Y Gwladgarwr

Y GWIR AM PATAGONIA. A ganlyu sydd ddifyniad o lythyr a ym- ddangosodd yn un o newyddiaduron yr Unol Dalaethau am Patagonia:—Yr wyf yn bresenol newydd ddyfod o Santa Fe yn yr America Ddeheuol. Cyn myned i Santa Fe, bum am wyth mis yn Patagonia, a gallaf ddweyd yn gydwybodol mai dyna y lie saIaf y bum ynddo erioed; ac nid wyf yn meddwl, a chymeryd pob peth at eu gilydd, fod gwaelach lie i'w gael dan y nefoedd. Diffyg mawr Patagonia yw prin- der gwlaw, yn enwedig yn yr haf, a gwyr pob amaethwr fod yn anmhosibl cael cnyd- an heb wlaw. Ambell flwyddyn fe ddichon y cant wlaw a Ilifddyfroedd.-y pryd hyny ceir cnydau mewn rhai manau ar y dyffryn ond mewn manau ereill, saif y dwfr arno yn rhy hir, nes boddi a phydru y gwenith. Weithiau y mae y llifeiriant yn eu gyru allan o'u tai. Buont mewn helbul o'r fath hyn unwaitb yn amser y cynauaf. Y pryd hwnw yr oedd Mr Mathews aj ben das o wair, yr hon a gariwyd ar y llifeiriant tua'r cefnfor. Gorfu i bawb oedd yn byw yn agos i lan yr afon adael eu tai a dianc am euhoedl. Ond er eu bod fel hyn ambell waith yn cael gormod o ddwfr, y maent yn y eyffredin yn dyoddef o eisieu gwlaw. Weithiau byddant am wyth mis, ac ambell waith am gymaint a deuddeg mis, heb gael cafod. Nid oes un diferyn o ddwfr croew i'w gael, ond o'r afon yn unig. Y ffaith ydyw, y mae yr olwg gyntaf ar Pat- agonia yn ddigon i dori calon yr ymfudwr.

• AMERICA ;RRR" NEWYNU BACHGEU" I TAEWOLAETH. Adroddir fod bachgen saith mlwydd oed perthynol i Circus O'Brien, wedi ei ddar- ganfod yr wythnos cyn y ddiweddaf yn glo- edig mewn ystafell yn Stormville, N.Y., a'i ddwylaw yn glymedig o'r tu ol, a bron yn marw o eisiau ymborth. Clywodd y gogyddes ei ddolefain, a rhoddodd iddo ddarn o fara, am fwyta yr hwn y cerydd- wyd ef yn dost. Amddifadid ef o ymborth er mwyn iddo fod yn ddigon ysgafn i'r i chwareuwyr ei daflu oddiatngylch yn "I hawdd. Bu y truan farw yr wythnos ddi- weddaf yn gwbl o newyn. Dywedir mai prynu y truan bach yn Paris am 100 doler a ddarfu pobl fellaigedig y circus. GOIiFODI GEXETH I BRIODI. Diangodd geneth ieuanc landeg, o'r enw 0 Irene Robinson, 19 oed, o'i chartref yn Peo- ria, 111., ddwy fLynedd yn ol, oherwydd fod ei rhieni am ei gorfodi i briodi dyn yn ddigon hen i fod yn dad iddi. Rhag cael ei dal, ymwisgodd mewn dillad bachgen, gan dori ei gwallt hefyd yn fyr. Ym- ddangosai fel llencyn 15 neu 16 oed. Aeth yn gyntaf i Chicago, lie y bu yn gyru wagen, o dan yr enw Wm. Franks. Oddi- yno aeth o un man i'r llall, gan weithio ar y ffermydd, &c., nes cyrhaedd New York yr wythnos ddiweddaf. Nis gallai aros yn hir yn yr un lie am fod y merched yn dar- ganfod ei rhyw. Mae wedi blino ar ei bywyd anturiaethus, ac yn awyddus am ddychwelyd adref; ac wedi apelio at yr awdurdodau am gymorth. RHYBTOD GORUWCHXATFKIOIi. Adrodda un o'r papyrau wythnosol yr jhanesyn rhyfeddol a ganlyn:—"Tra yr oedd Mr. Beatie, yr hwn yn bresenol sydd yn beirianydd ar y Montgomery Branch Railroad, yn gyru brysgerbydres Cincin- nati i fyny y mynydd, amser yn ol, pan yn myned o amgylch y graig, yn y toriad ger Otisville, clywai lais yn gwaeddi, "Shut off.' Trodd eiwyneb'yn ol, gan dybied mai llais y tanwr ydoedd, ond yr oedd hwnw yn edrych i gyfeiriad arall. Meddyl- iodd Mr. Beatie mai dychymyg oedd y cyfan, ac aeth yn mlaen fel arferol, pryd y clywodd y llais drachefn yn gwaeddi Shut off.' Ar hyn gwthiodd ei valve i mewn, ac ataliodd yr ager; a chan fod y gerbydres yn myned i fyny y rhiw, arafodd yn ddi- oed; ond nid un fynyd yn rhy fuan. O'i flaen, yn amgylchu y creigiau, gwelai y peirianydd ben ol cerbydres nwyddau yn gweithio ei ffordd yn araf i fyny y bryn. Cymerodd gwrthdarawiad Ie, ond yr oedd mor ysgafn, fel na wnaed ond ychydig niwed. Adrodda peirianydd arall a ad- nabyddir wrth yr enw 'Old Buttermilk,' ei fod ynteu wedi derbyn rhybudd cyffelyb, un noson dywell, flwyddyn neu ddwy yn ol, a fu yn foddion ei atal rhag rhedeg i adfaelion cerbydres arall."

