Y Goleuad

LLUNDAIN. Nadolig ymhlith Cymry yr East End.—Mae hanes tlodi a cnaledi yr East End y dyddiau hyn yn wy- byddus i rhan iwyaf o ddarllenwyr y papyrau dydd- iol. Tlodi a dioddefaint yn fwy amlwg ar hyd lanau y Tafwys nag y bu erioed bron. Caredigrwydd, haelioni, a chydymdeimlad, ar eu goreu. Ymhlith y boblogaeth sydd yn rhifo ei miloedd lawer, ceir can- oedd o Gymry; yn eu plith llafuria un o genhadon y ddinas er's dros ugain mlynedd, a gellir dweyd fod yr Arglwydd yn llwyddo ei lafur. Gwna ddefn- ydd o bedair gorsaf er casglu y Cymry sydd ar wasgar i wrando ar eiriau Iesu Grist. Cynhelir cyfarfodydd i ddynion ac i ferched. Perthyna i gyfarfodydd y merched dri dosbarth-sef Silver Street, Stepney; Shaftesbury Hall, Poplar Conference Hall, Strat- ford. Rhifa yr aelodau dros gant a haner, rhan fwy- af o honynt yn weddwon (unig a thlawd). Cynorth- wyir yn y gwaith gan Gymdeithas Ddirwestol y Chwiorydd; Ysgrifenyddes, Miss Roberts, Willow Bridge Road, merch Trysorydd parchus y Cwrdd Misol; Mrs. Phillips, priod Dr. Phillips; a Mrs. Owen Williams. Mewn cysylltiad a'r lleoedd cyn- helir cyfarfodydd pen blwyddyn. Caled a chyfyng oedd sefyllfa llawer o'r Cymry y Nadolig hwn—tor- calonus mewn llawer o engreifftiau; ond da genym hysbysu na fu ein cydwladwyr ar ol yn eu cydym- deimlad a'r tlawd. Anfonwyd ciniaw i amryw o deuluoedd llwm, a mawr oedd y llawenydd a gyn- yrchwyd trwy y weithred Gristionogol a charedig; Yn yr orsaf genhadol yn Silver Street, rhoddwyd y wledd Nadolig gan y cyfeillion cynes Mr. a MrS. Rees, tad a mam y Parch. R. J. Rees, M.A., Abeta ystwyth. Siaradwyd yn effeithiol gan Mrs. Saunders, Abertawe, a boneddigesau eraill. Rhanwyd y gwaith, sef y dilladoedd oedd y chwiorydd wedi bod yn brysur wrthynt--trwy gynorthwy y Gymdeithas Ddirwestol, gan Miss Rees a Miss James. Ciniaw Nadolig yn Poplar.-I dadau, mamau, a phlant bach y Cymry, yn Shaftesbury Mission Hall, Poplar. Mawr oedd y disgwyliadau-mawr oedd y pryder; ond diolch i Dad y trugareddau, cafodd plant y tywydd garw wledd wrth fodd eu calon-— trwy fawr gariad Mr. a Mrs. Evans, Willesden Green (Mrs. Evans yn ferch i'r diweddar Barch. Samuel Owen, Tanygrisiau), a chyfeillion caredig eraill o Willesden Green. Cawsant eu tal yn sirioldeb gwedd y gwynebau gwelw a theneu a am- gylchent y byrddau wrth y canoedd; yn eu plith gwelwyd dynion a merched o Gymry o'r Lodging Houses a Shelters yr East End, a rhai deillion a chloffion. Dyna hanes oedd o fewn y muriau-pe buasai yn bosibl ei gyfleu i'ch darllenwyr, braidd y credasent yr hanes torcalonus. Os cafodd y corn amser da, felly hefyd cafodd y meddwl. Cawsom gwrdd o dan arweinyddiaeth y Parch. S. E. Pry- dderch, llawn o ysbryd y diwygiad. Cafwyd awelon o Galfaria yn ein plith, trwy y gweddiau, y canu, a'r anerchiadau. Iddo Ef y byddo'r diolch.

