Y Goleuad

»Ir, Raif iIawn> o aelodau a dieuhriaid, y codai °ur ddydd Mercher i gyfhvyno ei gynlluu T°^yNVGLU dADL. I gario trwodd yr Amcan- gyfrifion. Yr oedd ilafur mawr wedi bod i dj nu allan y pen- i^RanvP v • dcrf>'niad'ac >'r oedd yn rhy Vnv H rntw7einidog i'w ddarlien, ondgwnaed "Oedd u°Si° gai? ^r' Winston Churchill, yr hwn Ofer di11 ° arwein\vyr y gwrthwynebiad. faled s^wyl deall gwir ystyr y cynygiad gvvyneb ^elw ^'n araeth Mr. Balfour. Erioed nis °%n»o] 0 *"e'str ar y gelfyddyd ddar- J ,° ^aentio a gwvvngalchu polisi pwdr a 0 i ben e 1 • ^aid oedd dwyn y gwaith arianol ac nid n d'wedd Mawrth, neu torid y gyfraith, Cyfrjf 0edd y cynllun hwn i rvvystro dadl ar y Ww»r Tyn 1dim Ilai na moddion esmwyth i Oedj v ar lwybrau uniondeb a deddf! Nid tain a araeth ond cyfres o bwyntian cyvv- gyfr,rWr y Gymdeithas ddadleuol, a'r oil yn Uvver &ff-y &welai Pawb trwyddynt. Gofynwyd Wyd J'n ystod yr araeth paham yr oed- yj'^jtJ^-F ^enedd mor hir, gan y gvvyddid fod ^6\vn 1 w*hi° drwodd erbynyr adega nodid. 0 1 ^yn> gwnaet;h Mr. Balfour un o'r gy^ij j^dau mwyaf eithafol o'r oil mewn di- ^y?id ra* Honai fod prinder y mesurau i'r avvy ,rn^aen gan y Llywodraeth i'w briodoli ^can am digon o amser i drafod yr ysgub ^'W^on. Mewn araeth finiog a nerthol, °eidd ^-r' ^sclu^^ yr holl gau-resymau hyn yr 0ji r Pnfweinidog, a dangosodd nad oedd Ss^d ystryw i ddiogelu'r Llywodraeth rhag Oftvijj Oedwyd galvv'r Senedd ynghyd gan yr ddeuai'r Toriaid i fyny i bleidleisio, a railiadr ^rw^'r cynllun newydd i gael yr holl ym- Sf Pw)7sig ar adeg adnabyddus a chyfleus ^^ydd i'r Rhyddfrydwyr gipio cyfle i'w y Cynygiai ohiriad y Ty, ond cafodd iatlt M°draeth fwyafrif o 60. Yna daeth gwell- r" Redmond, yn cynyg gadael allan yr oil cyntaf, ac yn rhoi yn eu lie eiriau yn 5'i y5Wr^odiad y Ty gefnogi unrhyvv ymyr- trwy gyfyngu ar y drafodaeth ar y e^fa.Vad- Dwy araeth fawr y ddadl oedd ar- ?e0rg ^r' Winston Churchill a Mr. Lloyd • BalVaC ar derfyn araeth y Cymro, cynygiodd ^frif *°Ur y Cloadur, a llvvyddodd i gael mwy- a chollwyd gwelliant Mr. Redmond °ri9-u 0 fwyaf"f- noswaith ddilynol, wedi &el 0 frwydro, llwyddodd y Rhyddfrydwyr i ? Wy?Q Mr. Balfour ildio ar bwynt neu ddau > eitj{r'1§'rwydd diamheuol. Cytunai Mr. Balfour YIl 1I nOhY bleidlais gyntaf, gynwysa dâl y fyddin, ^botM rh°ddid adran seithfed, sef adran yr '^taf h 'r angenrheidiau. Boddlonai i'r adran W <W'°d ymlaen ar y 3ydd o Ebrill ar y £ tyyH riaeth fod y bleidlais yn yn myned trwy y IQS a'r Report Stage' yn ystod yr wyth- ———*——— a °ydd ddydd Mawrth yr oedd cynteddau §"ylchoedd Ty'r Cyffredin yn fyw gan V DDVFAIS OLAF. siDrydion am gam newydd, an- hygoel bron, o eiddo Mr Balfour. Lledaenid y newydd fod y Mb „ Llywodraeth yn myned i adael R),ddcyl'3,giad ar Ddiffyndollaeth a Masnach bleiAi a.§"Pred> gyda rhyddid 11awn i r aelodau y mynent- Y11 hwyr y dydd- ?&ol. y sibrydion trwy hysbysiad swydd, ^d j\j Awna hyn y ddadl a'r bleidlais ar gynyg- €riad llsWort^ heddyw (ddydd Mercher), yn 0 ddyddorol a phwysig. Beth yw °'yga hwn gymer y Prifweinidog ? A lrte a v\v ° &adw yn hwy mewn swydd, ai ft'd v"n yn.