Y Gwladgarwr

LLANDYBIE. MABWOLAETH. — Dydd Mawrth, y 26»in cyfisol, cafwyd Mr. William Jones, n«u fel y gelwld ef yn gyffredin, u Will Bess," wedl marw yn ngwalth Mxl. James a Davies, Chemical Works, Pahtyffynon, Cross Inn. Oladdwyd ef htfyd yn mynwent henafol Llandyble.—Meurig.

COLEG ANNIBYNOL Y BALA. Mae'r arhollad gyaraddiol (matriculation examination), yn bihrlf Athrofa Llundain, wedi pasto yn Ionawr, 1875, ac allan o tua 1 000 o ymgeiswyr, ni phaslodd ond 215, yn mhllth y rhai oedd Mr. Rees, o Aberteifi, yr hwn sydd yn derbyn addysg gan y Parch. J. Lewis, B.A., o goleg y Bala.—GOHBBYDD.

Y GILFAOH GOCH. Oredaf nad oes un man yn air Forganwg (a chymeryd yn jjaniataol mai lie bychan ydyw) yn fwy addawol na'r Gilfach Gocb. Y mae yma feirdd a lknorloD, lon'd yr hen gwm chwithlg hwn, ac yn lie clywed swn y ceryg yn treiglo i lawr dros oehrau y bryniau llech. weddog, y mae swn cAn a moliant yn adsain o'r nalll ben i'r llall iddo, er's ychydlg wyth. aosau yn ol. Bu yma gyfarfodydd gweddio am lwyddtant yr EfengyJ, gan ygwahanol enwadau yn undebol, ac yn mhob capel ar el dro, ac yr wyf wedi clawed llawer yn dweyd na chaw sac t eiiosd y fath wleid o'r blaen yn y Gilfach Goch; felly, chwl welwch fod y lie yn cynyddu mewn pethau dalonus, ac fe ddichon y dylaswn ddweyd hyn hefyd, sef fod y Bodyddwyx, yr Annibynwyr, a'r Meth- odistlaid well uno a'u gilydd i gynal cyfarfod gweddi undebol yr ail ddydd LInn yn mhob mts, ar gylch yn mhob capel. Gobeithiwn y bydd yr undeb hwn yn parhau yu eu plith, acyneudwynyn fwy cynesmewncariady nalll tuag at y llal'. Y mae yn wir fod yma annuwlolion lawer eto, ac yn cynyddu, trwy fod rhai o bob cyfeiriad yn crynhci i weithio ynyglofeydd, oharwydd y mae y lie uchoi wedi bod yn un o'r llefydd mwyaf enlllgar pan ydoedd masnach yn et llawn rwysg. Ond yn awr y mae wedi cyfnewid yn hollol, y mae'r olwynion wedi tiol l'rgwxthwyneb, trwy fod yr hen ellylles ofnadwy hono yma sydd yn difa ei phreswylwyr, safy strike, ac nld oes yma y mesur llelaf o amlygrwydd pa biyd y terfyna, ond gobeithiwn na fydd yn hir cyn ffoi o n hardaloecd, oherwydd credaf y bydd yma lawer yn dy oldef eisieu bara beunyddiol yn fuan lawn, ac nis gallaf slcrhau nad oes yma ral yn bresenol vn dyoddef. Hyderwn y bydd i'r Rwn sydd ya llywodraethu mora thir lywodraethu caloaau y dynlon hyny ag sydd yn cydo?foledda with orthrymu y gweithlwr. Gobeithiaf y cawn ni yn y Gil- fach Goch weled yr amser dedwydd hwnw eto yn gwawrio pan y bydd ein gwoithwyr yn cael modd i ODill bara. i'w teuluoedd, a hyny drwy ddilyn eu galwedlgaethau priodol. MORDECAI.

CYFREITHWYR WEDI EU TWYLLO YN NGHAERDxDD. Y mae hen wraig foneddlgaldd yr olwg ami mown dalfa yn Nghaerdydd, ar y cyhuddiad o godl arian oddiar amryw gyfreithwyr yn y ,dref, gydftg amcanion twyllodrus. Honai fod ganddi eiddo ao aiiau yn dod iddi ar ol rhyw barthyiias, a'r stoxl a adioddai with y cyfrelth- wyr oedd fod ami eisen ychydlg arian ifyned tua thref, er mabwysiadu mesurau i gael y gwelthredoedd fyddoiit yn profi el hawl i'r eiddo ar arian dychymygol. Yiuddengys fod yr hen pjesdures wedi chwareu yr un tticlau a chyfreithwyr yn Brysta a manau ereill; ond yn herwydd uach&fwyd tyst olaethau digonol o'r gwahanol fanau hyny, hyabysodd Mr. R. O. Jouee, yr ynad, y bjddal yn rhaid iddo ei rhyddhau.

