Y Goleuad

Y DIWYGIAD A'R LLANW Y mae amryw bethau ynglyn a'r Diwygiad rhyfedd presenol yn peri i mi gofio am rai pethau a welais, neu a, glywais, am lanw y m6r yn dyfod i mewn. Yn Nghymdeithasfa y Bala yn y flwyddyn 1842, yr oedd Dr. James Hamilton-—gydag un neu ddau erai 11—yn bresenol dros y Presbyteriaid. Hwn oedd yr ymweliad cyntaf oddiwrthynt. Hynodrwydd mawr Dr. Hamilton oedd, ei fod yn fedrus iawn gyda chydmariaethau. Yr ydym yn cofio yn dda gweled yr anwyl Mr. Rees a Lerpwl wedi ei orchfyg-u gan un o honynt- pwy erioed yn fwy hoff nag efe 0 gydmar- iaeth dlws? Dywedai Dr. Hamilton fod y pysgod,-pan fyddai y m,6r allan—yn gorfod aros yn eu pyllau bach eu hunain, ond y byddai yno gyfnewidiad ryfeddol pan ddeuai y llanw i mewn-y pyllau yn myned o'r golwg, a dim ond un mor mawr i'r pysgod1 oil. Onid Z, oes rhywbeth tebyg i hyn yn cymeryd lie yn y misoedd presenol? Clywais gynyg ar y gyd'mariaeth uchod fwy rfag unwaith ar 01 hyny. Ond yr wyf yn credu mai Dr. Hamil- ton a'i pia. Gwelais y plant ar y traeth., gyda eu harfau bychain, yn gwneyd tyrau a chastellau o'r tywod, ac yn cael difyrwch i weled y m6r yn eu hamgylchu ac yn eu bwrw i lawr. Dichon fod llawer o dyrau tywod wedi eu codi mewn gwlad ac eglwys, yn y blynyddoedd1 diwedd- af-byddai perygl i ni roddi tramgwydd fe- z!, w allai, wrth geisio nodi y rhai hyn yn fwy manwl ond os tywod ydynt, gwnawn ninau fel y plant chwerthin wrth eu gweled yn dyfod i lawr wedi eu hamgylchu gan y llanw Dwyfol. "Y mor sydd eiddo iddo, ac Efe a'i gwnaeth." A mÔr yr lachawdwriaeth hefyd. Yn chwyddo byth i'r Ian." Nid yr un fath y daw y mor i mewn ymhob man, ac nid yr un fath yn yr un man bob amser-- y mae ei gyflymder yn ymddiibynu ar y pell- d'er sydd' ganddoi i redeg.. Ond ymhob man Z, I ac ar bob amser, d'ylanwadau Nefol yw y dir- gelwch am danoi—ac y mae ei ddyfodiiad i mewn yn anwrthwynebol nes y daw at y ,a terfyn a roddwyd iddo, gan yr Hwn a roddes Ei ddeddf i'r m6r," &c. Yr hyn syddi yn rhoddi llawenydd i galon un mewn congl fel yma, ydlyw gwcledi y llong- au—fychain a mawrion—yn codi ac yn nofio yn y llanw*. Gwelais fwy nag unwaith, yn un o'r porthladdoedd, long yn gorwedd yn y llaid tew, ac wedi ei llwytho feallai pan oedd y mor allan, yn methu codi pan ddeuai y llanw i mewn. Mawr fyddai yr helynt i roddi ysgydwad id'di o'r llaid. Neidiai i fyny weithiau yn ddisymwth—ond os byddai pob ymgais yn ofer, nid: oedd dim yn ei haros ond boddi yn y llanw fyddai yn cynyg ei nofio. Wrth derfynu, dymunwn ofyn a oes ryw eglurhad wedi ei roddi ar eiriau loan, Y mae genych chwi yr eneiniad oddiwrth y Sanctaidd Hwnw," &c Byddai yn dda genyf gael meddwl rhai o'r brodyr, &c. GEORGE WILLIAMS, Tyddewi, Ebrill, 1905.

