Y Goleuad

NODION CYMREIG. ♦ Mae y Parch. R. C. Lewis, B.A., Canton, wedi cael galwad i fugeilio eglwys Carmel, Aberafon. — Mae g-werth eiddo diweddar Esgob Llandaf yn Y112,567 10s. 10. Cafodd oes faith, ac yn sicr fe gasglodd gynhauaf pur dda. Disgwylia Dr. Griffith John fod wedi gor- phen cyfieithu yr oil o'r Beibl i un o gangen ieithoedd China, cyn pen hir. Mae wedi cwblhau y Testament Newydd. —sk— Dywedir fod grad'dau anrhydeddus Prif- ysgol Cymru i'w cyflwyno eleni i Arglwydd 21 Tredegar, Arglwydd Rendel a Dr. Gwenog- fryn Evans, ac feallai rywrai eraill. Penodwyd Mr. Morgan Thomas yn brif gwnstabl Sir Frycheiniog. Cymro ydyw Mr. Thomas, wedi ei eni yn Sir Gaerfyrddin, yn .a siarad Cymraeg, ac yn cado arwyddair Cym- raeg, Nid da lie y gellir gwell." — Ar ol pwrcasu ei docyn i Lerpwl y dydd. o'r blaen, gadawodd Mr. Evan Roberts ei arian i gydi ar ol. Yr oedd yn digwydd bod ganddio Z!l a 30s, yn ei logell ar ol codi'r tocyn, ond rhodd- odd hwy i hen wreigen oedd ar yr orsaf, cyn myned i'w daith. Mae Mr. D. Phillips, B.A., gweinidog apwyntiedig Frederick St., Caerdydd, wedi ei benodi i ysgrifenu nifer 01 erthyglau i "Hastings Dictionary of Religion" a gy- hoeddir heb fod yn hir. Ysgrifena ymhlith pethau eraill ar yr 'Enaid.' —^— Anogfa y Llan yr Eglwyswyr i syrthio 1 mewn a pholisi Sir Gaernarfon gyda'r ysg'ol- ion EgJwysig, a chydweithio a'r Ymneilldu- wyr i gorffori cytundeb felly mewn deddf sen- eddol. Amlwg fod yr Eglwyswyr yn dechreu sylweddoli beth sydd i ddyfod nesaf. Drwg genyf ddeall mai gwanaidd ei iechyd y dyddiau hyn yd'yw yr hybarch dad, Mr. Richard! Lloyd Douglas Hill, Bethesda. Efe yd'yw un o rai hynaf yr ardal yn awr, ac un sydd wedi bod yn llanw Ileoedd pwysig am faith flynyddoedd, yn neillduol yn myd crefydd a masnach yr ardal. —jfc— Cyfarfu yr aelodau Cymreig sydd wedi eu penodi yn bwyllgor i ofalu am fuddianau Meirion yn y frwydr addysg, a phasiwyd apelio ar unwaith am help arianol i gariol y frwydr ymlaen. Bwriedir trefnu cyfarfodydd drwy y w!aS, a chael cynhadledd yn y Bala wythnos y Pasg'. —*— Gadewir testyn y Gadair yn Eisteddfod Caernarfon yn agored, gyda hyn o gyfyngiad nad yw yr ymgeiswyr i ganu ar unrhyw des- tyn sydd wedi bod yn destyn y gadair yn yr Eisteddfod Genedlaethol yn ystod y 30 ml. diweddaf. Branwen ferch Llyr ydyw testyn y Goron. Ar archiad y Brenin, cyfarfu deon a glwys- gor Llandaf i ddewis Esgob yn lie Dr. Rich- ard Lewis. Aeth drwy y ffurf arferol a dewiswyd y Parch. Joshua Pritchard Hughes yn esgpob a bugail yr esgobaeth. Ai tybed nad1 yw yn bryd i roddi yr arferiad wag hon heibio ? Ceir yn Seren Cymru ysgrif fywgraff- yddol