LLANEDI. BRYNFFERVY'S.—Nos Sadwrn div eldaf, Ion. 30ain, c/nallwyd cyngherdd fijwir dda yn y He nchoddan lywyddiatth y Parch. T. James. Yr amean mewn golwg with gynal y cyfryw gyngherdd cedd cynoithwyo ychydlg ar ein cyfaill William Lewis, yr hwn sydd wedi methu diljn ei alwedigflfcth er ya wythnosau gan afiechyd. Wedi araeth fyr a phwrpasol gan y cadeirydd, aeth'pwyd yn nilapn gyda gwaith y cyfarfod. Cymerwyd rhan yn y cyfarfod gan y p-rrsonau catilynolMr. D. Morris, Mr. D. T. Smith, Mr. D. Thomas. Troedyihiw; Mr. W. Bivies. (Glan Gwily,) MIKS Rachel Fiancls, Mount-Pleaaatt; a Miss L'zzia Fr&nda, Paiityffynon, y rhai a ganasant yn eu hwyliau gorau. Ar ol tilu dioichgar- -wch i'r cantorioci a phawb am eu carodigrwydd &'u prt&'»fcoIdttb, g-wasgarwjd pob un i'w faagre ei hun. RHYWUN.

Y FFRWYDRIAD YN NYFFRYN OGMORE. Yn llys yr heddgeidwad yn Mhenybont dydd Sadwrn diweddaf, gwnaed apaliad am wyseb yn erbyn Mr. Thomas Jenkins, llywydd glofeydd yr Ooean a Nantymoel, lie y crmer. odd ffrwydriad le yn Rhagfy* diweddaf. Y sylfelni dros wneyd yr apel oeddynt, nad oedd rhagnfal priodol wedi el arfer I aWflu y pwlL Bydd yr wyøeb yn ddychweladwy ar y 6ad cyfisoL

BIROHGROYB. Oynaliwyd cyfarfod adloniadol Nos Sadwrn diweddaf yn yr Ysgoldy yn y lie uchod. Oymerwyd y gadalr gan Mr. Thomas DAvies, a llanwodd. ei swydd yn rhagoroL Ar ol iddo anerch y cyfarfod, canwyd gan Mri. William Jenkins, John Richard, D. Gregory, Gwilym Richard, J. Gregory, W. Gregory adrodd- wyd gan Mri. D. Richard, B. David, D. Thomas, J. Richard, a Miss E. Howells; darllenwyd gan Mr. D. Thomas, ac areithiwyd gan Mr. Samuel Daviee. Talwyd diolchgaw. wch i'r cadelrydd, ac ymadawodd pawb wedi eu .bcddlonL—Oyrfdb.

PONTARDAWE. Now Feroher, Ionawr 27ain, yn yr Odd-, fellows' Hall, cawsom y fraint o glywed parti o Aberdar yn adrodd Drama Gwilym Hir- aethog, Bet" Y Dydd Hwnw," ao yn wir yr oedd yn bleser eu clywed. Gafwyd amryw ganeuen swynol gan y cyfalll ienano Alaw Meudwy yn ystod y cyfarfod. Gresyn fod y oynnlUad mor Ueied, a hwythau yn adrodd eyataL Llywyddwyd yn fedrns gan Hen Domos. UN OEDD YNO.

LLANDILO. Yn llys yr ynadon, dydd Sadwrn, o flaen Mr. W. Dubuisson, Glynhir, a'r PArch. D. H. T. G. Williams, Llwynhellg, dygwyd Mr. Thomas Thomas, Dolan, a Mr. Thomas Thomas, Tirfynwent, yn mlaen am herw-hela ar fferm Penybatik, (peithynol 1 Mr. Jones, Pjntglas,) ar y lIfed o Ionawr diweddaf. Oeislwyd gohlrio achos Mr. Thomas, Tirfynwent, ar y tir fod ei dystlon yn absenol; ond barnodd yr ynadon fod digon o amser wedi ei ganiatai Iddynt, ac awd yn mlaen a'r cyhuddiad. Y tystion yn erbyn y cyhuddedig oeddynt ddau gamekeeper yn ngwasanaeth Mr. Jones. Profwyd nad oedd Thomas, Tirfvnwent, wedi bod ar y tlr o gwbl; ond theolodd yr ynadou fod y ffalth ei fod yn nghwmnl y trosaddwr ar y pryd yn el wneyd yn euog yn ngolwg y gyfraith. Dlrwywyd Thomas, Tirfynwent, o Ip. a'r treuliaa, a Thomas, Dolau, o 2p. a'r treulian.

