Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
3 erthygl ar y dudalen hon
Rhaio RyfedfcSodau y Diwygiad…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Rhaio RyfedfcSodau y Diwygiad yn y GoffSeddm GAN DR. PHILLIPS, TYLOliSTOWN. II. Rhvfeddodau y Cyfarfodydd Diwygiadol cymysg y Gogledd. Cyfarfodydd y chwiorydd yn unig fu dan sylw genym yr wythnos ddiweddaf; ac fel y dangoswyd, rha.i rhyfeddc I yw y rhai hyn. Wedi ysgrifenu yr wythnos ddiweddaf, bum mewn tri eraill o honynt. Y nodwedd ryfedd yn y tri yma, sef rhai Conwy, Glanconwy, a Llandudno Junction, oedd wylo a distawrwydd llethol. Ychydig dorodd allan i v/eddio, oblegid fod dwysder y teimladau yn ormod i ganiatau ffurfiad geiriau a brawddegau. Wylo ac ocheneidio yn brudd a gwasgfa deimladol oedd yn teyrnasu yn y cyfarfodydd hyn. 1 Gwaeddodd un wraig yn. Nglan Conway" Canwcn chwiorydd," a chychwynodd don ei hun; ond gormod oedd dyfn- der y teimlad i allu myned drwyddi. Wedi gorphen yx odfa yn Llandudno Junction, daeth gwraig ataf dan. wylo, a dywedodd 0, na chawn gynyg ar fagu fy mhlant unwaith eto, i gael rhoddi gwell esiampl iddynt," yna torodd i wylo nes methu dweyd gair yn mhellach. Tri chyfarfod mawr eu dwyfoldeb oedd y rhai hyn er eu distawrwydd. Gwnant argraff ddofn, a bydd eu canlyniadau yn fawrion. Ond am ryfeddodau y cyfarfodydd cymysg y golygaf ddweyd gair yr wythnos hon. Dechreuwn yn Mhwllheli fel g/da chyfarfodydd y chwiorydd yr wythnos ddi- Y cyfarfod mawr y cododd y llanw ysbryd- ol ,i'w fan uchaf yw yr unig un y sylwn arno. Nos lau, Ionawr 12, oedd hyn. Codai y llanw o nos i nos, ac amlwg oedd fod yr argae i dori. Wedi gor- ym.daith fawr drwy y dref, llanwyd capel Salem (.\T'.C.)", a'r festri, hyd y dalient, a chyn hir torodd y tan allan yn y festri, nes cario pob peth o'i flaen. Cerddai rhai yn ol a blaen o'r capel i'r festri, a dechreuodd pethau ymgynhyrfu yn ofnadwy yn y capel., Rhaid fu i'r pregethwr dewi, ac aeth yn weddio drwyddi draw dros y capel. Anmhosibl dar- lunio yr olygfa ryfedd, er fy mod yn y pulpud yn syllu arni. Diau fod 2,000 yn y capel; oblegid nid oesfail heb ei lenwi hyd yn nod y ffenestri. Un, berw mawr yw y dorf yn awr,—-gweddio, canu, can- mol, a gorfoleddu sydd ar bob tu. Wedi cael ychydig ddistawrwydd, ac i'r dorf ymdawelu. aeth- uni i'r' festri, a dyma un o'r golygfeydd rhyfeddaf a welais yn ystod y diwygiad. Oddigerth tua 8 i 12 o chwiorydd sydd ar eu gliniau, y mae pawb ar eu traed, ac yn haner dawnsio gan orfoledd ysbrydol. Saif amryw ar eu traeds ar sills y ffenestri a'u dwylaw i fyny; cyfyd rhai eu cadachau poced i fyny gan eu chwifio, a gwaeddi Gogoniant a Diolch Iddo try rhai eu gwynebau at furiau y festri gan weddio yn'ddidor; chwardda eraill gan ddwyfol lawenydd. Yr oedd y lie o'i gyffelybu fel pe buasai 1,000 o adar wedi cydgyfarfod, a phob un a'i swn ei hun gariddo. Yr oedd cael cyfleusdra i ddweyd gair yn anmhosibl, fel ag i neb i'w deall. Ni feddyliai neb yma am ddeall iaith lefaredig eu gilydd; ond yr oedd yno bawb yn deall iaith calonau eu gilydd. Hwh yw y peth pwysig mewn diwygiad, ac nid y llall. Siarad gormod a'n deall y