^rwydd fod y diwedd yn ymyl ? IlaU y.rt]iae ^r- Balfour wedi ystumio ei ff^chfyo-1 bolisi bob ffordd er ceisio osgoi ei f a dy^chweliad. Ymddengys erbyn ad|eu0° °^ni wynebu y cyfnod nesaf o datg-a ^kyg' a'r «nig obaith a wel yn awr ^Soltyo- nT ,nad yw'r cwestiwn o un pwys yn i^^ygion pyw°draeth, fel os y cerir rhai o'r vly yn .yddfasnachol drwodd, na bydd Ceisin fr^^U CwymP y Llywodraeth. Ond er egwyddor K°gelu .e^ ^1UD' n^s ga^ y cwrs di- A*raeth vn ^a^ na P^ir°fi'n ddinystr i'r Llyw- l) ChamK iW^r neu yn hwyrach. Beth ddywed S3Wt a'i blaid ar hyn ? Cyme'Mr. ^yr»hyrfu ivTaWp/ ffordd fwyaf uniongyrchol i s Ha byddV "amberlain i wrthryfel, a rhyfedd j yn ei hni^ llywodraeth wedi ymranu yn ei 1 ^^chwei VY! f11! an°beithiol, a'r holl adeilad yn yn hvn ^rion -Vr llawr- Caiff 7 wlad> y ddadleniad mwy effeithiol nag o'r blaen ar wir gymeriad y Llywodraeth bwdr sy'n gwrthod cilio o'r ffordd, a gwneir rhagolygon y b!a;d yn anobeithiol i'r eithaf. Y mae Llyw- odraeth fyn osgoi wynebu prif gwestiwn y dydd, a clnvestiwn mawr yr etholiad cyfTredinol nesaf, yn wrthddrych dirmyg llwyraf etholwyr y wlad. « NID ymddengys i'r ymdrech fawr, fuddugol- o iaethus, o gylch Mukden, arafu nemawr ar Y I RflYFEL. wenhrediadau y Japan laid. Ym- deithiant gydag egni a chyflymder mawr yn nghyfeiriad y gogledd, a gwthiant y Rwsiaid o'u blaenau yn ddiorphwys. Cyn diwedd yr wythnos, cyrliaeddodd y newydd eu bod wedi gyru y Rwsiaid allan o Tieling, ac wedi meddianu'r gadarnle olaf i'r de o Harbin. Araf y daw y manylion am frwydr Mukden, a chymysglyd yw'r adroddiadau am ysgarmesoedd dilynol ar )r ymdaith tua'r gogledd. Yn ol ad- roddiad Kuropatkin ganol yr wythnos, trechwyd byddin o'r Japaniaid wnaethant ymosodiad ar ei adran ganolog ar y Fan-ho, rhyw ddeng milldir i'r de o Teiling. Dywedai fod y gelyn wedi eu gyru yn ol, gan adael mil o'u liaddedigion ar y maes. Nid yw'r Japaniaid yn son am hyn, ac yn ngoleuni'r adroddiadau diweddarach sy'n dangos fod v Rwsiaid ar encil i'r gogledd o Tieling, ymddengys fod Kuropatkin wedi rhoi gormod o bwys ar un o'r ysgarmesoedd cyntaf yn nhueddau Tieling. Kuroki, gyda'i wyr, sydd yn arwain yr erlidwyr. Ei luoedd ef gymerasant Tieling, wedi teithio 80 milldir mewn naw diwrnod, ac yn ddilynol daethant i Kaiyuen, gan glirio y gelyn o'u blaen. Nis gall y Rwsiaid yn awr ond syrthio yn ol ar Harbin, a diau y gwna Oyama bob ymdrech i feddianu'r orsaf bwysig hono. Yno deuir i diriogaeth Rwsia, ac i gysylltfan Vladivostock. Cymer wythnosau lawer cyn y cyrhaeddir yno, ond bydd yr hyn gymer le pan ddeuir i'r lie yn ffurfio rhan bwysig yn y rhyfel. --+- WEDI ei orchfygiad yn Mukden, naturiol oedd i gad-lywydd y Rwsiaid anfon ei ymddiswyddiad CWYMP KUROPATKIN. 