Y Goleuad

%-Slweithrediadau.marw T?r cyff- d' ystorm fechan yn sydyn ac an- I S6n6<id. nisg-wyliadwy ddydd Mercher yr wythnos ddiwcddaf. vnplvn aniaei-K .,1 adnewydd'iad Deddf y treth- i!;Phasi0., Fe gofir i'r deddf hon gael I(1 °ecJd ond nid fel deddf barhaol. Vr> i'r ner ,n me'sur o ryddhad i'r tirfeddian- 0(Jraeth Srfn' ac Vr amaethwr, i aro-s i'r Lly- M SWFreH- ?Styried ac ac'"drefnu y trethiant J^edd. lao'- Gwnaed hi yn ddeddf pedair y Ll nd Hr dcrl'yn y cyfnod liwnw, yr fpd!l0d- belled ag erioed o feddu 3r trethl dy^iniaeth barhaol nac ad-drefniad ef° Wed; {f,n^ n awr> dyma bedair blynedd lrwyn ^en' a'r un yw y stori>ac ^df fpi11 anhawsder yn codi i adnewyddu'r f%g-iai J gwnaed o'r blaen. Fodd bynag, 7dwyr ,• Lambert, in o'r dyrnaid Rhyddi throi J n credu yn y ddeddf, ei bod yn cael Wry 5^eddf barhaol. iJaeth y cynyg- ^ad aen Pan oed'd y Ty yn wag* iawn, PerYg-I oedd neb wedi breuddwydio fod dim r- Ge^u ag ef Ond pan ddechreuodd "Iv'1 ^a'four siarad dros y Llywodr- yd loci y cynygiadi lewn ffafr a j^'e^dai ^yae^n- Addefai Mr. Balfour nas £ ni \r Llywodraeth gynyg, ondi croes- ai^ ^r .Lambert yn gwthio'r peth Vddf,- ,^ynhyrfodd y datganiad h.wn y j^%>di a gwnaeth Syr Henry Fowler ''ym ar yr ystryw. Ceisiodd y Mr l S. amddiffyn y cwrs, orid dangos- ^rWaiiuSC'u^^ nad oedd arnddiffyniad' i'r fath Gwelodd Mr. Balfour fod y ^'r yn r'1)7 §Ty/) ac i'diodd, ond ^yf\v Lambert wed'i diflanu. Yn yr hwn darganfyddodd Syr E. Fitz- ci'chwv y cynygiad allan o drefn o'r \oleil>> ac yn ffwlbri diystyr o'i ddarllen yn dd |ddec^L Cydnabyddwyd hyn gan y y y^asai wybod o'r cychwyn, a distaw- r- ft ^ynwrf dian genrhaid mewn cywilydd1 i °a|four a'i bleidwyr. ^llvf r'ff iar^oc' blynyddol adran y merched o'r Reform League,' darllenwyd llythyr ^lythyr kainberlaiii. o r gadair gan Lady II- chester oddiwrth Mr. Chamberlain, yn yr hwn I:IlYdq f y cydnabyddai yr ysgrit- deftlVdH°d ei gynygion yn cynwys tolli yd a (>j. ymborth. Wed'i'r gydnabyddiaeth ^vUeirer 1 ^r- Chamberlain g'eisio sicrhau y gwahaniaeth i fyny gan fwy I y toJia a Swell cyflogau, a chan ostvngiad yn r|lt,,ar de) siwgr, a myglys. Ni fyn y Peh1 ddefnydd cynhaliaeth, hyd yn erztiii MbYddal sicrwydd y deuai addewidion Pavvb v r' 9^amberlain i ben, yr hyn y gwyr a^0i, n-bwyll nad oes. A geir ateb Mr. ^ythni', I ^dirprwyaeth Mr. Chamberlain yr 0 hyd Os hon 1 Ymddengys y rhwyg yn lledu o^dd 1 ofynwyd i Mr. Balfour yn y Ty ^aet1imesur yr es^rom'a'd yn rhan o> Ddiffyn- °dd yn yn ol honiad Mr. Chamberlain, ateb- "QJamwys mai nid dyna ei syniad ef. Mr, QCanlyniad i atebiad Syr W. Anson i Srnond Williams yn y Ty pry dn awn 3vr ^ein0ayad Llun, galwodd yr aelod dros I Feirionydd am ohiriad y Tv i Wyntyllio y cweryl rhwng y I • dysp- Llywodraeth a Phwyllg'or pitlio n y Caniatawyd y cais, ac ar ol 1 °solC}i °S cododd: Mr. Osmond Williams '^eth yi,ach°s i lawr, a gwnaeth hyny mewn y (N 'r ac