AMERICA. SWYDDFA YMFUDOL GYMREIG. D. J A. RES It 19, Union street, Liverpool. A DUYMUNA ddatgan ei theimladau diolchgar am y gefnogaeth y mae wedi ei gael; hefyd a ddymuna wneuthur yn hysbys ei bod yn parhau i fookio gyda'r ager a'r hwyl longau America, Australia, &c., am y prisiau iselaf yn LiverpooL GelUr cael pob hysbysrwydd am y clud-dal, amser hwylio, &c., trwy ddanfon llythyr, Cymraeg neu Saesneg. yn cynwya un stamp, i'r cyfeiriad uchod. Bydd i'r sawl a ewyllysio le cyfleus i drln ymborth eu hunain, yn nghyda llettyaeth gysurus am y prisiau rhataf yn Liverpool; hefyd Ue i gadw y luggage yn rhad. Yr ydym ni, y rhai y mae ein henwau isod, yn dymuno cymeradwyo Mrs. James yn galonogisylw Ymfudwyr, gan gwbl gredu y bydd iddi roddi pob boddlonrwydd i'r cyhoedd ;-Thomas Price, M.A.,Ph.D.. Aberdar W. Thomas, Liverpool Rees Evans, eta; A. J Parry Liverpool; W. Roberts, Blaenau; W. Harris, Heolyfelin, J- 0wen> *1: J. E. Jones. M. A..LLD.. Merthyr; W. Morgans, D.D., Caergybi E. Evans. Dow- lais; D. Price, Blaenyffos B. James, Ponthendy; J } £ >& B. Thomas, Casnewydd J. Jones, (Mathetes), Rhymni ac R. A. Jones, Abertawe. ^*53^ AT YM?UDWYB I ASCBBIOA. ydych am Lety cyaunus, Ymborti iachus a glan, a phob cyfarwyddyd ang ernrheldlol ar eich mynecEad i America, yrnddlrled woh eich hanain i ofal J. W. JONES, (brawd Dafydd Morganwg), Temperaace Hall, 403, Greenwich Street, New York. Cyferfydd a chwi yn GMdenø, a gofaJa am danoch cbwi a ch belddo-rhoddwch eictt hnnain i'w ofal. CARTREF Y CYMRY NEU Y CARIBOO HOTEL, 212, Fulton Street, New York. PERCHENOG,-MICHAEL JONES. DYMUNA MR. JONES hysbysu y Cymry -*— fod y Gwesty uchod yn ymyl sailcoedd y Rheilffyrdd a Phiers yr Agerlongau. Ceir yno bob cared- grwydd a chyfarwyddiadau angenrheidiol, a llety ag ym- borth o'r fath oreu ara brisoedd rhesymol. Bydd yn fantsisiol i'r rhai a fwriadant fyned i'r Unol Daleithiau alw gyda Mr Jones ar eu glaniad yn New York, canys gall efe eu bookio yn mlaeo i bob parth o'r wlad am y prisoedd selaf, a diugelir hwy a'u luggage rhag runners diegwyddor New York. Os anfonir at Mr. Jones yn mlaen Haw, bydd ddo gyfarfod ymfudwyr at eu glaniad, a'u cyrchu yn ddigoel i Gartref y Cymry.' CYNELIR EISTEDDFOD GERDDOBOL YN LIBANRS. TBEPORIS, Bydd Nadolio, Rhagfyr 25, 1871. TEHTYITAU. 1 Am y dadpaniad gnreu gan GOT o'r un prvnulleldfa, o How lovely are the messengers," j (St. Paul), gwobr jEY5 2. Am y dadganiari goren gan Gor o'r un gynulleldfa. o "Routld OUT Green," o'r (Opera Chorus Book, III,) gwobr £ 7. 3. Am y dadganiad goren gan Gor o blant, heb fod dan 30 mewn rlf, "Only beginning the jowney." gwobr e2 1 On. Programmes yn oynwv* y manylion. I'w cael gan yr Y flgrifenydd, ar dderbysiad pottage stamp ceiniog. J. H GRIFFITHS, Ysgrifenydd.

