Y Gwladgarwr

BWRDD Y GOLYGYDD. Bbdtddiwb.—Ai nid mwy priodol fyddai anfon y gofyniadau yn nghylch y capel a'r ddyled i'r Seven, gan mai yn y newyadiadur hwmr y mae yr ysgrif y cyfeiriwcb ati wedi ym- ddangos? Dyna ydyw ein barn ni, ac nid oea genym amheuaeth na rydd Gol. parchus y Seven ichwiatebiadparod i'eh gofyniadau., Cbomwell.—Anaml iawn yr ydym yn colli dim a: anfonir atom, ond am yr ysgrif y cyfeir- iwch ati, ni wyddóm ddim am dani, er wedi chwilio yn fanwl. Gwnewch ail gais. Wedi dyfod i law,-Y Wladfa Gymreig, Miss Edith Wynne, Caerdydd, Wil o'r Nant, AlawBrython, Brython, Llith at y Merched, Gogledd Cymru, &c. Caiff Samson, Evan Jones, Tefonda, &c., ym- ddangos yn ein nesaf.

TALIADAU,— W. H., Loughor; E. T. Lantwit Vardre; T. H., Dinas; J. J., Pengam; A. J., Mountain Ash; J. J., Cwmtwrch; W. J., Cwmclydach; E. P., Llandilo: W. M., West Cornforth; W. J., Nelson; J. E., Glyncorwg; D. D., Pont- chwyth; T. J., Treorki; J. W., Pontyblodau; R. H., Aberbeeg; W. G., Clydach; W. E. E., Bryr-aman; J. F. L., Pentyrch; T. T., Workington.

Oyfeiriery Gohebiaethau a'r ADOLYGIADAU, —" To the Editor of the Gwladgarwr, Canon-street, Aberdare." Pob Archebion a Thaliadau i'w gwneud i "Walter Lloyd, Gwladgarwr Office, Aberdare."

LLOSGIAD CHICAGO. UN o ddinasoedd mwyaf ysblenydd y byd ydyw, neu ydoedd yn hytrach, gan ei bod cyn hyn yn bentwr o ludw. Dyma ddinas fawr trafnide,eth y gorllewin yno y cyd- gesglir yd y "Far West" i'w drosglwyddo i wledydd y byd. Y mae cynydd cyflym Chicago yn syndod hyd yn nod yn yr Unol Dalaethiau. Sonir yn ami am gynydd Liverpool, eithr nid yw i'w gydmaru am fynud a Chicago. Fe welir hyn ar un. waith pan y cofiom nad oedd y boblogaeth yn 1840 ond 5,000, tra y mae y boblogaeth yn 1871 yn 300,000! Y mae hi, nid yn unig yn ddinas bwysig dros ben mewn ystyr masnachol, ond y mae yn nodedig hefyd am wychder a godidogrwydd ei hadeiladau. Ni fedd Manchester fasnach- daieangach, naLlundainna Pharisardderch- ocach palasdai. Bernir fod mwy o reil- ffyrdd yn cydgyfarfod yn Chicago nag mewn unrhyw orsaf arall yn yr holl fyd. Ond erbyn hyn y mae y cwbl—-masnachdai, palasdai, gorsafoedd a'r cyfan—wedi myned yn aberth i dan. Nos Sul wythnos i'r diweddaf, aeth bachgen i ystabl i odro buweh; aeth y creadur yn anesmwyth, a chiciodd y lamp wyneb i waered, yr hyn a gyneuodd y tan dychrynllyd sydd wedi rhoi'r ddinas yn garneddau. Gan fod cynifer o'r adeiladau o goed, a chan fod hyd yn nod yr ystrydoedd wedi eu pal- mantu a choed, ac yn enwedig gan fod gwynt mawr yn chwithu ar y pryd, aeth y tan ar unwaith yn anorchfygol, a pharha- odd i ddifa a dinystrio hyd foreu dydd Mawtth, pan ei diffoddwyd gan wlaw trwm. Y mae can' mil oboblheb do uwch eu penau—mwy o bobl nag sydd yn Dowlais, Merthyr, ac Aberdar, heb gysgod o un math. Bernir hefyd fod pum' cant o bobl wedi trengu yn y dinystr dirfawr, ac ofnir y bydd i laweroedd eto drenga o ddiffyg. cysgod, dillad, a lluniaeth. Bydd y can- lyniad i fasnach yn aruthrol, ac ofnir y bydd i rai cwmniau yswiriol gael eu dinystrio. Fe wneir casgliadau at y dyoddefwyr tros yr holl fyd gwareiddiedig, ac yr ydym yn sicr y bydd yn dda gan bob uno'n darllenwyr lluosog gyfranu'yn ol ei allu.