byddwn a'n gilydd, a rhy fach a'n calonau. Calonau yn siarad wrth galonau oedd yr oil yma. Mor llwyr yr oedd y dorf wedi anghofio eu hunain, fel y clywais fod un yn prysur dynu ei esgidiau ocldiar ei draed dan ddylan- wad y syniad o sancteiddrwydd y lie yr oedd ynddo a bod un arall mewn rhyw lesmair dwyfol yn dech- reu diosg ei ddillad oddiam dano. Hawdd iawn credu hyn, oblegid llwyr anghof y bobl o honynt eu hunain. Pan oedd y cyffro mawr hwn yn myned yn ei flaen, rhedodd Mrs. Jones, gwraig cyn-faer Pwllheli, i godi ei dau fachgen bach o'r gwely i gael golwg ar Ddiwygiad dechreu 1905 yn ei ogon- iant; gwisgodd hwynt ar frys, a dygodd hwynt i'r capel. 0, ddwyfol weithred! YI" oedd angylion gororau y gwawl yn canu nes synu y nefoedd wrth •weled y fam anwyl yn gwneyd y fath weithred a Iesu Grist yn cofio am ei fam yn ei ddwyn ef i Jeru- salem pan yn 12eg oed i weled cymanfa fawr y genedl ar Wyl y Pasg. Gwelai y Ceidwad mawr fod dyfodol y genedl yn ddiogel cyhyd ag y caiff gadw mamau fel yma. Llawenychai yn yr Ysbryd ar ei orsedd dragywyddol wrth feddwl fod mamau yn datguddio ei faAvrion fwriadau i'w plant ar fyn- yddau, yn nyffrynoedd, a threfydd Cymru. Wedi cael' ychydig dawelwch yny festri oedd yn awr wedi ei gorlenwi gan bobl o'r caDel, gwaeddwyd am or- ymdaith drwy y dref, er ei bod yn 10.30 y nos. Yn y fan wele 2,500 ar yr heol yn barod i'r ymgyrch. 0 fiaen y capel siaradodd a gweddiodd y Parch. S. Evans, B.A., yn'fyr cyn cychwyn, a ffwrdd a'r dorf drwy y dref dan ganu "Marchog, lesu, yn llwyddianus." Un'o'r pethau mwyaf rhyfeddol oedd clywed y bass wrth ganu yr emyn yma ar y don Ebenezer. Mor nerthol oedd y canu, nes y crynai gwydr y ffenestri a llechau ysgeifn ar fargod rhai o'r tai gan y symud- iadau cryfion a wnai yn yr awyr. Dychrynai an- nuwiolion yn eu gwelyau wrth wrandaw ar y canu, a chyfaddefai rhai dranoeth eu bod wedi myned allan trwy ddrws y cefn rhag i'r diwygwyr ddyfod i'w tai. Bu y canu yma yn unig,- yn foddion i yru saethau argyhoeddiadau i galonau amryw. Ar -ol myned drwy y dref, dychwelwyd i'r capel, a gorlanwyd ef mewn ychydig fynudau. Gwelwyd ar unwaith fod y lie ynjlawn. ,taji ysbrydol, a dyma ail adroddiad or cyfarfod cyntaf am droa awr o amser. Gweddir a gorfoleddir drwy y capel. Draw wrth y drws wele Mrs. Griffiths y factory, gwraig wylaidd a boneddig- aidd iawn, yn gweddio gyda'r fath nerth nes y clywir hi drwy yr holl adeilad eang; a lliaws ereill o wragedd a merched nad wyf yn gwybod eu henwau yn ei dilyn. Adnabyddwn wrth ei hym- ddangosiad eu bod yn rhai o'r dosbarth goreu feddai y dref. Y mae pob swildod ac ofn wedi cilio, a phawb yn arilwys- eu calonau 9 flaen Duw fel plant ar yr aelwyd. Safai un yn y set fawr, a gweddiai yn gyson, gan gau ei ddau ddwrn fel pe yn ymladd a'r diafol. Bu wrtbi o l'eiaf am haner awr. Ar ganol y llawr gwelaf gadach coch i fyny gan un o hen batriarchiaid '59, ac yn ei chwifio a gwaeddi Ar ei ben y byddo y goron," ac o'i flaen deil hen chwaer ati am lawn ugain munyd i ganmol yn ddi- dor. Yn agos i i o'r gloch, ceisiwyd cael yr odfa i ben, a llwydclwyd trwy fawr anhawsder. Wedi myned