Y Gwladgarwr

Y DIWEDDARAF. TSr nad oes ond pymthegnos er pan y cododd pcrckenogica glofeydd dosbarth Wolverhampton gyilogaa eu gweithwyr dair ceiniog yn v dydd, darfu iddynt ddoe drachefn, sef dydd Mercher diweddaf, ben- derfynu codi eu cyflogau yr un swm yr ail waith. Mae Mayor Chicago wedi anfon cenad gyda'r telegraph yn diolch i ddinas Llun- dain am ei chydyradeimlad a'i chyfraniadau tuag at gynorthwyo yr aiighenus yn ei diaas anffodus. Mae rhestr tanysgrifiadau Llundain wedi cyrhaedd £ 26,000, tra y mae Liverpool hefyd wedi codi dros £ 12,000

AMERICA—YR INDIAID. Y mae yn ymddangos fod ymgyrch y 0 yr Cadben Henry yn erbyn yr Indiaid yn rhan ddeheuol Arizona, yn troi allan yn llwydd- ianus. Y mae y milwyr dan ei lywyddiaeth wedi dinystrio llawer o bentrefydd Indiaidd, ac wedi lladd nifer lluosog o'r Apachiaid. Nid yw y milwyr yn lladd gwragedd na phlant dan unrhyw amgylchiadau. Dywed y Cad. Cook y byddai y rhyfel gyda'r Indiaid drosodd cyn pen chwe mis oni bai eu bod yn cael eu noddi yn y reservations. Y mae un llwyth o'r Apachiaid yn cynorth- wyo y milwyr i hela y lleill, a dywedir y bydd i Apachiaid y White Mountain ymuno a'r roilwyr yn y rhyfel.

LiOSGIAD CHICAGO. Fel rheol, yr adroddiad cyntaf a dderbynir o unrhyw. amgylchiad dinystriol ydyw y gwaethaf; ond yn helynt Chicago, y mae bob cenad a dderbynir o barthed y galanas yn ei arddangos yn fwy torcalonus. Wyth- nos i ddydd Sul diweddaf, safai dinas fawr fasnachol a, chyfoethog yn ei llawn ar- dderchogrwydd ar lanau Llyn Michigan. Yr oedd hyd yn nod ei masnachdai yn balasau. Yr oedd wedi mabwysiadu pob newyddbeth oedd yn nglyn a'r byd mas- nachol at ei gwasanaeth. Yr oedd pob peth ag y medrai arian ei wneud i addurno bywyd cymdeithasol y lie wedi ei wneud. Nid oedd un ddinas ar y ddaear o'i blaen mewn harddwch, pleser, a moethau. Ond mewn un dydd y mae yr holl o'r pethau hyn wedi myned. Y mae y ddinaa yn lludw. Nid yw ei masnachdai a'i phalasau yn awr ond carneddau dilun o ddadfeilion Ilosgedig. Y mae y boblogaeth yn ddi- gartref, ac nid oes yn Chicago le o ddiddos- rwydd i'r rhai ag y mae y tan wedi eu gwneud yn ddigartref. Y mae y tlawd a'r cyfoethog am y presenol yn gydwastad. Y mae yn dda gan fobl gael pabellau wedi eu rboddi i fyny, ac i gysgodi yn y rhai hyn am y presenol, fel pe y gwerpyllent yn Nebraska neu Nevada. Y mae pob peth yno yn yr anrhefn mwyaf. Tra yr oedd certeidiau olynol o wyr, gwragedd, a phlant meirwon yn cael eu tynu allan o dan y dadfeilion, yr oedd cwmniau o yspeilwyr, y rhai a ddaethant fellocustiaid ar y lie, heb neb yn gwybod o ba le, yn brysur gyflawni y gweithredoedd mwyaf annynol. Er i rai o honynt gael eu crogi yn hollol ddi- seremoni, heb na phrawf na 'ffeiriad, eto yr oedd y gwaith o yspeilio yn parhau i gael ei gario yn mlaen. Saethid hefyd pob yspeiliwr mor gynted ag y delid neu y gwelid ef, a difawyd rhyw ddeugain o'r teulxi hwn trwy y cyfryw foddion. Yn wir, yr oedd pethau wedi myned mor an- iihremus ac ysgeler yn y lie, fel y pender- n fynwyd rhoddi yr holl lywodraeth i fyny i'r Cadfridog Sheridan, o dan ofal yr hwn beUach y mae y ddinas.

