Y Goleuad

^UVELIAD MR. EVAN ROBERTS A LERPWL. • ,Dym., tybio ",Vau.-Roberts yu Lerpwl. Mawr fu y siarad fynediad yno yr wythnosau diweddaf. siara^„ yd wrnredd o ffolineb a pheth synwyr wrth ei gydj^f1 y11/ Credai rhai fed y diwygiwr yn colli N hyn '^Sedd meddyliol; a dywedent bsthau ynfyd y" Byddai yn ddoethineb mawr yn mhawb ^Uev 1 gofalus wrth siarad am vm sydd wedi dyniojj yn °^eryn mor amlwg yn II aw Duw i alw vrnvf yr *esi1- Gellid meddwl fod rhyw bobl golli ef rydu wrth feddwl am y posibilrwydd iddo rai, pSyriwj'rau. Ni charwn fod yn lie y cyfryw ^dwi ° posibilrwydd gwallgofrwydd yn tWydd P°b dyn; a pheidier ag ymollwng i ynfyd- ^aint^rt^• s*arad am fel yma. Rhyfedd l'r sWl gan rai °'r 7chydig sydd wedi myned 5?n ystod y diwygiad—rhai y tybir mai ^dion teiIrdad°l y diwygiad sydd wedi bod yn ?'°°o m 6U ^>yru yno- Eithr ni sonir am y ffaith fod %Hedd 6Wn Un v,dad wedi eu cludo i'r gwallgofdy y ^otais ° ac^os J ddiod feddwol. Y mae genyf y ^Mdiai °^eu j farnu ystad meddwl Evan Roberts y 5lVydrV hyn, a gallaf ddweyd yn. ddibetrus nad oes yn ao-0 10.^ y fath beth ag anghydbwysedd meddyliol oil. & y1 Gwelir olion gorwaith arno, a d\'na'r WySai peth rhyfedd yw ei fod wedi dal y"fath fWy^1,0 ^vnith am bedwar mis; ie. a dal pobloor- PetV i'gyffe^rb ac ymosodiadau creulawn heb i'r j /n effeithio dim ar ei ysbryd. Dylem fel J °Roneddu Duw mewr. bod bach gen 26am oed ^frha, ymfalchio yn ei boblogrwydd, nac ym- ?yletn V°nerwydd g wrtliwy n ebi adau. Yn'mhellach, 1 enin olch ganwaith drosodd am ei fod wedi dal \\rYth 1 pob]ogrwyc1d ac ymddiriedaeth o wythnos i nos 0 na chafodd pobl Lerpwl ond ychydig yniad ^otoi ar gyfer ei ddyfodiad, cafodd dder- ywysog Duw. Rhyfeddodd icldynt allu y der'bv ?ar,otoadau ar y fath fyr rybudd. Ond er ?°ber+ 'T a'r croesaw3 ni effeitbiai hyny ddim ar .aSaiS" YmdcJygai mor naturiol a syml a phe na p yn cael ond sylw cyffredin. Rhy vmgysegr- \goll Wait'1. }7W i bethau felly ddylanwadu arno. -J, A yn ei waith yn nghanol'pob peth. yw dweyd fod holl weinidogion Lerpwl a'u to Ua%al0n gyda'r diwygiad. Ymdafiant i'r gwaith n brwdfrydedd. Hyn sydd yn cyfrif, i radd- cydi0 am y modd grymus y mae y diwygiad wedi ^ir;0 yn eglwysi Cymreig y dref. Yr un yw y ^Hgvned,dau am leygwyr y gwahanol eglwysi. VJ8 hyn grefydd a synwyr mawr ynddynt. ,w -1 Wg YW fod rhywbeth gwreiddiol 0 le pan ddang- SJrthnaws i'r diwygiad gan neb crefyddol. r^ir y cyfarfodydd mewn pedwar canolfan, h?) a (r'ien-'lead j (2) Bootle ac Anfield; (3) Ever- %L )4) South End. Bydd Roberts yn ymweled a 'leiij ftead unwaith, a theirgwaith a phob un o'r ^Oethi ^"gosodd Cyngor yr Eglwysi Rhyddion Kw mawr yn y trefniant hwn o'i eiddo. "Ob n ir neu bedwar o'r capelau mwyaf yn agored ^ybod°s /'r, bobl 1 fyned iddynt; ond ni chaiff