth, a bu dychryn arnaf wrth weled 16eg 0 ddynion ieuainc ar eu gliniau yr un pryd, a thuag 8 ar y gallery. Parha- odd cyfarfod nos Sadwrn hyd un o'r gloch bore dydd cyntaf y flwyddyn newydd. Bydd raid i mi ysgrifenu manylion y cyfarfodydd hyn eto. Hyn yw hanes y diwygiad mewn amryw fanau. Daw y llanw i fewn yr ail waith yn gryfach na'r tro cyntaf. Hawdd deall hyn hefyd. Yn y trai caiff dynion hamdden i feddwl yn ddifrifol ar bethau, a gwelant fawredd a thrueni pechod ynghydag anfeidrol gyfoeth Duw ar gyfer byd colledig, nes eu gyru yn boethach nag oedd- ynt ar y dechreu. Yn ychwanegol at hyn, gwelant lwyddiant mawr yr efengyl, yr hyn a yra eu calonau yn fflam. Llama fy nghalon o lawenydd wrth ddeall fod nerthoedd y tra^rwyddol Ysbryd yn gafaelyd yn y Gogledd. Pe byddai i'r eglwysi mawrion yn y Gog- ledd, gael y bedydd sanctaidd hwn, byddai yna le bendigedig. Ni ellir disgwyl i hyn gymeryd lie ond yn raddol. Rhaid fydd gweddio llawer, a thaflu pob ffurf yn llwyr o'r neilldu. At yr orsedd fobl ieuainc y Gogledd. Ymwrolwch i siarad am yr Iesu ymhob man. Dewch i'r maes y canol oed; a chwi, hen bobl Diwygiad '59, teflwch dan y diwygiad dwyfol hwnw i'ch holl weithrediadau crefyddol. Yr wyf wedi beiddio rhagddweyd pethau rhyfedd am y Gog- ledd er's dwy flynedd, a chredaf y deuant oil i ben ar fyr. Argyhoeddwyd fi gan wrandawiad astud a iorieddigaicfd y bob ieuainc yn jnghynuiieiH^aoeciij gwahanol siroedd y Gogledd, fod rhywbeth ofnadwy i dori allan; a dywedais hyny mewn llawer lie. Fy nghred yw, fod toriad allan cyffredinol i fod yna ar fyr; a bydd yn ddiwygiad rhyfeddach na dim welodd y Gogledd erioed. Llawer yw y .gweddiajji offrymir ar ran ymweliad, y, diwy|i.a4 ■'& hqll eglwysi y Gogledd iwygi yn holl gyfarfodydd y De; ac os ceir eglwysi y Gogledd ar eu gliniau yn ogystal, bydd yno le difrif- ol cyn pen chwech mis. ABERF AN. Gadawsom hanes y diwygiad yn Tylorstown yr wythnos ddiweddaf. Gadawodd Evan Roberts, Tylorstown, prydnawn Mercher, Rhag. 14eg, am Aberfan. Grymus odiaeth oedd yr ymweliadau a'r lie hwn cyn. dyfodiad Evan Roberts. Rhifai y dychwel- edigion ganoedd; ac o ganlyniad yr oedd y lie fel crochan befwedig gan y dylanwadau dwyfol. Cyr- haeddodd Evan Roberts ynb ychydig cyn 5 p.m.. ac yn yr orsaf byfai-fyddwyd ag ef gan ganoedd o frodyf a chwiotydd yn ilawn brwdfrydedd: Arllwysai trens y bore bobl i fewn o bob cyfeiriad, y rhai oedd niewii awydd angeirddol i gafel golwg ai: y diwygiwf..Tyr^i canoedd am 10 a;nl. o gwmpas^capel y Metho^i^tiaid i ddisgwyl agoriad y drysa^^a. plian, agprwyH.hw$, ychydig fynydau fuwyd çyn llanw y caj^eil .Disgwyl-r id Evan Roberts yma i'r cyfarfod 2 P.M., ac nid; oes eisieu nodi maint y gynulleidfa. Un o'r pethau mwyaf calon-ddrylliog oedd gweddi merch ieuanc yn y cyfarfod hwn, a gweddi tad ar ran ei fechgyn an- nuwiol. Tynodd hyn y gynulleidfa i ganu yn fendi- gedig Throw out the life line," Cyn hir wele weinidog Gwyddelig o'r enw Byles, o Waterford, ar ei dtaed yn gofyn am wedci n ei gydgenedl. Dyy^edai^fpd llawer o honynt heb wybud dim am Air Dtny; ac heb feddii y Bftiyi.yii etl tajj ganoedd o honynt. Dwys y gweddiwyd yn. oi 6i gais. Yna gweddiodd un yn daer am i Dduw gau y tafarn- dai sydd y fath felldith ofnadwy i'r wlad. Fel hyn yr aethpwyd ymlaen yn gymysg drwy y cyfarfod-hyd tua 4 o'r gloch; a gan ei bod yn sicr, erbyn hyn, na ddeuai Mr. Roberts i'r cyfarfod, ceisiwyd tori i fyny, yr hyn a lwyddwyd ei wneyd trwy gryn anhawsder. Dyma ni bellach, wedi cyraedd