TAN AU COEDiwiS&EDD WISCONSIN A MICHIGAN. Nid yw y newyddion a dderbyniwn am ddifrodiadau y tan^tk dychrynllyd hyn yn nemawr llai oihadwy. Y maa y ddwy dalaeth—Wisconsin .a Michigan—yn ym- ddangos i fod wedi dyoddef yn fawr oddi- wrth dan. Y mae Wisconsin yn gorwedd ar y tu gorllewinol i Lyn Michigan, ac yn ymfalchio o fod yn meddu ar un o'r mar'ch- nadoedd gwenith mwyaf yn y byd, yn y ddinas gynyddol Milwaukee. Ymaa thraw ar hyd prairie8 gwasiad ac eangfawr, y mae sefydliadau bychain o Swediaid a Norweg- iaid diwyd a llafurus. Y mae rhai o hon- ynt, er nad oes ond rhyw ddeg mlynedd er pan y daethant i Milwaukee neu Lucaosse, wedi gwneud eu ffortiwn. Y mae sychder mawr wedi bod yn ddiweddar yn yr holl diriogaethan hyn, ac fel canlyniad naturiol y mae tanau difaol wedi toii allan. Y mae yn awr dros bymthegnos er pan y torodd y tan allan yn ngoedwigoedd gogledd ddwy- reinbarth y dalaeth, ar hyd lanau y llyn, ac y mae yn ymddangos i fod yn myned rhag- ddo mewn modd dychrynllyd byth er hyny. Yr ydym yn cael fod pedwar o bentrefydd wedi cael eu difa gan y tan. Yr oedd y pentrefi hyn wedi eu hadeiladu o goed, a hyny yn nghanol coedwigoedd. Y mae canoedd o fywydau wedi eu colli—rhai trwy dan ac ereill trwy foddi, canys mewn llawer o amgyIehiadau nid oedd gan y trig- olion ond eu dewis o ddwy farwolaeth. Y mae Michigan hefyd wedi dyoddef yn yr un ffordd-pentref neu ddau wedi eu difa, a lluaws o fywydau wedi eu colli. Dywedir fod o leiaf 1000 o fywydau wedi eu colli trwy y tanau hyn. „.

BYWYD YN PERSIA. Mewn llythyr dyddiedig Teheran, Awst y 7fed, yr hwn a ymddangosodd yn y Cologne Gazette, dywedir fod y cholera, yr haint, y newyn, yn nghyda llywodraeth ddrwg yn gwneud sefyllfa Persia yn waeth y naill ddydd ar ol y llaU. Allan o'r 120,000 trigolion oedd yn Meschad, prif ddinas Chorassan, trengodd dwy ran o dair o honynt trwy y newyn a'r haint yn ystod mis Gorphenaf diweddaf, tra y diangodd y drydedd ran, a chymerwyd y rhan fwyaf o honynt yn garcharorion gan heidiau teith. iol o Turkomiaid ac Affghaniaid, ac arwein- iwyd hwynt i gaethiwed. Y mae y llyw- odraeth wedi gomedd derbyn y cynorthwy a gynygiwyd gan Rwsia a Phrydain. Pan y dychwelodd y Shah yn ddiweddar i'r brif ddinas, derbyniwyd ef wrth y pyrth gan filoedd o wragedd ymbilgar, y rhai a yrwyd ymaith gan yr heddgeidwaid. Cymerodd y Shah i fyny ei breswylfa mewn castell cymydogaethol, a gorchymynodd ar fod i fara gael ei werthu am bris isel. Ni ddaeth dim bara rhad i'w werthu, ac o herwydd hyny gorchymynodd y Shah ar fod i Vizier y dref i gael ei roddi mewn cadwynau, i hollti yn agored fol y prif bobydd, ac i roddi amryw ereill o'r pobyddion yn eu ffwrnesau. Y mae sefyllfa pethau yn wir druenus.

TKBOAT DIBBILEM.-BZOWI"g BkOHOXlAL TllOCHBi which have proved to ineewsftl In Aaxerlcft for the oureo Oouphi, Colas, Hoarteneeg, Bronchi tie, Aitbma, Catarrh or any irritation or soreness of the throat, are no* import- el ard sold in this eoaatry at Is. lid. per box, put tip in the form of "Mosetife." It is the most convenient, pleas- ant, safe, and sure remedy for si ear lug and gtrengtaenluff he voice knoirn in the world. The Rev. Henry Ward Beooher says: I have often recommended them to frienr s who were publie speakers, and in many cares they have proved extremely serviceable." The genuine have the words Brown's Bronei, Ttoohea" on the Qorersmebt Stamp aronnd each box.—Principal Office, 493, Oxford street, Loadoa. flold by all nsedielne vendors.