allan, can wyd drwy y dref drachefn gan y bobl ieuainc. Yn y cyfarfod hwn yr oedd llond cerbyd o Rydyclafdy, y rhai a gyrhaeddasant y pentref am tua 3 o'r gloch y bore. Yn ymyl y capel, gwnaethant i'r gyrwr sefyll; ac aethant oil i lawr i gynal cyfarfod gwedcli yn ymyl y gareg y pregeth- odd Howell Harris arni ar ei 37MWeliacl cyntaf a Lleyn. Yr adeg hon yr oedd Harris dan ei glwyfau oblegid erleaigaeth, a phregethodd ar gareg yn ymyl yr eglwys. Y mae Methodistiaid Rhydyclafdy wedi danger sel ardderchog, drwy fynu y gareg hon wedi ei symud, a'i gosod yn ofalus ar fan amlwg o flaen eu capel, ac wedi gosod colofn o feini dani, ac ar- graff yn dangos mai arni hi y pregethodd y seraff o Drefecca y tro cyntaf y daeth i Leyn. Rhof yr arjgraff ar ddechreu yr ysgrif nesaf. Dyna beth bendigedig oedd gweled bechgyn a merched ieuainc Rhydyclafdy ar eu gliniau am dri o'r gloch y bore o gwmpas y gareg hon yr edrychir arni fel y peth mwyaf cysegredig gan yr eglwys. Cafwyd hwyl yn y cyfarfod hwn a dorodd yn orfoledd mawr. Boreu dranoeth, am 10, gwelaf y rhai hyn bron oil yn Llanbedrog, a Beren, awdwr y penillion anfarwol, a eilw ef wrth yr enw Hardd Rosyn Saron,' gyda hwy. Aeth y cyfarfod hwn ar dan yn y fan; oblegid yr oedd pobl Rhydyclafdy a Phwllheli heb golli Ysbryd y noson gynt. Yna clywais weddiau rhyfeddol; ac nid anghofiaf un bachgen yn gwaeddi, Diolch i Ti, Arglwydd, am fy achub yn fy llawn nerth, er mwyn i mi allu gwneyd rhywbeth drosot." Cydiodd y gwres mawr oedd yn y bobl hyn yn y cyfarfod, ac unodd pobl Llanbedrog gyda hwy, fel y cafwyd bore bendigedig, ac amryw yn rhoddi eu hunain i Grist. Am 2, gwelwn yr un bobl eto yn gwneyd am Rydbach, lie yr aeth y gynulleidfa yn goelcerth o dan, a chwech yn rhoddi eu hunain i'r Iesu ar y diwedd. Dychwelodd pobl Rhydyclafdy i'w cartref y rhan fwyaf erbyn cyfarfod y n'os, a bu yno le ofnadwy. Yr oedd dwy ferch Bereh wedi llewygu yn ngwres ofnadwy cyfarfod Llanbedrog, yn y bore. Wedi dadebru, cahodd un o honynt yn swynol iawn. Dywedent wrth eu tad yn y ty capel, Er ein bod wedi canu llawer ar Hardd Rosyn Saron,' ni welsom ef felly hyd heddyw. 0! mae o yn hardd." Canai un o honynt yr 'harmonium' y noson hon yn Rhydyclafdy; ac yn sydyn dacw hi ar ei gliniau i weddio; ac yn y fan wele ei chwaer yn y pen arall i'r capel yn ei dilyn. Fel fflachiad mellten, dyma ryw ddylanwad anorchfygol yn treiddio drwy y capel. Beth sydd nesaf? Un dwndwr mawr drwy y capel, a Beren wedi colli ei hun yn gwaeddi: Arglwydd mawr, yr ydym wedi pryderu llawer am y bobl ieuainc yma; bellach dyma hwy yn dy law Di, a rhyngoch Di a hwy." Torodd y chwiorydd allan o'r bron i weddio, gor- foleddu, a chanu, a bu lie rhyfedd yno. Cafwyd cyfarfod lliosog iawn yn Pentre Uchaf yr un adeg a'r cyfarfod yma yn Rhydyclafdy, ac arhosodd am- ryw yn y selat; ond y peth mwyaf torcalonus am hwn yw, fod yno ddyn ieuanc yn gwrandaw yn ei ddagrau, yr hwn hyrddiwyd i dragywyddoldeb cyn canol dydd dranoeth, trwy i'r ceffyl redeg i ffwrdd arno. Da oedd iddo ei fod yn fachgen duwiol. Byddaf yn traethu ar gyfarfodydd rhyfedd Ffestin- iog, a manau eraill, yr wythnos nesaf.