"CELYDDON" YN GADEIRFARDD. Yn ngholofn "Nodlon Personol" Baner America am y 13ag o Ionawr, y mae aganiyn "Yr ydym vn llongyfarch Bardd Cadeiriol Eisteddfod Utica-Celyddon-yn el oruchaf- iaeth ddiweddar. Deallwn fod Bardd Cadeir- iol Eisteddfoi Bangor, y Parch. Gurnos Jones, yn gorfod eistedd wrth ei 'stol droed, sef yn ail oreu. Dry 111 ad yr Atlantic" oedd y testyn. T.

LLADRON PENFFORDD YN NGHWM OGWY. Dydd lau diweddaf, ganol dydd, cyflawn- wyd lladrad belddgar ar yr heol fawr yn nghymydo^aeth Meliniftaddu, rhwng y lie hwnw a Tynewydd, Cwmogwy. Ymddengys fod dyn ieuanc, swyddog perthynol i lofa yn y gymydogaeth yn teithio ar draed, a phan ddaeth i le a elwir Nantyihebog, cyfarfu a. salth o ddynion, y rhat a archasant iddo roddi yr oil oedd ganddo iddyut, t.eu sefyll y can- lyniadau. Rboidodd yctsm yr oil o"dd ganddo (15s. o aiian,) a dychwelodd i Tynewydd. Adrodd odd yr helynt, ac y mae yr awd urdodau ar hyn o bryd yn gwneyd ymchwiUad. Nid yw y lladron tto wedi eu dal, ond meddylir eu bod yn,perthyn i Cwmpaic, Cwm Rhondda, a'u bod ar eu taith o'r He hwnw i Lauttisant..

MR. JOHN JONES, A.S., Mae yr Aelod Caidwadol dros sir Gaer- fyrddin wedi danfon y llythyr canlynol mewn atabiad i ddeieab oddiwrth drigolion Llanelli, yr hon a. ffurftwyd mawn cyfarfod eyhoeddus a gynallwyd yno Hydref diweddaf:— "Blaenos, Llanymddyfrl, "Tach. 24aln, 1874. Anwyl Syr,—A fyddweh chwi mor garedig a chyflwyno fy nlolchgarwch i rai ymgynuU- asaist yn y cyfaifod a lywyddwyd genych chwl, ar yr 28aln o Hydref diweddaf, yn yr AthsEseum, Llanelli, am y dully sonLwyd am fy nghefaogaeth i'r Weithred i Symud Anallu Etholiadol Menywod, ac ar yr un pryd i slcr- hau y bydd i mi ddilyn yr un rha.wd cyhyd ag y caf eistedd yn y Senedd, oherwydd yr wyf yn gwcieyd hyny fel g9?eltbie<i o gyfiawn- der, ar y ttry dylal pub eiddo gaal ei gyn- rychioli, gan fod profiad wedi dyagu i mi fod menywod yn llawn mor alluog a gwrywod i ymarfer dotthineb ar fateiion cyhoeddus.—Yr eiddoch yn ddiffuant. "J. JONES."

Wedi taflu drysau ein prif-ys^olfon yn agored,gwelirbeth y mae plant YmnelJlduwyr yn allu wneyd.. Mr. John William Lord oedd y senior wrangler yn Nghaergiawnt. Mab vw efe i weiiiidog gvda'rBedydd\'e'yr yn Birmingham. Mr. Griffiths, o ardal Haudilc, oedd y punied-safle uwch mae'n debyg nag a gyrhaeddodd un Cymro o'r blaen. Cyhuddwyd William Augustus Myeis, morwr Amfericanaidd, yn Ilys yihtjddgeidwaid, yn Bow Stsrett, -Llundain, dydd Gwener diweddaf, -o lofruddio yn wirfoddol Isaac Stewart, ar fwrdd llong Amerk-maldd^ yn ystod mord&ith o jjetpwl i Havaunah. Trcs- glwyddwyd ef i aros ei bra^ f.