argyhoeddiadol. Dangosodd r^vyrn 1AVyn fod cynllun y Llywodraeth yn ° ^r°fi y moddion mwyaf effeithiol i Jla^sdey Sefyllfa yn waeth, ac i bentyru an- ^yinru t'aiJ> newyddion ynglyn ag addysg ^^diau (i\ st:yriai mai yr unig obaith oeddi i'r eU {>ilyl a^.eu gilydd a chytuno i gyfarfod } sa{|e ar canoi. Yna gosododd i lawr l0n) sef^rrier'r 8an Bwyllgor Addysg" Meir- ^53Ro 1 ;0,nnc 1 yw eu rhwymedigaeth i gynal yr v nRlwysiS' yn declireu hyd nes y cyf- ad?ywe' yuodr;ieth\vyr eu rhwymedigaeth o rhe<5yni ri,° yr ysgolion. Dangosodd eudeb sUff Addysg dros wrthod cyd- .lAvy.sig. sa,e Meirion, a nododd ysgolion eg- ^chy^ y n hollol anghymwys ac yn peryglu Alfred TVyd y Cefnogwyd gan Thomas, ac wedi ymgais eiddil i amddiffyn y Llywodraeth gan Mr. Cripps, cododd Mr. Brynmor Jones, ac adolygodd1 y sefyllfa yn ei hagwedd gyfreithiol. Baich araeth Mr. Cripps oedd amddiffyn yr ysgolion gwirfoddoJ yn gyffredin^l, ond adgofiai Mr. Brynmor Jones y Ty mai'r cwesthvn gerbron oedd a ydoedd Sir Feirionydd yn tori'r gyfraith ynglyn a'r pum' ysgoi ar ran y rhai yr oedd y Bwrdd Addysg wedi cadw'n 01 £ 364 o'r grants dyledus i'r Sir. Atebiad y Cyngor 7 Sirol oedd nad oedd yr ysgolion hyn, ac na z;1 fuont o gwbl, er y dydd penodedig, yn ysgol- ion ddeuent i fewrs dan amodau adran 7 o Ddeddf 1902. Dywedai yr adran hono nad oedd yr ysgolion i\v eynal ond ar amodau neillduol, un o'r rhai ydoedd eu bod i fod mewn ystad briodol o adgyweiriad. Gofyn- odd amryw gwestiynau i Syr W. Anson, i'r rhai na chynygid atebiad, a phrofodd i bob un diduedd fod y Llywodraeth wedi cam- esbonio eu Deddf eu hunain, mor bell o leiaf ag yr oedd adran 7 yn myned. Cymerodd dau o'r aelodau Cymreig,-Mr. Ellis Jones- Griffith a Col. Pryce-Jones ran yn y ddadl cyn i Syr W. Anson ateb. Yn yr atebiad hwn, ceid addefiad amhvg o wendid ar dir cyfraith, a dywedodd Syr W. Anson amryw weithiau nad oedd am gyfyngu y cwestiwn i bwynt cyf- reithiol. Cauwyd y ddadl i fyny gan Mr. Lloyd George, mewn araeth gref, ar ddiwedd yr hon y rhanwyd y Ty. Ymadawodd y dyrnaid Gwyddelod oedd i fewn heb bleid- leisio, a chafodd1 y Llywodraeth fwyafrif o 98,—211 yn erbyn 113. 0 Nos Wener bu Arglwydd Dunraven yn egluro ei gynllun 00 lywodraethiad Iwerddon gerbron Cynllun Arglwydd Dunraven. cynulhad Rhyddfryd- ol yn Manchester. Dyma yn ddios un a arwyddion yr amser- au rnn y gallesid credu ychydig iawn 0 amser yn ol y gwelsid un 0 bendefigion a thir- feddianwyr Toriaidd Iwerddon yn sefyll 00 flaen cynulleidfa o Ryddfrydwyr i drafod cwestiwn Ymreolaethi! Dyma'r gwir heddyw, ac ynddo ceir y cadarnhad cryfaf i apel y cenedlaetholwyr a'r prawf sicraf fod y drefn bresenol o lywodraelhu Iwerddon yn fethiant gwaradwyddus. Cafodd Mr. Balfour a Mr. Wyndharn ryw gipolwg ar wir sefyllfa. pethau, a chymerasant yn ochelgar gam neu ddau yn yr iawn gyfeiriad. 