Y Goleuad

C § Sl^RlD Hawer o ddyddordrb yn agoriad ;y lead, yr hyn a gymerodd ]e ddydd Mawrth, AGOkiAD Y SENEDD. gan y bren n, mewn llavvn nvysg. Disgwyliai tyrfaoedd yr orymdaith f'enhinol ar hyd yr arJ ysttydoedd, a rhoed derbyniad daitl6^ *'r brenin a'r frenhines ar eu hym- 0 v hi^Ua ^es^m^n:'s^er- Oddifewn caed golygfa svHi .er na wc^r °nd ar yr achlysuron hyn, eu hadgyfodi er dyfodiad y Brenin -iHaWaJ" ?'r orsedd. Mor boblogaidd yw eu dat^ y ce*r y na^ ^r0 ar y a chr^anUl<^ mw)'af brwdfrydig o lawenydd y trw°esaw calon y bobl, a diau y gwneir llawer a,. y y seremoni i gadw dyddordtb yn y Senedd Sweithrediadau ymysg dosbarth lliosog. --+-- {^LENWYD yr araeth, a elwir yn Araeth y renIn, ond sydd mewn gwirionedd yn ddat- ARAETH Y BRENIN. ganiad Llywodraeth y dydd, gan y brenin, a gwrandawyd ar acenion soniarns ei lais gyda aeu dyddordeb. Cychwynai'r ar- g,, | fel arfer, gyda datganiad o foddhad at trani ^aU cyfeilloar y wlad hon a gwledydd 0 ^m°f; j^r ma- mewn brawddeg fer y gwneid y 1ia^an^a<^ ^1Wn' n&enau y brenin presenol, y 'ddo ystyr, a chydnabyddir yn .gyflredinol Cyf-n. ersono^ yn y cysylltiad hwn. Yna caed ^re,fiad at helynt Mor y Gogledd, at ymweliad Rvf11111 ^>ortug'al) at helynt y dwyrain agos, at Gen?debau cyflafareddol, at y Transvaal, y eg.i ^adaeth i Tibet, Afghanistan, a'r helynt iad^^ A-lban. Disgvvylid am y dadlen- Ryw°-^Wr au y Llywodraeth gyda llawer o ^a,i*einrwydd. Beth bynag fydd tynged Mr. ,°Ur> gwnaeth i fyny raglen gyda'i ol wg ar yr a at y wlad. Addewir mesur i wneyd ymaith yC] ^ghyfartaledd mewn etholaethau, ac yn Mai:|egol addewir mesur ataliol ar estroniaid, 0»r j*r i ddelio a phrinder gwaith a'r cyfyngder 0 rtieslerwydd, gwella deddf ad-daliad i weithwyr, add>'s8" Scotland, a sefydlu gweinidog ach- Ar y wyneb y mae y rhaglen hon s)'dd wedi ei bwriadu fel apel oiaf y *Hfcva,Aat y werin. Y mae yn un o'r rhagleni iaetl Ti104e^§' gyfansoddwyd gan Weinydd- feSllr Loriaidd erioed, a'i holl gyfeiriad at If P°blogaidd. Gwyr y gweithiwr erbyn t)0r: 1i'w ddisgwyl oddiwrth lywodraeth svas a^^» a diau na fyn wrando ar yr apel Sod' • ^on at e* fuddianau. Mae'r cwestiynau Unrj|r 1 sylw yn gyfryw nas gellir gobeithio cael ddeddfwriaeth o werth sylweddol a ofer a°l arnynt ond gan y blaid Ryddfrydol, ac a^de/-j-^ ^r' -Balf°ur geisio prynu'r wlad ag *viaio:i teg, iaet|1CHWYL digalon i Mr. Balfour a'i Weinydd- J'w wynebu ar y Ddadl a chyfnod y beirn- V DDADL. I iadu a'r ymosod oddiar feinciauyr Wrthblaid. Ni wneir ond agor y tytly tan y noswaith gyntaf, ond y mae cael ei wneyd gan y cadfridog a'r ar- ^isgy y° y ddau Dy. I ran Iarll Spencer y S,d* y gwaith hwn yn Nhy'r Arglwyddi, a rri'ad araeth gref. Ymhelaethodd ar ei at ^Ir pet^.ar y Llywodraeth geir yn ei lythyr i'r* r ,0rr*e Grant, a therfynodd trwy hawlio ?Peli0 ywodraeth ddadgorffori y Senedd ac lul Q at Y wlad, yn ngwyneb y llais digamsyn- aCht;s gondemniad roddir yn yr etholiaiau cafwYdurol. Y n atebiad Arglwydd Lansdowne, raeth de^ad clir nad yw yn mwriad y Llywod- y 'l mewn fesur o ad-drefniad y seddau ^Senrkp-1^, h°n.