Y Gwladgarwr

BWRDD Y GOLYGYDD. i ERYR CRAIG Y LEINA,—Cynwysa eich llythyr gabldraith. "UN DROS GYFIAWNDER. — Mae eieh ysgrif chwithau yn egored i'r un gwrthwynebiad. QWYXALAW.—Ni ddeliiia un lies o gyhoeddi y llythyr bygythtol. Os deuwch o hyd i'r awdwr, gwaawa eich cynoithwyo i gael ystafeli iddo yn agwallgofdy Penybont. 5). E. (Abettawe).—Dlolcb. Caiff ymddangos. CYMRO MWYN.—Anaddas t'n colofnau. Snox O'R WLAD.-Annyddorol. "CARWR CYFIAWNDER.—Rhy faith. Nis gall- wa roddi lie i yegrifau adolygiadol o'r hyn ymddengys mewn newyddkdur arall. Eto yr ydym yn cydymdeimlo a chynwyslad eich Ilythyr. TRETHDALWR WARD 4.—Dibwynt iawn. BRODOR.—Ya ein nessf. OYMRO TWYMGALON. Chwl welwch fod llawer o'n gofod wedi el feddianu eieioes gan y pwoc yr ysgrifeawch arno. D. RODERICK.—Yn ein nesaf. -jDerbyniwyd — T. D. G. (America), Lucas, Eisteddfodwr, Eryr Eryrl, Hen Lowr, jGwyddonydd Glan Awe, Ua o blant Mor- ,?grugyn, Crydd Clai, loan Egrya, Dewi ab loan, D. Smart, Gwilym Wyn, Un sydd yn gwneyd y goreu o honynt, D. G. (Ystrad.)

Fob llyfiau i'w hadolygu i'w danfon i'r Gol- ygydd, GWBADGARWR Office. ?ob Arohebion a ThaUadau i'w gwneud I "Walter Lloyd, GWLADGARWR Office, Aberdare."

Y GYMANFA A'l LLYWYDD. 0 bob Cymanfa Genedlaethol a fodolodd erioed, fe allai mai Cymanfa Genedlaethol 'bresenol Ffraine yw yr un fwyaf dinodwedd, anghyson. a chymysgedig. Fe'i hetholwyd ar y cyntaf oil gyda'r am can penodol o wneyd heddwch a Germani fuddugoliaethus, -ond ar ol gweyd heddwch y mae hi yn -parau i wneyd pobpeth, a gwneyd dim. > Glyna wrth ei hawdurdod a'i hawlfraint 'fel pe b'ai bodolaeth y gyfundrefn heulog yn crogi ar ei gwefusau baldorddus a ffraeog-or fod corff y genedl wedi syrffedu ami, a'r byd oil yn edrych arni gyda di- ystyrweh. Hollol anmhosibl ydyw i'r Gymanfa Iresenol fyth fod yn boblogaidd mewn gwlad fel Ffrainc, oblegid y prif ddrychfeddwl yn nglyn a hi yw^signio drwodd Alsace a Lorraine! neu, mewn Cymraeg sobr, reducio Ffrainc falch a <rhyfelgar i'r safle o allu ailraddol. Y mae yn gas genym edrych fyth ar y pin ysgrif- enu a'r hwn y trosglwyddwyd ein holl eiddo drosodd i ofynwyr creulawn-gwell .genym ei daflu i'r fflam. Gwir ydyw na wnaeth y Gymanfa yn hyn o beth ddim -ond yr hyn yr oedd yn rhwym o'i wneyd; -ond wedi ei wneyd dylasai fod yn ddigon ilygadgraff i weled fod ei gwaeth hi ar ben, a dylasai dori i fyny a myned gartref. Dyma yn ddiameu lie y gwnaeth M. Thiers ei gamsyniad mawr, sef peidio dadgorffori y Gymanfa, a galw ar y wlad i ethol Cyn- jryehiolfa newydd. Pe gwnelsai ef hyny ;yn amser ei lywyddiaeth, pan yr oedd SSedan yn fresh yn nghof y wlad, a phan, yr oedd