0 leiaf, dyna'r unig- esboniad allwn dderbyn ar helynt Mac Donnell. Ond, wrth wneyd hyny, codwyd ysbrydion drwg yn Ulster, ac ni feddai'r Prif- weinidog y gwroldeb i wynebu'r ysbrydion wedi eu codi. Yn ei araeth dangosai Arghvydd Dunraven pa mor isel y mae ei blaid ei hun wedi syrlhio. Ond' y mae ei gred yn d'diysgog yn nyfodol ei wlad. Cara hi yn ange-rdd'ol, a gresyna yn yr olwg ar ei thrueni dan ormes a thrais anioddefol. Nid oes gwlad dan haul lie y mae ei llywodraethiad1 mor anfoddhaol, a hyn yn unig a ystyria yn gyfrifol ei bod yn suddo yn ddyfnach, ddyfnach o flwyddyn i flwyd'dyn. Yr unig feddygin- iaeth, yn marn Arglwydd Dunraven,. yw i Iwerddon gael llais helaeth yn ei materion ei hun. Er pan gyflwynodd' Mr. Gladstone ei t-, y fesurau o Ymreolaeth, y mae llawer wedi digwydd. Nid y lleiaf yn eu plith yw'r argy- hoeddiad fod cymhwysiad egwyddor o hunan- lywodraethiad yn eangach nag y tybid, ac y rhaid i Gymru a'r Alban yn gystal ag Iwer- ddon gael eu cynwys yn nghynllun Ymreolaeth y dyfodol. —— +-m_ D'Aw adroddiadau o'r America am ddau ddi- gwyddiad trychinebus a dif r if ol. Bu un o I Dinystr. honynt ar y reilffordd gerllaw I Harrisburg yn Pennsylvania, lie y rhedodd tren cyflym Chicago i I dren nwyddau yn yr hon yr oedd d'au gerbyd wedi eu llwytho a 'dynamite.' Cymerodd iffrvvydriad ofnadwy Ie wedrr gwrthdarawiad, a chwythvvyd malurion cerbydau a chyrff rhai o'r teitlrwyr bellder mawr o ffordd. Golygfa galonrwygol oedd yr olygfa yn y lie. Collodd tuag ugain o bersonau e\u bywydau yn y ddamwain adfydus hon, a rhifai y rhai niweid- iwyd rhwng triugain a phedwar-ugain. Yr oedd y trychineb arall yn fwy difrifol fyth. Cymerodd hwn le yn Oklahoma, mewn tref o'r enw Suyder. Tarawyd: y dref gan ruthr- wynt dinystriol nos Fercher, a gwnaed difrod mawr ar fywyd ac eiddo. Amrywia'r adrodd- iadau gryn lawer fel nad yw'n hawdd bod yn sicr am y many lion. Ond nid1 oes llawer o amheuaelh na ddinystriwyd rhan helaeth o'r dref gan y corwj-nt. Gwnaed lliaws mawr yn ddigartref a dinodded, tra y cymerwyd bywyd- au lawer ymaith trwy y dymestl sydyn hon. TYNODD araeth Mr. Balfour ar arnddiffyniad y wlad sylw cyllredinof. Traddodwyd hi vn Diogelwch y Deyrnas. Nhy'r Cyffredin ddydd Iau, ac y mae wedi derbyn cymeradwy- aeth rhai yn perthyn i bob plaid wleidyddol fel eu gilydd. Nid oes and ychydig or rhai mwyaf eithafol yn eu cred mewn milwriaeth yn condemnio'r araeth yn ei phethau pwysig a hanfodol. Dengys yr araeth fod y Prifweinidog yn cael ei arwain i gymeryd golwg fwy cymedrol ar angen ac adnoddau milwrol a llyngesol y wiad, a dylai y datganiad hwn wneyd llawer i gym- edroli y blaid Doriaidd, yn enwedig yr adran o honi sydd yn wastad yn galw am daflu'r wlad i gostau eithafol i wneyd parotoadau i gadw gelynion draw. Siaradai Mr. Balfour dros y Pwyllgor Diffynol, a gesyd! yr araeth allan syniadau y gwyr mwyaf cyfarwydd ar y sefyllfa. A oes perygl goresgyniad1 o gy- feiriad y Cyfandir ? Aeth Mr. Balfour i fewn i'r