Y Goleuad

i p»«h. Trr I nice Thr^ Navies, Clydach, Cwmtawe, a ysi Vn T1 as' Glais, yn cynal wythnos o a benH'dion a"y™ddyfri, o dan nawdd yr Eg- lthiol Gafwyd cyfarfodydd brwdfrydig

Y PARCH. THOMAS FOULKES ROBERTS. GAN Y PAnCH. D. LLOYD JONES, M.A. ViA marwolaeih y gweinidog ffyddlawn iichddj collodd y cylch yr oedd yn arfer ei wasanaethu wr cywir, gonest, a dihunangar, yr hwn a dreuliasai oddeutu deugain mlynedd yn y weinidogaeth. Bu am dymor maith yn gofalu am bedair o eglwysi, ac yr oedd pregethu ar y Sabbothau a dilyn cyfarfodydd yn ystod. yr wythnos mewn liifer mor fawr o eglwysi a'i- thai hyny araryw fiildiroedd oddiwrth eu gilydd, yn golygu ilawer o lafur. Yn y rhan ddiweddaf o'i oes ymsefydlodd yn Machynlleth, ac heblaw dilyn y eyfarfoclydd crefyddol yn y dref, ymwelai ag eg- lwysi gweiniaid yn y gymydogaeth, a rhoddai ei wasanaeth i rai, os nad i'r oil o honynt, yn ddi- draul. Gan nad oedd ganddynt yr un bugail i ofalu am danynt, gwerthfawrogid llafur Mr. Roberts yn fawr ganddynt. Yr oedd yn bregethwr cryf ac Ys- grythyrol, ac nid oedd byth yn dwyn i mewn i'w weinidogaeth §yniadau newyddion ac amheus, otid sylfaenai ei holl bregethau ar greigiau cedyrn yr Ysgrythyrau. Gofalai am hau ymadroddion a chyd- mariaethau Ysgrythyrol yn ei ymdriniaeth a phob pwnc, ac ni chymerai sylw o ddamcaniaethau a beirniadaethau dynion dysgedig sydd yn ceisio llusgo syniadau amheus i fewn i ddiiwinyddiaeth a beirniadaeth Ysgrythyrol yn y dyddiau hyn. Yr oedd Mr. Roberts yn pregethu fel pe buasai yn arfer ymborthi ar fwyd cryf hen esbonwyr o'r un dosbarth a Matthew Henry o Scott, ac ni chlywid byth ganddo yr un syniad a thuedd ynddo i ansefydlogi medd- o yliau ei wrandawyr, ond yr oedd bob amser yn Ys- grythyrol a sylweddol. Ni arferai ddibynu ar ei ddawn a'i deimlad am lwyddiant ei weinidogaeth, ond gofalai am ddarparu pregeth, gan gymeryd yn ganiataol fod hyny yn hanfodol angenrheidiol. Pa un bynag a lwyddai i gynyrchu meddylgarwch a theimlad ai ni lwyddai, byddai yn gwneyd darpar- iaeth bob amser, ac yr oedd yn gofalu fod y ddar- pariaeth hono yn gorphwys yn deg ar ei destyn, a phrif bwyntiau ei bregeth yn codi mor naturiol o'r adnod fel yr oedd yn hawdd eu cofio. Fel aelod o'r Cyfarfod Misol yr oedd yn wr gonest, cywir, di-uchelgais, a heddychlawn. Pa beth bynag a ddigwyddai fod ei farn, traethai hi yn ddibetrus; ond ni welais ef erioed yn dangos un arwydd o deimlad yn erbyn yr un person arall a ddigwyddai fod yn gwahaniaethu oddiwrtho. Yr oedd yn ddigon dihunangar a diymhongar, fel y gallai gan- iatau i bawb ffurfio barn drostynt eu hunain, heb goleddu un math o deimlad chwerw yn eu herbyn. Yr oedd yn Gristion cywir a gonest, heb fod yn cael ei flino gan unrhyw amheuon am athrawiaeth- au mawrion crefydd, a llawer llai am y ffeithiau mawrion ar ba rai y maent yn sylfaenedig, a chy- hoeddai hwy yn wrol a diofn, heb un math o betrusder, nad hwy oedd yr unig foddion. trwy ba rai yr oedd yn bosibl dwyn oddiamgylch iachaw- dwriaeth y byd. Yr oedd ganddo ffydd gref yn natur anorchfygol y gwirionedd, ac yn nylanwad yr Ysbryd Glan i gyffroi cydwybodau, sancteiddio calonau, a thrawsffurfio cymeriadau dynion. Ei eiriau diwedd- af a ddaeth dros ei wefusau pan yn croesi yr ochr draw oeiclynt-" Perswadiwch y bobl i (--IdAl ar eiriau Iesu Grist ar bob cyfrif." Y mae wedi gadael y genadwri hon i eglwysi y cylch bu yn troi ynddynt. Er bod yn dilyn yr un Cyfarfod Misol ag ef am 33ain o flynyddoedd, yr oedd mor ddihunangar a diymhongar, mor bell o fod yn sychedu am gyhoedd- usrwydd a chlod, fel na welais ef erioed yn dod i 'Icl wrthdafawiad poenur- a neb o'i frodyr," a Ilwyddodfl i ddilyn y cwrs hwn heb aberthu ei ryddid a'i ail- nibyniaeth meddyliol. Yr oedd yn cael ei nod- weddu gan onestrwydd, didwylledd, gostyngeidd- .rwydd, a gwroldeb.