CALFARIA, CLYDACH. CYNELTR y Chweched EISTEDDFOD Flynyddol yn y lie uchod DYDD NADOLIG, 1871, pryd y gwobrwy- ir yr ymgeiswyr llwyddianus ar y testynau canlynol:— TRAETHA WD. 1. Am y Traethawd goreu ar Hanes y Bed- yddwyr yn Cwmtawe 0 10 0 BARDDONIAETH. 2. Am y Pedwar Penill gnreu o Glod I Mr B. Jones, Cloth Hall, am ei ffyddlondeb fel Ys- grifenydd Eglwysig 0 10 0 CANIADAETH. 3. I'r Cor o'r un gynulleidfa a gano oreu "Ardderchog Wlad y Bryniau," o'r Cerddor, gan D. Emlyu Evans 10 0 0 (A Baton hardd i'r arweinydd.) 4. rr Cor o'r un gynulleidfa a gano oreu Y Ffrwd." gan Gwilym Gwent 6 0 0 5. I'r Cor o blant heb fod dan 16eg oed a gano oreu "Plant yn Canu," o Cor y Plant 15 6. I'r pedwar a gano oreu "Mi grwydrais lan yr afon," o (teincia/u'r Gerdd 1 0 0 7. 1'1' tri a gano oreu y Trioo'r Anthem "Mor hawddgar yw dy bebyll," pan Joseph Parry 0 15 0 8. 1'r ddau a gano oreu "Oh! tell me, gentle stransrer," gan John Parry 0 10 0 9. I'r hwn a gano yn oreu (yn E.) "The Bell- ringer" .076 10. 1'r hwn a gano oreu "Hoff Fryniau fy Ncrwlad," o Geinciater Gerdd 0 7 6 11. 1'r hon a trano oreu "Difyrwch Arglwydd- es Owain," o'r Welsh Melodies 0 7 6 ADRODDIADAU. 12. Am yr adroddiad goreu o'r "Bedd yn yr A-rdd," o GenaWr Adroddur, gan Ceirioz ..060 13. Am yr adroddiad goreu o'r "Diluw," o Caniadau Islwyn .030 Am y Par o Hosanau goreu o wlan du'r ddafad .070 AMODAU. 1. Rhaid i'r corau fod o'r un gynulleidfa, ond caniateir iddynt ddewis arweinvdd. 2. Caniateir i bump mewn oed i ganu gyda Chory Plant. 3. Ni chantateir i'r Cor buddugol ar y brif dôn i gys- tadlu ar Y Ffrwd." Yr oil ffugenwan i fod yn llaw yr Ysgrifenydd erbyn Rhagfyr lOfed. Beirniad y Gerddoriaeth,—Mr Rees Lewis (Eos Ebrill). Hysbysir enwau y lleill eto. J. B. JONES Ysgrifenydd. Y llyfrau i'w cael gan Wm. Griffiths, Bookseller, Clyd- ach, pris Is. yr un.