Y mae Archesgob Manning wedl ysgrifenn atebiad llyfryn Mr. Gladstone ar "Ddedfryd- au Llfl y Pab;" ond yi ydym yn deall fod pllsen chwerwach yn cael ei pharotol gan Mr. Gladstone. Terfjtnodd cyoadledd Undeb y Gweithwyr yn Manchester dydd Gwener diweddaf. Pas. iwyd pleldlais o ddiolshgarwch i Gymdejthas y Tellwrlaid am eu thodd o JE25 tuag at linlarn dyoddefaint y gweithwyr ar y M: out yn Neheudir Oymru. Oafodd Garibaldi a Brenin Itali ymgom yn Rhufain dydd Sadwrn diweddaf. Prif destyn y slarad rhwng y personau enwog hyn ydoedd cycllun cynygledig Garibaldi i symudyma,ith gjflwr afiach Oampagna. Y mae Llywodraeth y Brenin Alphofiso wedi el chydnabod yn swrddogol gan Rwsia, a dywedlr fod achos el Fawrhydi yn ecill pleidwyr yn Navanre. Nid oes unthyw frwydr o bwys wedl cymeryd lie rhwng y byddlnoedd gelynol hyd yn hjn. Pan oedd Oadben Degerwon; ynad yn Sir Limerick, yn dychwelyd adref yn hwyr nos Lun wythnos i'r diweddaf, eollodd ei ffordd, so aeth y ceffyl i afon oedd wedi got life gan y gwlaw, a boddodd y march a'i farchog. Ymddengys nad yw trigolion China yn cwbl gydolygu gyda golwg ar olynydd i'r dlweddar Ymerawdwr. Hysbyslr D1 gan newyddlon pellebrol o Shanghai fod tetiyag. oedd wedi tori sllan yn PektD. t Drwff genym ddeall fod y pregethwr byd- enwog Sturgeon wedl bod mewn poen mawr yn ystjd yr wythnos ddlweddaf. Y mae trefoiadan wedi eu gwneyd i lanw ei bwlpad hyd Chwef. 27ain. OYNRYCHIOLAETH LAUNCESTON. Fe ddjpredir y bydd i Mr. J. H. Deakin, yr aelod Oeidwadol dros Launceston, yr hwn a etholwyd Gorphanaf diweddaf, i roddi fyny ei sedd ar gynulllad y senedd. Bwrledlr dwyn Mr. H. Giffard, Q.O., yn mlaen. fel yin- geisydd dros y blald .Dorlaidd. OYFUNDRAETH Y "NAW AWR." Y mae y gyfandraeth hon wedl bol yn gy- nyrchtol o strike arall yn neheubarth sir Stafford. Y mae perchenoglon dau o'r prif blb-welthlau yn Wednesbury a Walsall wedi gwneyd cynyg 1 fyned yn ol at'yr hen gynllun, ond y mae y dynion wedi panderfynti gwith- sefyll, a dydd S idwrn gadaweaut ou gwaith i'r nifer o uwchlaw miL 0YDFRADWRIAETH I DWYLLO Y LLYWODRAETH. Yr oedd llys mtlwrol i gael ei gynal yn Devonport dydd Mawrth diweddaf, yr hwn oedd yn tynn sylw a chyffro mawr. Oyhudd- td tri o swyddogion perthynol i agerlong ei Mawrhydf, y I I Revenge," o dwyllo y llywodr- aeth. Dywedld fod ua o'r circharorlon yn cynorthwyo y tal-felstr, &'t fod yn arfer galw allan symiau mwy nag ydoedd ar y rhea, ac .yr oeddynt wedi cyduno i ranu y symiau hyn rhyngddynt. Tybir fod hyn wedl ei gario yn mlaen am gryn amser, pan o'r diwedd, darfa i ral oedd a llaw yn y fradwxiaelh ddatguddio yr helynt. I GOSTYNGIA.D OYFLOGAU Y GLOWYR YN NGOGLEDD LLOEGR. Mewn cyfarfod mawr o lo-felstri Durham, a gynallwyd yn Newcastle, dydd Gwener diweddaf, penderfynwyd i ostwng cyflogau glowyr Durham 20 y cant, yr hyn a gymer le tua chanol mis Mawrth nesaf. MARWOLA.ETH SYR STERNDALE BENNETT. Bu farw Syr WilHam Sterndale Bennett dydd Llun diweddaf. Ganwyd e yn Shef- field yn 1816, a, ohan hyny yr oadd yn 59 mlwydd oed. Derbynlodd ei addyag gerdd- orol yn y Royal Academy, Llundain, a graddiodd vti. Athraw Cerddorol yn Caer- grawnt yn 1856 ac apwyntiwyd ef yn brtf- athraw y Royal Aeaderav yn 1868. Derbyn- lodd y teitl o D.C.L. o Rydychain yn 1870, a ohreodd y Freninea ef yn farchog yn 1871, fel cydnabyddiatth am el wasanaoth i gerdd- oriaeth.

