Y Goleuad

Y GOLOFN GENHADOL. ODDIVKTH Y rARCH. B. J. WILLIAMS. Y Diwygiad yn Mawphlang. Parha Y. newyddion da i ddyfod i law yn wyth- nosol o'r maes cenhadol. Rhoddodd Dr. Griffiths a MisS Thomas Sdfoddiad dyQdorol iilyft o hanes ym- s wSliad gi-asol yr Arglwydd a Bryniau Khasia rF hghyfarfod Gyfahvyddwyr Cyffrcdinol, y Genhadaeth yh hgliapel Crosshah St. ddydd Mertiier, Mai toied. Rhotldsi y detail bwys mawr ar y ftaith y bydd i'r Diwygiad gfeu angen Hfti weithwyr Europeaidd a Brbdofolj am lawet mwy b arian hag 51 gyfrenir yn -d h jiwr:. B^ dd, yn JlawSnySd gaii gilfedigion y gw&iih flaeail i'r CyfStwyddwyf gyirieradwyo yn galonbg iawii gynygidd y §yf eisteddfod- Gweifhioi i ahfon cenhadwr newydd allafa 1 Fryriiau Gbgledd Cachar. Hyderir y cadarnheir hyny gan y Gymanfa yn Birk- enhead yn nechreu Mehefin. Nid hawdd fydd cael gwr cymwys i'r maes hwn. Dylai fod yn fedrus ar feistroli ieithoedd, gan fod amrywiol Iwythau yn preswylio ynddo. Y mae'r Parch. J. Gerlan Wil- liams, B.Sc., eisoes wedi parotoi llyfrau yn y Cachari, ac ar hyn 0 bryd, yn cychwyn y gwaith yn Haflong, prif bentref y bryniau hyn. Ond i ddychwelyd at y Diwygiad, derbyniais lythyr oddi- wrth y Parch. E. H. Williams, Mawphlang, yn ad- rodd am y deffroad yno. Yn y cyfarfodydd gweddi tua diwedd y flwyddyn, dechreuwyd gofyn i'r aelod- au gymeryd rhan heb eu galw wrth eu henwau, ac ufuddhaent yn ebrwydd. Weithiau safai tri neu bedwar i fyny, ar unwaith dan deimladau dwys. Ddechreu y flwyddyn penderfynwyd cynal cyfarfod- ydd gweddi bob nos hyd cni thywelltid yr Ysbryd Glan arnom ninau megis ag yn Nghymru. Teimlas- om yn fuan fod yr Ysbryd yn wir yn ein mysg, ac anhawdd oedd terfyrlu hyd yri flod am ddeg o'r gloch. Daeth llawer o'r brodyr adrsf o'r Gymanfa yn Cherra yn Hawn awydd i wasanaethu yr Arglwydd yn ffyddlonach ac i weddio yn daerach am arwydd- ion amlycach o bresenoldeb yr Ysbryd. Ar ol hyn disgynodd y gawod rasol arnom, a llenwid y capel a gweddiau, wylofain, a moliant. Dydd bendigedig oedd Sabbath Mawrth 5ed. Barllenid yn yr Ysgol Sabbothol loan i. 33, yn nghylch bedydd yr Ysbryd Glan, a'f rhwystrau i sicrhau y fendith hoii. Cofir yn hir am weddi till brawd Dryllia fiiil calonau, 0 Arglwydd, dryllia ein caiohaii celyd yii ddathau. Y mae arnom gywilydd o horiohi ein hunain, ein bod mor galed, a't Iesu wedi gwileyd cymakit drosom.' Gwrandawyd y weddi a drylliwyd ami gal Oil i a mawr oedd y wylo yn y cyfarfod hwnw. Adroddodd U. Olik hanes y diwygiad yn Nghymru 1'h gwyt ieuainc, a rhoed hwynt ar dan gan awydd ahgSrddbl i gysegtu eu hunain i wasanacth yr ArglwyddTrefhasant ar unwaith i ymweled a thai y paganiaid, ac i gynal cyfarfodydd yn ysgol y pen- tref. Bu hyn yn foddion i ddwyn llawer i wrando na byddent arferol o ddyfod i'r cyfarfodydd. Cyn- helir cyfarfodydd yn mhentrefi Marbisu, Rangskhen, &c., tua dwy neu dair milltir oddi yma. Bydd oddeutu deugain o honom yn ymgynull yn y capel aftl bedwaf o'r gloch cyn cychwyn i ofyn am fendith Diiw ar ein hyiiidrechion. Yna awn gyda'n gilydd åm beth airisef, at