neb t! yrxiba gaPe^ y bydd Mr. Roberts yn ym- ]1 b l'i Rhaid cadw hyn yn ddistaw, neu llifa yr C]refycl°bl Vno; Cynhelir tri cyfarfod i esgeuluswyr yn uni'g- Syniad ardderchog yw hwn. Trwy 0 ess-p° 7r ho11 dref' deuw'yd o hyd i yn agos i 400c ^eledU1.Uswyr 37mhlith y Cymrj^. Gobeithir cael ^e'thi mawr o'r rhai hyn yn bresenol, ac y bydd daionus iawn yn canlyn. Beth bynag, ? fath a wy yw gwaith eglwysi Lerpwl yn gwneyd i Ardderchog o beth fydaai i bob y yn eu hesiampl. ^>awr en?ys i mi mai annoethineb yw y gwasgu ^01. ar Mr. Roberts i ddyfod i fanau neill- 6f ei f^,1 bu ne^ erioed yn fwy argyhoeddedig nag ^Udi 1 dan arweiniad Ysbryd Duw yn ei hoil adau. Gan hynv ffolineb yw i ddynion ^f0ll °n cynllun iddo ef a'r Ysbryd Glan. Peidier rahodd rprwyaeth au ato ond ysgrifener i'w i fv« J gadawer iddo ef benderfynu ei hun i ba h rv gyntaf, <fec. Wrth wneyd fel arall, yr W yn i yn fori cynllun croes i gynllun Duw. Nid loedri ,ei° pawb am ei gael i ymweled a'u har- oil dylenf roddi ystyriaeth i'r dwyfol yn RYntaf' Teimlad pawb yw ei gael atynt hwy yn 3e, 0nd nid hyn yw trefn yr Anfeidrol. Sdd^ awn at ei da^^ i Lerpwl a hanes ei gyfar- i rj^y^uniad Mr. Evan Roberts, aethum gydag jNUv/rP°o1, Mi.wrth again. Cyfarfyddais ag ef .rnaj* 5rdydd am 4.15, a chyrhaeddasom ben ein v ^ie r,am ^ua 10 P-m- Yr oedd ei chwaer a Miss t^rid(i av^es' Maesteg, gyda ni; ac Austin o Bont- rv ^er 'ia^Wr sJ'dd wedi ysgrifenu mor rhagorol hanes ilfarfv 1, n 0 gyfarfodydd Mr. Roberts. Yn Nghaer, rw§adr)C^Vyd ^an y Rarch. John-Williams, gwein- V ddin^Diyddlls a galIuoS Princes Road, ac ni adaw- J?tyr. lb neb ei wneyd i'n gweled yn gysurus ymhob 111d o6(j, abodd Roberts, y daith yn ardderchog ac J hv1 o honom yn fwy byw a llawen nag ef Vn a Cafodd lawer o ddifyrwch iddo V* 9,111 sv?1, reuddwyd o'i eiddo, a llawen y chwardd- (<Vo1UHVV Wnaed y bore hwnw gan un pan oedd ef 0 eddvi.fSrau wrth feddwl am Grist. Y sylw oedd, t^Wyo VVcl? aiT1 y fraint wyf fi yn gaelj sef cyn- tt-r°^d n1?ni°.n i gario eu croesail." Ar ganol -wylo y me'in i chwerthin. yn iac.h. Chwardda bob 1 synw ddylia am dlysni y sylw, a'r syniad gwych .Volv^r y ar hyd llineli y reilffordd QerP\v] c-yn dyfod i wybod fod wyneb ar at « yra^ y rbai oedd ar 1 wyf an y gorseddfa- Sg v enes?'r y cerbyd i gael golwg; arno pa le aS.a^ai y train. Cvfarchai yntau hwy yn Ui- Wi 11 °"e ^ga'dd• Wedi cyraedd ty y Parch. ^Ihoi lairs' Be y swperem. dochreuodd rhai °ddiamgylch y drws i gael sicrwydd fod Mr. Roberts wedi dyfod, a thuag 11 p.m. gorfu iddo fyned allan i siglo llaw a nifer o honynt. Bore dydd Mercher teimla yn iach, Ilawen, a pharod i'w waith a darfu i ni lwyddo i gadw ym- welwyr rhag ei Hi no. Ymddengys yn llawn 11 wyf drwy y dydd, gan ysgrifenu ychydig yn awr ac cil- waith, siarad