yr Ymerodiraeth yn arewi yn ffroenau y genedl, a'r Germaniaid cas hyd eto yn jlialogi y "8acred soil"—pe gwnelsai ef ■kyay, buasai y genedl yn sicr o ethol Cyn- "rychiolfa a fuasai yn cynwys mwyafrif ar- nthvol o blaid Republic, a hono nid yn ffug a chysgod o Republic, fel yr un bresenol, Tnf Werinlywodraeth mor bur ag eiddo lihufain yn ei dyddiau boreu, neu eiddo yr llnol D.Jeithiau yn y dyddiau hyn. Cawsai yr nawiwyr Bourbonaidd hela am gadno- aid yn lie am goronau, a chawsai y llanc sydd yn Chisle-hurst lonydd i astudio gramaueg hyd eitha'i galon. Yr oedd y llanw yn troi yn nerthol o blaid ihyddid, ond ni chymerwyd y llanw ar y tro ac -,erbyii hyn y mae yn drai llesg a marweidd- iol, ac y mae "flag wen Hong Ehyddid yn aruvelcdig yn y pelldcr niwliog* Y mae yr hen (xymaufa bwdr wedi ceisio llywodracthu y wlad, ond y mae yn methu Hywodraethu ei liunan—dim ond ftraeo a oaldorddi, ac arddangos ger bron y byd gaos barlamentaidd na welwyd braiad --enoed ei gyffelyb. Y mae un blaid yn y Gymanfa yn ymgais am wir Republic, ond y mae y blaid hono mewn lleiafrif diobaith. Oeir dwy blaid ereill am bob o frenin ond y mae y rhai hyn yn dyfetha eugilydd, yn lie dyfetha eu gelynion; tra y mae plaid arall o blaid adferyd yr Ymerodraeth. Gan nas gallent benderfynu ar na brenin nac vmerawdwr, gwnaethant ymerawdwr a brenin o MacMahon, gan roi iddo y gallu, heb y teitl. Cafwyd prawf yn ddiweddar o eiddilwch y Gymanfa, ac o dra-arglwydd- iaeth y Cadfridog. Pasiodd y Gymanfa benderfyniad fod y Ty Uchaf i gael ei ethol trwy bleidlais gyffredinol; ond y mae llyw- odraeth MacMahon yn sylfaenedig ar egwyddor Geidwadol, gan hyny, rhaid iddo ef gael dewis ei Lords yn ol ei ewyllys ei hun hyny yw, rhaid cael Ty o Ar- glwyddi mewn enw, ond Ty o Gaethweis- ion mewn ffaith. Dranoeth, hysbysodd i'r Ty Isaf ei anghymeradwyaeth o'r hyn a wnaethai, ac nid oedd dim gan y Ty i'w wneyd ond llyncu y geninen yn gyfan. Y mae papyr dyddiol yn ein coffau am am- gylchiad cyffelyb ganoedd o flynyddoedd ynol. Yr oedd Ty o Gynrychiolwyr wedi bod yn hir ddadleu yn nghylch rhyw bwnc, heb allu d'od i un penderfyniad, pan y cododd cadfridog ar ei draed, gan ddweyd fod digon wedi cael ei draethu ar y mater, a bod yn rhaid i bawb fyned adref a gofalu am eu busnes eu hunain. Nis gallwn lai na meddwl am Cromwell yn troi y Parlament allan o flaen ei frlwyr, a rhoi allweddau y Ty yn ei logell. Stampiai a'i droed ar lawr Ty'r Cyffredin, gan waeddi, "Nid ydych chwi yn Barlament mwy yr ydwyf fi yn dweyd nad ydych chwi yn Barlament mwyach." Cododd Syr Harry Vane i wrthdystio, "0, Syr Hqrry Yane!" meddai Oliver, 0, Syr Harry Yane Yr Arglwydd a'm gwaredo i rhag Syr Harry Yane Gwareder y cenedloedd, meddwn ninau, rhag 11 Rumpfel y" National Assembly," a rhag archormeswr fel ei Llywydd presenol. A