- Teflid ef i'r flwyddyn nesaf o jjN Oedj rwydd, medd ei arglwyddiaeth, ond V^clai SW? argyhoeddiad yn ei ddatganiad y Cvff Llywodraeth i fyw hyd hyny. Yn p redin, ar ddechreu ei araeth, galwodd y|ur,o' Bannerman ar Mr. Balfour i %VV(i<idar^ y Senedd ynghyd mor T .Gwnaeth ef ar y cychwyn yr hyn y Llf Spencer ar derfyn ei araeth, sef ,e^aen i JJ°draetli i ymddiswyddo. Yna aeth Nn/J-P y rhaglen a'r mesurau addaw- adri • .a,}an ddiflygion y diwygiadau y Cleanodd ewidam danynCac/n fw/na'r oil, onJ1^ nad yr wedi eu ^alf0UT. • ar^dangosiad. Amddiflfynodd ^er 0 alln 61 ^mlynjad wrtli ei swydd gyda eisic,a cbywreinrwydd dadleuol, ond yr ^ybod. p rowy o allu, ond mwy o yn y darllenir y llinellau hyn, bydd y frwydr yn myned ymlaen ar gwestiwn mawr y dydd. Agorir y ddadl ddydd Mercher gan Mr. Asquith. ♦ YN mhapyrau dydd Gwener cyhoeildwyd llythyr mailh oddiwrth Iarll Spencer at Mr. Corrie DATGANIAD I IAKLL SPENCER. IAl<LL SPENCER. Grant, A.S., yn cynwys dat- ganiad pwysig ar egwydd- orion Rhyddfrydiaeth a pholisi y blaid ar gyfer y dyfodol. Gwna ei arglwyddiaeth yn glir na fwriedir y llythyr fel un math o raglen swyddog- 0 0 ol, ond nid oes amheuaeth na cheir ynddo ddat- ganiad o farn a bwriadau yr arweinwyr Rhydd- frydol ar linellau cyffredinol Felly, yn ddiau, y cymerirefyny wlad, a bydd yn udgorn floedd i'r gad yn )r argyfwng presenol, pryd yr argoela pethau fod dydd y frwydr fawr heb fod ymhell. Gyda sylwadau pendant ar y sefyllfa a'r argyfwng presenol y dechreua Arglwydd Spencer ei lythyr. Ystyria y dyl si y Llywodraeth gydnabod fod y wlad wedi datgan yn ddiamwys yn ei herbyn, a bod eu gwaith yn ymlynu mewn swydd yn ddinystriol i fuddianau uchaf y wlad. Yr oedd ystad y cwestiwn mawr godwyd i sylw gan Mr. Chamberlain yn effeithio ar bob dosbarth a buddiant drwy y deyrnas, a thra y pery yn bwnc dadleuol ar y llwyfan, nis gellir gobeithio am ddim sefydlogrwydd na llwyddiant yn ngwa- hanol ganghenau masnach. Apel at y wlad yn unig all derfynu hyn ac nis gellir cyfiawnhau un- rhyw Weinyddiaeth fyn oedi gwneyd yr apel. Yna ceir adolygiad.cryf a meistrolgar ar gynygiad Mr. Chamberlain a safle Mr. Balfour, a datgan- iad cryf o gondemniad ar bolisi y naill a'r Hall. Nid yw Arglwydd Spencer am i gwestiwn y Cyllid guddio na gwthio o'r ffordd bob cwestiwn arall, a dengys yn glir fod y Rhyddfydwyr yn bwriadu ymaflyd yn y cwestiynau mawr cymdeith- asol ag y mae y Toriaid wedi ymyryd a hwy mor ddinystriol yn ddiweddar. Rhaid gwneyd addysg y wlad yn wir genedlaethol, a dadwneyd drwg y Ddeddf Drwyddedol mor bell ag y gellir. Rhaid hefyd ddiwygio trethiant y wlad, a chaiio ymlaen bolisi tramor o heddwch ac ewyllys da. Rhoddir sylw hefyd i Dde Affrica, Iwerddon, a chwestiwn yr Undebau Llafur ac yn yr oil y mae llais y datgairad yn iach ac yn gyfryw ag sydd yn sicr o apelio yn gryf at lioll bleidwyr rhyddid ac iawnder yn y tir. --+-- CYN ymddangosiad llythyr Iarll Spencer yr