a chanu. Ar ol ciniaw cafwyd 'drive' ardderchog o gwmpas un o barciau mwyaf Lerpwl, a mwynhaodd Roberts ei hun yn fawr. Bellach, awn at gapel Princes Road nos Fercher. Tua chwech o'r gloch, gwelir y bobl yn dechreu tyru o bob cyfeir- iad, er na wyddant pa le y mae Roberts i fod. Cyn myned yn mhellach, rhaid dweyd gair am drefniad- au pobl Lerpwl yn y fan hon. A theg yw dweyd, nad oedd eu trefniadau ond ychydig, os dim, yn fyr o berffeithrwydd. Am y rhagwelent y tyru fuasai yno, gofalasant am nifer lliosog o heddgeidwaid i gadw pob peth mewn trefn. Safai y rhai hyn wrth bob mynedfa i'r capel, a chadwent rhag i ddim tebyg i ruthr a gwthio i gymeryd lie. Er fod nifer mor fawr o honynt, yn edrych dipyn yn rhyfedd wrth ddrysau capel, eto llawer gwell oedd hyny na'r gwthio ffol sydd mewn llawer o fanau i'r capelau. Bu gofal yr heddgeidwaid yn foddion i gadw yr oil mewn trefn ardderchog. Ni allodd canoedd gael mynediad i'r capel. Llanwyd capel y Wesleyaid bob modfedd o hono; ond er fod hwnw yn gapel eang, yr oedd canoedd lawer tuallan wedi hyny. Gyda chryn bryder yr aem i'r capel, oblegid teim- lem i'r byw bwysigrwydd y noson gyntaf i Mr. Evan Roberts ddechreu ar ei waith yn nhref boblog; Ler- pwl. Dyma ni yn y pulpud yn Princes Road, a phob congl i'r capel yn llawn. Sicrhawyd fi fod yno 1,800. Eithr gyda'n bod i fewn ciliodd pob pryder. Teimlem fod Ysbryd Duw lon'd y lie. Mewn cymhariaeth, ychydig oedd y cywreinrwydd ddangosid yn y gynulleidfa. Ni ellid disgwyl i gyw- reinrwydd fod yn absenol, pan oedd un fel Evan Roberts yn ymddangos o flaen y gynulleidfa-un ag y mae ei glodydd wedi cyraedd pob rhan o'r deyrnas. Ond chwareu teg i bobl Lerpwl, syndod i mi oedd canfod cyn lleied o ddim yn y gynulleidfa fawr ag oedd yn anghydweddol ag urddas yr efengyl. Pan ddaethom i fewn canid yn hwylus "Duw mawr y rhyfeddodau maith," ac mor fuan ag y distewodd y canu, wele un yn gweddio yn nghorff y capel. Disgwyliem y buasai presenoldeb Evan Roberts yn ddigon i osod terfyn ar bob peth, ac y byddid yn aros nes y byddai ef yn siarad. Eithr nid felly y bu. Amlwg oedd fod y cyfarfod yn llawn tan ysbrydol; ac nad hawdd oedd i neb gael ei ben i fewn i siarad. Rhaid oedd iddo fod gyflymed a'r wenol, neu yr oedd rhyw un yn y llyn o'i flaen. Dacw Evan Roberts yn eistedd yn y pulpud, ac er fod pob llygad arno, cenir "Dyma gariad fel y moroedd," yn fendigedig. Edrychais yn fanwl dros y gynuli- eidfa y pryd hwn, ac ni welwn ond ychydig lawn nad oeddynt yn canu yn galonog, Braidd y terfyn- odd y canu cyn fod un yn gweddio yn afaelgar, ac yn diolch i Dduw am gadw cynifer, ac am fod y llwch yn awr ar benliniau y bobl ieuainc wrth weddio, ac nid ar flaenau eu esgidiau wrth gicio y bel droed. Ni wnaeth hwn ond tewi cyn y gwelwn