1 r uzar; ond beth enilla r Ymerawdwr wrth dderbyn ei ymddiswyddiad ? Hyny a wnaed, yn bur ddiseremoni, yr hyn a brawl nad yw y llys yn bt. Petersburg wedi agor eu Ilygaid i'r sefyllfa. Dan yr am- gylchiadau, a chyda'r fyddin dan ei ofal, cydna- byddir yn gyfFredinol fod Kuropatkin wedi gwneyd yr oil ellid wneyd, a di.au pe cawsai law rydd y Hwyddasai, os nad i gyflawni mwy, eto, i arbed rhai agweddau arddarostyngiad ei luoedd a'i wlad. Treuliodd flwyddyn o'r fath fwyaf annioddefol, yn ddiau, i hlwr galluog a dewr,- yn cynwys cyfres o frwydrau nad oedd obaith iddo lwyddo ynddynt. Ni chredai yn y cynllun- iau o'r cychwyn derbyniodd ei orchymynion o St. Petersburg, ac er yn gwybod eu bod yn an- ymarferol ac anobeithiol, ufuddhaodd gyda theyrngarwch a ffyddlondeb. Llwyddodd i gadw trychineb llwyr draw yn y naill frwydr ar ol y llall, pan oedd pobpeth yn ei erbyn, ac yn Sha-ho enillodd fuddugoliaeth ranol, a dweyd y lleiaf. Ei olynydd yw y Cadfridog Linievitch, oedd yn arwain un o'r adranau dano. Cydna- byddir yntau yn arweinydd medrus, ond nid oes gwawr gobaith i Rwsia yn y cyfnewidiad hwn. Rhaid cyfnewid y fyddin drwyddi draw cyn y gellir gobeithio llwyddo yn erbyn lluoedd effeithiol Japan. » YN ei araeth o gadair Cymdeithas Ryddfrydol Epsom, yn Swydd Surrey, ddydd Sadwrn, ym- ARGLWYDD ROSEBERY. helaethodd Arglwydd Kosebery t) ar gwestiwn Ymreolaeth Iwer- ddon. Gwaith John Redmond yn beirniadu ei ddatganiad yn y ddinas yr wythnos flaenorol achlysurodd y sylw helaethach roddodd ei arglwyddiaeth i'r mater yn Esher. Ffyna cryn amrywiaeth barn ar waith Arglwydd Rosebery yn gwthio y cwestiwn i'r ffrynt ar hyn o bryd. Credwn y tybia efe ei fod yn gwneyd gwasanaeth pwysig i'r blaid Rydd- frydol, ac yn clirio'r awyr wrth wyntyllio'r pwnc. Yn Llundain, ei amcan oedd argyhoeddi y ddinas fod ei hymlyniad wrth Doriaeth yn ddyledus i gamargraff a chyfeiliornad. Nodai y pethau, yn ei farn ef, oedd yn cadw y Llun- deinydd yn elyn i'r blaid Ryddfrydol, ac ymysg bwganod Rhyddfrydiaeth, gwelai ddrychiolaeth Ymreolaeth Gwyddelig. Ceisiai argyhoeddi Sais Llundain nad oedd berygl i unrhyw Lyw- odraeth Ryddfrydol basio unrhyw fesur felly i'r Iwerddon heb wneyd y cwestiwn yn bwnc union. gyrchol etholiad-ac apel aty wlad yn gyffredinol. Yna gwnaeth ddatganiad cryf yn erbyn sefydlu dwy Lywodraeth annibynol yn nghalon yr Ymerodraeth. Ail-adroddiad o'r uchod, gydag ychwanegiadau, oedd ei ddatganiad ddydd Sadwrn. Yn awr, pan y mae cwestiwn ym- reolaeth ar y ffordd i'w setlo ei hun yn esmwyth, beth enillir wrth godi y pwnc mewn agwedd ddadleugar ? Gwyddom atebiad un dosbaith o Undebwyr sydd yn para'n ffyddlon i Fasnach Rydd, ac yn para 'ruu mor ffyddlon i'w gwrth- wynebiad i Ymreolaeth. Maent yn barod i gydweithredu, i ryw fesur, a'r Rhyddfrydwyr, os ytawelireumeddyliau ar gwestiwn Iwerddon. Ond onid yw y dosbarth hwn yn dawel eisoes ? Deallant fod Ymreolaeth heddyw yn gwisgo gwedd wahanol i'r hyn wnai pan gynygiodd Mr. Gladstone ei fesur i Iwerddon. Beth am y Mesur Tir estynwyd i'r Gwyddel gan y Toriaid, a beth am y dadleniadau wnaed yr wythnosau diweddafynglyn a helynt Syr Antony MacDonell? Ac erbyn hyn, mae llywodraeth leol, mewn ffurf ddidramgwydd, yn y golwg, nid i Iwerddon yn unig, ond i ranau eraill y