MEWN colofti arall gwelir llythyr awdur- dodedig oddiwrth Mr. Samuel Davies, is- lywydd Undeb y glowyr, ac ysgrifenydd Dosbarth Aberdar. Mae ei gynwys mor bwysig fel nad oes eisieu i ni roddi unrhyw esgusawd am wneyd sylw o hono yn y fan hon. Oddiar adnabyddiaeth drwyadl a Mr. Davies-awdwr y llythyr—gallwn ddweyd nad yw yn ddyn i ddwyn cyhuddiadau di- sail yn erbyn neb pwy bynag; ac nis gallwn goelio ei fod yn yr adeg bresenol yn dewis gwneyd dim yn annheg a'r rhai hyny sydd yn ymdrechu casglu ychydig at eu cynal- iaeth, pan allan o waitft, oherwydd y mae yr ymdrechion diflino y mae ef ei hun wedi wneyd o blaid y dosbarth hwnw yn profi i'r gwrthwyneb. Yr ydym yn ystyried fod perffaith ryddid i .bersonau i enill eu tamaid drwy actio drama neu ganu can. Mawr les a ddymunwn iddynt, am amryw resymau. Gwell genym weled ein glowyr yn cynal cyngherdd na chardota,' am fod hyny yn fwy urddasol, ac yn tueddu i ddal i fyny annibyniaeth a hunan-barch y rhai sydd yn derbyn cynorthwy. Ond mewn cyfwng fel y presenol, mae yn rhaid cael organisation i raddau perffaith cyn y gellir gwneyd cyfiawnder a phawb sydd mewn angen. Mae yn rhaid iVcyhoedd gael eu boddloni fod y personau ydynt yn cymeryd arnynt i gynrychioli y dosbeirth sydd allan o waith wedi eu hawdurdodi i dderbyn arian; a chan mae y Drysorfa Ganolog, Aberdar, yw ffynonell yr awdurdod hwnw, nis gellir beio Mr. Davies, fel swyddog pwysig yn nglyn a'r Drysorfa, am osod y cyhoedd ar eu gwyliadwriaeth, rhag ofn y gall fod dynion diegwyddor ym myned oddiamgylch gan honi yn anwireddus eu bod yn meddu awdurdod pan nad ydynt.

Y COR MAWR A'R DIWEDDAR ALFARDD. Yn "Crybwyllion Cymreig" yr Ilerald Cymraeg am dydd Sadwrn dlwaddaf ym- ddangosodd y sylwadau canlynol:— "At gwir yw'r cawdal sydd ar led y wlad, aef fod un swyddfu, newyddiadarol yn Ngog- ledd Oymsfu wedi danfon dros gan punt at gynosthwyo cor Caradog i fyned i Lundatn, ac fed beirdd, llanoeion, a chactorion y De- heudir, hyd yn hyn, wedi gwzthod gwneyd un dim droa gronfa Alfardd ? Bsth a ddy- wed Caradog ei hun am hyn." Os teimla thfi o'n datllenwyr ar eu calon- au i wneyd rhywbeth tuag at chwyddo cronfa gcffidwriaethol un o'r Cymry mwyaf cenedl- garol a anwyd erioed, gallant ddanfon eu tanysgrifiadau i'r tryso/yddioc, Md. Hugh Pngh (Oaernarfo-j) a Walter Hughes (Caer- narron.) Mae amcau y mud'iad hwn ya haeddu cefnogaeth, ac hyderwn bydd i lawer o'n darlienwyr gofio yn garedig achos y weddw a'r amddifald.