Mr. Evan Roberts yn Liverpool. Neithiwr, nos Lun, cefais y fraint. o fod yn un o gyfarfodydd y Diwygiwr yn Toxteth Park. Yr oedd y capel eang yn orlawn a chanoedd yn methu myned i mewn, ond yn parhau i ganu a gweddio y tu allan am oriau, a chyfarfod yr un pryd yn ngh'apel yr Ahnibynwyr gerllaw, ac arhosodd saith o'r newydd yn y seiat. Dechreuwyd y cyfarfod yn Toxteth Park gyda gweddi afaelgar gan y Parch. W. M. Jones, a chymerodd y Parch. O. R. Owen yr arweiniad. Daeth Mr. Evan Roberts a'i chwaer a merch ieuane arall i mewn ycllydig wedi saith o'r gloch. Diau y cewch ardtrddiad manwl gan eich gohebydd, ond yy wyf yn dymuno dweyd fod y cy- farfod yn un had anghofiaf byth mo hono. Nid oedd Mr. Evan Roberts yn dweyd ond ychydig eiriau, ond yr oedd eu dylanwad yn anorch- fygol. Amryw yn gweddio,, llefain, a chanmol y Gwaredwr, ac eraill yn mron llewygu gan ofn, ac yn ddistaw yn trydar wrth yr orsedd. Y mae nerth y Genadwri nid mewn geiriau ond yr ymdrech sydd yn weladwy ar ei wynebpryd pan mewn distaw- rwydd llethol y mae yn dal cymundeb a'i Anweledig. Yr oedd yr olygfa a'i chanlyniadau yn 'an- rhaethadwy." Diau ei fod yn wr wedi ei anfon oddiwrth Dduw" yn gyfrwng bendith i filoedd. Y mae y tu hwnt i feirniadaeth ddynol, yn rhy ysbrydol i'w ddynwared, ac yn anrhaethol rhy ddiymhongar a didderbynwyneb i unrhyw un yn caru yr Arglwydd lesu i feiddio ei wrthwynebu. Dylem ddiolch i'r Arglwydd am dano, a dymuno ar iddo gael arbediad einioes i barhau i ddwyn llawer o gyfeiliorni eu ffyrdd. Hwn ydoedd y tro cyntaf i mi ei weled a'i glywed, ac er fod y papyrau yn dweyd nad ydoedd yn y 'mood' mwyaf hapus y nogwaith hono, nid oes genyf amgen gair i ddynodi ansawdd y cyfar- ,fod mai ymadrodd Cynefin y dyddiau hyn, "Bendigedig," gan hyderu y bydd i'w ymweliad a'r ddinas fod yn foddion adferiad cariad brawdol a dychweliad llu at y Gwaredwr. Yr Eiddoch yn frysiog, Rhyl. R. RieHARDs, Dywedai un wrthyf pan yf oeddis yn edrych ym- laen at ddyfodiad Mr. Roberts yma, na byddai iddo gael ond yehydig o ddylanwad ar bobl Lerpwl. Wrth gwrs, byddai cryn redeg ar ei 0\ yn y dechreu, ond ceid yn fuan weled na byddai ei ddylanwad ar y cynulleidfaoedd ond ychydig, yn sicr yn ddim i'w gydmaru i'r hyn ydoedd, yn y Deheudii-, ac y collai ei boblogrwydd mawt yn but fuan, fod pobl Lerpwl mor wahanol i bobi y wlad, y rhaid ein cyraedd ni drwy ein pcuau ac nid ein teimladau. 'We must be reached through our heads, and not through our emotions.' Nid ydoedd y brawd hwn ond un o lawer. Y mae Mr. Roberts hyd neithiwr wedi bod mewn naw o gyfarfodydd, as y mae yn cynyddu mewn poblogrwydd, a dylanwad ac effeithiolrwydd. Bum i mewn tri cyfarfod; y cyntaf, yr ail, a'r nawied. Cyfarfod gwir ragorol oedd y cyntaf, er nad mor ddylanwadol a'r ddau arall. Nid anghofir gan y rhai oedd yno y rhan hono pan yr adroddid penillion ac adnodatt. Ac yr ydoedd gwres mawf yn y cyfarfod er na thorodd allan yn fflam. Yn y rhan or adeilad lie yr eisteddwn, yr oedd llawer o dan deimladau dwysion, er mai ychydig o honynt a gymerasant ran gyhoeddus, ond wylent ac ochen- eidient a gweddient. Yn yr ail gyfarfod cododd y llanw yn uchel