Y Goleuad

V'ARWOI -AETH A CIILADDEDIGAETH ^UMPhrey WILLIAMS, LLANSANT- j>, FFRAID. f ^Wrtj1ar^ y brawd ffyddlon uchod foreu ddydd dioHH ? °'r m's bwn, yn S3 mlwydd oed, rirP ^eirion^L c?mryw fisoedd 0 gystudd. Brodor o JH^edd oedd Mr. Williams; yn agos i y s3,rrul of. rfr ,r?rbynirJ yn fawr iawn a gwejnidog Siloh, eiUu er >ud bellach wedi "claddu y pumed aelod o'i tr^elyb e^"reu Gorphenaf diweddaf. Danghosir niphrey a'^ fam-yn-nghyfraith, Mrs. V'ARWOI -AETH A CIILADDEDIGAETH ^UMPhrey WILLIAMS, LLANSANT- j>, FFRAID. f ^Wrtj1ar^ y brawd ffyddlon uchod foreu ddydd dioHH ? °'r m's bwn, yn S3 mlwydd oed, rirP ^eirion^L c?mryw fisoedd 0 gystudd. Brodor o JH^edd oedd Mr. Williams; yn agos i l; S3'mudodd at ei fab qfdal rldypiun- Wilia' yH Mechai^. Mat) ydpedd 1'Wil- lV""5*, ^afel, ac yr oedd hwnw yn fab i ^oi'r crvn 1 rt yr yn ardal y Pare. ri!011 'Uafpi lV^er 0 le i William y 'Rafel a'i frawd ia ^'dd mm/? ^ghoftant Dafydd Rowland, flynpd- S?h drSSni hwyrau-h oedd ei gydnabydd- cvfat -Vr oedH ar Xsgrythyrau, Cyn ymuno a'r Vr o'r ftp K, dliam 'Rafel wedi Uysori Uyfrau yn ebreairi la ei S.of- Adroddodd yr Epigtol at JORIT ^ARTH T° benod 0 ben y yareg fach a»r ?n Mr r.^COrjg' Cwra, Glanllafar, ar ddephreu tli s§rvthx/ les- oedcl cydnabyddiaetn eang hte Phrev Inr yn un 0 nodweddau' amlycaf Mr. ddi*1 yn wr 1 18 ei ^ab- Ond yr oedd ein brawd cerH^ioldeb ami ddonia" .amrywiol yn gystal ag o- iol r da Ceid ynddo dduwinydd craff, y»i a'rla s'aradwr rhwydd. Bu yn ddefnydd- V5I0Ia c° i.uniadaeth grefyddol, ac fel athrav/ sgol oabbothol yn ngwahanol ardaloedd Penllyn pan yn wr ieuanc. Cyn ei fod yn ddeugain mlwydd ced symudodd i Llandrillo. Yno y priod- odd, yno y dewiswyd ef yn flaenor yn y flwyddyn 1867, ac yno y daeth yn un o fiaenoriaid adnabyddus y Cyfarfod Misol. Yr oedd yn anterth ei nerth yn ystod y blynyddoedd y bu yn byw yn Llandrillo, a 'chalodd yr Ysgol a'r gynulleidfa yn y Faerdref, un o ganghenau eglwys Llandrillo, ynddo ef arweinydd 0 v/erth. Yn y flwyddyn 1878, symudodd i fyw i Nantyr, a daeth yn golofn gref dan yr achos bychan yno yn ei holl ranau. Bu ei ddyfodiad i'r ardal yn sym- byliad i lawer o weithgarweh crefyddol yn y lie. Yn y flwyddyn 1898, ar ol treulio ugain mlynedd yn Nantyr, yr oedd amldra dyddiau ac effeithiau dam- wain a'i cyfarfu yn ei anghymwyso i drin ffarm lechweddog Hafod-y-garreg lawer yn hwy, a daeth i'r penderfyniad i symud at ei unig fab i Llansant- ffraid yn Mechain, lie y treuliodd y saith mlynedd olaf o'i oes. Yr oedd ei ddiwrnod gweithio yn tynu at ei derfyn erbyn hyn, ond yr oedd yr awydd gweithio yn parhau yn fyw yn ei fynwes, a rhodd- odd y brodyr gyfleusderau iddo i weithip gyda'r achos mawr hyd y gallai. Rhoddid gwerth ar ei bresenoldeb a'i anerchiadau yn y cyfarfodydd eglwysig, a theimlid ei fod yn un yn medru y ffordd at Dduw yn ei weddiau. Bu yn gystuddiol am y 4 mis cyntaf o'r flwyddyn hon, ac amlwg ydoedd fod ei ddyddiau i farw yn nesau, ac ar y gfed o'r mis hwn, ehedodd ei ysbryd ymaith yn dawel a thangnefeddus. Ddydd Gwener y i2fed, dodwyd ei gorff i orphwys yn y Fynwent newydd yn Llansantffraid, ac efe oedd y cyntaf a gladdwyd ynddi. Wrth y ty darllenodd y Parch. E. Jones (A.), Llansantffraid, a gweddiodd y Parch. Cadwaladr Jones, Salem. Arweinid y