DINBYCH.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
DINBYCH. ODDIWRTH Y PARCH. EVAN JONES. Pe dywedasid wrthym, rhyw dri neu be^lwar mis yn ol, y buasai y fath gyfnewidiad wedi cymeryd lie yn hanes crefydd yn ein gwlad, tybied yf ydyfh mai anmhosibl fuasai fenym gredu y fath beth, ond erbyn hyn rhaid credu. Mae y tyfnewidlad yn ämiwg, yn rhy amlwg i neb allu ei wadu. Mae wyneb. y wlad, mewn ystyr foesol a chrefyddol, wedi myned drwy y cyfncwidiad mwyaf. Mae crefydd yn prysur gael ei lie, a'r byd yhtau hefyd yn prysur gael ei Ie, y mae yn myned yh ail bethyh lie bod yn gyritaf, os nad hefyd, i lawer, yn cael yr holl Ie. A cham a'r byd yn ogystal ag a chrefydd, ydyw rhoddi iddo y lIe nad oes ganddo hawl iddo. Da genym allu eich hysbysu fod y newyddion o'r dref hon, a'r cylchoedd, erbyn hyn yn bur debyg i'r hyn geir yn lied gyffredinol trwy y wlad. Mae y gawod, y buom yn hir ofyn a disgwyl am dani, bellach wedi dechreu disgyn, ac yn parhau i wneuthur hyny. A'r fath gyfnewidiad! yr oeddym, er's rhai wyth- nosau bellach, yn cael "rhai defnynau i lawr," ond md oeddym yn gallu ymdawelu ar hyny; a phar- haem yn gytun, fel gwahanol enwadau ac eglwysi,. i ofyn ac hefyd i ddisgwyl am amlygiadau cryfach a diamheuol o bresenoldeb Ysbryd Duw gyda ni; ac nid ofer fu ein disgwyliad. Hyfryd -oedd gweled y naill wythnos. ar 01 y Hall, arwyddiono beth mwy yn agoshau, y teimladau yn myned yn ddwysach, a r gweddiau yn myned yn fwy gafaelgar a thaerach-Y cyfarfodydd gweddiau yn myned yn arnlach, a'r nifer ag oedd yn eu mynychu yn lliosogi. Ac ni throdd yr Arglwydd weddiau ei bobloddi- wrtiio na'i drugaredd ef oddiwrthym ninau. Yr wythnos ddiweddaf y daeth y gawod yn ei grymus- der; ymwelwyd a'n tref gan y Parch. Joseph Ten- kins, Cemewydd, a'r ddwy efengyles Miss Davies a Miss Lvans. Buont gyda ni am bedwar diwrnod, a chredwn y cofir byth am eu hj'mweliad, gan y rh^i a gawsant y fraint o fod yn bresenol yn y cyfarfod- ydd. Y bobl ieuainc. sydd wedi profi ddwysaf o effeithiau yr ymweliad. Yr ydym yn gweled yn eu hanes gyfiawniad llythyrenol o Es. xliv. 3 c. Yr oedd yma le rhyfedd HOS Sadwrn a'r Sul diweddaf \¡- ac yn arbenig felly y trydydd cyfarfod gweddi flO Sadwrn. Wedi cael un cyfarfod gweddi, o salt hyd tua naw o'r gloch, aed allan yn orymdaith trwy ranau o'r dref, yna cafwyd cyfarfod gweddi wrth Y Groes, ar ganol y dref; yna aed i'r Capel Mawr Y ol, tua deg o'r gloch, a clij'farfod rhyfedd ydoed liwnw parhaodd hyd yn agos i haner nos, ac ar" hosodd dau ar bymtheg ar ol. Rhyfeddach na hyn drachefn oecld cyfarfod gweddi y bobl ieuainc, & ol yr oedfa bore Sabboth, parhaodd hyd yn