wedi hyny rheitir y fintai i ym- weled a'r tai i wahodd y bobl i'f cyfarfodydd, ac i siarad wrthyni am Grist, os ceir cyfle i hyny. Dychwelwn i Mawphlang erbyn tuag un-ar-ddeg o'r gloch dan ganu emynau, Gwaed y Groes sy'n codi fyny,' &c. Dyma gariad fel y moroedd,' &c. Cawsom gyfarfod rhyfedd am 4 o'r gloch yn Hen- aduriaeth Pariong. Pregethodd Babu Elik oddiar í loan iv, 19, Yr ydyiii ni yn ei garu Ef, am iddo Ef yn gyntaf ein caru hi,' Pregeth ryrnus iawn oedd hon, ac adroddir rhai o'i brawddegau yn bafhaus er hyny. Dylahwadodd yii fawt -ar lawer o'i gwran- dawyr. Yna pregethodd Babu Joel oddiar Psalm 144. 15, 'Gwyn eu byd y bobl y mae felly iddynt; ftwyn eu byd y bobl y mae yr Arglwydd yn Dduw iddj'nt,' gyda dylanwad mawr, a theimlem fod Duw gyda'i weision. Pan oedd y pregethwr ar gyhoeddi y fendith apostolaidd, symvvd hi trwy glywed rhyw un yn gweddio yn nghanol y gYllulleidfa. Gweddiai ar i Dduw beidio gadael i ni ymadaw heb y fendith a ddisgwyliem. Disgwyliem drwy y dydd i Dduw ddatguddio ei Hun drwy ei Ysbryd, a dyma ni wedi eyrhaedd diwedd y dydd heb y fendith. 0,-Dduw tywallt dy Ysbryd arnom oil YN Awe; tra yr ydwyt yn bendithio ein tadau a'n mamau yn Nghymru mor helaeth, paid a'n gyru ni ymaith yn waglaw.' Tra y gweddiai hwn, dechreucdd eraill yr un pryd, meibion a merched, ac anhawdd dweyd pa beth gymerodd le yn ddilynol-yr oedd llawer yn gwedd- io; rhai yn llefain yn uchel am drugaredd, llewygai rhai; yr oedd yr oil o'r bron yn wylo, a rhai yn mclianu Duw. Yna dechreuodd rhywun ganu, Dyma gariad fel y moroedd,' a chanwyd ef laweroedd o weithiau drosodd, hyd nes yr oedd rhai bron dawnsio mewn gorfoledd. Tra y cenid fel hyn gan y gynulleidfa, clywem rai yn parhau i weddio, 0 Arglwydd, tywallt arnom fend.'th fwy eto.' Ceisiodd y Parch. Robert Evans ddwyn y canu i derfyn er mwyn i'r bobl gael bwyd. Aeth rhyw nifer allan, ond arhosodd llawer yn y capel i weddio. Yn fuan dycliwelasom i gael y capel yn orlawn a'r bobl yn canu gyda brwdfrydedd anarferol. Yr oedd hwn yn gyfarfod nas anghofir ef byth. Tueddai rhai cyn hyn i siarad yn ysgafn am y teimladau a ddangcsid mewn cyfarfodydd blaenorol, ond yn hwn rhaid oedd i gyfeillion gynal y bobl hyny rhag cwympo o honynf ar lawr. Nis gellir dweyd pa nifer fu yn gweddip. Yr oedd yno un eneth ieuanc p Kynshi, un ddychwelwyd yn ddiweddar, ac a ddioUjiefodd gryn erledigaeth tîddhvrth ei mam yn herwydd ei chrefydd, Ow<sd,diodd yn daer ar i Dduw drat ei mam. Dilynwyd hi gan nifer fawr o fetched mewn teimladau dwysjps iawn. Penderfyn- odd rhai paganiaid oedd yn bresenol roddi eu hunain i Grist. Ymleda'r dylanwadau dwyfol yn dra chyf- lym, ac erbyn y cyrhaedda hwn chwi gobeithiaf y bydd wedi cyraedd i bob rhan o'n maes cenhadol.' Ar y 7fed o Ebrill, ysgrifena y Parch. Robert Evans fel y canlyn :—"Daeth Mrs. Evans a minau yn ol echdoe o daith o dair wythnos. Ymwelsom a gwlad Jirngam, yn eithaf y gorllewin. Mae yn debyg mai prin y cafodd cenhadwr erioed daith ryfdddach at lawer cyfrif, na'r un a gawsom ni y tro hwh. Yr 6§dd .YsBryd