MUDIAD POLITICAIDD NEWYDD. Y mae pleidiau politicaidd y wlad hon, yn ystod yr wythnos, a aeth heibio, wedi; cael eu hysgwyd i'w seiliau, a hyny gan y newydd a gyrhaeddodd. Llundain o Edin- burgh am gymundeb politicaidd oedd wedi cael ei ffurfio, cynlluniau pa un oedd yn ym- ylu ar fod yn ehwyldroadol. Hysbyswyd y wlad fod nifer o Bende%ion Toriaidd, yn cael eu blaenori gan y Marquis o Salisbury ac larll Carnarvon, gydag Arglwydd Lorne ac Arglwydd Richfield o dii y Rhyddcryd- y o weiihw^r, yn ccieL^^l^oii i «HoweU^ a (Jc»rge Bdtfr, er dw^tv egwyddonon Mlol newyddion i jansc^diad Hyebyewyd hyn yn y dull mwyaf cynhyrfus. Yr oedd saith o gynygiadau wedi cael eu gosod i latrr. Y cyntaf oedd cynygiad at sefydla rhyw bethyn. debyg i Homestead Law yr Unol Dalaethiau; yr ail, fod Commune i gael ei S sefydlu, mor belled fel ag i roddi i bob sir, ..tref,a phenirefhawl i hunan-lywodraethiad; y trydydd, mai wyth awr yn y dydd fydd diwrnod o waith: y pedwerydd a gynwysa gynygiado barthed sefydlu ysgolioncelfydd- ydol; y pumed a'r chweched cynygiad a gyfeiriant at adeiladu marchnadfaoedd cy- hoeddus a sefydfri lleoedd o adloniant; a'r seithfed yn cynyg ar fod i holl reilffyrdd y deymasi gael eu prynu a'u llywodraethu ar gost y cyhoedd, er llesiant cyffredinol, fel y mae y llythyrdai. Hysbyswyd fod y pethau hyn oil wedicaeleu hystyried, a bod parotoadau yn cael eu gwneud i'w dwyn o flaen Ty y Cyffredin yu y tymor dyfodol. Ni chafodd yr hysbysiad cynhyrfus hwn, er mor debyg i wirionedd, rhyw lawer o ddylanwad, am nad oedd nemawr o neb yn ei gredu. Nid oes amheuaeth nad oes rhyw gymaint o wirionedd yn nglyn a'r ystori, er efallai mai ychydig fydd erbyn ei hidlo. Y mae amryw o'r Aelodau Sen eddol a gysyllir a'r mudiad wedi cyhoeddi na wyddant ddim am dano. Y mae cryn dewyllwch o gwmpas yr helynt yn bresenol, ond dysgwylir y bydd iddo gael ei glirio i fyny mewn ychydig ddyddiau.

Y Boneddigesau hyny nad ydynt wedi defnyddio Staroh Glenfield, dymunir ar iddynt wneud un prawf o hono, a bod yn ofalus am ganlyn y cyfarwyddiadau argraffedig ar bobpacyn. Y mae yn ychydig aahawddach ei wneud na ,o Starches ereill. ond pan y deuir dros yr atihawsdra, dy- wedir fel Golchwraig y Frenines, mat y Starch goreu a ddefnyddiwyd erioed ydyw.