agos ir adeg i ddechreu yr Ysgol. Yr oedd y dylanwadau a deimlid yn y cyfarfod hwn yn ddwysion anghyn- redin, Ac O! mot. werthfawr ydyw hyn i'n poh ieuainc, cael sicrwydd yn eu profiad personol eu hunain 0 fod Duw a byd Ysbrydol yn bod. DyIll "Christian evidences" nad oes model eu troi draw) i "Crist ynoch chwi, gobaith y gogoniant." Ma. y nifer sydd wedi aros ar ol yn ngwahanoi eglwy3^ y dref, erbyn hyn, yn ug.einiau lawer. Arhosodd tua haner cant y Sabboth diweddaf yn unig, a n gweddi yw, Cerdd yn mlaen, nefol dan, cymer yma feddiant glân," Yr oedd yr oes a welodd beth- au mawrion yn 1859-60 yn prysur gael eu casglu at eu tadau, ond erbyn hyn, dyma oes arall yn codi j yn eu lie. Mae to arall o weithwyr yn cael eu creu t yn y dyddiau hyn, a chredwn y byddant yn oes^ 0 ddynion ac o ferched iach a chryfion a defnyddiol iawn gydag achos yr Arglwydd am flynyddoedd lawer eto i ddyfod. Mae "y gweithredoedd mwy yn cael eu cyflawni yn amlwg yn y dyddiau hyn, creadigaethau newyddion a'r rhai hyny yn rhai ySi J brydol—gwyrthiau ysbrydol yn cael eu cyflawni-" j deillion ysbrydol yn cael eu golwg, mudion ysbryd- j ol yn llefaru ac yn moli Duw am Ei ryfedd gariad Ef," cloffion ysbrydol yn rhodio, ie, ac yn rhedeg yn llwybrau ei orchymynion Ef. Mae arferioti. pechadurus ac amheus yr oes yn cael eu gadael- y maent yn cael eu gweled yn yr hyn oeddynt, aC I yn cael eu casau,—cywilyddir o: honynt. Mae Y J meddwl am danynt, erbyn hyn, i lawer yn gasbeth. Y fath gyfnewidiad! Nid rhyfedd oedd y gofynia" ar ddydd y Pentecost cyntaf, "Beth yw hynP" vr Dedd mor newydd, mor ddieithr, ac mor rhyfedcl Ac felly, mewn rhyw ystyr, y mae hwn i ninaU. Mae eglwys Dduw yn cael achos i fod yn llawen iawn a diolchgai". nil''
Y DlWYGtAD YN CESAREA, ARFDN,
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Y DlWYGtAD YN CESAREA, ARFDN, ODDIWETH Y PARCH. J, PRITCHARD, B.A., B.D. Nos Wener, Chwef. 17, gwelwyd golygfa a gofir yn hir gan y lliaws mawr a ddaeth ynghyd i'r capel uchod. Noswaith anghyffredin oedd hon yn hanes yr eglwys, ac yn hanes yr ardal. Ond cyn ceisio darlunio gwaith y cyfarfod a gynhaliwyd, priodol ydyw rhoddi braslinelliad o weithrediadau Ysbryd Duw yn y lie yn ystod yr v/ythnosau diweddaf. Torodd y Diwygiad allan yn Cesarea nos Ferchef, Rhag. 21, 1904, yn nghyfarfod gweddi y bobl ieuainc. Teimlwyd y dylanwadau yn. yr awydd angerddol i fyned i weddi a feddianodd y brodyr ieuainc.. V nos Tau canlynol ymwelodd yr Ysbryd eilwaith, ond mewn ystorm o ddagrauj ac yn nghallol Elwh gorfol- edd a ffioliant. Golygfa ryfedd oedd hon. Yn Ufl cvvr i'r capel yr oedd dyn tal a chryf yn gorfoleddu ei oreu; yn