Duw wedi myned o'n felaen yh ol ei adde'wid. liiolch Iddo byth. Mae y tan yn cerdded yn gyflyrii dfwy y pe'hfrefiy ae yn ym- ledu yn b'rysur dros holl Khasia a Jalintia:. i\Tid oes genyf amser i yggrifenu dim manylion, Rhoddaf yn unig syhiad i chwi pa sut y mae pethau yn bod yma. Mae y DiwygiSd yt1 debyg iawn o ran ei ffurf yn Nghymru. Mae y nerfhWawT gyda'i gweddio a'r canii; Mae angen am y pregefnu i Qdysgti y bobl; ond y rhanau eraill o'r gvvasanaeth sydd yn dwyn y tan. Mae hefyd yn cymeryd gafael gyflymach a mwy cyffredinol yn y bobl ieuainc a'r plant; ond nid yw yn gadael llonydd i'r rhai mewn oed. Mae yr Ysbryd yn gweithio yn rhyfedd iawn-" y gwynt yn chwythu lie y myno." Byddaf mewn ambell i gyfarfod yn teimlo yn gydmarol oeraidd, ond yn gosod fy hun o'r dechreu i'r diwedd yn Haw yr Ysbryd. Hwyrach na byddaf yn teimlo tuedd gref i weddio, neu siarad; a diolch nas gallaf wneyd teimlad. Mae yr Ysbryd yn cadw hyny iddo ei hun, ac yn sicrhau yr arweimad. Rhydd awydd yn y naill neu y llall i gymeryd rhan fel y gwel ef angen, a deallaf finau yn fuan fod arno eisieu cadw fv ngwres i hyd ryw adeg arall ar y cyfarfod. Yr W j. yn diolch mwy am hyn na dim, gan ei fod yn rhwystro twyll o unrhyw fath. Ar ein taith gwelsom ddynion annuwiol yn cael eu gorchfygu, yn syrthio yn gelain ar y ddaear, yn crynu, ac yn llefain am faddeuant. Gwelsom bobl dduwiol yn cael goleuni mwy ar Berson gogoneddus yr Afglwydd lesu nes fflsthu dal y gogoniant. Gwel- som bobl ieuainc broil yn rrist-hu dioddef y syniad fod eu pechodau hwy wedi dv/yii yr Iesu bendigedig i'r croesbren; ac eraill yn diolch wrth feddwl am ei gariad anfeidrol. Gwelsom wrthgilwyr yn cael eu hargyhoeddi yn sydyn ac yn rhyfedd, ac yn gwneyd proffes gyhoeddus o'r Arglwydd lesu. Yr oedd rhai o honyfit wedi myned mor bell fel nad cedd neb yn disgwyl iddynt ddyfod yn ol. Clywsom am fechgyn bychaifi yn teimlo baich eu pechod, ac yn syrthio ar e'u gliniau gyda'u_ gilydd, at yn gweddio am fadd- euant. Cafbdd Mrs, Evans gyfarfodydd llewyrchus iawn mewn gwahailol fanau gyda'r inerched, a phro- fasant yn fendithiol i lawér. Cafodd amryw argy- hoeddiad yn y cyfarfodydd hyn. Yr oedd un dyn o'r eglwys wedi myned i fyw gyda gwraig o'r byd heb briodi yn ffurfiol, ac wedi cael ei dori allan. Yn ddiweddar daeth awydd cryf arno am ymuno a'r eglwys, ond nis gallai yn ol ein rheolau heb fyned drwy ryw. ffurf o briodas, a gwrthodai y wraig yn b'endant. Cafwyd gaflddi fyned i gyfarfod y merched, a chafodd argyhoeddiad mor ddwys nes penderfynu yn y fan i fyned drwy y ffurf, fel y gallent eu dau ddyfod i'r eglwys. Bedyddiasom 67 0 bersonau mewn oed a phlant ar ein taith. Mae y rhanau a elwir yn wlad Jirngam yn ymddangos yn barod iawn i'r efengyl, fel yd i'r cynhauaf. Gresyn anhraethol nad oes arian yn nghoffrau y Genhadaeth i roddi ysgol yn iiihentref pwysig Tynghwr. Mae golwg lewyrchus ac addawol iawn ar ysgol Nongbj-i sydd yn cael ei chynal gan t'hwiorydd o eglwys y Tabern- acl, Bangor. Aeth athraw yno am y tro cyntaf erioed yn Ionawr flwyddyn i'r