RHOSLLANERCHRUGOG. Mae ein hardal yn pai'hau yn gyrchfan dtei'th'ijtaift o bell ac agos i weled a theimlo rhyfeddodau l3uwj Gwelir yma yn ami Americaniaid, Albaniaid, Gwyddelod, ar Saeson o wahanol leoedd wrth y can- oedd. Yr ydym wedi cael y fraint o weled dyddiau ag y mae y cyfarfod gweddi ynddynt wedi myned yn GymanfaJ a threns rhad yn cael eu rhedeg i'r Gymanfa weddio! Bendigedig fyddo Duw am fod ambell agerbeiriant yn dod yma y misoedd hyn, ag y gellid ysgrifenu arno, Sancteiddrwydd i'r Arglwydd." Yr ydym beunydd yn meddwl am eiriau Solomon: -Y dieithr, ddyn hefyd ni byddo o'th Bobl, Ond dyfod o wlad liell ci" friwyrt dy ehw: canys clywsant am dy enw liiawr Di, a'th law ^fef, a'th fraich estynedig." Diwrnod nad a yn anghof fydd y Sabbath cyn y diweddaf yn y Capel mawr. Defnyddiwyd y bore i weinyddu yr ordinhad o Swper yr Arglwydd, pan gyfranogi dros 80 o'r dychweledigion a ymunasant a'r eglwys cyn y Calan. Cyfarfod i'w gofio oedd y cyfarfod undebol am 2 o'r gloch ddoe. Cynhelid ef yn yr eglwys blwyfol am y tro cyntaf mét8'n debyg er dyddiau'r diluwl )V"6le, mar dda, ac mor ddaionus i'w trigo o frodyr yiigllydj" Dydd Mawrth; ttlõ

BETTWS, ABERGELE. ODDIWRTH Y PARCH. OWEN FOULKES. Un o'r lleoedd cyntaf yn y Gogledd i'r dylanwad hwn ymweled ag ef ydoedd y Bettws. Da genyf ddweyd fod y dylanwad yn para o hyd. Y mae rhai manau wedi cael megis cyffyrddiad, ac wedi disgyn yn ol i'r hen sianel; ond parha y cyfarfodydd yn nerthol iawn yma o hyd. Caed cyfarfodydd' hynod nos Fawrth a nos lau. Yn fynych boddir y gwedd- iwr gan swn gweddiau eraill, diolchiadau, ac amen- au, nid un yn gweddio, ond llawer yn cydweddio. Gellir dywedyd hefyd am y cynydd sydd i'w weled yn y gweddiau. Nid oes ond Duw ei hun all es- bonio hyn. Nis gwyddwn am rai o honynt eu bod yn gallu nemawr adnod nac emyn, ond y maent yn gwau adnodau a phenillion yn hynod ddeheuig. Ac nis gwyddwn chwaith fod llawer o honynt mor ddrwg eu buchedd cyn hyn, nes eu clywed ar eu gliniau yn cyfaddef gerbron yr orsedd fawr. Ni raid petruso, debygwn i, am ddyfodol gweithwyr yn y Bettws. Y mae yma gnwd tew o weithwyr ar gyfer yr oes nesaf yn fechgyn a genethod, a hyderaf a fyddant yn wyr a gwragedd cymwys i fagu plant yn addysg ac athrawiaeth yr Arglwydd. Y mae pobl ieuainc y Bettws wedi eu shocio yn y Diwyg- iad; y mae pedwar mis bel.1ach o amser braf arnynt, fel y mae llawer o honynt yn dweyd; ac y mae eu taerineb am nerth i ddal tra byddant byw yn ein calonogi eu bod o ddifrif.