YR ENGLISHMAN A'R GWLAD- GARWR." Yn yr Englishman— aewyddiadur eofn Dr. Keaef.ly—am dydd Sadwrn diweddaf, ym- ddaagosodd difyniad Cymraeg o lythyr ein gohebydd, Anthony Pywel o Lwydarth" yn yr hwn yr awgrymwyd fod yn boslbl n^i o linach Cymrefg yr hanodd Dr. Kenealy. Mae yn dda genym weled nad yw y Doctor- fel mae llawer o Saeson-yn ofai llychwino colofnau ei bapur wrth osod I mewn Gymraeg glan gloyw. I

GOHEBIAETH 0 L'ERPWL. VWY DDYLAI FOD YX SENEDDWYR ? Dyna ofyniad ac yr edrychir arno ond odid gyda gradd o syndod gan y darllenydd, a gall y bydd gwahanol farnau ar y pwac ond y Enae genyf i ac arall hawl i feddwl a barnu, a thraethu y farn hono ar goedd gwlad, a bod yn agored i groes-ymholiad beirniadol oddi wrth rywun a fyddo yn teimlo ar el galon i farnu yn wahanol. Yr adsain cyffredin drwy y wlad ydyw, mal pobl fawrion sydd yn cael y mwynhad o elstedd yn y Saneid i wneyd cyfreithiau i'r iaelradd fyw withynt, er fod llythyr on yddeddf yn eyrhaedd ycyfoethog fel y tiawd ond anaml y ceir y blaenaf o dan yr un dargaethlad a'r olaf. Yn y man yma y gwired lir yr hen ddywediad fod yn M'arydain gyfraith i'r tlawd a'r cyfjethog ond nid yw yr esgeulusdod o weinyddiad y gyfraith ar y goludog yn brawf digonol fod deddf yn bodoli er ymdiin a'r achel a'r isel yn ol maint y pwrs. Y cymwysder gofynol mewn dyn er gwneyd Seneddwr ydyw, digon o'r golud bydol, a'i fod yn wr mawr-yn feddianol ar gerbydau a meiich, heb, hwyrach, fod yn y belen ar ei ysgwyddau ddim o'r cydbwysedd gofynol er el wneyd yn ddyn clir o feddwl a barn. Dylai deddf wneuthurwyr a chynrychiolwyr y bobl fod yn ddynion dysgedtg, ac yn feddtanol ar wybodaeth ymarferol am ansawdd y trigolion a'u dull o fyw. Mae gormod o dwyll a brad wedi bodoli o dan yr hen oruchwyliaeth, fel y mae yn ofynol dadymchwelyd y cyfryw o dan yr oruchwyliaeth newydd, yr hon sydd mawn grym yn bresenol. Cyn dyfod o'r tugel i fod- olatth, teimlid gormes y wialen hairan i raddau yet ormodol,; ond welthian wele y dyn yn ihydd, fel na raid iddo ofni gwg yr arolygwr yn y welthfa mwy na'r pendefig tirol. Wel, bellach, wedi cael o honom y fath fendith werthfawr, mae yn ddyledswydd arbentg ar bob dyn eg sydd yn feddianol ar bleidlais, i wneyd y defnydd priodol o'r rhagorfratnt, er mwyn gwella cjflwr y wlad a dangoe i'r uch- elwyr nad eiddynt hwy y ddaear a phob peth sydd arni. Maeyn SaneddPrydatn heddyw ddynion nad ydynt deilwng o'r anrhydedd a osodwyd arnynt, er i glycbau adsain i fuddug- oliaeth y cyfryw ond sicr fod yr hyn a wnaed y camwri penaf a gyflawnwyd yn y byd er dyddiau Adda. Wn i ddim, yn bersonol, ond am un dyn fel oynrychlolydd teilwng y bobl yn y Senedd o Ddeheudir Cymru; am y lleill, yr unig gymwysderau sydd ynddynt yw glo, haiarn, a thlr. Mae y Gogkdi yn curo o ddigoa yn hyn o bwn", a bendith Ceridwen arnynt am a wnaethant. Mae y profion sydd ar gael yn bresenol yn ddigon o gadarohad i bob dyn meddylgar, nad yw Ssneddwyr glo- fSool a haiarnol yn tdmlo llawer dros gyeur a liwyddiant y dosbarth gweithiol; ond eto, maent yn llanw y cymoriad