ddau wrthi yr un pryd; ac un o honynt yn taer erfyn am achubiaeth ei dad. Gwelem yn yr ysbryd- iaeth oedd yn cyniwair drwy y gynulleidfa mai yr un yw y natur ddynol ymhob man. pan gyffyrddir hi ag Ysbryd y peth byw. Ni fedr gwrtaith tref fel Lerpwl sefyll o flaen yr Ysbryd-hwn, pan ddaw i weithio yn rymus, a cliolch am hyny. Wedi y gweddiau hyn, torwyd i ganu Duw mawr y rhyfedd- odau maith" eto. Yna aeth yn weddio drachefn, ac ar fyr cododd Annie Davies, Maesteg, i ganu I need Thee. O! I need Thee," am y tro cyntaf yn Lerpwl. Syn na fuasai ei llais yn llawer mwy cryn- edig ac ystyried yr amgylchiadau. Yn swn gweddi y dechreuodd hi, a chyda'i bod yn terfynu, wele un arall yn gweddio." Canwyd 0, llefara addfwyn Iesu," a dyma ferch ieuanc yn gweddio yn wir afaelgar. Y pryd hwn gwelaf Roberts yn dechreu anesmwytho ac yn agor y Beibl, ond er hyny ymlaen yr a y cyfar- fod. Adrodda merch benill gyda phwyslais bendi- gedig, a gweddia mor fendigedig a hyny. Wedi canu 0 na bawn ni fel efe," gweddia dwy ferch a dyn yr un adeg, a chanlynwyd hwy gan ddwy ferch eto. Cododd hyn Annie Davies ar ei thraed i ganu Os caf Iesu, dim ond Iesu," a'r tro hwn gwelwn ei bod mewn cyffyrddiad a'i hamgylchoedd; oblegid lleinw ei llais yr holl gapel eang. Yn awr dyma weddio yn dechreu ar y llofft gan wraig ieuanc fe allwn dybio. Dilynir hi gan ganu "Y Gwr wrth ffynon Jacob," ond pan oeddynt ar ganol canu, gwelwn Roberts ar ei draed. Beth a wna yn awr? oedd y peth cyntaf ddaeth i fy meddwl. Bydd ei sylwadau yn pender- fynu, i raddau, meddwn wrthyf fy hun, ei genhad- aeth yn Lerpwl. Yn union, gwelaf ei fod yn ei fan goreu a mwyaf meistrolgar. "Pa les," meddai, yw gofyn i'r Iesu dramwyo yma pan. y mae ugein- iau, ie, canoedd o honoch yn anufuddhau i'r Ysbryd Glan. Ie, y mae ofn arnaf, meddai y dyn. Ofn pwy? Pwy sydd i'w ofnip Neb, ond Duw. Gwell i chwi ddigio pawb na Duw. Y mae llawer yn beirn- iadu. Gadewch iddynt. Os oes rhai yma yn beirn- iadu, hwy gollant y fendith. Ni all neb agor ei galon i'r nefoedd ddyfod i fewn a beirniadu. Agor- wch eich calona11 i'r nefoedd 1 ifo i mewn, a gadewch iddi lifo allan o'ch calonau at eraill. -Diolch am fod yn y capel yma y prydnawn heddyw i clroi y DyEr hysnnati, ar y penill "0, Ysbryd Glan sancteiddiol, Anadla'th nefol ddawn." (Gyda llaw, dylaswn ddweyd fod y Parch. John Williams wedi myned a mi a Mr. Roberts i weled y capel yn y prydnawn. Aeth Roberts i'r pulpud, a throdd ar y penill uchod, gan ddarllen y ddwy linell, ac yna gwelem ef yn gweddio. Wedi gweddio, sylwa fod pob peth yn iawn; ac wedi disgyn o'r pulpud teimla yn gryf). Aeth ymlaen i ddweyd pethau llymion a chryfion. Cymhella i ufuddhau, a dweyd fod y galon sydd yn ufuddhau yn ddwyfol wyn." Pa ufuddhau yw gwledda ar yr efengyl, a