PONTYPRIDD. Cynhaliwyd cyfres o gyfarfodydd pregethu yn Penuel-, yn dechreu Sabbath, Mawrth 5ed, ac yn parhau hyd nos Sadwrn yr neg. Pregethwyd y Sabbath gan y Parch. J. Cynddylan Jones, D.D., o nos Lun hyd nos Wener gan y Parch. Thomas Jones, Rhostyllen, a nos Sadwrn gan y Parch. David Wil- liams, B.A., Caerdydd. Cafwyd cyfarfodydd da iawn ac effeithiol, a chynulleidfaoedd lliosog, er fod y tywydd yn anffafriol. Yr oedd gan bob capel yn y cylch eu cyfarfodydd eu hunain hefyd bob nos. Y mae yr holl eglwysi ar eu goreu yn ceisio dal yr awelon a gwneuthur y goreu o'r adeg ffrwythlon hon. Ac y mae pob eglwys yn medi ffrwyth y cyn- hauaf bendithiol hwn. Cawsom bregethau nerthol a phregethu grymus iawn. Aelodau gan mwyaf oedd yn bresenol. Synem wrth weled mor lleied o rai na sydd aelodau, oedd yn bresenol. Ofnir fod rhai yn cadw draw rhag cael eu dal; ond feallai fod dull ambell un yn ceisio rhwydo y gwrandawyr yn peri eu bod yn cadw draw. Gofidus iawn fod neb yn cadw o afael yr efengyl ar amseroedd o fath y rhai presenol. Dylem ninau fod yn ofalus yn ein dulliau o ddelio a'r gwrandawyr. Rhoddwn chwareu teg iddynt feddwl a phenderfynu yn wir- foddol dros Grist. Cawsom hefyd gyfarfodydd gweddi gwir dda bob prydnawn, ymha rai yr oedd y chwiorydd yn amlwg iawn. Y mae yr Ysbryd wedi disgyn yn helaeth ar yr holl eglwys, ond yn arbenig ar y bobl ieuainc a'r chwiorydd, ac y mae holl ssfydliadau yr eglwys yn dangos bywyd newydd, yn neillduol y cyfarfodydd wythnosol a'r Ysgpl Sab- bothol. Y mae yn ymyl 70 wedi eu hychwanegu at yr eglwys, ac y maf dosbarth mawr o ymgeiswyr ieuainc dan ofal y gweinidog yn cael eu parotoi er's amryw wythnosau. Dangosir y parodrwydd mwyaf gan lawer i unrhyw waith ynglyn a chrefydd, ac y mae yr eglwys wedi ei chyfoethogi a nifer fawr o frodyr a chwiorydd i'n harwain yn y weddi gyhoedd- us..Ac y mae hyn yn wir am ugeiniau o eglwysi yn y cylch hwn. Y mae y wraig trwy y diwygiad hwn wedi cael ei lie a'i safle yn yr eglwys. Teimlwn yn ddiolchgar iawn am hyny. PBAWD.