y cyfarfod nos Fer- cher. Am 5 o'r gloch y mae y capel yn orlawn. Gan y wasgfa ofnadwy llewygodd rhai; ac nid rhy- fedd oedd hyny; oblegid yr oedd yr ymgais i wthio i fewn yn arswydus, a syndod yw na ddigwyddodd pethau mwy difrifol na llewygu. Ychydig cyn 7 o'r gloch daeth Roberts at y capel; ond ymddangosai yn anobeithiol am iddo gael mynediad i fewn. An- mhosibl oedd perswadio y bobl i symud o'u lie. Ofn- ent nad allent gael eu lie yn ol. Beth bynag drwy fawr anhawsder ymwthiodd i'r pulpud. Pan weai llwyddo i gael mynediad, canodd merch ieuanc yn fendigedig, Lead kindly light; ac unodd yr holl gynulleidfa a hi. Dyma Evan Ro- berts yn barod i siarad yn awr. Beth fydd ei bwnc? Cymer dair Ilinell neillduol: (1) Yr angenrheidrwydd am gymundeb distaw a Duw (2) Fod yn rhaid gwneyd i ffwrdd a phob teimlad o gywreinrwydd; (3) Fod yn rhaid agor y galon i dderbyn Ysbryd Duw, Pan yn traethu ar y sylw olaf, torwyd ar ei draws gan ddyn ieuanc, yr hwn a weddiodd yn dra gafael- gar. Yna canwyd yn nerthol, Diolch iddo." Wedi hyn wele y gynulleidfa fawr yn ei dagrau gan weddi dyn a ddiolchai mewn ing enaid am ei droedigaeth. Yn awr dyma Roberts ar ei draed i ofyn tri chais i'r gynulleidfa: (1) Pawb sydd yn aelodau codwch; (2) Pawb sydd yn caru Crist codwch; (3) Pawb sydd yn caru Crist yn fwy na phawb a phobpeth codwch. Cododd yr aelodau oil mewn atebiad i'r ddau gais cyntaf ond methodd pawb a chodi mewn atebiad i'r trydydd, a gwaeddodd un o'r gallery fod nifer yn eistedd. Wedi hyn, dywedodd Roberts eiriau tra difrifol wrth y rhai a eisteddent. Gofynodd iddynt beth oedd eu meddyliau; ac a oeddynt ddim yn golygu ymgysegru i wasanaeth Crist. Dangosodd fod pawb yn erbyn Crist nad oedd a'u calon a'u henaid gyda'i waith. Cyn hir wele yr oil ar eu traed yn canu Dewch at Iesu." Cododd y bobl fel un gwr i gyffesu Crist ar y diwedd; a rhedodd y teimladau mor uchel nes y methwyd tori i fyny hyd yn hwyr iawn. Diwrnod rhyfedd yw Rhag. ISfed, yn Aberfan. Gwelwch orsaf y reilffordd adeg dyfodiad pob tren i fewn! Dylifa y bobl i fewn o bob cyfeiriad, a rhed- ant am y cyntaf i gyfeiriad capel y Methodistiaid, er ceisio gwybod pa le yr ymddengys y diwygiwr. Nid yw y rhai deithiant o bellder yn prisio am fwyd nac arall, nac yn cofio am y fath beth. Yr un cwestiwn mawr yw, pa le y mae Evan Roberts i siarad ? Agor- wyd drysau capel y Methodistiaid am 9 a.m., a gor- lanwyd ef cyn 10. Cyn hir daeth Evan Roberts i fewn; ond ni allodd siarad yn hir cyn i'w deimladau fyned yn ddrylliau; a gyda'i fod yn eistedd, canwyd 0, anfon Di yr Ysbryd Glan." Wedi canu hon cawn Roberts eto ar ei draed yn ym- ladd a'i deimladau; ac yn anog y bobl i gadw allan bob teimlad o anghrediniaeth. Torwyd ar ei draws yn awr gan ganu "Yn y dyfroedd mawr a'r tonau;" a "Gwaed y groes sy'n codi i fyny," &c. Cododd eto, ond cyn iddo gael dweyd gair, wele un yn gweddio ar y gallery dros dafarnwr oedd wedi dweyd wrtho y noson gynt ei fod yn myned i daflu ei fasnach i fyny gan gydnabod yn ei weddi fod y tafarnwyr wedi cael gormod o'i arian, ac arian gwragedd a phlant. Erbyn hyn y mae Evan Roberts wrth ei fodd, ac yn gwaeddi "Diolch Iddo." A'i y gweddiwr ymlaen mewn dwysder. Yna canwyd yn hyfryd. Wedi hyn, wele wraig mewn cyfyngder enaid yn gweddio am faddeuant, nes symud yr holl gynulleidfa i ddagrau. Daeth Roberts yn awr at ei geisiadau. (1) Gofynodd i bawb oedd yn darllen y Beibl bob dydd i godi. Methodd nifer mawr a chyd- ymfiurfio, a dylai eu gonestrwydd gael ei ganmol.