Y mae iechyd y Frenhines yn parhau i wella, er yn raddol, a'r rhei/matism, o'r hwn y mae wedi bod yn dyoddef am yr wythnosau diweddaf, yn cilio. Y mae yn gallu myned allan ychydig yn ddyddiol, er yn methu ym- uno a'r teulu mewn pethau teuluaidd. "flfe

Nid ydym erioed wedi cael lie i gredu nad oedd Ffrainc yn ddiolchgar am y cy- northwy a anfonwyd o Lundain i Paris ar ol y gwarchaead, ond y mae prawf sylwedd- ol o hyny ar gael ei wneud, canys y mae bathodyn aur wedi cael ei wneud yn Paris, ac i gael ei gyflwyno gan M. Leon Say, fel anrheg oddiwrth Paris i ddinas Llundain, mewn adgof am y cynorthwy a estynwyd gan y naill i'r llall wedi y gwarchaead di- weddaf. Bydd Llywydd Cyngor Trefol Paris, yn nghyda Prefect y Seine, yn unol a chynygiad M. Trelat, yn bresenol mewn banquet yn y Guildhall, i'r hon y maent wedi cael eu gwahodd gan yr Arglwydd Faer, ac y mae yn fwy na thebyg y cymerir mantais ar yr adeg hon i gyflwyno y bath- odyn coffadwriaethol hwn. Y mae yn rhaid cofio hefyd fod amryw o anerchiadau o ddiolchgarwch wedi cael eu derbyn o Ffrainc yn gydnabyddiaeth am yr hyn a wnawd gan y wlad hon yn helynt y rhy fel.

Dydd Mercher, yr wythnos ddiweddaf, cafwyd allan lofruddiaeth dychrynllyd, a gyflawnwyd gan y Parch W Watson, Stookwell, Llundain. Y mae y boneddwr hwn yn dra adnabyddus yn y brif ddinas, ac wedi bod yn llanw y swydd bwysig o brif athraw YsgolRamadegol Stoqkwell am 25 o flynyddoedd. Y person a laddwyd ganddo oedd ei wraig, boneddiges 63 oed. Dygwyd y weithred i'r goleu trwy i'r tros- eddwr ymgais at hunanladdiad, ac y mae bron yr holl helynt wedi ei ddatguddio yn yllythyr canlynol, yr hwn a gyfeiriwyd gan y troseddwr at y Dr. Bugg :—"Yr ydwyf wedi lladd fy ngwraig mewn fit o ddrygnwyd. Yr ydwyf wedi gallu meis- troli fy nwyd laweroedd o weithiau, ond y tro hwn gorchfygwyd fi, a tharawais hi i lawr. Deuir o hyd i'w chorff yn yr ystaf- ell fechan ynymyly llyfrgell." Galwyd Dr. Rugg i'r ty yr ail ddydd, a rhoddwyd iddo y nodyn hwn gan y forwyn, yr hon a ddywedodd fod ei moistr mewn fit, a'i fod wedi dywedyd wrthi fod ei meistres wedi myned i'r wlad. Deuwyd o hyd i gorff y wraig, yn yr ystafell a nodwyd, a'i phen wedi ei ddryllio yn druenus. Yr oedd Watson wedi cymeryd gwenwyn, ond yn gwella yn raddol. Cyflawnwyd y lofrudd- iaeth prydnawn y dydd Sul blaenorol. Y mae y- rheithwyr fu yn eistedd ar y cyd- chwil wedi dychwelyd y rhoithfarn o lof- fuddiaeth wirfoddol yn erbyn y gwr.