iaWn; ac yn y nawfed, nos lau, y 6ed, yr oedd Yl1 wir yn fendigedig! Ar yr un adeg o'r cyfarfod, gofynai brawd oedd yn fy ymyl, Fydd hi'n well na hyn yn y nefoedd, deudwch?" Yr oedd geneth ieuanc wedi dyfod a dwy esgeulus- wraig gyda hi i'r cyfarfod, a llwyddodd i gael un o honynt i ddatgan ei bod yn derbyn y Ceidwad, ac yr ydoedd yn un o'r pethau mwyaf effeithiol ei gweled a'i chlywed yn ymddiddan a hi, ac yn gwaeddi Mae na un yma," a,c yn gwneyd ei goreu drwy ymbil a gwahodd i gael y Hall hefyd i ddyfod at y Meddyg ag yr oedd Mr. Roberts wedi bod yn son am dano. "0 enau plant bychain y peraist nerth." Yn yr ail gyfarfod tystiai Mr. Roberts fod y nef- oedd yn gwenu;" ac yn y nawfed yr oedd ei fwyn- had yn amlwg o sylw a wnaeth un brawd twymn oedd yno. ar weddi rwy'n meddwl, Mae Evan Roberts wrth ei fodd." Nid oedd Mr. Roberts yn yr hyn a elwir gan y Saeson ei Black mood' yn yr un o'r tri chyfarfod; yr oedd yn ei 'White mood' ymhob un. Heb son am ei anerchiadau byrion, gwnai sylw yn awr ac yn y man oedd yn profi ei fod "wrth ei fodd." Yn yr ail gyfarfod dywedwyd wrtho fod un yn cadw rhag "rhoi ei hunan" am fod ganddo rywbeth yn erbyn y gweinidogion. Tirbdd Mr. Roberts i'r C3^S lie y dywedid fod y gwr, a gofynai Oes gy rywbeth yn erbyn lesu Grist?" Mewn CP* y arall, pan y gwasgai y Parch. John gofalwyr i ofalu am ddwyn enwau y dychwele, ymlaen. ar y diwedd, Mi fydd yr angyli°n cael nhw o'ch blaen ch'i," meddai Mr. Rober wen nefol,' fel y galwai un hi, yn ymdaenu ei wynebpryd. Ar wahan i'r dylanwadau dwyfol sydd y^ ef redu mor amlwg ar Mr. Roberts, a thrwyd mor rymus ar y cynulleidfaoedd, y tri thynol iddo sydd wedi cael yr argraff ddyf'1^* fi ydynt, ei naturioldeb perffaith (buasai Owen yn arwr), ei symlrwydd gonest, a'i dairo° rwydd gwir. a'i Cadwed y nefoedd ef, a pharhaed i'w fendito1 wneyd yn fendithj a chadwer ninau rhag euog o'i gamfarnu a'i ddfwgdybio, am fod y rai pethau na ddeallir genym. T. REES J°1'l a' £ Anwyl Syr,—Mae yn, bleser genyf gydsyw° j cais, mor bell ag y gallaf roi fy argraffiadau ysgrifen. Cefais y fraint oruchel o fod yn fodydd Evan Roberts nos Lun a nos Ferclier -dlW y af. Dywedai bethau bethau difrifol nos Lun \nf.. perygl o rwystro i Grist ddyfod i mewn i'r p er ei wahodd i ddod. Teimlem ei fod yn jj wirioneddol dda, a rhyw lef ddistaw yn fewn o hyd, Ti yw y gwr." Gwrthododv• yt Roberts yn bendant ganiatau testio y cyfairfop- oeddwn wedi darllen am dario amryw gwneyd hyn: .ohd un peth yw darllen am peth arall yw bod yn bresenol yn y fan a'r ^e'jgd peth yn dod adref at gydwybod dyn ei hun, a gf yr "ysgrifen ar y pared." Ni theimlais erioe fyw y perygl a'r ffaith bod agwedd ysbryd anhe.1i* g un mewn gwasanaeth crefvddol yn rhwystr i *s°J, Duw weithio yn achubol ac yn sancteiddiol ar _er6 a bod rhai yn cael eu hamddifadu o brydol ac. ymgeledd enaid, a hyny nid o'u eu hunain yn gwbl nac yn benaf; ond o achos 1, dcfylai fod yn gyfryngau "bendith. Yr hyn a wyd yn conductor yn troi allan yn n°n at ductor.' Un ddylai ddwyn cynulleidfa yn gi Dduv/, oherwydd^ agwedd ysbryd anheilwng Ja •' phellhau oddiwrtho. m J Deallaf bod hyn i raddau mwy neu lai