gwasanaeth wrth y ty ac yn y Fynwent gan y Parch. D. Pierce. Ar ol canu emyn wrth y bedd, caecl anerchiadau gan y Parchn. O. Mathias, Llanymynech; Wm. Williams, Glyndyfrdwy, ac Ed. Griffiths, Meifod. Am saith o'r gloch nos Wener, pregethwyd gan y Parch. Wm. Williams yn y capel, yn addolai ein hanwyl frawd ynddo yn mlynyddoedd olaf ei oes. Y prif alarwyr oeddynt: Mrs. Williams, ei weddw, Mr. John Williams ei fab, Mrs. Wm. Davies, Tynycelyn, Nantyr, ei ferch, y Parch. Morris Wil- liams, Froncysyllte, brawd, a Mrs. WTilliams, Mri. Wm. Davies a D. Williams, meibion yn nghyfraith. Parch. R. Morris, M,A,,B.D., Dolgellau, nai, Mrs. Williams, Manchester, nith. Daeth mewn henaint i'r bedd, fel y cyfyd ysgafn o yd yn ei amser." Fel y sylwyd ar lan ei fedd bydd cyrff saint fel yr eiddo Humphrey Williams yn gysegriad addas ar y Fynwent newydd a sicrhawyd yn y gymydogaeth.

ER COF AM MISS JANET DAVIES, MEIRION HOUSE, MAENTWROG. Yn gynar bore Llun, Ebrill 3, 1905, galwyd y chwaer anwyl a chrefyddol hon adref i'w thragwydd- 01 orphwysfa. Er mor ddisymwth y daeth yr alwad, ni ddaeth heb iddi hi fod yn gwbl barod. Oblegid cyfnod o barotoi—yn ystyr uchaf y gair-oedd ei bywyd hi yn nghyfrif pawb a'i hadwaenai. Amlwg oedd fod ei henaid yn ymorphw}rs ar sylfaen ddiogel --ei meddwl wedi ymaflyd yn y pethau nid ysgydwir. Nid oedd amheuaeth am y cyfeiriad y cyfeiriai ei goleuni hi iddo. Yn y cylch teuluaidd yr oedd yn hynod o ofalus a deheuig, ac yr oedd pwysau yr am- gylchiadau hyny yn gorphwys arni hi; yr oedd yn nodedig o garedig a chymwynasgar. Ganwyd Miss Davies yn yr Hafod Fawr, Cwm Cynfal, yn y flwyddyn 1852. Bu ei thad a'i mam farw o fewn ychydig fisoedd i'w gilydd tuag 20am mlynedd yn ol. I hen gapel Peniel, Ffestiniog, yr arferai y teulu fyned o'r Hafod Fawr; ond pan adeiladwyd Engedi symudasant yno, ac yr oedd Robert Davies, tad Miss Davies, yn un o fIae;no?iaid cyntaf Engedi, fel yr oedd o'r blaepi yn ftaenor yn Peniel. Ac yr oeddjnt fel te<u]u yn ffyddlon gyda'r gangen achos a gynhelid yn Babell, Cwm Cynfal. Wedi i'r.rhieni farw, symudodd y plant, sef Jane (yr hynaf), Janet, a Griffith Davies, i Flaenau Ffestiniog am beth amser. Wedi hyny aethant i gymydogaeth Macntwrog Uchaf, ac yma y maent eu tri yn cadw masnach yn Meirion House, ac yn uchel eu parch- trwy yr holl ardaloedd. Y tri wedi cytuno i fod yn ddefnyddiol, ac yn arbenig gyda'r achos crefyddol. Ychydig Q gystudd 8 gafodd Miss Janet Davies— wythnos y fan" bellaf 0 gystudd trwm. Gwelem hi yn dilyn pob moddion cyn hyn, ac yn cyflawni ei dyledswyddau gyda'r tawelwch a'r mwyneidd-dra a'i nodweddai hi. Ond diangodd o ganol y cwbl heb i ni fel cymydogaeth sylwedduli. Fel y bu fyw, felly hefyd y bu farw mewn perffaith dangnefedd. Ni chaed hi am ddarfod i Dduw ei symud." Cymerodd y gladdedigaeth le y dydd Iau canlynol yn mynwent rydd eglwys Ffestiniog, pryd y daeth torf liosog a pharchus y ddwy gymydogaeth, sef Maentwrog a Ffestiniog, i'w hebrwng i'r gladdfa. Gwasanaeth-, wyd wrth y tv ac ar lan y bedd gan y Parchn. O. Lloyd Owen, Bontd^.1^ II. Ellis, Maentwrog, a David Rouen'd, Rhiw. Rhodder i ni lawer eto o gymeriadau tebyg iddi i harddu athrawiaeth ein Harglwydd Iesu Grist ymhob. peth.' Cydymddrftlir yn fawr a'i chwaer a'i brawd yn "n' ,raUo'd.'