CALFARIA, TREFPOREST. BYDDED hysbys y cynelir Eisteddfod yn y capelnchod, dydd Nadollg, Rbagfyr 25, 1871, pryd y gwobrwyir y bnddugol ar y gwahanol destynau. Llrw. dd,—D Roberts, Esq., Taff Yale Works. Beirniaid.—Y F a rd doniaeti I-Carn Elian; Cerddoiiaeth, -EOB Hafod. Teetymm.—Y Farddoniaeth. 1. Am y 3 penill goren I Gyfrinfa Iforaidd Cralg-y- Fforest, 10s. 2. Am y 4 penill goren I Dr. Livingstone, 5s. 3. Am y 2 benlll goren 1" Anian," cymwys i gyfanioddi Canig, 5s. Caniadaeth. 1. I'r cor a gano yn oreu, Dy ffordd sydd yn y mor," gan EOI Llechyd. Gwobr, L3. 2. I'r cor a gano yn oren, Clyw, 0 Arglwydd," gan Howell Idloes. Gwobr, Rl. 3. I'r parti a gano yn oreu y gan a chydgan, "Hen Gymra Anwylaf,"gan Gwilym Gwent, Gwobr, 12s. Copies i'w cael am chwe' cheiniog yrun gan Dewi Alaw. 4. I'r parti a gano yn oreu y gan a'r gydgao, '"Pa-adwys y Ddaear," gan Eos Coity. Gwobr go. Y gweddill o'r testynau yn y programme, yr hwn sydd i'w gael gan yr ysgrifenydd, drwy y post, a.m 2 stamp oeiniog. itobyn Meiron, Irefforest. Pontypridd.

YSTRAD RHONDDA.—HvsBYsiAD. Dymunaf hysbysu i'r cyhoedd trwy gyfrwng y G'WIJLDGAKWR, nad yw y cyhuddiad a daen- wyd fod John Evans, wedi cymeryd Watch o fy nhy i yn wirionedd. CALEB JENKINS, Collier, Ystrad Rhondda.

CALFARIA, CIiYDACH. pYNELIR y Chweehed EISTEDDFOD Flynyddol yn y lie uchod DVDD NADOLIG, 1871, pryd y gwobrwy- ir yr ymgeiswyr llwyddianns ar y testynau canlynol:— TRAETHAWD. 1. Am y Traethawd goreu ar Hanes y Bed- yddwyr yn Cwmtawe 0 10 0 BARDDONIAETH. 2. Am y Pedwar Penill goreu o Glod 1 Mr B. Jones, Cloth Hall, am ei ffyddlondeb fel Ys- grifenydd Eglwysig 010 0 CANIADAETH. 3. I'r Cor o'r un gynnlleidfa a gano oreu "Ardderchog Wlad y Bryniau," o'r Cerddor, gan D. Emlyn Evans 10 0 0 (A Baton hardd i'r arweinydd.) 4. I'r Cor o'r un gynulleidfa a gano oreu Y Ffrwd," gan Gwilym Gwent 5 0 0 5. I'r Cor o blant heb fod dan 16eg oed a gano oreu "Plant yn Canu," o Cor y Plant 16 6. I'r pedwar a gano oreu "Mi grwydrais lan yr afon," o Geinckier Gerdd 1 0 0 7. I'r tri a gano oreu y Trio or Anthem "Mor hawddgar yw dy bebyll," gan Joseph Parry 0 15 0 8. I'r ddau a gano oreu Oh! tell me, gentle stranger," gan John Parry 0 10 0 9. 1'r hwn a gano yn oreu (yn E.) "The Bell- ringer" .076 10. I'r hwn a gano oreu "Hoff Fryniau fy Ngwlad," o Geinciau'r Gerdd 0 7 6 11. I'r hon a jjano oreu "Difyrwch Arglwydd- es Owain," o'r Welsh Melodies 0 7 6 ADRODDIADAU. 12. Am yr adroddiad proren o'r "Bedd yn yr Ardd," o Gemau'r.Adro(.tdvw, gan Ceirtogr 0 5 0 13. Am yr adroddiad goreu o'r "Diluw," o Caniadau I slwyn .030 Am y Par o Hosanau goreu o wlan du'r ddafad .070 AMODAU. 1. Rhaid i'r corau fod o'r un gynulleidfa, ond caniateir Iddynt ddewis arweinydd. 2. Caniateir i bump mewn oed i ganu gyda Chory Plant. 3. Ni chaniateir i'r Cor buddugol ar y brif don i gys- tadlu ar Y Ffrwd." Yr oil ffugenwau i fod yn llaw yr Ysgrifenydd erbyn Rhagfyr lOfed. Beirniad y Gerddoriaeth,-Mr Rees Lewis (Eos Ebrill). Hysbysir enwau y lleill eto. J. B. JONES! Ysgrifenydd. Y llyfrau i'w cael gan Wm. Griffiths, Bookseller, Clyd- ach, pris Is. yr un.