Er cymaint o wawd a wnawd ar y naill ochr a'r llall o'r Werydd yn tighylch ym- osodiad diweddaf y Ffeniaid ar Canada, ni chafodd hyny yr effaith o'u hatal rhag gwneud cynyg arall; canys yr ydym wedi cael ein hysbysu yn ystod yr wythnos a aeth heibio fod y Cadfridog O'Neil, yn cael ei ganlyn gan haid o hiirtiaid Gwyddelig, wedi ljwyddo i groesi y terfyndir yn Fort Pembina. Modd. byuag, ni fu yr .ymosod- daith hon i Sefydliad y Red River yn HwVddia&izs, er iddynt lwyddo i gymeryd y Tolldy Catiadaidd a't Hu'dfeocn Bi^r Post, t^npj a'r rliybyiid jroddwyd I'r frawd- pi fla05o^ol gaa y Liywodra^ii [Attericanaidd, dtwfe i filwyr yr Unol Dal- iffetiliim j^bosdd amynt a'u gwasgaru, a ohymeryd y Cadfridog yn garcharor. Nid ydym eto wedi cael holl fanylion yr ymosod- daith, a tkrtry hyny heb edlu barnu pwye- igrwydd y mudiad na'i ganlyniadau. Hys- bysid hefyd fod haid arall o'r penffoliaid wedi croesi y terfyndir mewn pwynt mwy gorllewinol, tra yr oedd trigolion Macitoba yn barotoi am ymosodiad. Y mae yn fwy na thebyg nad oedd gan y Cadfridog O'Neil, fwy na chadfridogion ereill o'i flaen, dim amean pellach mewn golwg nag ymgyfoeth- ogi ar gefn y rhai a gyfranant mor ewyllys- gar at achos y fam-ynys, ond fe all yr an- ffawd iddo gael ei gymeryd yn garcharor droi yn chwerw iddo.

UNDEB CERDDOROL DOSBARTH CYDWELI. Cynaliwyd cyfarfod xuideb- cerddorol gwahanol gynulleidfaoedd y Meth- odistiaid Calfinaidd yn nosbarth Cydweli, yn Llandefeiliog, Hydref y 13eg, am 2 a 6 o'r gloch. Cymerwyd y gadair gan Mr. T. Mor- gans, Moreb, ac arweiniwyd y canu gan y Parch. J. Roberts (Ienan Gwyllt), yr hwn a roddodd lawer o gyfarwyddiadau yn y gwa- hanol gyfarfodydd. Y tonau a ganwyd oedd- ynt-Meirionydd, St. John, Tallis, Dyfrdwy, Moriah, Llangoedmor, Rheidiol, Abertawe,. Esther, Twrgwyn, St. Peter, Hen lOOfed, a Glanrhondda. Rhoddodd Mr. Roberts ar- weiniad y don olaf i'w hawdwr, sef Alaw Ddur a chafodd ddylanwad toddedig ar y dorf. Cafwyd anerchiadau priodol rhwng y tonau gan y Parchn. John Evans, Llanelly; J. Griffith, Ferry; Dd. Owens; Mr. T. Lewis, Cydweli; a Mr. Wm. T. Rees (Alaw Ddu), presenoldeb yn nghyda gwasanaeth pa un a chwanegodd yn fawr at werth y cyfarfod. Da genym hysbysu y bwriedir cynal y cyfar- fod nesaf yn Cydweli, dydd Gwener y Grog- lith, 1872, a chafwyd addewid o bresenoldeb Mr. Roberts (Ieuan Gwyllt) ynddo. Enill- wyd hefyd yr Elementary Certificate gan Mr. John Antony (Alaw Gwendraeth), David Gower, a James Thomas, y tri o gor Capel Morfa, Cidweli. Hyderir y bydd ol y cyfar- fod ar ganiadaeth crefyddol yr ardaloedd.— Cromwel. TYSTEB Y PAEOH. M. D. JONES, BALA.—Cynaliwyd cyfarfod yn nglyn a'r mudiad uchod yn ysgoldy Capel Walters* Road, Abertawe, am 2 o'r gloch prydnawn dydd lau, Hydref 12fed, Qynygiodd Mr. Evans, Caernarvon, a chefnogo-id Mr. Thomas, Bangor, fod Henry Richtird, Yaw., A.S., i gy- meryd y gadair, a devrisiwyd Mr. Roberts, Llanddeusant, i fod yn tofnodydd y cyfarfod. Cynygiwyd gan Mr. Roherta, Liverpool, a chetnogodd Mr. Thonats, Baagor, Fod y cyf- arioi hwn yn cymeradwvo y mudiad er cyf- lwyr-o tysteb i'r Parch, M. D. Jones, ac yn ynuwymo 1 wneud eu goreu o'i phlaid." Cy- mexadwywyd y cynygiad gan y cyfarfod yn gyffredinoL Cynyglwyd goji Mr. Evanst Caernarvon, ao elllwjd gan Mr. Jones. Tre- fotis, a chefnogwyd ui gan Mr. Ed'\rards, Aberdar, "Ein bod yu anog cyfeiliion mewn ardaloedd Ue mae hyny yn fcosibl, I ffurfio pwyllgorau lleol i gario allan yr amcan," Der- byniwyd y cynygiad yn wreso- a chariwyd el yn iinfrydol. Wrth gyuyg dloichgarwch i'r c/ideirydd, llefarodd Mr. Prydderch, Wern, yn b&rchus a scfchog iawn am Mr. Jones, a gwaaeth Mr. Williams, Alierhonddu, yr un fath wrth ei gefuogi. Siaradodd amryw frodyr parchus ereill yn bur galcnogol Fr madlad yn ystod y cyfarfod, a dangosodd pawb arwydd- ion o barch diffaant i'r cadsirycd urddasol.- THOMAS ROBERTS. SARON, TREDEGAR—Traddodwyd dar- lith yn y lie uchod, noa Ferchsr, Hydref lleg, ar W lad yr Addewid, gan Miss Jones, y Gy- mraes o Oanaan. Cymerwyd y gadair gan y Parch. D. Hughes, B.A., gweinldog y lie, yr hvm, wedi rhoddi anerchiad byr a deheuig fel arferol, a alwodd ar y foseddiges ieuanc i dra- ddodi ei darlith ar Wlad Canaan. Y mae y ddypes ieuanc daientog hon yn haeddu can- moliaeth uchei anx c-i ds;flith gampus, ac yn neillduol am dynerweh a dwysder ei theimlad dros ledaeniad yr efengyl yn Kgwlad Canaan. Wedi myned drwy y sersmonlau arferol, aeth pawb adref wedi eu boddhau yn fawr.- MEILLIONYDD. LLANTWIT VARDRE.—Dydd lau, y 12fed cyfisol, cyraliodd y Methodlstlaid Cal- finaidd eu o^farfodydd dloichgarwch am y cynhauaf. Y mae yn hysbyg i lawer fod y capel sydd gau y Methodlstlaid yn y lie hwn yn cael ei adgyweirio gau hyny y maent yn cynal eu cyfarfodydd yn yr ysgoldy Frytan- aidd. Yr oedd rhywbeth yn peri nas gallas- ent gael yr ysgoldy y dydd hwn, ond fel y mae y Bedyddwyr bob amsar yn baroa i roddi help llaw, fo fcenderfynodd yr eglwys yn un- frydol i roddi benthyg eu capel o ewyllys cudon, ac fel hyn fa gafodd y cytarfod ei gynal fel arfer. Oafwyd gweddiau campus drwy y dydd.-NED.