miloedd yn myned i drueni. Y mae yr Ysbryd Glan ar ei oreu y fynyd yma yn ceisio gweithredu ar ein calonau; ond nid ydym ni ar ein goreu. Symuda yr Ysbryd Glan ddwy galon yr un pryd yn wastad, sef un i roddi a'r Hall i dderbyn y fendith. Wyddoch chwi y ffordd i gael gwared ofn? Cael ein llanw a chariad; a'r ffordd i g*el ein llanw a chariad yw bod yn ymyl yr hwn sydd yn gariad yn ei hanfod. Pe yr arhosem yn ymyl yr Iesu a gweled ei ogoniant, caem ein llanw a chariad. Dyma.ogon- iant! Y mae geiriau yn trengu yn yr ymdrech i geisio traethu am dano. Rhaid ufuddhau, a rhaid gadael pob peth. Nid yw ofn a chulni i fod mewn crefydd. Beth pe gofynai Ef i ni adael pob peth? Bydd rhai yn methu gadael rhieni a chyfeillion i fyned yn genhadwyr. Beth yw y gadael hyn at yr Iesu yn gadael y nefoedd. Wrth adael pethau y mae golwg cangach ar y nefoedd fel gaiff dyn yn yr awyren fel y byddo yn gadael y ddaear." Byr fu ei anerchiad; ond yr oedd yn llawn a chyfoethog o bethau gwir angenrheidiol. Ar ddiwedd ei araeth wele ef yn dweyd Nid wyf yn myned i siarad rhagor, y mae yma eraill yn barod yn awr." Ar un- waith dyma hi yn weddio a chanu drwy bob rhan o'r capel. Decbreua y Saeson ymarllwys allan, a chlywaf ddwy chwaer yn gweddio yn Saesneg yr un pryd, ac un arall yn Gymraeg. Ar y canol cyfyd clyn ieuanc i ganu A glywaist ti son am Iachawdwr I y byd, ac aeth drwy y penillion gan aralleirio rhai o honynt yn dra phriodol. Y peth nesaf yw cyffesu Crist yn gyhoeddus, yr hyn a wnaed gan ganoedd lawer. Rywle tua chymydogaeth 10.30 medrwyd profi y cyfarfod, a chafwyd 5 i dderbyn yr Iesu, Rhyfedd yw amrywiaeth y cyfarfodydd, yr hyn a brawf eu naturioldeb a'u hysbrydolrwydd. Ond i un fyned i'w hysbryd, nid oes yr un dau yr un fath. Daw rhyw nodwecld neu nodweddion gwahaniaethol i'r golwg ynddynt oil. Y nodwedd wahaniaethol amlvvg iawn yn nghyfarfod Princes Road oedd per- ffeithrwydd adrc-ddiad penillion. Ni chlywais fwy o benillion yn cael eu hadrodd mewn unrhyw gyfar- fod nac yn hwn a chredaf mai dyma yr adroddiad goreu o benillion gyda'u gilydd a glywais erioed, Yr oedd y pwyslais ar rai o honynt yn berffaith, lawn yw dweyd, hefyd, mai y chwiorydd oedd yn adrodd oreu. o lawer mewn ysbryd a phwyslais. Ychydig iawn adroddodd yr un penillion drwy yr holl gyfarfod. Priodol sylwi, fod peth mwy pwysig na chywirdeb yr adrodd yn nodweddu dweyd y penillion, sef yr ysbrydoliaeth oedd yn yr adroddiad o honynt. Un peth yw adrodd penill yn gywir peth arall yw taflu ysbryd iddo. Teimlem wrth yr adroddiad o'r penilllon yma eu bod yn cael eu har- llwys allan o galon au yr adroddwyr. Adroddwyd llawer o adnodau, hefyd, ond nid cynifer ag o benill- ion. Y chwiorydd oedd ar y blaen o ddigon yn eu hadroddiad o'r penillion. Nodweddid eu