a deilyngant fel teyrniaid gormesol. Mae y clodydd a udgan- wyd dro yn ol i'r dynlon hyn yn caol ei wrth- blygu mewn eglurdeb, fel na raid i neb wrth gymhoith gwydr ddrychau er gweled y cyfryw yn eithaf smlw^. Gwir iddynt draddodi ar- elthiau grymus, ond wrth wyiityilu y cyfryw, cawn fod y gwraldd yn ymledu mewn daear huaan-ks. Nis gellir eu baio am hyny, am ei fod yn p-aithyn i'r hyn a elwir yn gyfraith cyntaf natur; ond deuant o dau farn condemn- iad am beidio cyflawni yr addewfd(on a dia- ddodwyd gaaddynt i'r m'loodd etholwyr odd! for y llwyfan ddydd yr etholiad. Gan eu bod wedi biraiychu ymddMed, nil oes dim i wneyd bellach ond gofalu pan ddalo yr ethol- iad nesaf, pwy gaiff yr acrhydedd o eiatedd yn y ddeddf-wnetithurfa i aaaddlffyn hawliau y gwelthwyr fel dinasyddion o'r deyrnas gyf- unol. Rhssymol ddigon fod eyblaf yn cael ei gynrychioli, ond eto fe ddylai y nifor luosocaf fod yno yn oynryehloli y werin, am fod hawl- iau yr olaf yn eangach na'r blaenaf. Heddyw (dydd Mawrth) y dygir yn mlaan yr ym- drechfa ar y Trent, llõ y s»if Dr. Kenealy fel ymgeisydd annibynol, a dylai y werin el gefnogt a'i ddychwelyd i Sant Stephan. Dyn- ion o'r un argraffiad a Dr. Kenealy ddylal gael sylw a chefnogaeth y dosbarth gweithiol; a sicr ydyw, fod y penderfyniad a ddangosodd yn ystod y. prawf hirfalth Tichborne, yn brofion atnlwg ei fod yn ddi-ildlo grd1'r pethau yr ymafia ynddynt. Nid oes genyf ond dymuuo liwyddiant iddo gario barn i fuddugoliaetb, a chael e? ddychwelyd yn an- rhydeddus er gwaethaf pob ysbryd plaid, fel y deallo y bobl uwchraddol fod y wlad yn dechreu teimlo y cam ag y aaaect wedi dder- byn drwy y blynyddoedd aeth heibio. Dyn- ion annibynol, yn lUwn o ysbryd gwladgarol a dyngarwch ydyw y dynion i fyned l'i Senedd, a chyn y daw pethau i redeg yn Hyfn a gwastad, rhaid cael dynion anmhleidiol i eistedd inewn cyngbor i waeyd y deddfau llywodratthol. Mae llawer o'r cadau saneddol hiddyw yn tsbygoli i luaws o'r cadau sydd yn elsttdd. ar y meinciau yn llysoeld y wlad. Meddar,t ar gymaint o wybodaeth gyfrsithlol ag a feddiana twrch daear am seryddfaeth. 0 bub camsynied, dyma y ddan henaf, sef anfoa dynio--i antiheilivng i'r Senedd, a gosod ereill yn ynadon heddweh, heb ddim cymhwysder. Gwledd 0 chweithin ydyw edrych ar b :thau fol hyn i dramor!aid oad mafjlle cryf i gredu fod gwawr diwygiad ar dori uwch y wlad, a threfa i gael ei ad far yd ac fel cefnogaeth i'r cyfryw, rholdwu dair banllef iachus, a boed Uwyddiiint i ddilyn Dr. Kenealy. AMRYWION. Mae dydd Mawrth wedi fy nal, fel nas gall.,if ymhela?thu, rhag bod yn rhy ddiwodd- ar i'r wasg. Mas llawer o bethaa yn ymgyn- yg i sylw, me¿js y stride a'i chysylltladau, a a rhagolygon masuach yn y dyfodol, a Ilu o bethau a berthyn yn uniongyrchol i'r gweith- wyr. Ymddengys fod awdwyr y camsyniadau diweddar am wneyd y rhwyg yn gyfan ond os lawn yr ymddyga y gwelthwyr, gWE ant hwtio y cyfryw gr?da dirray?, gan edrych ar y cyfryw fel twyllwyr hocedawl yn byw ar frasder gwlad.—Yr eiddoch, CYMRO GWYLLT. Dydd Mawrtb, Chwef. 16.

