Y Goleuad

GymdeSthmsfm Llanfairmllsllte Llygriad yw Builth o Buallt. Galwai yr hen bobl y dref yn Bu'llt, gan seinio yr "II," fel y gwneir gan y Cymry ond erbyn heddyw, y mae yr "11," wedi myned yn "th" gan y Sais, am na na fedr ddweyd II," dyma ei Shiboleth." Llanelly-Llanelthy; Buallt—Builth, &c. Wei, yn Bicilth y cynhelid Cymdeithasfay gauaf eleni. Credwn mai y cwestiwn cyntaf a ofynai y di- eithriaid, y naill i'r llall ydoedd, "A welwch chwi yr adeiladau yma ?" Yn sicr, teirnlem yn falch fod genym y fath addoldy; yn gyfryw ag yr oedd yn werth galw sylw ato, gydag y-goldy, I darllenfa, class-rooms, ystafelloedd i'r blaenoriaid, gweinidog, &c., &c. I'n tyb ni, y mae yn bob peth ellir ei ddymuno. Ar y mur y mae'r enw "Alpha." Hwn yw y trydydd yr ydym yn ei gofio, a thebygol fod y cyntaf a welsom ni yn dndydd. Y mae cryn lawer i'w ddywedyd dros y dybiaeth mai yma y codvijyd capel cyntaf gan y Methodistiaid, er nad yma y corphorwyd yr eglwys gyntaf, hwyrach. Dyna paham y galwyd ef yn Alpha; ac wrth edrych ar gadernid yr aileilad presenol, tybiem fod ganddo obaith bod yn Omega hefyd. Costiodd y cwbl rhwng ..65000 a £6000. Cafwyd y rhodd dywysogaidd o £ 2000 gan Mr. Meredydd, Llnndain, ac y mae y gynulleidfa wedi gwneyd agos gymaint, nes dwyn y doyied i lawr ^1700. Dyma weithio. Bendith arnynt hwy ac i'w gweinidog llafurus. Maddeued y darllenyad am i ni grwydro ychydig, credwn fod y brofedigaeth yn gryf os nad yn pyfreithlawn. Yn awr at weithrediadau y Gym- deithasfa. Tri pheth pwysig iawn fu o flaen v I Gymdeithasfa. J I I. Newid adeg yr Ordeinio. 2. Sefyllfa Cynrni gyda golwg ar y Ddeddf Addysg. 3. Adroddiad Pwyllgor Trefecca. Gan fod y cyntaf wedi bod o flaen amryw 'Gymdeithasfaoedd, a bod mwyafrif mawr o'r Cyfarfodydd Misol yn ffafriol i'r newidiad, pas- iwyd heb ddadl fod yr Ordeinio i gymeryd lie yn ] Nghymdeithasfa y Gwanwvn o hyn allan. Diau mai mantais fawr fydd hyn, gan y ceir mwy o hamdden i hyn yn y Gymanfa hon, a cheir mwy | o amser o hyn allan yn Nghymdeithasfa Awst i 11 drafod y lliaws pynciau pwysig sydd yn dyfod < ger bron. Heblaw hyny, rhydd. gyfle i drefydd I glanau y mor a'r ffynhonau i gael y Gymanfa | 1 Ordeinio yn eu tro. j ( 2. Ar yr ail gwestiwn, cawsom y fantais fawr o bresenoldeb ac arweiniad Herbert Roberts, Ysw., A.S. Gosododd sefyllfa Sir Feirionydd yn glir gerein bron, yn y fath fodd ag i gynyrchu cydymdcimlad yr holl frawdoliaeth, a phasiwyd penderfyniad cryf i gynorthwyo y cyfeillion hyn. Enillodd Air. Roberts ein calonau, a hyderwn mai nid dyma ei ymweliad olaf a'r De. 3. Trefecca.—Ar y Rhaglen yr oedd pender- 0 fyniadau Pwyllgor Trefecca, ond yn eithriadol iawn, cynygiai cadeirydd y pwyllgor nad oeddynt i'w cadamhau, ond fod pwyllgor arall i gymeryd yr holl sefyllfa i ystyriaeth, a phasiwyd hyn yn unfrydcl. Y rheswm ydoedd fod Cymdeithasfa y Gogledd yn cyfarfod yr un dyddiau, a bod yn wybyddus drwy y Goleuad, fod y cwestiwn o uno y Colegau i ddyfod ger bron yno, a bod pwyllgor y Gogledd wedi penderfynu gofyn i'r Gymdeithasfa ohirio y cwestiwn t) o Uniad. Darllenid siomedigaeth ar wynebau y mwyafrif mawr, ond teg yw hysbysu fod yno un wyneb yn haulwen i gyd, a bu agos iddo daro i ganu Diolch Iddo." Beth nesaf, nis gwyddom Yr oeddem yn aifer edrych i'r Gogledd am arweiniad, a dyma nhw wedi llwfrhau. Ofer dywedyd wrthynt, Ewch rhagoch," a dyma ni wedi colli un cyfleustra na cheir ei bath, eto yr ydym yn ofni. Wrth chwilio am esgusawd dros ohirio, syrthiwyd ar y diwyg- iad. Na, na, nerth yw y diwygiad. Gwendid ffydd sydd wrth wraidd y gohirio. Er, ar yr un pryd, fod gwres y diwygiad yn ei gwneyd yn anhawdd "pwyllgora." Tra yn nodi y pethau uchod, dylem ddywedyd mai y diwygiad oedd y peth pwysicaf o lawer yn y Gymdeithasfa. Cafwyd tri chyfa' fod i ym- ddiddan am dano, a daeth y peth ei hun i'r cyf- aifodydd. Wrth roddi hanes yr achos hefyd, hysbyswyd fed 700 wedi eu hychwanegu at yr eglwysi 200 yn fwy na'r ychwanegiadau yn 1859. Cerdd yn mlaen, nefol dan."