GWYL GEBPDOBOL UNDEBOL ABERDAR. B YDDED hysbya y cynelir yr wvl uchod yn y Temperance Hall, Aberdar, dydd NADOLXO nesaf, pryd y gwobrwylr yr ymgeiswyr bnddngol ar y teatyoau canlyool:— 1 1'r cor heb fod dan 80 o rlf, a gano yn oreu y thorns "Yet doth the Lord see it not," rhif y Bed o'r Elijah, i'w gael gan Novello, Ewer & Co., London. 21 0 0 2 I'r cor o'r nn gynulleidfa, heb fod dan 40 o rif, a gano yn oreu yr Anthem Yr Arglwydd yw fv Mugail," gan Pencerdd A merica, rhif 4ydd, i'w chael gan Hughes & Pon. Wrexham ..15 0 0 3 I'r party heb fod dan 16 o rif, a gano yn oreu y Part Song "Serch Rudol" gan G. Gwent, (y fuddngol vn Eisteddfod 1870) .3 0 0 4 1'r vn"vw (Hals Bass) a gsino yn oren y Solo How Willing my Paternal Love," o'r SAMSON. 0 10 0 5 J'r crwryw (llais Tenor) a g"no yn oreu y Solo "If with all your hearts," o'r Elijah 0 10 0 6 I'r ferch agaro yn oreu yr Alaw Gymreig "Difyrwch Arglwyddes Owain." Casgliad Pen- cerdd Gwalia. 0 10 0 7 I'r bachgen (llais Alto) a trano yn oreu y Solo "O Lord. whose mercies," o'r SAUL 0 5 0 Rto, ail oreu .026 8 I'r 8 gwryw a ganont yn oreu y Glee "The three Chafers," i'wchsel gan Novello, Ewer ? Co 1 0 0 9 I'r 3 a ganont yn creu y Trio allan o Anthem "Mor hawddgar yw dy bebyll," pan Pencerdd America, i'w chael gan Hughes & Son 0 12 6 19 Am y cyfausoddiad goreu (Sotig) gyda cbyf- eilran i'r Piano, ar y geiriau Dewrder y Milwr," gan Bywel Cynon. Argreffir y geiriau ar y Prog. 1 0 0 BEINRIAD —Mr. T. Davies. (Eos Rhondda). AT- Y Programme i'w gael gan yr Ysgrifenydd, am y pris arferol. CYNELIR CYNGERDD yn yr hwyr, yn yr hon y gwas- anaethir gan amryw gantorion enwog. | v Tuos. HoWELi s, (Hywel Cynon), Ypgrlfenydd, Aberaman.

Eisteddfod Witton Park. CYNELIR yr eisteddfod uchod y Nadolig nesaf, pryd y gwohrwyir vr ymcfelswyr llwvddianua mewn Traethodau, Canu, Bixddon- latth, &c. Y ptif d lernvn Cerddorol. I'r co*, heb fod dan 50 o rif, a gano yn orea yr anthem. "In Jewry ia Gcd known," gwobr £7 a. rr edat i'r arweinydd. Beirsiad y T'aethodau a'r Fa-ddonlaetb,- Y Pwch. J. E- .Tones, M A. IA D Beirniad y CMa.—W. Griffiths. Ecq, Worklngt- n. An fanyl on pallach. ymofynir a'r ysgrifenydd. Bydd y programme* yn harod ya fa&n, ac i'w cael van 1 yr ysgrifenydd am ddwy geinlog drwy y post am 2 jo. Mr. J. BEV\N, ypiz., 33, Alblon-Bt, WITrOy PAEK. ¡ Tabernacle, Maesteg. CYNELIR Trydydd Eisteddfod Flynyddol Maestear, yn v capel uchod, y Nadolig new, dan lywyddlaeth Dr. W. H. Thomas, pan y gwohr- wylr yr ymgeiswyr llwyddiacus ar amrywiol destynaiu dyddorol a phwyslg. CERDDORIAEEH. Pr cor, heb fod flan 4 > o rhif, a gano yn oren, "Rhuthrgyrch." o r Cerddor Cymraeg, rhif 89. Gwobr, .Elo. I'r cor, dim dan 30, a gano yn orea, Tre'wch y Tant" o'r Cerddor Cymreig, rhif 20. Gwobr, £ 2. Beirniad y Gerddoriaeth — Mr David Lewis, Llanrhystyd. Beirniad y Farddoniaeth, y Traeth- odan, &c,-Y Patch J. Jones, Tonyrefail Testyn Ychwanpgcl —Am y Farwnad oreu i'r diweddar Barch. Toomaa Hopkins, gweinidog y Bedyddwyr yn y Baiters. Gwo r, t2. Gellir cael p -,b gwybodaeth o bwys o barthed I destyn v farwnad uchod yn Llawlyff y Beilydwyr am y flwyddyn hon. Am fanylion pellach mewn perthynas a'r Eis- teddfod, gwel y programme, yr hwn pydd yn awr yn barod. ac i'w ga'l gan yr ysgrifenydd, drwy y post, ar dderWnlad dan stamp ceiniog. WILLIAM JONES, 1, Rock Street, MA E S T E G. Gwyl Fawr Gerddorol ABERTAWE. BYDDED hysbys v cynelir yr wyl uchod -D yn y Musical Hall, dydd Gwener y Grog- lith nesaf, dan nawdd rhai o brif foneddigion y lie, pryd y ihoddir i'r cor o'r un gynulleidfa a gano yn oreu y solo. "A ninau'r dysgyblion," yn nrhyd ar chorus, "O cadw ni o'r storom," gan E. Stephens, gwobr £25 0 O. GweUr y lleill o'r testynau yn y rhifynau dyfodol o'r GWLADGARWR. Dros y pwyllgor. J. M. WILLIAMS. Trecynon, Aberdar.