6arn a f, wed* ymaflyd ynddynt He fa./ 9vven wecb ei gyfnewid yn hollol, i'aen vr'° Y,Sr'f>vch gyda ei ar<«bedd fel o'r tyd 'v r? P0^ gair a ddyvvedai yn enyn ys- illiam TWygi:i;i )'a y 1L;l!L Cyf.anogocid [raWd er -nrS' ^an y Castell, a David Jones, ei Wlaeth nei !°(' >'n 'led ieuanc ar y pryd 5 yn g. ysvryd y DiWygiad. Nid oedd John h ^kll/ -rt' y Pryd hwmv, a pha un bynag ai arnF1W ^"n ard:d Llangemyw yr oedd tyfod S' ~'d l1'r y l;'u y dylanwad grasol heb ^Siad ugyff>'rJdlad a'i ysbryd yutau. Y Di- Jafodfj vvn a gynyrchodd rai o'r dyniori goreu a Waenori?', yfun 'eb er'octl f-1 pregethwyr a ^Hrv if y pregctlnvyr gellir ernvi ^Wlari^A' J°^ln J°nes, Talysarn, a'i frodyr, acatnr, r ^Wen> Moses Jones, Robert Owen, y[nryw eraill. %t&deUlS ^ed* y flwyddyn hono cynhelid y ^tyvv 1 a Chwarterol yn Mhvvliheli, aeth ^esoo-° ^edd8'elert yno gyda theirnladau ^°\Ved' 30 yi" °edcl J son am >'r hYn a deimiid y w[a(j 1 Cre^u mesur o ddeffroad a disgwyliad yn aHrl ?afvv>rd Cymdeithasfa lewyrohus, a r?W o ,v ar y pfegethu. Ytmvelodd ara- *C »,n einidogion dieithr ag ardal BeddgrL*rt, ('rdi'l daeth Ebenczcr Richard, a 10 &>"da gry.nus ler mawr yno nos °'r n„?Ud y b°reu Sabboth dilynol y cafodd 6rioed v Uon ^ynot f a gafwyd yn Nghymru Havv r 0edd y £ wr mawr hwn yn myned adref Nalo-?.0 ysbryd y Divvygiad, ac yn rhod li yr ar dan yn y lleoedd y pregethai yii- Sir A1'! ^)rcld adi" n Aeth a'f tah gydag ef VH a b'-1 yn foddiori i vvresogi yr holl °^ivvrt>! Vvedd yma cnfodd Sir Aberteifi deimlo ?ed(l y ^iwygsad hwn o fl en llawer o Sir- la\Vn • ^Qglidd, a theimlvvyd pethau g'Vitius j. } 1,0 yn ystod y ddivy fiynedd ddyr,d. d, IjJ]^ y Diwygiad yn yinledaenu o Fedd ;eK rt S* yn ao0sJ bu yn lied hir yn dyfod i Wro^i s->'dd ° fcwn tciir milldir i'r puntruf, ^kl(.re y l^iwygia.! yn ei rym, ae agos yr an W, 0 1di\vrlh Nant (Iwyuant, He y torodd 18,^ ,Ultaf. Lhwedd y flwyu'dyn 1817a declireu Kr>'V'm^ °1 effeithiaa gyntaf yn y lie ^virn °edd an capel yn Nantmor ar y pryd,ac ?ffcUonnaptiLhl|y °'r enw y rl"yl.vrn'- >' cedwid yr olaf y fhvyddyn hono yr oedd °feu v J°nes, Llangwyryfon, yn pr gethu yn y 6(1 Hyca? r>>Tni' oddiar y geiriau, I ag iryd 0edd ac i'w troi o dywylhvch i oleuni." Yr ^yd'f dyilion ^eua'J!C u'l'c^ dyfod yno i yno. ou'1ywch o wawdio yr hyn a g--rid ymlaen ^Otycj gwelodd Ysbryd yr Arglwydd yn dda t>orei?U,^y§a'd, a'a troi o dywylhvch i oleani e^fyddni vnw» a thorcdd rhai o'r chwiorydd ^^ath aHan i orfoleddu yn yr odfa Y Roberts Cplta^ °'r Awyddyn 1818 yr oedd Wm. uOni\f' ynog. yn pregethu, ac er mai es- K e^d Jf afrwydd ac oeraidd ei ddawn M°reH hu Ca^od(^ °dfa anarferol o lewyrchus y P°ch D nw- y Sabbath dilynol am ddaa ar y itf y ^■cliar(i Williams, Brynengan, !0e. Werrrn- od(^'ar y geiriau, ''Trwy ffydd, m ^weiJ-j61 ^uddio gan Dduw am y pethau d aroh • e^°' ^yda pharchedig ofn a ddarpar- nft ei \v ;X.achub ei dy." Cofiai pawb mai o i- V r\.einic|°gaeth ef yn Hafod y Llan y tor- ai'an yn Nant Gwynant, ac felly lh ae lfgwy'iad am bethau rhyfeddyn yr h e^4i dv u1 siomvvy^ neb. Gvvaeddai y bobl ,rvvy vr!n am dd iog'civ veil. Aeth yn gyn- iaj ^dinri t ac yn wyi0> a Hefain, a gweddio ddd yn yJP7y/r ho11 dorf- Yr oedd V Diwyg- fa.aWnnf 1? -yn ysbyd Pob pregetlnvr a h l° i'w haint ymlynol, a'r rhai hyny yn ei ydysircartrefi,fel y iiedaenvvyd y dylanwad h y,llledaln j an ,avvn- Rhaid gadael y modd Vf. tn°dd dros holl Ogledd Cymru hyd y