oedd Mr. Herbert Gladstone, yn ei araeth yn Leeds, AREITHIAU GWLEIDYDDOL. wedi gwneyd datganiad eithriadol o addawol a gwerthfawr ar linellau cv- ffelyb. Er yn gwneyd yn glir nad oedd neb ond efe ei hun yn gyfrifol am ei syniadau, eto credai eu bod yn cynrychioli barn addfetaf Rhyddfrydiaeth a'i harweinwyr. Ceir tystiolaeth sicr i gywirdeb y geiriau hyn wrth gymharu datganiad Mr. Gladstone a dat- ganiad Arglwydd Spencer. Nid oes un anghyd- sa;n rhyngddynt yn eu hanfodion. O'r ddau, eiddo ei arglwyddiaeth yw y mwyaf gochelo-ar, ond, ynglyn a manylion diwygiadau cymdeithas- ol yn unig y ceir hyny, a cheir digon o reswm dros y gwahaniaeth yn yr amgylchiadau. Nid oedd raid i Mr. Gladstone, mewn araeth, grynhoi a thalfyru, fel y gofynid i larll Spencer wneyd mewn cylch llythyr o'r fath. Y mae egwyddor- ion y naill a'r llall yr un, ac ychwaneg na hyny, y mae eu cymhwysiad o'r egwyddorion at waith ymarferol mewn cydgord per/faith. Mae y gynghanedd hon yn argoeli'n dda am ddyfodol y blaid a dyfodol gwleidyddol y \ad. D;dd lau bu Syr H. Campbell Bannerman yn anerch cyfarfod mawr yn High Wycombe, yn swydd Buckingham. Dan deyrnasiad Toriaeth y mae y Sir hon er's amser maith, ond mae y Rhydd- frydwyr yn awr wedi deffro, ac yn gwneyd gwaith mawr yn yr etholaethau. Beirniadaeth ar wlad- weiniaeth y dydd oedd baich yr araeth, ond yr oedd y rhan roed i gyfeirto at waith y Rhydd- frydwyr yn hollol unol a'r datganiadau a nodwyd uchod. CEIR engraifft arbenig o'r anhawsder greir gan y Ddeddf Addysg yn Barry y dyddiau hyn. Yno c BRWVDR ADDYSG YN BARRY. y mae y Pwyllgor Addysg I mewn brwydr a rheolwyr yr unig ysgol enwadol yn y lie. Ysgol Babyddol yw yr ysgol hon, ac y mae holl nerth yr offeiriad- aeth Babaidd yno yn cael ei ro'i ar waith i orclifyga, y Pwyllgor. Yn ol y polisi cenecft- aethol ad-drefnodd y Pwyllgor gyflogau yr athrawon er eu dwyn o fewn cylch 'grants' y Llywodraeth, heb ddefnyddio dim o'r trethi. Yr oedd y Pwyllgor, cyn cymeryd y cwrs hwn, wedi cynyg ardreth am yr ysgol, gan adael yr adeilad at wasanaeth y Pabyddion ar oriau eraill, a rhoddi iddynt gyfleusdra i gyfranu addysg gref- yddol ar eu traul eu hunain. Ond gwrthodwyd hyn. Hawlia'r Pabyddion a'r Eglwyswyr, y rheolaeth enwadol ac arian y cyhoedd. Felly y mynai Pabyddion Barry gadw'r hawl i benodi'r athrawon a gorfodi'r trethdalwyr i dalu eu cyfiogau Arweiniodd hyn i'r sefyllfa a'r an- hawsder presenol. Ar waith y Pwyllgor yn ad- drefnu'r cyfiogau, ymddiswyddodd yr is-athrawon oil, ac wedi iddynt wrthod lleoedd yn ysgoliori jr Cyngor, hysbysebwyd am rai i lenwi eu lie yn yr ysgol Babaidd. Ond yn y cyfwng hwn ail- benodwyd hwy oil, am yr hen gyflogau, gan y rheolwyr Pabyddol. Yn awr, wynebir ar gyfnod pwysig. Mae'n glir fod y Pwyllgor Addysg wedi cadw o fewn teifynau'r Ddeddf, ond beth fydd canlyniad eu gwrthodiad i gydnabod y penodiad hwn ? A rydd y Llywodraeth ei Deddf orthrech mewn gweithrediad ? Edrychir yn ddyfal am y canlyniad yn yr achos hwn, a gall yr ymleddir yn