ar y Parch. John Thomas, M.A., Liver- pool. Ganwyd Mr. Thomas yn Maesteg, dygwyd ef i fyriy gyda'r Saeson, ond medr siarad ac ysgrifenu mewn Cymraeg da. Coll- odd ei dad pan yn 11 eg oed, a g-orfu iddo ddechreu ei oes yn y pwll glo i gynal ei fam aV teulu 1 —Oft— Adeiledir dau gapel newydd yn Llandrin- dod,—Hin gyd y Methodiistiaid, gwerth £ 3,3G°> ac un gan y Wesleyaid, gwerth dros £ 8,000. Disgwylir y bydd capel y Method- istiaid yn barod i'w agw en no] yr haf. Nid cyn diwedd' Gorphenaf gellwch feddwll oblegid nidi yw ei do wedi ei orphen eto. Y I, mae y capel ar yr hen 'site,' ac yn cynwys eisteddleoedd i 633. Derbyniodd Mr. Sam Jenkins^—-y Welsh Sankey,-cyfaill Mr. Sidney Evans, y Diwyg- iwr, o Gorseinion, post card' wedi ei gyfeirio fel y canlyn — Heb un sioin tyr'd at Sammy-—y Tenor Tyneraf-" \iV elsh Sankey;" Yn Llwyn Onn—ei galon gu Villa Highfield:—^Llanelly." —4c— Bwriada y Bedyddwyr am eleni roddi tair colofn ychwanegol yn eu hystadegau yn cyfle-a: --(i) Nifer y dychweledigion newydd- ion oddiar gychwyniad y Diwygiad yn Nhachwedd, 1904, hyd ddiwedd Ebrill, 1905. (2) Nifer y gwrthgilwyr d'ychweledig yn ystod yr un cyfnod. (3) Nifer y bedyddiad- au yn ystod' yr un cyfnod. — £ — Nos Fercher, 22 0 Fawrth, ar ddychweliad y Parch, a Mrs. Emrys Evans o'u mis mel, anrhegwyd y ddeuddyn ieuainc gan Eglwys Coed way, a 'Timepiece' ac 'ornament' gwerthfawr. Cyfiwynwyd yr anrhegion. gan Mrs. T. Ashford Davies,, Eyton. Mae y g-weinidog- wedi bod yn y lie, er's dros 6 mlyn- edd, ac nid oes neb yn fwy ei barch. Wele grynhodeb o- gynllun addysg grefydd- ol Sir Forganwg:—Yn y boreu Emyn, gwe- ddi'r Arglwydd, darllen rhan o'r BeibI gan yr Athraw, gwers Feiblaidd, gweddi i orphen. Yn y prydnawn: Emyn agoriadol, gweddi, emyn prydnawnol, a gwed-di'r Arglwydd. Cymeradwywyd hefyd wers-len 01 hyffordd- iant moesol a chrefyddol ar gyfer y gwahanol d'dosharthiada u. —&— Bu Mrs. T. E. Ellis yn rhanu'r gwobrau yn ysgol g-anoh-addol Machynlleth, pryd y cafodd y pleser o wrando ar Mr. H. H. Mey- ler, M.A., y prifathraw, yn dadleu dros ddysgu'r Gymraeg yn ysgolion elfenol y Sir.' Cyfeiriodd at lwyddiant Mr. T. W. Phillips yn cyrhaed'd dau ddosbarth blaenaf yr arhol- iad y Moderations yn Rhydiychain. Nid oes yr un Cýmro wedi cyrhaedd y safle yna, ac ychydig iawn o Saeson. Dylai ambell ffaith fel yna wneyd lies i'r Saeson sydd yn rhedeg y Gymraeg i law yn ysgolion Cymru. — Ai tybed mai da yw gwaith y Celt Newydd yn ceisio codi cenfigen enwadol fel y g-wna yn y rhifynau diweddaf? Dywed fod tuedd yn y Methodistiaid i wneyd hwn yn Ddiwygiad. Methodistaiddi yr Ail, &c., &c. Cyfeiria at