yn jll yn hanes y cyfarfodydd. Ac wrth siarad ag am danynt, cawn eu bod yn dal ar hyn, aC.,j0) methu ei ddeall rywfodd. Ond deall neu bel dyma y ffaith. "'Ac ni wnaeth Efe nemawr redoedd nerthol yno, oblegid eu hanghredifl1 hwynt." Mor ddifeddwl yn ami y byddis y yr adnod a'r ffaith hon! Credaf nad ofer i P'grfd godi Evan Roberts pe ond i wneyd y gwiri011 yj hwn yn fwy_ byw, ac i'w yru adref. Pe bae hy^^ cael ei Iosgi i ymwybyddiaeth ein heglwysi, llawer mwy o barotOi ysbryd trwy weddi ac ,• ar gyfer moddianau Crefyddol. Beth pe ymhob cynuliiad mor ysbrydol fel ag i ganfoo bryd anheilwng, i ymdeimlo i'r byw ei bresenol. a'r perygl oddiwrtho, ac yn byw mor agos, at Vc*|ae fel na wnai Duw gelu ei feddwl oddiwrtho P dd genym hanes am rai fel hyn. A'r ArgIW?;,r11 j ddywedodd, A gelaf fi rhag Abraham yr JíbflÎ wnaf ? Dirgelwfch yr Argiwydd sydd gyda'r a'i hofnant Ef, a'i gyfamod hefyd, i'w cyfat^'y^f, hwynt." "Ond gyda'r rhai uniawn y mae ei finach ef." Mae hyn yn un o fendithion cyi°e yp y cyfamod rhwng Duw a'i bobl. Ceir llawer synu at hyn, a llawer yn ameu, ac yn gwadu .j, bendant. Ond mae yn hollol naturiol a gwy^ yf ;Mae rhai cyfarwydd yn canfod germs' haint y awyr, pan na bo ei'aill yn canfod dim o gwkyfl yr un llinellau yn union mae rhai ysbrydol canfod elfenau ysbrydol niweidiol yn awyrgy cyfarfod crefyddol.. flog Yr oedd y cyfarfod nos Fercher yn Lun. Y Diwygiwr wrth ei fodd yno yr hyn yn amlwg oddiwrth ei wen brydferth. Lla^f a moliant oedd nodwedd amlwg y cyfarfod. odd y Diwygiwr am lawenydd Duv/ yn achuD1^! pechaduriaid, a'r mwynhad mae yn gael pan yn 0- ei wir addoli. Ac ond i ninau ymroi i achub e fe iau, a bod yn gyfryngau bendithion ysbryd0 gawn gyfranogi o lawenydd Duw. Mae y Diwygiwr a Lerpwl yn sicr yn fendithiol drwy alw sylw mor arbenig at y peryg;! o fod "Lptf agwedd ysbryd anaddas yn nhy Dduw, ac 1 fod yn rhwystr i eraill dderbyn bendith, aC gif y pwys o gael bias llawenydd yr Arglwydd y jptf hysbrydoedd trwy ymroi i geisio achub eraill a ymlaen y rhai sydd wedi eu hachub. & Yn unol a'ch cais, anfonaf air eto yn thipyn o'n hanes yn Southport hefyd. Southport. R, DAVD8 Anwyl Frawd,—Yr wyf yn teimlo anhawsb j'lI "wybod pa fodd i gydsynio a'ch cais, na be. ^eS ddweyd mewn cylch ychydig o linellau. genyf un amheuaeth nad yw cenhadaeth Mr. yn llwyddiant hollol yn Liverpool—yn llawer felly na'm disgwyliadau, er fod y rhai hyny 3^° rjj0$' ion. Bydd yn sicr o adael argraff ddofn ac Qilo ol, nid yn unig ar yr eglwysi ac ar y Cy1*1^' jjjf hefyd ar y ddinas yn gyffredinol. Diau y °gyl^ dweyd na chafodd crefydd erioed gymaint f gan bob dosbarth o'r trigolion ag a rodddd ioní d dyddiau hyn, ac nid ces neb a wyr pa dda dardd o hyn. Y mae llawer yn ddiddadl na jj e? dim ond yr enw yn eu cysjdltu a chrefydd w hachub, a nifer mawr o esgeuluswyr eisoes rhoddi eu hunain i Grist; ac yr ydym yn ° gweled llawer mwy eto. Y mae arwyddio JJ 1 'fod eglwysi Saesoneg! y ddinas yn cael eu uS$ deimlo awydd am brofi gweithrediadau gry j0gio(l. Ysbryd Glan. Yr wyf yn gwybod 'fod gwein ^jji y gwal^anol enwadau Seisonig mewn un r^aILytblJ •\vedi penderfynu cyfarfod a'u gilydd y?