Ty YR ARGLWYDDI, DYDD LLUN. Cymsrodd yr Arglwydd Ganghellydd ei eisteddle am bump o'r gloch. Rhoddodd Iarll Beauchamp rybudd y byddai i Arglwydd Redesdale, ar yr 22 In cyfisol, alw sylw at gyflwr a deddf 0 barthel i gyfrlfoldeb Cwm- niau y Cledrffyrdd i ddarbodi lleoedd priolol i'r gwahanol ddespshth o'r telthwyr. Holwyd cweBtlynau gan Arglwydd Strathe- den am yr ohebiaeth o barthed i Servia a Roumania, ac atebodd Iarll Derby nad osdd yn barod ar hyn o bryd i rol unrhyw bap/rau ar y bwrdd ar y mater. Gohiriodd yr Arglwydd! am ugain mynyd wedi pump o'r gloch.

Ty Y CXFFREDIIF, DYDD LLUN. Cymerodd y Siaraclwr y gadair ambadwar: o'r gloch. Deiseb oddiiorth Chwiorydd Arthur Orion, f —Oyflwynodd Mr. Whalley ddelseb ger bron pddiwith bersonau a ddesgrifient eu hunain fel Ohwiorydd Arthur Orton, y rhai a diaeth- ent eu bod wedi dyoddef gwaradwydd mawr, a cholli eu cymerlad, ar gyfrif fod brawd tyb- iedlg o'r eiddynt wedi el drosglwyddo i garchar am ryw droseddau, a gweddlent am iawn. Oynyglai ef fod y ddeiseb 1 gael ei darllen, yr hyn a wnaed gan yr ysgrifenydd. Yr Ymchwil-fordaith Begynol.-Dywedodd Mr. A; Egeiton, mewn etibiad 1 Arglwydd R. Churchill, foi yr amcan-gyfrif ar gyfer yr ymchwil-daith uchod yn 98,000p., yn cynwys pwrcas un long, ac ystorfeydd am dair blynedd. Byddai i Arglwydd Blaenaf y Morlys fyned i'r holl fanylion wrth gynyg y bleidlais dros y mudiad. Ysgrif Tai Oreffttvyr.-Ar gynyglad ail ddarlleniad yr ysgrif hon, slaradodd Mr. Stansfeld, Syr S. Waterlow, Mr. Ritchie, Mr. Waddy, Syr J. Hogg, Mr. Rathbone, Mr. Salt, Mr. Shaw Lefevre, ao ereill, yn gymer- adwyol i'r mesur. Yr Aelod dros Frome a'r Llywodraethivyr Cartrefol —Q&lwofLcL Mr. Sullivan sylw y Ty at yr aelodau hyny oeddynt wedi bod yn rhedeg ar yr aelodau Gwyddelig. Yr oedd Mr. Lopes wedi eu gtslw yn "disreputable Irish Band of Home Rulers," &o., ac yn KWithod. gwneyd ymddlheurad. Yr oedd Syr J. Astlay wedi dweyd fod let o chaps Gwyddelig yn y Ty, y ihal weltMau a'i gwnaent efya Iltdusiawn. Tyblal fol oddeutu rhyw driugain o honynt yn y Ty, a chredai fod rhyw ddeugain o honynt y most con- founded rascals" (chwerthtn). Yr oedd y barwnig anrhydeddus ar ol hyny wedi tynu ei eiriau yn ol. Slaradwyd gan amryw ar y mater, ac o'r diwadd gwnaeth Mr. Lopss ym- ddiheurad.