ei ymyl canai un arall a'i holl egni, ac; mewn anwybodaeth hollol fod ei wraig wrth ei ocht mewn llewyg. Rhedai y plant allan mewn braw S dychryn, tra yr ymguddiai un- bachgenyn o d¡1n fwrdd y set fawr. Er tawelu y rhai bychain, gwaeddodd un brawd Peidiwch a dychryn, mhlant i, Iesu Grist sydd yma." Mewn moment llonyddodd y plant, a daethant i'w lleoedd yn ol. Y fath swyo sydd yn yr enw Iesu Grist! Fel cynt, tawelodd. Y Meistr yr ystorm, ac o'r noswaith hono ymlaen bt1 tawelwch mawr. Rhoddodd yr ystorm le i gyfarfod- ydd dwyslOn, teimladwy a llethol, a phrif nodwedd- lon y cynulliadau oedd Canu calonog a gweddiau taer a gafaelgar. Erbyn dydd tau, Rhag. 29ain, yr oedd 21 wedi yiiiUno a'r eglwys. Ionawr y 5ed rhifent 60, a phar- haodd y rhif i godi wythnos ar ol wythnos. Ni chaf- wyd erioed well ac amlycach prawf o Dduw y11 gwrandaw gweddi. Cyn i'r gweddiau oeri, megi?' ar wefusau ei blant, yr dedd y Tad bendigedig, y11 eu hateb. Ymgodytiiai yf heti wedSiwyr am y fendith, fel Jacob gynt, ac o'r bron na allesid teiml0 preseholdeb yr angel.' Tystiolaeth llawer ydyW, n^a theimlwyd y nefoedd. erioed yn nes i'r ddaear. Yn ychwanegol at y llu mawr a drowyd a'u gwyn- ebau tua Seion, gwelodd Ysbryd Duw yn dda fell" dithio yr eglwys a gweddiwyr, newydd ac ieuainO yn feibion ac yn ferched. Parhant i gynyddu meWf sel a difrifoldeb, fel y gall yr eglwys yn-'awr edrych yn hyderus ar y dyfodol, gan gofio fod colofnatf newydd wedi eu codi i'w chynal. Nos Wener, y 17eg cyfisol, penderfynwyd cael seiat arbenig. i dderbyn yr aelodau oedd ar brawf. Yr oedd 78 wedi datgan eu dymuniad o roddi ell harfau i lawr, ac ymuno a byddin yr Iesu. Sicrha- wyd canol y llawr iddynt, a llanwyd yr ochrau aC ymylon y llofft gan yr hen filwyr, y rhai a ddaeth- ant ynghyd i fod yn lygad-dystion o'r total sur- render,' ac o'r ymrestriad o dan faner y Cadfridog newydd. Dechreuwyd y cyfarfod yn deimladwy gan un o'r blaenoriaid. Wedi gwrandaw adnodau y plant, a chyn dechreu ar waith mawr y cyfarfod, ymunodd yr holl gynulleidfa mewn gweddi ddistaW am ymgysegriad newydd i wasanaeth Duw. Yna. derbynivvyd yr ymgeiswyr gyda gair o groesaw a chyngor gan y gweinidog, a dilynwyd hyn gan ddat- ganiadau o lawen3rdd a geiriau o" galondid gan X blaenoriaid. Yn ystod y cyfarfod, hysbyswyd mat nifer yr elwys yn adeg Diwygiad '59 ydoedd 32. Ychwanegodd y Diwygiad hwnw 5° atynt: ac yl1 ystod y chwe' blynedd y bu o dan ofal y Parch. lz* Dewi Williams, B.A., cynyddodd tua 56. Fe ddyhd dweyd y cafwyd cyfarfod parotoawl gyda'r dychwel- edigion nos Lun, pryd y rhoddwyd adnod, penil1) neu air o brofiad gan bob un bron yn ddieithriad.