Barry un o frwydrau mawr addysg Cymru. — +. GELLIR disgwyl adroddiad y Ddirprwyaeth ryng- wladwriaethol ar ymosodiad Llynges y Baltic ar DIRPRWYAETH PARIS. y pysgod-longau fyn mor y Gogledd yn ystod yr wythnos nesaf. Ddydd Llun cafwyd symiad i lyny o'r achos o'r ddeutu gan gynrychiolwyr Prydain a Rwsia,- Mr. O'Beirne a M. Nekludoff. Dadleuai yr olaf, o du Rwsia, fod yr ymosodiad i'w gyfreithloni, ar gyfrif presenoldeb llestri tramor dinystriol ar y noson dan sylw. Ar yr un pryd, dywedai fod Llywodraeth Rwsia yn gofidio i unrhyw niwed ddigwydd i bersonau diniwed, ac yn barod i wneyd ad-daliad yn unol a dyfarniad bwrdd cyflafareddiad yr Hague. Yr oedd tir llawer 0 cadarnach dan draed y dadleuydd Prydeinig, yr hwn a safai yn gryf dros anghyfreithlondeb yr ymosodiad. Dadleuai nad oedd unrhyw lestri dinystriol yn bresenol nad oedd dim i gyfiawn- hau gwaith y Rwsiaid yn tanio o gwbl nad oedd rheolaeth briodol ar y saethu; y dylasai y Rwsiaid gynorthwyo y llestri niweidiwyd yn eu cyfyngder, ac yn olaf, nad oedd y pysgotwyr iw beio o gwbl ynglyn a'r amgylchiad trychinebus. HYSBYSIR ar sail dda fod yr ymdrechion i ffael rhodd gan y Llywodraeth er sefydlu a chynal AMGUEDDFA I GYMRU. amgueddta a llyfrgell genedl- aethol wedi eu coroni a llwydd- iant. Disgwylid am yr hysbys- ;1 --I- I- l" i3d er s tro, gan fod y Can-ghell- ydd wedi datgan ei gydymdeimlad a'r amcan ac wedi addaw rhoddi yr ystyriaeth fwyaf ffafriol i'r cais pan ymwelodd y ddirprwyaeth ag ef y llynedd. Nid yw swm y rhodd wedi ei bender- fynu eto, ond y mae Arglwydd Balfour o Bur- leigh, Iarll Jersey, a'r Barnwr Cozens Hardy wedi eu penodi yn Bwyllgor o'r Cyfrin Gyngor i ystyried lie y ddau sefydliad, y draul o'u codi a'u cynal, y symiau elhr ddisgwyl mewn cyfraniadau lleol, a chyfansoddiad a Ilywodraethiad y sefydl- iadau Yiiglyn a phenderfynu He yr amgueddfa ar llyirgell, daw cwestiwn y cyfraniadau Ileol mewn tir ac arian i chwareu rhan bwysig, a diau y bydd i r lleoedd sy'n awyddus am yr anrhyd- edd ro'i eu holl egnion ar waith i'w sicrhau. — 4 YR wythnos ddiweddaf daeth blwyddyn gyntaf y rhyfel yn y dwyrain i ben, ac er y dechreuai'r ail Y RHYFEL flwyddyn gyda myrdd o sibryd- ion am heddwch a therfvniad. .otnwil nad yw y rhagolygon am hyny yn obeithiol. Dywed Viscount Hayashi cynrychiolydd Japan yn y wlad hon, nad oes unrhyw sal i'r. sibrydion, ac er fod Japan yn barod i ymheddychu ar ei thelerau ei hun, eto arwydda pobpeth y lhaid myned ymlaen gyda'r rhyfel. Wedi ei orchfygiad yn mrwydr Hunho hysbysir fod General Gripenberg yn wael, ac yn aros yn Irkutsk. Bernir yn St. Petersburg y cymerir mantais ar y cyfle i anfon Bezsbrazoff ffafryn y Czar, i Manchuria, yr hyn all olygu di- swyJdiad Kuropatkin. Y dyddiau diweddaf dinystriodd cwmni o feirchfilwyr Japan ddarn o'r reilffordd rhwng Mukden a Harbin, ond nid oedd y nnved yn fawr, a buan y llwyddwyd i adfer y cymundeb. lvIeddaKuropatkin yn agos i haner miliwn o wyr at ei wasanaeth, ac y mae tua z8o,ooo o honynt yn y ffrynt,