Liverpool, a dywed fod yno ym- drech i gadw Mr. Evan Roberts i'r Method- istiaid. Ond y mae hyn yn hollol groes i'r gwirionedd. Gwn y dewiswyd y capelau mwyaf, a'r rhai mwyaf cyfieus yn Liverpool. Hyd y gwelais y Celt' yw yr unig- newyddiad- ur sydd wedi dangos culni enwadol gyda'r Diwygiad, a golygir ef gan weinidog parchus gyda'r Annibynwyr. Gresyn hyn. Mae Cronicl Cenhadol Llundain" am y mis hwn yn 11 awn o dystiolaethau hanesyddol am Dr. Griffith John. Ceir ei ddarlun ar ddalen fawr, briodol i'w fframio, a buasai gwneyd hyny a'i rhoi ar fur i bob aelwyd drwy Gymru yn gaffaeliad; ac yn glod. Ceir amryw ddarluniau 0' ho no, meg-is yn gadael Ebenezer, Abertawe, am China, gyd!a'r brod- orion yn China, ei lyfrgell, a'i dy byw, rhai o'i sefydliadau cyhoed'dus yn Hankow, etc. Ceir ei ddarlun yn og-ystal yn 1871, ac mae rhai a'i gwelodd1 ac a'i clywodd yr ad'eg hono yn Albert Hall, Abertawe, yn sicr mai ei ddarlun yr ad'eg hono ydyw hwn. Hanes teihvng i'w osod: yn llyfr yr achau sydd i Dr. t, y Griffith John. Mae bellach yn 74 mlwydd oed, ac mae gand'do 50 mlynedd 0 lafur cen- hadol yn ei hanes, ac mae'r hanes hwnw yn orlawn o ymdrechion ac anturiaethau a budd- ugoliaethau cenhadol; ac yn ystod yr haner can' mlynedd hyn, d'wy waith mae son am dano, yn gadael ei waith am ychydig o newid. Mae gwir orphwys dyn da yn ei waith. Gwir wasanaeth i lesu Grist yw Ffynon Llandrin- dod Dr. Griffith John." Mae Dr. John yn bregethwr o radd boblogaidd, yn fyfyriwr dibaid, yn weithiwr caled, ac yn ysgrifenwr mawr er cynorthwyo y Genhadaeth. Flyn- yddoedd yn ol, cacd g-anddo gyficithiad o'r Testament Newydd1 i dafo'diaith pobloedd y wlad1; ac mae yn awr gyda'r un gwaith o d!roi allan yr Hen Destament. Oes ac iechyd, a 11 wydd iddo. v A oes rhywun all egluro pahafli cymaint o ymrafaelio yn holl fyrddau us Aberystwyth? Buasai yn dw ^(j gwybod pe ond o ran cywreinrwydd- allasaieglurhad atal eraill rhag ,IIlyn rh8L cyfryw rysedd1. Pah am, mewn difr'f' i gwerylon personol diles a diflas wa tref barchus fel Aberystwyth? un gwr enwog y buasai haner yr ar bob bwrdd yno yn hoffi bw r, h3¡¡11 arall dros y dibyn i'r mor. Ond P Atebed arall. Un peth syddi arnlwg_1 yw hyn, fod bywyd cyhoeddus y drefy 1 teilwng- o'r garsiwn nag o dref goleg^1 fftol Wrth anerch cyfarfod! o'r ysgol gjf y Guild Hall, Caerfyrddin, Lewis Morris; at y diwygiad crefyddol) J wedodd: "Yn y( byd moesol yn. ^0$ ac yn y byd naturiol, ar ol y gauaf > f blodeu'r gwanwyn yn tardd'u unwaith e^j ol traed y gwanwyn, fel y pasia ymlaen J, y dolydd a'r coedydd1. Mae miloedd 01 Va au oedd wedi myn'd yn ddrylliau ac ,$f caddug dudew, yn awr o