HANES BYWYD A THEITHIAU DR. LIVING. STONE. Gan Thomas Levi. Cyhoeddedig gan Rees Lewis, Merthyr Tydfil. Y* mae yn wir dda genym alw sylw ein dar- llenwyr at y crynodeb rhagorol hwn o hanes Dr. Livingstone, taithiwr enwocaf ein canzif os nad, yn wir, yr holl ganrifoadd. Nis gall undyn a agoro y llyfr hwn ei gauad heb ei ddarllen drwyddo. Y mae enw awdwr hyglod "Trysorfa y Plant" yn ddigon o wYBtl ar unwaith am naturlolrwydd, ilithri^- rwydd, a rhagorolrwydd y llvfr dan sylw. Ni rhaid 1 Mr. Ltvl wrth lythyrau caamol- iaeth at ei genedl, a hyderwn foi iddo eto hir oes i wasanaethu ein pl)bl. Dylai pob Cvmro darllengar fetidianu Hanes y Doctor rhyfedd- ol a aberthodd bob eysur porsjnol er mwyn Ilesoll y dyn dfi. Y maa.y Cyhoeddwr wedi cyflawni ei ran yn xhagorol.

BEBA-KUAST.—ERFS'S GOOOA..—GRARSFRRA AND OOTF- FOKTiua.— *By a thorough Jsnowlodfjaof the 110. whch govern the operations 01 dlgeittios aud auirltlor; and by a carofiil sppttcattoa of the ftna prop«rtiB* of wtrU selected cocon., Mr. EPPII, ha- provided our bre&ltfMi tables with a delicately, flavoured tMvortgt which TOST aave us Diariy heavy doctors' bllla."—OitiiE Serviet! (Jczatot Made simply with Boiling Water or Milk. Each islabeSled— JAUUTA Nrps & Co., Homcaopathio Chouililt. London.