Diwygwyr a Biwygsssfau Bymris GAN Y PARCH. EVAN DAVIES, TREFRIW. IX. Diwygiad 1859—60. Un o'r ffeithiau mwyaf hysbys ynglyn a'r Diwygiad hwn ydyw iddo ddechreu yn America, ac er ein bod gyda graddau o fost yn galw Cymru, Gwlad y Diwygiadau." rhaid i ni gydnabod fod gan America, yn nesaf at Gymru, hawl deilwng i'r teitl gogoneddus hwn. Fe ddywedir fod y dylanwadau a deimlid. yn y Camp Meetings yn America mor hynod a dim a deimlwyd ar Green y Bala ar adeg unrhyw Ddiwygiad yn Nghymru. Yr oedd henDdiwyg- iadau America y fath, fel ag i arwain Jonathan Edwards i gredu yn gryf mai ar y cyfandir hwnw y dechreuai y Mil Blynyddoedd, ac ystyriai y Diwygiad oedd yno yn ei amser ef yn doriad gwawr, neu o leiaf, yn rhagarwydd o'r Diwygiad gogoneddus hwnw a ragfyiiegif yn yr Ysgrythyr. Dechreuodd yr Adfywiad hwn yn America yn agos ddwy flynedd cyn iddo ddyfod i Gymru, ac yr oedd yno yn ei nerth a'i wres mwyal yn y flwyddyn 1858. Yr oedd Cymro yn yr America \n y flwyddyn hono o'r enw y Parch. Humphrey R, Jones, gweinidog cymeradwy gyda y Wes- leyaid. Profodd yn helaeth o Yhbryd y Diwyg- iad yno, a daeth yn 01 i Gymru yn llawn awydd am fod o fendith idd'. Yr oedd Mr. Jones yn aros yn Ysbytty Ystwyth, a dechreuodd gynhyrfu yno i ddeflro Cymru o'i chysgadrwydd ysbrydoL Wedi clywed son am dano, aeth y Parch. David Morgan i ymddiddan ag ef. Nid oedd Mr. Morgan ar y pryd yn hollol rydd oddiwrth rag- farn yn erbyn dull ei frawd o weithredu. Ond wrth ymddiddan ag ef, yr oedd ei galon yn cyn-hesu, ac yr oedd yn teimlo rhyw drydan yn myned trwy ei ysbryd tra yr oedd Mr. Jones yn llefaru. Ymadawodd Mr. Morgan ar y pryd mewn teimlad dwys, gan gredu a thcimlo nad oedd pethau fel y dylent fod teimlai fod diffvg psbryd gras a gwed iau yn yr eglwysi, ac nad oedd y pregethwyr yn ddigon cyfeiriol yn eu pregethau, nac yn rhoddi y lie priodol yn eu gweinidogaeth i'r gwirioneddau hyny sydd a'u ;uedd i achub y byd. Mewn ymddiddan dra- ;hefn, dywedodd Mr. Morgan, Yr wyf yn yweled nas gallai fod niwed mawr, beth bynag, i ni wneyd ein goreu i gyffroi y wlad, a chadw ;yrddau gweddi, pe na byddai Qnd dyn yn y cwbl wed'yn." Na fyddai," nieddai "ond treiweh chwi hyn)-, ac nid hir y byd heb deimlo fod Duw yno." Yn fuan ar ol hyn cafodd Mr. Morgan tra i wrando Mr. Jones yn pregefhu ar y Gwae y rhai esmwyth arnynt yn -ijef Dangosai- fod llawer yn cwyno oherwydd crefydd ysbrydol, a difaterweh cyffredinol < f am y pethau a berthynent i'w heddwen • ieuenctyd pertliynol i'r eglwysi yn 1 fI1 afreolus a phenrydd yr eglwysi trwy y ^,Jr0s gwywo, a dim nerth ynddynt i wneyd gwa'tn _.j Grist, a'r ol! a wnai gweinidogion a yr eglwysi oedd cwyno, heb wneyd d1 ymysgwyd oddi wrth y cysgadrwydd arc-0p, hwn. Yr oeddynt yn esmvv) th arnynt yn a gwae Duw uwch eu penau. Yma^ aoi bregeth yn meddwl a theimlad Mr.ji aflonyddwyd arno ef ei hun, a theimlai K rhaid aflonyddu ar gysgadrwydd crefyddwrr h wlad. Y mae y ddau weinidog yn cael j, gyda Duw yn y dirge), ac y maent