GANvVYD,- Hydref lleg, priod Mr. David Harris, 72, Ynysllwyd Street. Aberdar, ar fab, a gelwir ei enw John Morgan. Dau Englyn i Willie M. Jones, mab Mr. a Mrs. Jones (Cymro Gwyllt,) Union Street, Liverpool, pan oeddwn ar ymweliad a'r Cymro Gwyllt. WtUte bach ai alaw ber,gyda'l Fain Gwyd I fÔr 0 lawnder; Mae'n gwenn nes synu ser, A'i obaith sydd yn wiwber. Cynyddu to mewn cain addyeg,-yn ddyn, Yn ddoeth ac yn hyddysg; Doed yn gawr mawr yn ein myag, "Gomer," i'r iaith digymysg.* Glyn Bbbwy.. Lltsfaemwe

PRIODWYD,— Eglwys Bedwetlty. mn yPareh. B. Joneff" 0d, 6 gN.r. John VW&m, ( wily= Pledau,), Hárrie., y d6a1l 0 HydwHS, yn nnydd y eotttebydd, Mr. W. Thoa. lagaSUf' So. I.

^BU PARW,— Hoftf to, ar 01. $ehymg ddfddiah o gyittuld blin • ^aled, yn 62 mlwydd oed, Mrs. Catherine Samfi New-mountain-hcnme, Bryn, CwmllynfelL Ifydref lat, ynM mlwydd oed, Wm. Jones, (Tempi,) Srol ychydigfiso«lit