ADGOFION AM MR. JOHN HOPKINS, TREOYNON, ABERDAR. "Coffadwriaeth y cyfiawn sydd yn fendigedig, ond enw yr annuwiol a bydra.Soi.OMON. Ionawr 14eg, bu farw y dyn da. y cymydog tawel a charedig, a'r Criation eywir a didwyll a ffyddlawn hwn, yn nhy el frawd,' Mr. Thomas Hopkins, 4, Whltcombe Street, Aber. d&r, ac efe yn 61 mlwydd oed. Bu yn glaf am ysbald maith, so er pob ymdrech o eiddo y meddygon goreu, teffynodd y clefyd mewn cymeryd ymaith ei fywyd. Yn ei gystudd hir, dyoddefodd fel Criation. Telmlai mal Daw oedd yn Uywodraethu, so er fod el lywodraeth a'i drefnladan yn ami yn ddlrgel- wch I ni, ac yn ymddangos yn eln herbyn— etofod y cwbl yn of le-a phob peth yn "cyd- weithio er daioni i'r rhai sydd yn earn Duw, sef i'r rhat sydd wedi eu galw yn ol el arfaeth ef." "Cymylau a thywyllwch sydd 0'1 am- gylch ef, ond cyfiawnder a barn yw trlgfa ei oraeddfainc of Ac efe yn credu, yn gwybod, Ie yn teimlo hyn. Yr oodd yn hynod dawel, ymostyngol, a boddlonol, yn y cwbl. Yr oedd mesys Paul wedl dysgu y wers saled, anhawdd ond gwerthfawr hono, "bod yn foddlon yn mha gyflwr bynag y byddai." Yr oedd crefydd Crist yn cynal ei yebryd i fyny yn el glefyd maith, ac ymostyngai "dan alluog lair Duw." Gwyddal pan oedd y dyn oddl allan" yn llygrn fod y "dyn oddi mewn" yn cael 81 "adnewyddu o ddydd 1 ddydd." Fel yr oedd yn agoshau at el ymadawlad a'r byd hwn, yr oedd ymaddfedl i'r bvci tragwyddoll fel y tetmlai "ehwant" i'w H ddatod a bod gyda Christ, canysllawer iawngwell" ydoedd. Y Llun canlynol i'w farwolaeth, ymgynull- odd lluaws mawr o bob dosbaxth yn nghyd i weini I'w weddillion marwol y gymwynas olaf byth. Darllenwyd a gweddiwyd yn y ty, gan y Parch. T. Davies, Rlsca. Yna awd yn orymdaith drefnus tua chapel Carmel, lie y bu yn aelod a blaenor, a lie y bu yn eyrehu am flynyddoedd melthion i wasauiaethu yr Arglwydd. Dechreuwyd y gwasanaeth gan y Parch. W. Davies, Owmaman, Aberd&r, a phregethwyd gan y Parchn. W. Harris, (B.) Heolyfelin, a John James, Penybont. Ar ol y gwaBanaeth hwn, cychwynwyd tua'r gladdfa, ac wedi cyrhaedd y Cemetary, anerehwydy dorf ar )an y bedd yn fyr a phwrpasol gin y Parch. T. Rees, Penygraig, Dioas, Pontypiidd, a dlweddwyd trwy weddi gan y Parch. W. Edwards, Ebenezer. Felly, wedi canu ton, ymadawold pawb gan adael. yr hyn oedd farwol o John Hopktn i orphwys a huno yn dawel, mewn slcr a dyogel obalth 0 adgyfodiad gwell yn nydd mawr adgyfodiad y meilw. Yr oedd marwolaeth y dyn da hwn yn golled fawr. Y mae dynlon da yn brin lawn, ac felly yn dra gwerthfawr, ac y mae yn golled mawr eu colli. 7 mae miloedd o ddynlon ya y byd na fyddai yn un coiled ar eu hoi. Ymddengya I ni y byddai yn fendith i'r byd i'w claddu, a goreu y modd iddynt hwy eu hunajn ac i'r byd pa gyntaf y cymero hyny Ie. Nld ydynt ond yn byw 1 fwyta, byw i yfed, byw i bechod, a phob llygredtg- aeth ae aflendid; byw I wenwyao yr awyr fofsol o'u cwmpas, byw i fod yn rheg ac yn felldith iddynt eu hunaln, tauluoedd, cymy- doiaeth, ewlad, a'r byd. Byddai yn iechyd i'r ddaear pe cymeryd hwy oil ymaith. Ond o'r tu arall, y mae claddu y da, y cyfuwn, y rhinweddol, a'r duwiol, yn golled fawr. Yr oedd claddu yr ymadawedig John Hopkip, felly, yn golled mawr mewn gwahanol gylch oedd perthynol i'r capal a'r gymydogaeth. Bydd ei farwolaeth yn golled i'r gymdelthas ddyngarol perthynol i'r capel, yn yr hon y bu yn aelod am 35 o flynyddoedd. Cafodd y gymdeithas ddirwestol golled mawr, bu yn llwyrymwrthodwr drwy ei oes. Yr oedd yn wrthwynebwr oryf, egwyddorol, selog, ac egniol i'r fasnach feddwol, a chodal ei lais o blaid rhinwedd a sobrwydd. Bydd yn golled dlrfawr i'r Felbl Gymdeithas, bu yn ysgrifenydd y gymdeithas hon yn nos, barth Trecyn- on am hir flynyddau, a chyflawnal el swydd yn ffyddlon a gofalus. Yr oedd ganddo olwg fawr ar y gymdeithas hon, a