PONTRHYDYFEN. Marwolaeth.—Gyda'r teimladau mwyaf dwys a thrallodedig yr ydym yn gorfodi cofnodi ymddatod- iad un o'r chwiorydd mwyaf dytnunol yr ardal hynod uchod. Yr oedd yr ymadawedig Mrs. Mary Jenkins y Post Office, priod ffyddlawn ac anwyl i'r cynghor- wr Thomas Jenkins, Ysw. Merch i'r diweddar wein- idog, eglwya Jerusalem, y Parch. Jenkin Jenkins,, a chwaer ynghyfraith i'r Parch. William Williams., Pontygwaith, yn adnabyddus i bawb ar gyfrif ei haddfwynder a thynerwch ei ysbryd. Wedi cystudd blin a hyderus, diangodd yn dragwyddol a gorch- fygol ar gystudd ac angau ddydd Llun, bythefnos i'r diweddaf. Priodolir iddi y rhinweddau hyny ac sydd yn elfenau amlwg yn mywyd y Cristion, megis addfwynder, tynerwch, a gostyngeiddrwydd, cafodd ei bodolaeth o dan yr amgylchiadau mwyaf dymunol i etifeddu y grawnsypiau hyn, ei magwr- aeth a'i dygiad i fyny o dan gysgodion cedrwydd Libanus yn gymhorth hidl i fyw a marw yn anrhy- deddus. Yr oedd ei thad a'i mam yn ddigon cryf i blanu egwyddorion hanfodol crefydd yr Iesu yn ddwfn vn nghalonau eu plant, fel ac y gellir tystiol- aethu heddyw fod y rhinweddau yn bodoli mewn gwirionedd. Cafodd ei hebrwng i dy ei hir gartref yn anrhydeddus. Torf fawr o gyfeillion a chym- ydogion, llu o alarwyr, calonau drylliedig, ffrydiau o ddagrau as ocheneidiau yr ysbryd. Fe fu farw yn ieuanc, dim ond 42 mlwydd oed, ond fe fydd eto fyw yn hir yn nghalonau ei chyfoedion. (jwasan- aethwyd wrth y ty, yn y capel, ac ar lan y bedd, gan y Parchedigion D. Jones, Tonnau, a W. Ambrose Williams, Pontrhydfelen. Heddwch i'w llwch a nodded y,nefoedd i'w phriod a'i phlant ydyw dymun- iad R. P.

arno ei hun, na ddychmygodd ei fod y fath ellyll mor ofnadwy erioed o'r blaen. Y mae ei hunanoldeb a'i falchder yn awr y pethau mwyaf afian, cythreuiig, a dinystriol ddaroniol a fu erioed, ac y mae yn ymbil a Duw am iddo eu iiadd am byth, ac am iddo faddeu y cwbl iddo er mwyn lawn anfeidrol ei Fab, a chreu ynddo galon lan sancteiddiol i fyw byth mwy er ei glod a'i ogoniant. Darfu i chwi nodi yn y GOLETJAD diweddaf mai gwirionedd eglur y diwygiad hwn yw-Sicrwydd cad- wedigaeth bersonol. Diau fod hwn yn eglur, ond meddyliwyf mai y peth amlycaf ynddo ydyw-Cred- iniaeth mewn gweddi. Hwn oedd y gwirionedd mawr hanfodol oedd holl eglwysi cred wedi ei golli; ac yr oedd ami un ag sydd yn proffesu crefydd wed'i myned i gredu mai rhyw ffurf a defod yn unig yw gweddi, a'r materolwr, yr amheuwr, a'r anffyddwr yn achub pob cyfle i grochlefain mai twyll o'r fath waethaf yw y syniad, a bod gweddi yn anmhosibl yn ol gosodiad a gwaith deddfau natur; ond heddyw ceir fod y miloedd yn credu yn ddiysgog fod gweddi yn wirionedd byw a nerthol, ac y maent yn cael y profion o'i gwirionedd hi ynddynt eu hunain, ac y mae ei heffeithiau yn ffeithiau amlwg weithredol o'u blaen. Gweddi yn ddefod ac yn dwyll yn wir! Dewch i'r cyfarfodydd hyn er mwyn i'r syniad damniol hwn gael ei ddifodi am byth. Ie, y mae crediniaeth mewn gweddi, nerth gweddi, ac atebiad i weddi, wedi dyfod yn ol i'r eglwys, ac y mae saint Duw trwy ei harfer hi yn yr ysbryd priodol yn gwneuthur pethau anhygoel, ac y maent yn credu heddyw y gall gweddi yn llaw yr Ysbryd wneuthur pob peth. Ni