Y Gwladgarwr

RHAMANT GYMBEIG, NEU HELYNTION Y TEULU GORTHRYMEDIG. PENOD VII. Ffodd ceffyl yr hen Wilson yn frawychus gan ei adael ef at drugtutedd y marchogydd gwyn dialeddol; a chyda bod gwr y Plascoch wedi cael y llavr yn y codwm gwthiedig, j wele y dialydd yn el ddilyn gan roddi iddo flkn^elliad da, hyd nes y gwaeddai yn ddolef- us am arbtdAO- bywyd. "Mynaf ddial cam Llewelyn! Y mae cyfiawnder yn gwaoddi dial ar y goithrymydd anchyfiawia." Wilson yn gwaoddi yn ei gyfyngder ofnadwy,— "Digon, 0, <ligon! O! dychwel i'th artrefle frwmstinaidd, ti angel dinystriol, gad loaydd i m1 bellach." Gwedi gorphen y dxiniaeth geryddol ar WUsou, wele y dialydd yn dychwelyd y fflangell i'w fynwes rhwng plygioa y lien fawr al gorchuddiai, ac yn eegyn ar gem y mnrch porthianus a gyru ar gsurlam wyllt tu« chop* y mynydd llochweddog, heb yngaa gair yn mhellach nac ymdrol moment i edrych am yr etlfedd syithiedig. Yn mhen amser, daeth Johnny ato ei hun, a gwaeddal am el dad, gan ymgripio ato wedi gwybod am y fan y syxthiasai, a chyda llawer o ffwdan a lludded y llwyddodd 1 gael ei dad archolledlg ar gefn Brown, yr hwn oedd wedi aros yn yr vinyl, tta yr aeth ei gydymaith ar ffo; a gofynai Wilson yn biyderua,— Pa fodd y diengaist Johany bach 1 Y mae dy dad yma yn archolledlg o'i wadn byd y coryn gan fflangell fdlc lithiol y dialydd erlldgar." "Yr wyf yn berfiaith groen-lach, ond i mt gael ychydig loes gyda'r codwm. a gefais o herwydd fy nychryn parlysol Nid fy mal 1 fy nhad oedd cynllunio yn erbyn Llewelyn, y chwi a Richard Tymawr waaeth y gwait'o, ac felly cefais i lonydd gan ddrychlolaeth y dialydd; rhaid mai ysbryd Hopeyn o'r Hafod oedd yn ymddial arnom; yr oedd yn yrnddac gos fel ce'laia trengedfg pan. y syrthiodd boreti heddyw." "Och! ashawdd gwybod; ond gwn fod yr hwdwch gwyn ar Itui henyw, ac yn ixieddu ar fraich neithol y dialyiid creuluwa; bu agos Iddo fy ngoiphen; priu y credwyf yr adferaf byth o'r drtuiaeth arw bsesatiol," sylwai Wilson gyda Uais gwan a chrynedlg, "Gobeithio y cawn lonydd mwyach i ddychwelyd adref, fy ah ad, rhald i n1 fod yn ofalus rhagllaw i beldlo bod mot bayod i arf*r eln meietrolaetli dros y tenan tlaidae era.Ul," sylwai Johnny gyda llai8 edifabiol. "Ofnwyf fod llaw gan deulu yr Hafoi yn yr aafadwaith hwn; os felly cant deimlo pwys fy llaw ddlaleddol. Ai nid GwenlUan o'r Hafod allasai yr ellylles gMulawnfod?" meddai Wilson, gan ymhyfhau i'w ysbryd treisiol cyntefig. "FfoJineb i gyd, nis gallasai yr tin ddynes nac nnrhyw fod dynol feddu ar y fath ffytfnig- rwydd a belddgarwch dialeddol; rliidd mai ysbryd Hopsyn o'r Hafod osdd y dialydd cynddeiriog. Ai nl sylwasoch ar ei freichiau noethion, at wisg wen-llaes chwifiedig, a'r llygaid melltenaidd gwrelchlwiog." "Johnny, yr wyt yn gyru yn shy gyflym. pwylla. A wyt mor ofargoelufi a cliredti mal ysbryd oedd y ceifrl hefyd, gan yr honi mat drychiolaeth ysbrydol oedd y marchogydd? MNa, dichoa mat un o goSylau goreu y Mynydd Du oedd y oaffyi oedd ganddo; sylwais