gofalneUlduol am daul, a ohyfranal yn hael- ious a theilwng tuag ati. Toimlir colled ar el' ol gyda mudiadaiu cy- hoeddus y gymydogaeth. Yr oedd ya Rydd- frydwr egwyddorol a thrwyadl, ac yn yr etholiadau diweddaf gwelthiodd yn egniol, ond dystaw a thaweL Nid oedd efe yn ua o'r bobl hyny sydd yn cadw llawer o swn a thwrw, ond gweithio yn ddystaw, tawel, ac effeithiol fyddai, gan adael pobi ereill 1 slarad. Yr oedd yn ddtwyd yn y pwyllgorau, ao yn gwneyd pob peth oedd alluadwy iddo er sicrhau holl gyfeHlIon rhyddid i beidio esgeu- luso d\d at y poll dydd yr etholiad. Nid rhyw lawer weithtpdd fwy nag ef, yn y ddau ethollad diweddaf. sicrhau sedd i'r aelod anrhydeddus H. Richard, Ysw., A. S. yn Nhy y Cyffredin. Yr oedd ef* yn hynod egwyddor- ol yn y cwbl a wnai. Nid yn ol yr amgylch- iadau y gweithredai ef; nid addolai ef lo, ac nid ymgrymai efe i ddelw, am ei bod yn aur. Dyn yr egwyddorion ydoedd, ac ni throl efe .i'r aswy nae i'r deheu, oddiar lwybr gwlrionedd ac uaiondeb. Nid corsen yn cael ei ysgwyd g&n wynt oedd efe, eithr derwen gaiarngryf, ya dal ei thir, a chadw ei lie yn mhob tywydd. Ni pherthynai efe i'r dosbarth. hyny o bobi y rhai ydynt fal "plantos yn bwhwman" ac yn cael eu <:cylcharwain a phob awel dysgeldiaeth, trwy hocei dynion, trwy gyfrwystra i gyn- liwyn i dwyllo," eithr perthynal i'r dos-baxtli hyny sydd yn gadarn a sefydloar fel crelgiau y cread. Dyuiou y gellir ymddirted ynddynt ac y c»ir hwynt bob amser yn y lie y gadewlr hwynt. Oad er y golled ar ei ol mewn gwa hanol gylchsedd, diau mai yn y cyjch crefydd- ol ac eglwyslg y telmlir ei golled fwyaf, a dyna y cylch pwysicaf oll. Bu yn aelod yn eglwys Carmel drwy el oes, ac nid rhyw ftti o aelod ydoadd efe ychwaith, eithr aelod teilwng o'r allw, ei fywJd yn ddichlynaidd, 01 ymarweddiad 111 deilwng yn mhob man o efengyt (Mat Un a "Ialr da lddo gau ban. a chan y gwlrionedd ei hnn." Tetmlat ddy- ddordeb mawr a nelllduol ya mhob rhan o waith yr Arglwydd. Yn welthlwr selog, cyson, a dlfllno, gyda yr achos yn el holl gysyutladau. Bu yn athraw ffyddlon am flynyddau ar ddosbarth o ferched, yn y Beibl, ae yr oeddynt yn hynod hoff o hono, ac yntao. o honynt hwythau. Ei hoff waith oedd dysga y bobl leuaino, gan eu m^ethu yn addysg ao athrawlaeth yr Arglwydd. Bu hefyd yn gwasanaethu fel trysorydd yr yagol am dymhor hir, a chyflawjiodd y gwaith yn ffyddlon a gofalus. Yr oedd yn ymdrechol iawn gyda y cyrddau pregethu, cyfatfodydd gweddlo, a'r cyfeillachau. Yr oedd yn hynod ofalds aFt gydgynulllad el hun, nid oedd y lie yn gyf- lawn hebddo. Yr oedd yn Honed y lie a ddyn yn y cyfeillachau. Pymeral ran helaeth yn y gwaith o gyoghori ac adeiladu y frawd- ollaeth yn y "Mnteiddiolaf ffydd, yr hon a, roddwyd unwaith i'r Baint Bu hefyd yn gwasanaethu fel blaenor JIK y* eglwys nchod am yr ysbald maith o ddeng mlvnodd ar hugaln, a ohyfl»wnodd y swyda ei anrhydedd fddo ei hun, Ueo yr achca,» gogonlant Daw. Efe a enillodd iddo el hnn radd dda a hyfdor mawr yn y ifydd sydd yn Nghriat lean." Yr oedd ei ofal yn fawr a diddiwedd am yr achos yn el holl gysyllt- iadau, ao ni fyddai dim yn ormod ganddo i'w wneuthur er ei hyrwyddo yn y blaen. Gan. Iddo dreuUe ei oes yn weddw, yr oedd felly yn galla ymroddi yn Uwyraoh at betbatt orefyddol. Gan nad oedd ganddo deulu el hun, gallodd drwy hyny lod yn fwy el ofal am achos a theulu Daw. Yr oedd heftd 0>- ran 81 amgylehiadan yn dda, ao felly yn gtlht oysegru el amser, oyfoath, oorff, ao enaid t walth a gwasanaeth orefydd. Yr oedd yn gryn dlpyn o ddarilenwr, ond el hoff lyfr ef oedd y Beibl. Yn el wybod- aeth Ysgrythyrol, yr oedd yn rhagorl, ao yr oedd y rhagorlaeth hwn yn dra gwerthfawr* yn nelUduol yn yr oes arwynebol hon. Y mae gwybodaeth Ysgrrthyrol yr oes hon 7D rhyfeddol o fyohan. Hyd yn nod pobl gre- fyddol y dyddiau hyn ydynt