fethodd gweddi daer erioed a chyr- haedd hyd y nef," yw crediniaeth gref ac iachus y miloedd ar filoedd sydd ar eu gliniau heddyw, a gobeithio y daw miloedd eto i feddu yr un gredin- iaeth, ac yna fe welir Seion fel y wawr, fel llu baner- og yn gorchfygu ac i orchfygu. Rhagom filwyr Iesu! Awn i'r gad yn hyf! Gwelwn groes ein Prynwr— Hon yw'n cymhorth cryf; Crist, Frenhinol Arglwydd, Yw'n Harweinydd mâd; Chwifio mae Ei faner, Geilw ni i'r gad," &c. Ie, yn yr ysbryd hwn wyf heddyw, ond y mae yn rhaid i mi roddi i chwi yn awr ychydig o hanes y gweithrediadau sydd yn cymeryd lie yn y gwahanol eglwysi, a naturiol i mi fydd dechreu gartref yn y Tonau. Yr ydym ni yn awr ac yn y man yn cadw wythnos o weddio yn y Tonau er's blynyddoedd, ond yr oedd yr ysbryd hwn wedi meddianu yr eglwys mor gyffredinol o gwmpas mis yn ol, fel y darfu i ni benderfynu cael wythnos o weddio am dywalltiad or Ysbryd Glan, ac os do, fe aeth y cyfarfodydd ar gynydd mewn rhif, a gwres, ac angerddoldeb nes 1 bawb o honom gael ein bedyddio yn helaeth a'i isbryd Ef. Wedi hyn nid oedd angen cymhell neb \v or^ oec^d PAWT> yn barod i ddarllen, i eadio ac i ganu, ac hyd yn nod i folianu. Rhyfedd y gwaith a wna ddylanwadau yr Ysbryd mewn byr amser ar blant dynion. Y mae yn ddigon galluog 1 greu byd newydd fydd yn llawn o ryfeddodau mwyaf synfawr i ddychymyg dyn, a'i alluogi hefyd i deimlo ac i draethu y syniadau mwyaf ysblenydd ac aruchel sydd yn alluadwy i fod meidrol. Ni ddarfu i mi ddychymygu y buasem erioed yn gweled nac yn clywed y fath bethau anarferol ac anghyffred- in ogoneddus. Y mae ein dynion ieuainc, na chlywsom hwy yn gweddio erioed o'r blaen, yn gweddio yn awr nes synu pawb. Y maent fel pe wedi derbyn pob gallu a chymhwysder i'r gwaith neillduol a phwysig hwn ar unwaith mewn iaith, meddwl, a phrofiad, ac ambell un o honynt gan Eingerddoldeb ei deimlad a'i ysbryd yn tori allan i yylo yn hidl. Y mae y gwragedd a'r merched ieuainc mor fywiog ac aiddgar yn y gwaith, os nad yn fwy felly, na'r un o honom. Y mae eu clywed yn gweddio ac yn canu yn nefoedd fechan ar y ddaear, ac yn peri i bawb o honom deimlo i waelodion eu calon, nes achosi i'r caletaf i wylo ac i lefain fel plentyn Dyna wraig ieuanc yn myned at y bwrdd ddarllen y bumed benod o Daniel, ac O! y fath "Wyslais a goslef oedd yn ei darlleniad. Yr oedd gwledd Belsassar yn fyw o'ch blaen, ac fel pe yn jgweled y cwbl yn llythyrenol; ac nid yn unig "arllen, ond hefyd esbonio y gwahanol gymeriadau aJ canlyniadau echryslawn nes oedd y lie yn ofn- adwy. Paham," meddai, na fuasai hwn yn Cymeryd gwers oddiwrth ei dad annuwiol, a gweled Waw Duw yn ei gosbedigaeth, oblegid balchder ac nnuwiaeth ei galon. Gosbedigaeth anarferol edd -yr eiddo ef mewn trefn i'w ddwyn i'w synwyrau. phaid oedd ei ddwyn oddiar ei orsedd, a'i ddanfon bori fel eidion ar y maes. Pan y mae ein Duw ni h myned i gospi nis gall neb ei wrthsefyll. Dyma i chwi gweled, yn myned i wledda, ac yr oedd gwiedda ddim yn ddigon annuwiol ganddynt, yr oedd yn rhaid iddo gael llestri ty fy Nuw i, i yfed y gwin o honynt. Nid yw yn rhyfedd fod y llaw yn ysgri- ferlu ar y pared, nes peri i'r brenin beiddgar annuw- 101 hwn grynu trwyddi a gwelwi mewn