nad oadd firwyn yn ei ban na chyfrwy ax ei gefn; felly dyna brawf fy mod yn gywir. Ie, Johuny, fod y oeffyl heb vr un fftVyn na chyfrwy, nac na o flier arall^ oedd yn ei wnend ef a'i farchogydd dialgar mor ofnadwy o arswydus; yr oedd beiadgarwch haerllug y ceffyl a'r ysbryd, os ysbryd hefyd (ond mwy tebygol bod yr ysbryd hwnw mewn corff dynes) yn ddigon 1 greu aiswyd yn mynwes yr ellyll mwyaf gwyneb-bresaldd, chwaithach boneddigion o'n bath ui" "Y mae yn tywyllu yn fwy-fwy o hyd; credwyf fol rhyw hwdwch yn sefyll o'n blaien; gwaeddwch arno fy chad," meddai Johnny, trayn ufyddhai ei dad yn ei ymdrech i'w darfu, ond nid oedd yn synyd modfedd. "Disgyn Johnny, rhag 1 Brown darfu; drnan o Brown y mae ef bron bllno with eln carlo eln dau y lath bellder." "Nisgallaf am y byd ddisgyn, fy nhad; Och! dyma Brown yn sefyll, a'r hwdweh du yn dal yn ein herbyn." Ar hyn dyna Brown yn dyfod i gyff/rddlad a'r hwdwch ystyfnig, a Uaia asyn yn ym- ddyrchafu yn ddolefus, nes oedd y ewm oddi. tanom yn aiaspedaia. "Dyna'r all hwdwch wedi troi allan yn asyn dolefus," meddai Wilson, can chwerthin ac ymhelaeth, "y mae fy nghlwyfan yn rhy ddolurus 1 mi alia chwerthin ihagor am ben dy ofnau ofargoelna. Y mae fy ngwyneb ya gwaedu, a chwysau gwaedlyd ar draws fy aghefa, ofnwyf na cnodaf o'r gwely ar ol dychwelyd gartref." "Dyma nt, fy nhad, allaa o'r mynydd, dyma glwyd y mynydd, a thir PiMcoch yn yr ymyl, byddwn yn y pahns ya ftUiu; dyma fi 5n disgya ac yn oewided, gan ibd Brown wedi wyr filaOj witli fod allan gyhyd o ams«x." Yna Urhaoddasant i'r pake mewn oddentu haner aw?, lie eu derbyxsiwyd yn roeaRwua, ac yr adroddas&nt y caledl yt a«toant trrwyddo ar eu dychwsliad; aeth yr hza Wilson i'r gwely yn ebrwydd. ac anfoxsw^d am teddyg yn ddiyraaros. Yr oedd 7 meddyg yno erbyn hanetr y nos, yn gwslni c.: Wilson a thrin si glvsyfau dyfn- lon, ao hyabysai afe i Mrs. Wilson fod ei phriod mevf a sofyllfa beryglus ÜWiJ, llawer gwaeth felly uag y credal (;1 si hua ar y cyctaf; ond pwnc maw? syndod ac ymholiad y gwmniaeth oedd gweithredoedd. creulawn y dialydd ymlidgar. Dywedai y meddyg,— "Rhald met rhyw wryw nerthol a belddgar oedd yr ymosodydd; nis gallaeal braich y ddyrtee gnrfaf fod yn ddigon galluog 1 wneud yrymosodi«d haerilug hwn; na ollynger i'r troeeddwx llechwnddd ddknc yn ddlgosp. Pwy yw y person neu y personau hyny sydd yn elynleathu tuag atoch?" Mrs. Wilson yn ateb sad oadd neb yn ddlg iddynt hwy ond teulu yr Hafod, gam awgrymu os nad drychiolaeth oedd y dialydd, rhaid mal Hopeyn neu Dafydd oedd yr ymosodydd, oud yr oedd Johnny yn parhau at ei bwnc i haeru mai ysbryd ydoedd, gan sylwl,— "Mam, mam, pe gwelsech chwi y ddrych- iolaeth yn rhuthro ar eln hoi, a chlog gwyn a llaee droeto, yn marchogaeth rhyw geffyl gwyllt heb fErwyn na chifrwy, na thyblaisech mal dyn na dynes otdd ein hymosodydd dialgar. Dial cam Llewtlyn oedd hyn oil; canys llefai yr ysbryd yn gynddeiriog am ddial, dial." Y meddyg yn chwerthlm am ben Johnny, yn gofyn pa amser y