deyrnas, a Chymru yn eu plith. Dymuna Arglwydd Rosebery a chyd- ddymunir ag ef gan Rvddfrydwyr pob rhan o'r wlad, am i'r blaid Ryddfrydol fod yn annibynol ar y Gwyddelod yn y Senedd nesaf. Ond ni raid myned o'r ffordd i adgyfodi hen gwerylon sydd wedi distewi. Gellir, wrth geisio annibyn- iaeth mewn un cvfeiriad, wneyd y blaid yn eiddil a dibynol mewn cyfeiriad aralI. STORI brudd, am ddifrod a dinystr, oedd i'w STORI brudd, am ddifrod a dinystr, oedd i'w hadrodd o'r morlanau, o ganol yr wythnos ddi- YSTORMYDD MAWRTH. weddat hyd ei therfyn. Nos Fawrth a boreu Mercher ym- welwyd a glanau'r deyrnas gan ruthr-wynt ysgubol a dinystriol. Mewn rhai manau caed ystorm o fellt a tharanau, ond lleol oedd hyny, tra yr oedd y corwynt yn rhuthro dros yr holl wlad, o'r de i'r gogledd. Ar ben tir deheuol yr Ynys, yn Nghernyw, llwyr ddrylliwyd y 'Khyber,' llestr o Liverpool, ac aeth 23 o'r dwylaw i ddyfrllyd fedd. Llwyddodd tri i gyraedd y lan, megis yn wyrthiol. Gwnaed cryn ddinystr ar longau ar lanau Cymru, a chafwyd gwaredigaethau rhyfeddol yn y de a'r gogledd, tra yr adroddir am golledion ar fywyd- au o'r Iwerddon a'r Alban. Gorlifwyd dyifryn y Dafwys, a bu amryw o leoedd mewn pryder ac enbydrwydd gan y llif-ddyfroedd. TRWY gael ei ddwyn gerbron y Ty ar adeg hynod o ffodus, a thrwy ymdrech egniol yr Undebau yn HAWLIAU UNDEBAU LLAFUR. .T' 1. y Wlao, iiwydaodd y Mesur i adsefydlu hawliau'r Ln- debau Llafur, y tuhwnt i'r disgwyliadau uchaf yn .1 1 11 i\ny r ^ynreoin yr wytnnos or Diaen. Amcan y mesur yw gosod yr Undebau ar yr un tir ag y deallid eu bod yn ol darpariadau deddf 1875, hyd y dyfarniad chwyldroadolyn achosy 'Taff Vale.' Mae dwy ffaith yn esbonio gwaith Ty lle'r eistedd mwyafrif cryf o Doriaid yn pasio ail-ddarlleniad mesur mor ffafriol i'r gweithiwr gyda 122 o fwyafrif, sef agosrwydd yr etholiad cyffredinol, a gwaith yr Undebau Llafur yn anfon at yr aelodau yn eu rhybuddio y gwylid eu pleidlais, ac y gwneid hi'n hysbys i'w hetholwyr. Llwyddwyd hefyd i anfon y mesur i Bwyllgor y Gyfraith, y ffordd fwyaf effeithiol i'w gael trwy'r Ty a'i wneyd yn ddeddf. NID oes derfyn ar y dadleniadau o'r pethau gwaradwyddus gymerodd le ynglyn a'r rhyfel yn GWASTRAFF GWARADWYDDUS. lN e Arrrig. iviae r hyligeir yn adroddiad yr archwiliwr cyffredinol ar dreuliau y rhyfel wedi cyffroi aelodau yn y ly, a chalodd iVJr. Arnold Yorster wythnos flin a chynhyrfns gan gwestiynau a chroes-hol- iadau. Noda'r archwiliwr liaws o bethau sy'mymddangos yn vaeth nag anfoddhaol, megis symiau aruthrol o arian na cheir dim i gadarnhau eu cywirdeb, anfoniad miliynau o gad-offer mewn stad ddiffygiol; ymborth oedd wedi Ilygru ymhell cyn yr amser hyd yr hwn y gwarentid ef i gadw; gwerthiant yn agos i filiwn a haner o bwysi o 'jam' i'r Llyw- odraeth, tra y caed nad oedd ond 12 owns ymhob un o'r llestri pwys Ar y dechreu yr oedd Mr. Arnold Forster yn swta a hunan- hyderus yn ei atebion, ond erbyn dechreu'r wythnos hon rhaid fu iddo newid ei don, a rhoddodd enwau'r cyflenwyr ac addewid am lwyr ymchwiliad,