GWtL GERDDOBOL UNDEBOL ABERDAR. B YDDED hysbys y cynelir yr wyl uchod yn y Temperance Hall, Aberdar, dydd NADOLIG nesaf, pryd y gwobrwyir yr ymgeiswyr buddugol ar y testynau canlytlol 1 I'r cor heb fod dan 80 o rif, a gano yn oreu y Chorus" Yet doth the Lord see it not," rhif y 5ed o'r Elijah, i'w gael gan Xovello, Ewer & Co., London. 21 0 0 2 I'r cor o'r un gynulleidfa, heb fod dan 40 o rif, a gano yn oreu yr Anthem" Yr Arglwydd yw fy Mugail," gan Penrerdd America, rhif 4ydd, i'w chael gan Hughes & Son. Wrexham 15 0 0 3 I'r party heb fod dan 16 o rif, a gano yn oren y Part Song "Serch Rudol" gan G. Gwent, (y fuddugol vn Eisteddfod 1870) .3 0 0 4 1'r gwrw (lIais Bans) a fruno yn oreu y Solo How Willing my Paternal Love," o'r SAMSON. 0 10 0 5 I'r gwryw (Uais Tenor) a gano yn oreu y Solo "If with all your hearts," o'r Elijah 0 10 0 6 I'r ferch a gano yn oreu yr Alaw Gymreig "Difyrwch Arglwyddes Owain." Casgliad Pen- cerdd Gwalin. 0 10 0 7 I'r bachgen (llais Alto) a gano yn oreu y Solo "O Lord. whose mercies," o'r 8AtrL 0 5 0 Fto, all oreu -.026 8 I'r 8 gwrvw a canont yn oreu.y Glee "The three Chafers/' i'w chsel gan Novelio, Ewer As Co 1 0 0 9 I'r 3 a ganont yn creu y Trio allan o Anthem "Mor hawddgar yw dy bebyll," pan Pencerdd America, i'w chael gan Hughes & Son 0 12 6 19 Am ycyfansoddiad goreu (Sontr) gyda chyf- eilran i'r Piano, ar y geiriau "Dewrder y Milwr," gan Bywel Cynon. Argreffir y geiriau ar y Prog. 1 0 0 BEINRIAD —Mr. T. Davies. (Eos Rbondda). « Y Programme i'w gael gan yr Ysgrifenydd, am y pris arferol. CYNELIR CYNGERDD yn yr hwyr, yn yr hon y gwas- anaethir gan amryw gantorion enwog. THOS. HowiLts, (Hywel Cynon), Ysgrifenydd, Aberaman.

Eisteddfod Witton Park. CYNELIR yr eisteddfod uchod y Nadolig ncsaf, pryd y gwobrwyir yr ymgeiswyr llwvddlanus mewn Traethodan, Canu, Buddon- iaeth, &o. Y prif d iernyn Cerddorol. Ir co?, heb fod dan 50 o rit, a gano yn oren yr anthem, "In Jewry is God known," gwobr se7 a n;edat Fr arweinydd. Beirniad y Traethodau a'r Fayddonlaeth,- Y Purch. J. E. Jones, MA. LID. Beirniad y Canu,-W. Griffiths, ELq., Workington. Am fanyllon pellaoh, ymofynit a'r ysgrifenydd. Bydd y programmes yn barod yn fuan, ac i'w cael gaa yr ysgrifenydd am ddwy gelnlog; drwy y post am 2 £ e. Mr. J. BEVAN, Y*g., 33, AlMott-St, WITTON PABK.