MR, DAVfP MORGAN, YSTRAD RHONDDA. Yn nghanol gorfoledd y Diwygiad mae ambell un o hen bererinion Seion yn myned adref yri ddistaw gan ddweyd fel Snneqn, Yr awfhpn, Arglwydd, y 9 y goljypgi dy was mewn tangnefedd yn ol dy air, canys fy l'lygaid" a welsant dy iachawdwriaeth." Daethai y geiriau hyn yn fyw i'n meddwl pan y clywsom bod yr hen dad anwyl, Dafydd Morgan, wedi ei symud adre', Bu drwy'ei oes yn un a'i'galon yn y gwaith, am achos Duw y mecldyliai ac y carai siarad. Brodor o Cwm Ystwyth oedd ein gwrthddrych, a symudodd i'r Ystrad 40am mlynedd yn ol, a'i deulu ymhen blwyddyn o'i ol. Afraid f'ai dweyd bod llawer iawn o gyfnewid wedi bod ar y gymydogaeth yn ystod ei arhosiad yma, i'r neb wyr rywbeth am y Rhondda, mae hyny yn amlwg. Y pryd hwnw nid oedd un capel gan y Metbodistiaid yn uwch i fyny na'r Ddinas, ac nid oedd y trigolion ond teneu, lie mae heddyw filoedd. Dechreuodd ar unwaithweithio yn egniol gyda'r achos goreu., a bu ganddo law flaen ynglyn a chael eglwys yn Jerusalem, Ton; pryd nad oedd ond y ddau dy anedd yn yr Heolfach, fel y gelwid Ystrad Rhondda ar y pryd, lie y caed pre- gethu yn achlysurol. Yn y cyfnod bore hwn ar hanes y lie, bu tai David Morgan ac Abraham Morris yn agored i gynal cyfarfodydd gweddi a Band of Hope a'r Ysgol Sabbothol hyd agoriad Jerusalem, Ton. Ac wrth ddilyn hanes y ddau deulu, cawn i'r Arglwydd eu bendithio yn helaeth am eu ffyddlondeb. Teulu A. Morris mewn addysg, ac mewn codi un i'r weinidogaeth; a theulu D. Morgan mewn codi tri i'r weinidogaeth. Mae tri yn aros heddyw yn weini- dogion parchus gyda'r Methodistiaid Calfinaidd,, sef y Parchn. John Morgan, Aberdar, David Morgan, Llandudoch, a Richard Davies, Awstralia, eu cefn- der, a fagwyd ar yr un aelwyd. Nodwn hyn am y credwn yr a ymhell i brofi ddarfod meithrin awyr- gylch grefyddol iach ar yr aelwyd gartref. Hawdd. iawn fyddai ysgrifenu ilawer iawn am ei gysylltiad ag eglwys Bethel,, Ystrad, fel blaenor ffyddlon am un flynedd ar hugain ond ymataliwn er mwyn dweyd gair am dano fel y'i hadwaenwyd genym yn berson- ol. Ond gallwn ddweyd cymaint a hyn, iddo lanw y swydd yn deilwng o'i hurddas hyd y diwedd. Diau y gellid cyfarfod llawer o alluoedd mwy ac o wybod- aeth eangach, ond anhawdd f'ai cael neb ffyddlonach. Ei nerth penaf, feallai, oedd ei ofal manwl am yr achos yn ei holl agweddau. Hefyd yr oedd yn un gafaelgar wrth orsedd gras; n,id oedd yn un hyawdl, ond clywsom ef felly ambell dro wrth ddadleu'r addewidion ar ei ddeulin mewn cwrdd gweddi. Cawsom lawer iawn o'i gwmni yn y blynyddoedd olaf a daethom yn hoff iawn o hono. Ni abnabuom neb erioed yn meddwl mwy am achos Iesu Grist yn ei wedd gyffredinol felly. Gwelsom rai, feallai, wedi eu llyncu i fyny yn llwyrach gan rywrai o wir- ioneddau mawr y Deyrnas, ond neb erioed yn teimlo mwy dros lwyddiant y Deyrnas yn ei holl weddau. Baich mawr ei weddi oedd am i Dduw anfon yr Ys- bryd Glan i hyrwyddo y Deyrnas fawr ymlaen. Troai ei holl feddylfryd o gwmpas Iesu Grist a'i achos yn y byd. Llinell arall arbenig o fwyn yn ei gymeriad oedd ei garedigrwydd a'i gefnogaeth i bobl ieuainc. Nis gallwn byth angi^'g^ei dynerweh a'i eiriau calonogol