cleddld Tom Hiley, ac awgrymu dichon mal ysbryd Tom oedd eu herlinydd dialgar; yna atebal Mrs. Wilson mat prydnawn tr«aoeth y byddal yr angladd, ond na byddal neb ynddo ond ychydig o'r gweieion a'r morwynion rhag gwneud twrw am y ddamwain ac ymholl am ymadawlad Llewelyn. Y maddyg yn cael gorchymyn i aros dros y nos, gan fod Wilson ya ymadangos yn gwaethu ac yn teimlo mwy oddlwrth ei Mwiau. Oddeutu dau o'r gloch y boran, dychrynwyd Lteulu gaa y newydd fod Wilson mewn aryg, ac yn colli el ymwybodolrwydd, a siarad yn syfrdanus. Y meddyg yn gorchym- yn golchl el dalcen a gwi&egr, ac yn sibrwd yn nghlust y foneddlges,— "Rhatd bod yn ofalus o hono; gan fod effaith yr ofn wedi gafaelyd yn ei galon; dyna'r achos o'r flaW. cochlon sydd yn cyfodi i'w wyneb, nid yw*r galon oherwydd yr ofn yn gsllu rheolelddio cylchrediad y gwaed." Wilson yn cyfodi yn wyllt yn ei eistedd, a dyweyd,— "Gyrwch y ddrychiolaeth allan! dialydd Lgwaed ydyw, cenadydd angeuol dros lewelyn o'r Hafod. Pechals yn erbyn cyfiftwnder; dlnystrais gysuroa teulu tlawd yr Hafod; cyhuddals hwynt ar gam, a bygyth- lais hwynt yn ddiachos, yr oedd fy ngerydd llym yn haeddianol." Y meddyg yn clustfeinio, a gofyn 1 Mrs. Wilson am eglurhad ar rai o'i geirlau tywyll ac amwys, a hithau yn ysgwyd ei phen a mwmian rhith o ateb. Wilson yn eemwytho wedi i'r meddyg osod dwfr oer ar el dalcen gwrldgoch, a fel pe yn dyfod ato ei htm dros enyd, a sylwai yn bwyllog,— "Dr. Jones, cefals drlniaeth arw, bum bron dyfod 1 fy niwedd." Yna Johnny yn dyfod i fewn yn bryderua i ymholl am el dad, a'r meddyg yn gorchymyn iddo fyned i'r gwely I orphwyso fel y byddai Iddo wellhau o effolthlau gerwinder y daith, ynteu yn ufyddhan ar y ddealltwriaeth fod ei dad ychydig yn well Y boneddwr clwyfedig yn syrthio drachefn i'w anwybodolrwjrdd, ac yn eyfodi yn ei eistedd, edrych yn wyllt oddiamgylch, a llefalo,— "Dacw Llewelyn yn cychwyn i'r frwydr a'r cleddyf noeth yn ei lawyn ysgwydedig; dyna rywun yn saethu ato! Ow! dyna ef yn syrthio yn gelain waedlyd! Myfi yw acho&- ydd ei ddinystr, ie myfi adyn truewus yw bradychydd y gwaed gwirion. Uet! clywaf drwst oarlamlad march gwyllt y dialydd! Dacw ysbryd y dialydd cynddeirlog yn ei farchogaeth, ac yn rhuthro fel ellyll uffemol tuag ataf." Yna rhoddal WUson ysgrech an- namroi, gan ychwanegu, "Yr wyf yn gelain farw o dau el draed! ond Ah! methodd y dlafl fy lladd, methodd wneud diwedd o honof, yr wyf yn fyw eto; diolch I'r nefoedd dda am hyny." Y meddyg yn ysgwyd el ben, a sisial yn nghlust Mrs. Wilson,— "Yn wir, Mam, y mae Mr. Wilson yn lied ddrwg, nid wyf yn hoffi y syfyrdandod sydyn yma, arwydda yn ddrwg; ofnwyf fod Mr. Wilson wedi cyfarfod rhyw siomedigaeth bwysig, neu gyflawnl rhyw welthred an- nymunol" Hithau yn ateb,- "Na, dim yn neillduol felly, Syr, dim ond rhyw helynt bychan gyda theulu yr Hafod yna; omd nis gwn am yr achos o'r vmosodlad creulawn a wnawd arno. Bnasal yn well Renyf na llawer pe buasal Wilson wedi rhoddl llal o dderbyniaa 1 glaplau