cwestiwn hwn gyda manylwch eithafol. Yr oedd hyn yn ddialw am dano1 yn marn y beirniad mwyaf pwyllog a diogel. Pa angen y 21 oedd am adeiladu tybiaeth a d'amcaniaeth am ymgais o eiddo Ffrainc i lanio llu goresgynoi ar draeth Prydain? Yr oedd gwneyd hyny, a myned i mewn i'r holl fanylion yr aeth Mr. Balfour iddynt yn boenus i'r eithaf, ac nis gall lai na bod felly yn Ffrainc. Diau yr ystyr- iai y Prifweinidog nad oedd berygl mewn gwneyd hyn, pan y mae Ffrainc a Phrydain yn byw yn awr mewn hedd a theimladau da. Ond gellir peryglu cyfeillgarwch trwy air anochelgar 0 le uchel. Fodd bynag, teimla: Mr. Balfour yn dawel y gellid: yn hawddl gyda'r adnoddau llyngesol atal glaniad byddin elynot effeithiol ar ein glanau. Yr oedd datganiad Mr. Balfour ar y rhagolwg ar derfynau India yn foddhaol ar y cyfan, ond cynwysai air rhybllddiol i Rwsia. Byddai i Rwsia wthio ei reilffyrdd i Afghanistan yn cael ci ystyriedj yn destyn ymrafael ac yn peryglu heddwch. YN ngwyneb datganiad Mr. Balfour, nid: rhy- z, y fedd i rai o'r aelodau godi'r cwestiwn ar ail- Aughysondeb Dybryd. ddarlleniad y Mesur Arianol ddydd Mawrth, a dadleu fod! y gofynion arianol yn hollol anghyson a'r datganiad., Dyma r tir gymerai Syr John Gorst. Yn ol Mr. Balfour nid. oedd brys am amddiffyn g-ororau India. Dilynwyd, yn yr un cyfeiriad, gan Syr Robert Reid ac Arglwydd1 George Hamilton, ac amryw eraill o'r aelodau. Aw- grymai Arglwydd George Hamilton ar i Bwyll- gor Arianol gael ei henodi o'r Cabinet, ac i hwnw fod yn un parhaol, a'i amcan i arolygu treuliau'r wladwriaeth. Chwydda'r treuliau gyda'r fath gyflymder nes dychryn pob meddwl ystyriol, a gwneir yn amlwg fod hon yn broblein o'r fath bwysicaf y rhaid ei hwyn- ebu heb oediad. Mae pob dydd yr erys y Llywodraeth bwdr bresenol mewn awdurod yn golygu oediad diesgus ar y mater difrifol hwn. -> NID oes liemawr 0 bwys i'w adrodd am hynt y rhyfel yn y dwyrain. Teyrnasa dista.wrwvdd Llynges y Baltic. dros y gweithrediadau yn Man- churia, ac nid yw y llyngesoedd yn ymddangos yn nes i gyfarfod eu gilydd. Parha llynp"es y Baltic i grwydro1 001 a blaen yn nyfroedd Ffrainc, a'r dyddiau diweddaf dywedir ei fod yn ol yn Honkohe Bay, heb fod ne- mawr o filldiroedd o Kamranh. Cynvdda'r ansicrwydd am gynlluniau Rodjestenski, a lledaenir yn awr mai nid ei 1 wriad yw ceisio cyraedd Vladivostock, and ei fod a'i oIwg ar Nikolaievsk, lawer yn uwch i'r gogledd, yn y g-obalth am allu uno nerth y milwyr a'r llynges, yr hvn nas gellir gobeithio ei wneyd! yn Vladivostock, gycla byddin fawr Japan yn ei hanigvlchu. INior bwysig yw yr argyfwng presenol yn y rhyfel fel y cymer'y naill Allu a'r Hall y gorhegarwch mwyaf yn eu gweith- rediadau a'u parotoadau..Cedwir yr oil hefyd1 mor g-udd a dirgel fel nas gellir bod yn sicr ar fanylion y cynlluniau a'r trefniadau sy'n myned ymlaen allan o olwg y byd, ond syddl yn arwain i un o frwydrau mawr hanes y byd. I