gweddiau gan gyfoeth meddyliau, iaith goeth, a dwysder ys- bryd. Yn wir, y chwiorydd, yn rhan olaf y cyfar- fod, oedd yn cymeryd y blaen, a gwnaent bob peth gydag urddas a gwres. I bob un diduedd, yr oedd y cyfarfod hwn yn llwyddiant mawr. Braidd y gellid disgwyl i'r cyfarfod cyntaf yn Lerpwl i fod yn fwy brwdfrydig, ac i dori cymaint dros hen ffurfiau crefyddol. Cynwysai ddigon o dan i fyned ymlaen am ddyddiau heb i'r un rhai gymeryd rhan. Llawn oedd y gweddiau o wreiddioldeb, a chyfaddas i'r am- gylchiadau. Mewn gair yr oedd holl ysbrydiaeth y diwygiad yn y cyfarfod o'i ddechreu i'w ddiwedd, A chymeryd pob peth i ystyriaeth, ar rai adegau, nid oedd yn ol i gyfarfodydd y De a'r Gogledd mewn gwres dwyfol. Cyn diwedd cenhadaeth Roberts, credaf y gwelir pethau rhyfedd yn Lerpwl. Dydd Iau, Mawrth 30ain, y mae Roberts yn llawn ysbryd ei waith eto. Wedi bod allan gryn bellder o'r dref am awyr iach, teimla ei hyn wrth ei fodd; ond fel yr oedd yr amser i fyned i'r odfa yn agosau, gwelid ef yn difrifoli, a bu mewn gweddi ddistaw, ac yn wylo yn hidl am ychydig cyn cychwyn am y capel. Anfield Road (M.C.) yw y capel heno, ac yn hir cyn dechreu gwelir y ffordd o gwmpas y capel yn ddu gan ddynion. Rhaid fu cael hedd- geidwaid yma fel y noson gynt, i gadw pethau mewn trefn. Erbyn cyraedd y capel gwelid canoedd o gwmpas heb rith o obaith i gael myned i fewn. Er agor y festri, nid oedd lie i agos y bobl. Nid oes Ie i wthio llaw rhwng y bobl yn y capel; saif ugein- iau ar eu traed ar y llofft, a gwelaf amryw ar ben lobbies drysau y llofft. Wedi esgyn i'r pulpud, clywaf un pur ieuanc yn gweddio yn afaelgar ac eithriadol o dda ar ochr chwith y llofft; ac yna canwyd Oni buasai'r hwn a hoeliwyd," yn dra effeithiol. Gweddiwyd gan un arall, a chan- wyd "Wrth gofio'i ruddfanau 'n yr ardd." Pan oedd un yn codi a dechreu gweddio, cyfyd Annie Davies, Maesteg, i ganu Dyma gariad fel y moroedd," nes gwefreiddio yr holl Ie. Bendigedig oedd y canu drachefn ar "Duw mawr y rhyfeddodau maith." Daeth y cyfarfod yn awr i ysbryd uchel iawn; a gweddia un yn Seisnig ar y llawr, ac un yn Gymreig ar y llofft yr un pryd. Tybiais am ychydig fod y lie i fyned yn ddrylliau ond tawelu ychydig wnaeth ysbryd y cyfarfod. Ond yr oedd dwyfoldeb dwfn i'w deimlo er hyny, yn canu ar Mi dafla maich oddiar fy ngwar Wrth deimlo dwyfol loes." Am yn agos dwy awr fel hyn yr aeth y cyfarfod ym- laen," a dau vn fynych yn gweddio gyda'u gilydd. Wedi hir ddisgwyl cododd Roberts gan ddweyd, nad oedd tywalltiad o'r Ysbryd yn bosibl yn yr ysbryd yr oeddynt hwy ynddo. Nid oeddynt ar eu goreu fel Ysbryd Duw. Pe byddech yn barod i dderbyn Ysbryd Duw, buasech wedi ei gael er's amser. Dysgai ef i chwi pa bryd i siarad, a pha bryd i fod yn ddistaw. Beth feddylia yr Iesu am