yn fwy eyfar- wydd bratdd yn mhob peth nag yn y gafir dwyfoL Esgeulasir y wybodaath benaf- oil —y wybodaeth ag y mae pob peth yn dont ac yn golled" yn et hymyl, ao o'n cymhara A hl-i raddau cyrfllyddus. Ond yr oedd yr ymadawedig yn gyfarwydd yn hon. Yr oedd fel Apolon yn un U oadarn yn yr Ya- grythyrau." Gallal gyfeirio at eu gwahanol ranau, a'u cymhwyso at wahanol achosion ao amgylchladau gyda "hriodoldeb a deheu- rwydd mawr. Yr eal yn haelionus yn et gyfranladau at wahanul aohoBion orefyddol. Y mae oyfranu at grefydd yn ddyledswydd orphwyeedlg ar bobl Dduw dan bob oea a goruohwyllaeth. Yr oedd y drysorfa yn y deml yn Jerusalem i dderbyn rhoddlon at offrymau Duw. Felly dan y Testament Nowydd. Gorchymynir ni I H roddi helblo bob un yn el ymyl, fel y mae yr Arglwydd ya el lwyddo." Rhydd Duw y cwbl i ni am ddim. Rhoddlon naturtol-goleuni, awyr, ymboith, dillad, a llwytha ni bennydd a> dalon', a'r cwbl yn rhad. Rhoddlon yabrydot —ei Fab ei hun, a'r "anchwiUad wy olud," a'r õwbl H heb arian ao heb werth." Ond efe a ddysgwylla I nl I gynat orefydd yn y byd, yn ei ohysylltiadau arianol. Gallasai ef wneyd hebom. Gallasat adeiladu capall, tala am danynt, cynal y welnidogoeth, anfon Belblau i'r paganiald, a chvnal cenadon hedd I gyhoeddl gair y bywyd, &o., hebom nL Ond fel arall y gwelodd efe yn dda drefnu, ac y mae wedi tretnu hyny, fel pob path arall o'i eiddo, yn y modd doethaf a goreu -er eiir lies nl. Cawn gyfle felly i' ddangoa ein parch a'n carlad at Diuw a'i aohos. Nid yw y ddyledawydd hon yn oael y øylw a deilynga gan Gristlonoglon yn gyffreoln. Nid ydynt yn ymddangos yn ei deall yq briodol. Edrychir arnt gan lawer yn fwy o boen nag o bleser, yn fwy o faloà. nag o hyfrydwch, ao yn fwy n aberth nag o fraint. Bydd y, oyf- ranu 1 w t yn ami yn cael el gyflawnl yn fwy i ddynwn nag i Dduw. Ond yr ymadawedig yn dra gwahanol. Hyfrydwoh ganddo ef oedd cyfrlanu. Rhoddai ef i Dduw, ao nid i ddynlon. i st/xial y cyfranu yn ddyled- awydd grefyddol, fel gvraddl a mawl. Cyf- ranai yn haelionus a theilwag o hono el hun. Yr oedd ei barch i Dduw, a'i gariad at Grist yn fawr, ao folly cyfranai yn ewyllya- gar. Lle byddo cariad, bydd eyfranu-rhaid yw rhoddi y" ddwy hatling." Rbaid yw tori y i( blwoh o nard gwlyb gwerthfawr," lie byddo cariad at Grist. Lie na bo cariad, pwelir y owbl yn ormod ao yn wastraft fel Judas. Ond lie byddo carlad a pharch at Grist a'i atfhos, gwalir y owbl yn rhy faoh. Yr hwn sydd yn oar a, fe tyn gyfranu. Tor y blwoh, er gwaothaf Judas. Folly yr ym- adawedig carai yn fawr, ao am hyny oyf- ranal yn helaeth-yn helaeth yn ei fywyd, ao yn helaeth yn ei farwolaeth. Ar agoriad diweddaf y capel, efe a reddodd 50p. Dea- ohefn, at yr uu oapel, ga.dawodd yn el ewyllys 300p. RhodaoddlOp. &t gapei Gobaith, Cwmdar, a 50p. at wahatfol gym- deithasau enreill. Parhaodd yn ffyddlon hyd y diwodd yn y graa o haellonl crefyddol, yn ogystal a graaosau ereill y gsefydd Griatioa- o^ol. Ond er ei holl riaweddau a'i ragor- iaethau ymadawodd, a bu ei yroádawiaèt yn golled fawr i wahanol gylchoedd. Ond os oedd yn golled i ni, yr oedd yn enill tra- gwyddol iddo ef. B(}ed hedd wch i'w lwob, a bondith ar el holl berthynasau sydd wedi eu gadaol i alaru ar ei ol. W. HARRIS.

OINTMENT A PILLS HOT.LOWAY.—Yn awr pail y mfiw y Uwyudi n yn tioi, doethineb fyddai ceHo gwella tinrhyiv glefyd a all fod yn y corff, yn enwedig y sawl sydd yn dyoddef 6ddiwrth glwyfau a ehhifydau cyffelyb, itc 011 eeg tulndr, pwy a wyr y canlyniadau all d £ ily%. Bydd yr Ointment hwn yn Iller o'n gwella yn 2rwya<4UL Y mao yn glanhnn y clwyfau ac yn tynu y drwg allan of wraiad, ac yn admiwyddu lofthyd perffaith. Crwy rhin- wedd digymar yr Ointment hwn, iach.-ir y coesan clwyfna a hyny yn ho tol. Yr oedd y fath obaith i'r olat yn gohyraodda dwy yn yr amser gyut.