ELIM, CWMDAR. CYNELIR GYFARFOD LLENYDDOL, yn y Capel uchod, nos Lun, Tachwedd 27,1871, pryd y gwobrwylr yr ymgeiswyr llwydd- ianus ar wahanol dtstynan. iC a d 1. I'r Cor ddim dan ugain o rlE, a gano yn oren "Rheldiol," allan o lyfr Ienan Gwylft. 1 0 0 A chad air i'r arweinydd, gwerth 7 6 2. I r cor o blant, dan 15 oed, a dim o dan ngalc mewn rhif, a gano yn oreu, "Myned i Iyny." allan o (Gor y Plant,) 0 10 a Caniateir i 4 mewn oed I gann gyda hwy, 8. Am y T• aet .> awd go'au ar "Rwym- edlsraethau Rhieci 0 10 0 D.S -Celr pob manylion pella -h ar y Programme, yr hwn Iyid allan yn roan, i'w gael gan yr Yegrifenydd WM. EDWARDS, 2, Charlotte Place, CWMDARE.

HEOL FACH. YSTRAD RHONDDA. CYNELIR Cyfarfod Cyshdleuol Heol Fach, Yetrad Rhondda, Tachwedd yr 20fed, 1871. Bydd y programmes i'w cael gan yr yspftfenydd ond anfon dau stamp drwy y Port. Y cyfansoddiadau i fod yn llav;• y beirniad erbyn Tachwedd C, a'rffnyenioau yn Uaw yr ysgrif- enydd erbyn y IS cyfisol. 1 D. T. WILLIAMS, Saddler, Yst^d Rhotdda, Ysgrifenydd.

Carmel, Treherbert. CVNELIR AIL EISTEDDFOD yn yCapel ucbod dydd Llun Nadolig, Rhagfyr 25ain, 1871, pryd y gwobrwyir rr ymgeiswyr budd- ugol mewn CaniRdaeth, Traethodau, Barddon- iaeth, ac Adroddiadau. TEAETHOD VTT. Amy Traeihawd goreu ar Wroldeb Moesol" 110 BARDDONIAETH AmyBryddest Farwnadol oreu i'r diweddar Mr. Richard Evans, Treheibsrt, (synt Manager Maesteg.). 2 2 0 CANIADAETFT. I'r Cor o'r un gynulleidfa, heb fod dan 30 o rif, a gano yn oreu "Datod mae rhwymau caeth- iwed, (John Thomae) 7 0 0 1'r cor o'r un gynulleidfa, heb fod dan 30 o rif, a gano yn oreu, Y Ffrwd," (G. Gwenr), 3 0 0 ADROD IADAU. Am yr adroddiad goreu o "Seren Bethlehem," 0 5 0 [Y 5 adroddiad i'w caelyn llyfr Watcvii Wva. ] BEIRNIA.D,—Mr. J. H. Rowlands, (Asaph Glan Dyfi.) Ceir pob manylion pel"ach ar dderbyniad cUu stomp, gan yr ysgrifenydd, REES T. WILLIAM a, V 18; New Bute Row, Treherbert, Por.trprfdd,

EISTEDDFOD CYMRODORION OIBWESTOL I' MERTHYR, NADOLIG, 1871. T" LECHRES o'r testynau yn awr yn baroc!, Be i'w gatl ond anfoii d^ulj thjrnod C'<>iDf)g at yr YKgnfecydd Y prlt ddbonJ., Awa k i the HaIr," or Creation gwuDl. HArz-onium, gworth £20. Jt H s BEYNON, (Ifnan Lwj d), 43, T. yajrcdj-n, Mcithyr-