anobaith. Y mae yn galw ar ei ddynion penaf mewn dysg a dawn 1 ddarllen yr ysgrifen, ond nid oedd neb yn alluog r gwaith, rhaid oedd cael Daniel dduwiol a chyfiawn wneuthur hyn. 0, ganlyniadau ofnadwy i fywyd annuwiol. Y frenhiniaeth yn cael ei dinystrio—yntau yn cael ei bwyso yn y glorian a'i gael yn brin; ie, yn cael ei ladd y noson hono! Dyma wers i ni i gyd i Deidio byw yn annuwiol." Yr oedd ei llygaid yn ser- flu gan fel yr oedd yn teimlo, a dyma hi ar ei gliniau Os oedd y dylanwadau yn effeithiol a gorchfygol wrth ddarllen ac esbonio, yr oedd yn awr yn llawer mwy, nes oedd rhai yn gruddfan yn eu hwyl. Dro arall y oedd yn gweddio- "Arglwydd mawr," meddai, gwna Jericho a'r tafarndai yma, a thro hwy yn dai |r f j j' ^iolch i Ti am gartref sobr, ac am aelwyd 8 etyddol. O, sobreiddia dadau a mamau y wlad. Vn' aTUb hwy- Diolch i Ti, O Dad nefol, dy fod acovib y pftilcjfedd heddyw; O, iachub pawb. Y mae dy anwyl Fab, a'n Hiesu a'n Gwaredwr anwyl ni, yn haeddu hyn. Aciiub, 0 achub. Y mae genym rights' i ddyfod ger dy fron, ac i ofyn i n am achub ein cya-ddynion, oblegid yr hyn wnaeth ac a ddioddefodd ein Hiesu anwyl. 0 lafur ei enaid y gv/el. Y mae yn haeddu i Ti achub, ac yr wyt Tithau am hyn; gan hyny, yn awr, myn filoedd wrth dy draed, er mwyn chwys, a gwaed, ac iawn dy Fab. Maddeu i ni, 0 Arglwydd, ein bod mor ffol i aros wrth odreu y mynydd, lie sydd mor afiach, cynorth- wya ni i ddringo i'w gopa, ac yna feallai y gwedd- newidir ninau. Y mae eisieu i ni gael ein gwedd- newid. 0, bydded i ni gael byw yn fwy tebyg i'th anwyl Fab, a phlana dy egwyddorion ynom fel y byddom yn fwy sanctaidd, a chael rhodio wrth dy fodd." 0, 'r gwahaniaeth sydd rhwng y geiriau hyn ar bapyr i'r hyn oeddent ganddi hi. Yr oedd ei henaid ar dan, ac yr oedd y dylanwad yn gosod y cyfarfod yn oddaeth. Un arall yn darllen y ijeg benod o loan, ac yn cymeryd gwirioneddau mawrion y benod yn weddi, nes oedd ein calonau yn llosgi. Un arall yn gweddio am i'r Arglwydd ei nerthu i fyw yn agos ato, ac y mae rhai o'r byd yn dweyd na ddylem ni ferched a gwragedd weddio yn gyhoeddus fel hyn arnat; ond yr ydym ni yn gwybod dy fod am i ni wneuthur hyn. Yr ydym yn cael hanes eu bod yn dy wasanaethu Di ymhob oes-pwy oedd mor ffyddlon a hwy yn canlyn dy Fab yn y byd hwn, ac yr ydym ninau yn penderfynu ei ganlyn, ac yr ydym yn credu y bydd miloedd ar filoedd o honom yn y nefoedd yn ei foli am byth. 0 achub y bobl hyn, a bydded iddynt gael profi ei gariad. Deillion ydynt; 0 agor eu llygaid mewn trefn iddynt i ddyfod i weddio ac i ganmol y Gwr a gymerodd ei hoelio ar groesbren o'i fodd; ie, o'i fodd. Pa dafod all dewi am hyn ? Y mae yn anmhosibl tewi ar ol cael golwg arno. Duw'r achub wyt Ti, achub y bobl hyn, 0 achub fy nhad annuwiol-achub ef yn awr-Ti elli, achub ef heno. Nis gallaf feddwl am fy nhad fyned i'r fflamiau tragywyddol, a Thithau yh Dduw mor anfeidrol drugarog," &c. Y mae yr ysbryd gweddio wedi ein meddianu i'r fath raddau fel y bydd tair neu bedair o'r chwiorydd ieuainc yn gweddio yr un pryd, ac y maent yn hyawdl ac yn wefreiddiol. Y maent yn dechreu myned allan i bob cyfeiriad i gael eraill i mewn. Yr ydym wedi derbyn 19, ac yn dis- gwyl eraill eto.