diweddaf ac y mae yno yn awr driarddeg yn medru darllen yn rhwydd, ysgrifenu, a chyfrif yn ol y pedair rhéol. Mae gan- ddynt oil Destamentau a Llyfrau Hymnau, ac y maent yn eu defnyddio yr un modd yn hollol a Christionogion. Mae Tynghwr yn bentref mwy, lie mae y brenin neu y penaeth yn byw; ac y mae yno lawer iawn o blant a phobl ieuainc yn awyddus am ddysgu. Mae rhai o honynt mor awyddus fel y maent wedi myned ymhell yn y llyfr cyntaf, drwy fyned yn achlysurol i Nongbri, yr hwn sydd bedair milltir oddiyno. Cawsom gyfarfodydd hynod yn Nongbri gydag oddeutu ugain o Gristionogion Bryniau Garo, y rhai sydd yn byw heb fod ymhell oddiyno. Buom yn y cyfarfod am amser maith yn canu ac yn gweddio bob yn ail, am dywalltiad o'r Ysbryd Glan. Nid oeddym yn deall ein gilydd, ond yr oedd penaeth ein pentref yn deall eu hiaith, ac, er ei fod yn bagan, cyfieithiai iddynt wirioneddau pwysig yr Efengyl fel y traddodwn hwynt. Gobeithiwn a chredwn y bydd y cyfarfod hwnw yn foddion i gychwyn y diwygiad ymhlith y Bedyddwyr American- aidd yn Mryniau y Garo. Gweddiwch am i hyny gymeryd lie, fel y byddo yr Iesu yn cael ei ogon- eddu yno yn fwy nag erioed. Parhewch i weddio trosom. Gall ysbryd Duw roddi diwedd tragywyddol ar gau-grefydd y Khasiaici cyn pen y flwyddyn. Gwav. :'ied gwawried Boreu hyfryd Jiwbili!" Ysgrifenodd Mrs. Robert Jones drachefn Ebrill lofed, i ddweyd yr hyn gymerasai le yn Shillong er pan ysgrifenasai o'r blaen:—" Er pan anfonais wythnos i heddyw ynghylch y cyfnewidiad rhyfedd sydd wedi ac yn cymeryd lie yn ein heglwysi yn Khasia, yr ydym wedi cael cyfarfodydd cyson, a phrofion amlwg fod Duw yn ein plith. Weithiau bydd y cyfarfodydd yn gynhyrfus iawn, wylo a gor- foledd yn llenwi y capel. Brydiau eraill byddant mor ddistaw, nes y teimlwn arswyd o'r distawrwydd dwfn. Un noswaith torodd yn orfoledd mawr pan oedd un brawd yn gweddio, tystia rhai oedd yn bresenol iddynt weled cymylau tanllyd yn hofran ac yn cylchdroi uwchben y gweddiwr ychydig cyn i'r gorfoledd dori allan, a gellwch feddwl yr argraff ddwys a wnaed ar y rhai a welsant hyn. Yn y cyfar- fod hwn tarawyd un gwr ieuanc gall. y -fath ofn a braw, fel y bu am ddyddiau yn methu codi o'i wely. • e\ bod fel Ve Mewn cyfarfod arall tystia un wraig yn gweled Duw y Tad o'i fodd yn „ byd, anedig Fab i'r byd i ddioddef o'i chospedigaeth pechod, drosti hi; ar }M vii y yn dyfod. Teimlai M pe yn gweled yn disgyn ar gefn y Mab, nes oedd yn 1 arni; waed, ac yntau yn dirion ei wedd yn e• jji. dosturiol ac yn dioddef yn ewyllysgar Mewn un cyfarfod torodd mereh weddio am gael profi rhywbeth ar ei hys jjold; wyf fel careg,' meddai, 1 yn methu tel fl(jo garwch am Waredwr.' Teimlem wrth waWjrion^ i mor gyfyng ydoedd ar ei hysbryd mewn S 'Paid a'm gwrthod Iesu gddfwyn, Iesu, gwn tla meddai, drosodd a throsodd drachefn, geftr ydwyf yn deilwng i ddyfod i'th dy"; nl hawl i eistedd ar y fainc yma, ond gw er hyny. Mae lesu Grist wedi tywaJlt, eland dptl3 agor ffordd i bobl ddod i weddio arnat I1* li heb y gwaed, rho ddafn bach o'r gwaf. o0i dim ond