pan oeddym yn' sefyll wrth borth y weini- dogaeth a I rhyw chwant myn'd trwy ac ofn' yn gryndod anedwydd yn ein bywyd. Bydd ei adgof yn ysbrydiaeth o hyd. Y tro diweddaf y gwelsom ef oedd ryw dair wythnos cyn ei ymadawiad. Teimlem y pryd hwnw ei fod yn nesu at ochr y dw'r.' Yr oedd ei gorff yn llesg iawn a'i anadl yn brin, ond ei ysbryd yn fwy llawen y misoedd diweddaf nag yr arferai fod, ac y mae yn hawdd iawn cyfrif am hyny; canys bu gweled Seion yn y pant yn bryder ar ei enaid am flynyddau. Ond cadd fyw i weled ei wedd- iau wedi eu hateb a naturiol oedd iddo lawenhau. Crybwyllasom wrtho ei bod yn drueni na buasai yn alluog i ddod i'r capel 'nawr a'r hwyl wedi dod. Ond ni achwynai, Na, meddai, a'r deigryn ynghil ei lygad, na, er y buasai yn hyfryd bod yn y cyrdd- au yn awr, yr w i yn berffaith foddlon, byddaf yn cael hwyl fendigedig fan yma wrth fy hun yn ami iawn. Fel y crybwyllasom gwyddem ei fod yn nesu i'r terfyn, canys yr oedd wedi surr<?ndro' pobpeth rywsut, ac fel plentyn v/edi ei fwddloni a ffafrau ei dad yn myn'd i gysgu yn ei fyeichiau; felly yr hunodd yntau nawn Sab,both, Mawrth y lafed, 1905, yn 715 mlwydd oed, Y dydd lau canlynol, hebryngwyd ei we'ddillion marwol i gladdfa gyhoedd- us -Tjfe'or^y, A thyatiai y dyrfa barchus mai gwr da ei air gludid i dy ei hir gartref y nawn-ddydd hwnw. Prifysgol, Caerdydd. W. DAVIES,

BEAUMARIS. Capel y Drindod, M.C.—Nos Fei-cher diweddaf, Mai 17eg, bu y Parch. T. C. Williams, M.A., a W. R. Roberts, Ysw., Menai Bridge,, ar ran y Cyfarfod Misol3 yn cymeryd llais yr eglwys uchod yn ei dewisiad o fugail. Nid oedd ond un ger ei bron, sef Mr. H. C. Lewis, B.A. Rhosddu, nr. Wrexham, yr hwn sydd yn awr yn y 13ala ar ei flwyddyn olaf. Cafodd alwad unfrydol. Mae amryw o weinidogion wedi bod yn byw yn y dref, ac yn aelodau o'i- eglwys, ond Mr. Lewis yw y gwr cyntaf iddi roddi, galwad i fod yn fugail iddynt. Mae yma faes dy- inunol a digon o waith i'w wneyd, a hyderwn y ca. pob cefnogaeth i'w gario allan yn llwyddianus,. Dymunwn bob llwyddiant, a bendith Duw ar yr undeb.

Parch. E. 1'. Jones, B.A. Caerdydd, oedd yn cadw cyfarfod blynyddol Blaenafon y Sabbath. Gwnaed casgliad o £34. Y mae y "Trusting a^d'Toiling Band for Israel wedi danfon Hythyr at yr holl aelodau i ofyn am eu gweddiau neillduol ar ran y pum.' miliwa ^uddfewon aydd yn Rwsia., (1) Ar i Dduw weled yn dda eu hatal oddiwrth ymddygiad a fyddo yn debyg o gyffroi cynddaredd y bobl y maent yn byw yn eu plith, neu 1 ddyrysu y Llywodraeth Rwsiaidd, yr hon sydd eisioes wyneb yn wyneb a'r pynciau mwyaf anhawdd i'w dadrysu. (2) Fod i'r Arglwydd orchuddio gyda ei darian amddiffynol unrhyw Iuddewon a ddichon gael eu hunain mewn amgylch- iadau peryglus trwy yr anesmwythdra a'r anfoddlon- rwydd sydd yn ffynu yn awr. (3) Fod i'r holl brof- edigaethau hyn arwain llawer o had Abraham i geisio Jehofah eu Duw a'r Messiah, yr hwn a anfon, odd Efe; gan agoryd llygaid deillion i weled pryd- ferthwch Emanuel, a gwerth ei waith gorphenedig, fel eu hunig a'u gwir Waredwr. Diameu y bydd yn dda gan ddarllenwyr y GDLEUAD gofio yr hen genedl yr ydym oil mor ddyledus iddi, yn ei haml a'i blin gystudd iau,