dan dywyni^r, J, haul, ac yn adfywio dan awelon yr 'Vsbq a fwynheir ganddynt unwaith yn Bydded i'r gwanwyn moesol fod1 yn haol nag un natur, ac addfedu pan f°y j,j(» en, 4 gynhauaf llawnach. ByddedJ^ leiaf, feddianu ein heneidiau mewn heo1 Jm gan ddal yn dyn at wybodaeth a harddwych, gan wneyd yr ychydig" a j fjk yn y gongl bell hon o'n hynys fech^ jj wain pobl i fyw bywyd llawnach a m beius." S d'e Un o'r pethau rhyfeddaf yn Methodistiaid Lleyn ac Eifionydd, yw fod 15 01 eglwysi o few'n cylch y J i'' Misol yn parhau i estyn civ pan aelodau pan yn cofi0' angeu Crist!! Tabernacl, Portmadbc, Tremadoc, Llatt rog, Nant, Rhydbach, Llangian, Ty 0 Brynmawr, Sarn, Penycaerau, Cedro^i caenewydd, Brynengan, Mynydd £ Melyn. Yn Anerehiad1 yr Ystadegy^^ brawddeg* fel hyn —" Dengys yr Aw. mai y diodydd meddwol oedd yr achos 0 J o'r gwywdra gyda chrefydd, a bod wneyd a hwy yn cad'w llawer rhag rh°\ hunain i'r Gwaredwr." Y ffaith yw oedd o'r dychweledigion yn rhai ag ^-0^ y diodydd meddwol yn demtasiwn 1 Wrth ymuno a'r eglwysi rhoddasant Xr$ peryglus heibio, ond wele 15 o eglwysi gosod mewn temtasiwn ,gref i ddycl' i'w hen lwybrau, trwy estyn-cwpan sydd! yn ail enyn chwant at yr un fu °r. P yn fagl. Pa reswm ellir roddi am < le y mae y gaIon dyner sydd yn cydyw^ j^ a'r brawd gwan Pa le y mae ein cys° Pa le y mae ein hundeb? Y mae y tjj/' ANFEDDWOL yn hawd'di ei gael—y jjy# y fang-re fwyaf anhawdd yn ei gael- yn nod pe buasai raid myned i draff i'w gael, gellid disgwyl I eg-lwys Crist hyn o ymdrech. 75 o eglwysi, a 15 yO rtØ Gwin Meddwol! Pa bryd y gwrendy hyn ar leferyddi gras a rheswm? f Cyfaill O Sheffield1 a ysgrifena JJ 1 canlyn:—Trigiana llawer o Gymry J ddinas yma er's blynyddau bellach, aCf llawer yn dod yma yn ychwaneg bob b yn. Er bod ymhell o'u gwlad, nid anghofio eu hiaith na'u harferion, a am fanteision crefyddol yn hen laith 1. Gwalia Wen. Bydd yn d'd!a gan y CX ac eraill sydd ar ddod i fyw yma, acho'S Cymraeg perthynol i'r Metho^^cJj. Calfinaidd wed'i ei sefydlu er's arnse'r, Yr oedd yma eglwys y Cyrnry er's b^y {(ft oedd, ond daethpwyd1 i deimlo angen mev/n cysylltiad a rhyw en wad, ar°J iaeth bwyllog, penderfynwyd' yrnllj i: f Methodistiaid Calfinaidd. ^y^er^\vrf) f eglwys er dechreu y flwyddyn hon tafell gysurus, perthynol i'r Young" j,/ Christian Association' yn Fargate yn f ol y ddinas. Wrth Gymry sydd1 yn Sheffield ac wrth eraill all ddod1 y^>' wn o galon, Croesaw," CroesaW-' yna i'r eglwys gyfciliion 6 bob efiW^, 0$ yn Nghymru, ac hefyd Eglwys L°e» unir ni oil gan y teimlad mai Cymry/j^,r ac anghofir y gwahaniaeth enwadol- f# stori ddifyr a adroddir yn ein plitH P