dafn, byddai hyny yrt fwy »a y mae eraill yn cael profi maddeuant a, yd^ dyma fi yn yr oerni a'r ealedwch; tybed gjjaC.! rhy ddrwg i gael dy faddeuant.' Tor jjo) ddolefain a gwaeddi am drtigaredd, nes ae y le yn foddfa o ddagrau, a wylofain uche gweddio drosti hi, am i Dduw roi golwg aA-Jaetb edwr lddi; eraill, oeddynt yn y tir caled hithau, yn gofyn am i Dduw roi trugare hwythau hefyd. # Mewn cyfarfod arall daeth gwr ieuan fcisf' ymlaen i weddio, gyda'r fath eiriau drylli0§ y iadau taerion, nes cyfftvrdd calon y caleta a phan eisteddodd i lawr dyma yr yn tori allan i ganu "Mae ffynon hyfryd lawn o waed, dyblwyd a threblwyd,&c., am amser maitD. Q ffi Ofer yw ceisio dweyd hanes y cyfarfo^y a' i un, mae rhyw ymweithiad yn nghalonau P 0$ awyrgylch wedi newid drwyddi. Buasai S -^o, 8 llawer iawn o'r pethau sydd yn cael eu te ysj clywed, a'u dweyd, pe ar adegau eraill; c$ tyriom mai o dan gynhyrfiad cyfnewidiada J fjow eu peri gan Ysbryd yr Arglwydd y maent teimlwn yn hollol ddiogel yn eu cylch chwythu lie y myno, a thi a glywi ei swnHaU' yO amryw hen wrthgilwyr yn troi eu hwyneh tua Seion." Hyd yn hyn nid ydym wedi clywed bwerau' i'w teimlo ar y Gwastadedd. Pengwern Jones yn gwneyd gwasanaeth g" > trwy y.'Friend of Sylhet,' a thrwy anfoo ^ugy, Diwygiad yn Khasia i bapyrau India. ysgrif o'i eiddo yn y rhifyn o'r Indian ,l ddaeth i law heddyw. Teimla yn dra awY lolqsiap wasg yn India wasanaethu y Diwygiad ytt pj<gji fel y cynorthwyodd y wasg yn Mhrydain y iad yn Nghymru. Yn yr un papyr ceir hane pur debyg yn Cawnpore. O! na ddoi dydd yr India i ben M: I wel'd yr Hwn fu ar y pren; A ninau'n un, yn un a hwy, Yn canu am ei farwol glwy' Disgwyliant am bethau mawr ar y Gwasta° y gwelir 'oddiwrth yr ychydig frawddegau jJ°Q o lythyr a dderbyniwyd oddiwrth Miss E. jgrW' B.A., Sylhet:Yr ydych erbyn hyn we j y newydd gogoneddus am y Diwygiad ar yjfl Khasia; y mae y newydd wedi ein cyff10- yn Sylhet. Y mae wedi effeithio yn ddwi^ ac yn nghalonau y rhan fwyaf, os nad y mae awydd angerddol am i ninau gael.Y vd ty, 0, y mae arnom ei hangen. Nid oes "1I?Lvrs walltiad o'r Ysbryd Glan a'n gwna yn eg bur, fydd yn lefeinio y cylch i gyd. Yr > dros fis yn awr yn cynal cyfarfod gweddi 1 am saith o'r gloch,. ac y mae rhyw ddyl^ deimlo nas gwelwyd mo hono o'r blaen. a tbY- j ddwysder neillduol yn rhai o'r gweddlau, dael 'It j beth i'w deimlo sydd yn gwrthod ein g^ afi llonydd, rhaid i ni erfyn ar yr Iesu i oetc" Ysbryd Glan ddod. Boreu heddyw cawso fod gweddi neillduol iawn yr oedd un X V & {t j i'r Iesu ddod i lawr o'r Bryniau atom n e$A Efe yma, ond ein bod yn methu ei wele1a j Pe baem ond yn cael un olwg arno, 1#j U1 ein holl fywyd yn newid, Cofiwch am dan y cyfwng hwn." ho0$U. Derbyniais heddyw oddiwrth chwaer, P a yn arfer gwneyd yn rhagorol mewn gweit" ranu tuag at y Genhadaeth, y swm o penderfyna ei roddi, yn flynyddol, ac yn jjrod°([yf at ei chyfraniad blaenorol, i gynal atbrlw etO- byof, Diolch o galon am y rhodd haelionus holl aJI1 bY Arglwydd a wnaeth i ni bethau mawfion, yr ydym yn llawen."