Tabernacle, Maesteg. CYNELIR Trydydd Eisteddfod Fiynydiol Maesteg, yn y capei uchod, y Nadolig swraf, dan lywyddiaeth Dr. W. H. Thom&a, pan y gwobr- wyir ye ymgelawyr llwyddianus ar amiywiol destynou dyddorol a phwyslg. CKBDDOBIAEBH. I'r cor, heb fod daa 41) o rhif, a gano In <}Mn, "lihnthrgyrch." o'r Cerddor Cymraeg, tLii 89. Gwobr, £ 10. 1'1' cor, dim dan 30, a gano yn oreu, Ti-e'we'a y Taut" o'r Cerddor Cymreig, rhif 20. Gwobr, £ 2. Beirniad y Gerddoriaeth — Mr. David ILewia, Llanrhystyd. Beirniad y Farddoniaeth, y Traetii- odaa, &c.,—Y Parch J. J ones, Tonyrefail Teatyn Ychwanegol —Am y Farwnad oreu i'r dlweddar Barch. Taomaa Hopkins, gweinidog y Bedyddwyr ya y Bettws. Gwor r, 92. Gellis cael pub gwybodaeth o bwys o barthed I destyn y farwnad uchod ya Llawlyft y Bedydwyr am y flwyddyn hon. Am fanyiion pellach mewn parthynae a'r Eis- teddfod, gwel y programme, yr hwn sydd yn awe yn barod, ac i'w ga-I gan yr ysgrifenydd, drwy y post, ar dderbyniad dau stamp ceiaiog. WILLIAM JONES, 1, Rock Street, MA E S T E G.

Gwyl Fawr Gerddorol A BERT A WE. B YDDED hysbys y cynelir yr wyl uchod yn y Musical Hall, dydd Gwener y Grog- lith nesaf, dan nawdd rhai o brif foneddigloa y lie, pryd y gwobrwyir yr ymgeiswyr llwydd- ianus ar wahanol destynaa. I'r Cor o'r un gynulleidfa a gano yn oreu y Solo, "A ninan'r dysgyblion, yn nghyda'r chorus, 0! cadw ni o'r Storom," gan E. Stephens. 25 0 0 I'r Cor o'r un gynulleidfa a gano yn oreu, "We never will down," 15 0 0 I'r Cor o'r un gynulleidfa na enillodd v dros £10 o'r blaen, "Gorfoleddwn yn Y! t dy lechydwriaeth di," o'r Cerddor Cymreig, Ilhif 12. 8 0 0 Gwelir y lleill o'r testynau yn y rhifynau dyfodol o'r GWLADGARWR. Dros y pwyllgor. J. M. WILLIAMS, Trecyuon, Aberdar. J REES JONES Laadore, Swansea.

Carmel, Treherbert. pYNELIR AIL EISTEDDFOD yny Capel uchod dydd Llun Nadollg, Rhagfyr 25aia, 1871, pryd y gwobrwyir yr ymgeiswyr budd- ugol mewn Caniadaeth, Traethodau, Barddoa- iaeth, ac Adioddladau. TRABTHODVU. Am y Traethawd goreu ar "Wroldeb Moesol" 110 BARDDONIAETH AmyBryddest Farwnadoi oreu i'r diweddar Mr. Richard Evans, Treheiberi, (gynt Manager Maesteg.) •• .220 CANIADAETH. I'r Cor o'r un gynulleidfa, heb fod dan 30 o rif, a gano yn oreu "Datod mae rhwymau caeth- iwed, (John Thorns) 7 0 0 I'r cor o'r un gynulleidfa, heb fod dan 30 o rif, a gano yn oreu, Y Ffrwd," (G. Gweat), 3 0 0 ADIWD JADAU. Am yr adroddiad goreu o "Seren Bethlehem," 0 5 0 fY 5 adroddiad i'w cael vn llyfr Watcyn Wyn. i BEIRNI A.D,—Mr. J. H. RowJandø, (Asaph Glan Dyfl.) Ceir pob cc any lion pellach ar dderbyniad dau stamp, gan yr ysgrifenydd, REKS T. WILLIAMS, 18, New Butti Row, Treherbeit, Pontypddd.

EISTEDDFOD CYMRODORION DIRWESTOL MERTHYR, NAB OL 10, 1871. LLEOHRES o'r testynau yn awr yn barod, ac i'w gael ond anfotl dau lythyrnod eoinioa; at yr Ysgrifenydd Y pril ddaro, Awtk* the HaJp." o'r Creation; gwobr, Harmonium, gwertfr £ 20. JCHN BEYNON, (Ienan Lwyd), 43, TwyayTodyn, Merthyr. South Wales and Glandare Woollen Manufactory (Limited), Aberdara. -00- Capital,— £ 20,000, in Shares of £ 1 each. Sh. (id. per Share to be paid on application. -00- PIEKCTOKS:— Rev. Thomas Price, M.A. PH.D" Rose Cottage, Aberdara. Mr. James Richards, Post Office, Trefore^t. Mr. Thomas Morgan, Tonyrefail and Treorky, Merchant. Mr. Daniel Thomas, Canon-St., Aberdare. Mr. David Davies, Canon-St., Aberdare, 'Merchant. Mr. Thomas Edwards, Mountainash, Merchant. For further information and prospectuses, apply to E. C. PRICE. Secretary, 14, Cardiff-St., ABERDARE.