yn trefn^ ) j arfodydd gweddi i'w cynal bob nos, yn ng Jty y Wesleyaid a'r Methodistiaid bob yn ail. & mae rhyw ddylanwad rh) fedd i'w deimlo ynd1oy Daeth yr holl wlad i gyrchu iddynt, a. by anerchiadau difrifol a dw) s y ddau weinid°g^f cael argraff anarferol arfeddw! y dyrfa. CYII cyhoeddwyd cyfarfod eglwysig ar derfyn y fod gweddi, ac er syndod nid oedd fawr 0 fyned allan Yn y wedd yma ymunodd a'r eglwysi yn yr ardal. Cymerodd hyn h Ysbytty Ystwyth yn niwedd y flwyddyn 1 •> Ac yr oedd y Parch. T. Edwards, PEDIINNYO, ysgrifenu yn niw^edd mis Chwefror, 1859, & L dweyd fod' y Parch. Humphrey R. Jones at yn deffro'r wlad o r Ysbytty i Aberystwyth, 8 y Parch. David Morgan allan hyd Sir Abe* u er's dau*fls yn cynal cyfarfodydd diwygiad0' V dydd a phob nos, ac ugeiniau o v. ran Of braidd yn mhob man yn ryflwyno eu ^unal-jjes eglwysi. Cerddodd y l&n nefol cvmeryd meddiant glan o Sir Aberteifi. | yr oedd Mr. Morgan yn gweithio oedd r \&$ pregeth fer, sylwedcol a gwresog, o'r pnlpa^| rhyw haner awr feallai, yna dyfod i lawr i r fawr, a rhoddi anerchiad dwys ac anogze'Jt i'r gwrandawyr, gan eu cymeil yn daer ir 1 eu hunain i Grist. Byddai yr anerchiad deimladwy ac effeithiol tros ben. Ni bydda^^ cynal mwy nag un cyfarfod yn yr un j'e' etli trwy un oedfa felly llwyd-iid i roddi cymy,dog gyfan ar dan gan Ysbryd y Diwygiad. 13y vol yfl ami ugain neu ddeg ar hugain yn ar0S,j|H ar derfyn oedfa dan y teimladau dwysaf °e. bosibl, a llawer o'r rhai hyny y cymefl^, gwaethaf a mwyaf afreolus. Ni byddai Morgan yn cael un oedfa braidd na byddai nifer yn cael eu dwysbigo yn eu calonaa, cael eu clwyfo yn ddigon dwfn"felnasg cael iachad Hlb gael eli o Galfaria,— Dwyiolddwr,adwyfo!waeJ." Yr oedd y dychweledigion oil yn hawdd trin y pryd hwnw, ac yn barod i wneyd P°Vtf^ a ofynid iddynt er mwyn crefydd a bywy°\$ gwyddol. Cawn adroddiad yn y Drysorf 1859, tud. r ii, o'r ymddiddan a rhwng y Diwygiwr ac un, ac y mae engraifft dego'i ddullyn ymddiddan a'r dye edigion yn gyffredin. Wrth ei hoii g (jj, Beth yw eich enw chwi, frawd ? ¥ JyW Wei, Dafydd bach, a fuoch chwi gyda cDWf o'r bben ? Naddo erioed. Beth a'eh tuemyi>e^ chwi i ddyfod yma yn awr ? Methu Myobit oddiyn-a yr wyf. Yr ydych wedi bw j'y amser yn ffyddlawn yn ngwasanaetn. Y f feistr? Do, do yn rhy hir o lawer. f J f ydych yn meddwl gwneyd yn awr? vr meddwl treio at lesu am fy mywyd. £ ? e4 yn meddwl gadael y pethau y mae y Beio 1^, gwahardd ? Gadawaf bob peth er A vdych chwi yn ddirwestwr ? Mi f ddirwestwr o hyn allan. A fuoch gweddio ? Dim erioed, A ydych ci dreio ? Yd wyf, gcreu byth y S"3;1 „{a ? feddyliech chwi am weddio yn y fuLch^' dreiaf heno." Yr oedd bron yr oil o r edigion trwy Mr. Morgan yn fodd a■ -on j wrthod a'r diodydd meddwol, a r na_ addaw darllen a gweddio yn y teu.u. ar ei mantais yn ddirfawr o r Diwyg,a jjd r yn foddion i godi y ddyledswydd deu nhai canoedd o grefyddwyr. parcblV Ddechren haf y flwyddyn 1859, daeth Y Fbillipor David Morgan, Ysbytty, ac Evan