Richard Tymawr, druan." Y ceiliog yn canu, a Dr. Jones yn edrych ar ei oriawr, a sylwi ei bod yn bedwar o'r gloch y boreu; a Wilson yn ymysgwyd a chynyg oodi o'r gwely, gan grochlefain,- "Y mae llefau torcalonus Llewelyn al dad o hyd yn byddaru fy nghlustiau," yna ym. bwyllai gan sisial ymson, "gweialon a delllaid i ml ydynt, dyla&ent ufyddhau, rhatd lddynt wneud fel y dywed eu meistrl wrthynt; cant blygu, yr asynod ystyfnig neu dorl, na thai dim goddef gan rhyw greadurlaid mympwyol fel Hopeyn a Llewelyn, rhaid i weision fod ya weision yn mhob peth; a phaham lai nas gall boneddwr wneud fel y myno ag eiddo ei hun ? Tyred Hopeyn, dos Llewelyn; beth yw'r grwgnach yna sydd genych y llymangwn cyfaithus, ystyrlwch iseldsr eich sefyllfa yn gyierbynlol 1 urddasolrwydd boneddlgol eich meietfanThydeddua; cofiwch y dyhirod mal myfi sydd ben, ac a raid fod yn ban hefyd, neu t?8gymuno eijh haner i uffern!" Mrs. Wilson a'r maddyg yn ys.?wyd eu panau mewn syndoJ. a'r olaf yn sylwi,— "Onid yw Mr. Wilson yn dueddol i ym ollwtig i rjfyg ofnadwy ] Gob9ithiwyf er i ollwng i ryfyg ofnadwy ] Gobeithiwyf er mwyn el enaid truenus y caifF wellhad, neu byddai yn ofidus meddwl iddo gael ymddangos o flaen ei Farnwr yn y fath ystad." "Gobeithiwyf Syr, er mwyn pobpeth nad ydych yn amheu ei wellhad, neu byddwn y ddynes fwyaf truenus o bawb, gan nad yw Johnny, er bron cyrhaedd oedran gwr, ond megys plentyn mewn trafodaeth feistradol," svlwai Mrs. Wilson gyda dagrau mawrion yn llanw el llygaid. Y meddyg yn ymesgusodl, gan ddweyd nad oedd ef nai frodyr meddygol yn hollwybodol, so nad oedd ef ond awgrymu fod ei achoa yn ddrwg. Wilson eto yn anesmwytho a siarad a'i hun, yna codal ar ei draed yn y gwely gan waeddi,— "Yr wyf yn adyn damniol! yr wyf ar syrthio i'r llynclyn brwmstanaidd i gwmni y gwr goludog hwnw oedd yn gorthrymu Lazarus dlawd; nid oes modd i achub fy enaid colledig! Och fi, dacw yr hen ellylles yn rhuthro yn fy erbyn ar gefn ellyll-geffyl cynddeiriog." Yna ysgrechai fel ynfydyn, a chodai ei ddwy- law mewn ystum ymladdgar yn erbyn ei elyn tybiedig, ac ychwauegai mewn iaith gyn- hyrfus. "Pa beth sydd a fyno ellyllon y fagddu a mi yn barhaus 1 Gyrwch y own dlefllg ymalth, neu llarpiant fy enaid yn fyw!" Dr. Jones yn gwthio of fysedd i'w glustlau rhag clywed ei ymadroddion arswydus, ac yn sylwl wrth Mrs. Wilson fod ei siarad yn rhy ofnadwy o annuwiol iddo allu aros yn yr yetafelL Wilson yn esmwytho a gorwedd drachefn gan fwmian geiriau a fathwyd yn unig yn llys anwn el hun; ond codi eto fel ellyll cythruddedig, a bloeddiai,— "Gyrwch yr uffera-gwn ymaith, maent yn drlngo i'r gwely arnaf, Ow, ymaith a chwl y gethern gythreulig; ni chewch fy ughymeryd ymaith heddyw eto, cymerwch Hopeyn o'r Hafod, yr hen ellyll hwnw gyda chwi, a gadewch fi yn llonydd. I ba Ie yr ydych am fyned a fi, yr haid ddrewllyd, yr ydych yn aroglu gan frwmstan y Pandemonium obry!" Y meddyg yn gafaelyd. ynddo, a gwneud iddo orwedd, gan dywallt i'w enau ddiod gwsg effeithiol.