YR AESYLLFA. CHWEFROR 18FED, 1875. DYSGWYD gwers go bwysig i Fwrdd Gwaroh- eldwaid Merthyr dydd Sadwrn diweddaf gan Mr. Doyle, arolygydd y Llywodraeth. Yn eu cyfarfod blaenorol, yr oeddynt wedi pender- fynu rhoddi prlsoedd 's nag arferol am dori caryg i'e rhai fyddent yn ymofyn g vaith ac ymwared ar yr adeg bresanol, ac wedi llunio deddf gul, grebachlyd, ac annynol, nad oedd neb ond penau teuluoeld 1 gael cysorthwy, felly cauid allan hen a ieuainc landau, fel pe byddent yn alluog i fodoli ar y gwynt, fel y dywedir. Yn eu cyfarfod diweddaf, beth bynag, penderfynasant 1 dalu deunaw ceiniog, yn lie swllt y lkth, am frlwio ceryg calch, a Sllllt a de^ ceiniog am dori ceryg y chwarel- au, yn lie deunaw ac yn mheFach na hyn, gwnaed i aelodau y Bwrdd ddeall, wedi I ddyn lafurlo yn galed 1 dori ceryg, ei fod I dderbyn ymwared yn ol angen ei deulu, to nid fod ei deulu yn ddibynol ar yr hyn fyddai efe yn alluog i enill. NIs galiem lai na gweled afcesymoldeb deddfwriaeth y Bwrdd, cyn lddyct gael eu dysgu fel hyn gan Mr. Doyle; ond y mae yn ymddangos rywfodd yn wtthun fod yn rhaid i ddynion dd'od i lawr o Luudain i ddysgu ein gwyr mawr i ddeall a chyflawni eu dyladswyddau Swm j a sylwedd eyfra,th Prydain yw, nad o?s neb o fewn y tlr, bydded briod neu adibriod, i gael ei adael i newynu. Felly gall pob gwelthiwr, cyn y byddo yn dyoddef— H Chwerw ffrewyll, ffhngyll, a phla acg u, A holl awch d&nedd y Uuchedenau," anturlo at y relieving officer, a holl awdurdod deddf wrth ei gefn, I h^wlio dogn o ymboith, neu fold i'w gael, iddo ef a'i deulu. Y mt-e ya wir mai gorchwyl caled i bob ua sydd w«di arfer byw yn annibynol ar gynoithwy plwyfol, ydyw antllIÎo at ddrws llawer i swyddog sarug-sych a chuchiog; ond y mae yn ddyleiswydi ar bawb i wneyd hyn, os na egyr rhyw ddrws arall, yn hytrach na ga&aei eu plawt, eu gwrageid, a hwy eu Lunain i newynu. Dlau na feddyllodd llawer o'r habm a'r glo. fa?stri y deuai y lock out i W,Bgl1 ar eu Uogellau mewn ffordd mor antiyagwyl- iadwy. Crsdwn fod Ihwer o ysiyriaethau. animiongyrchol yn dylanwadu ar y jiieistri i'w dwyn i gymod a'u gweithwyr, a dichon mai nid y lieiaf o honynt yw y ffaith y câllt eu t-tliu yn drymach nag erioed er cynal- iaeth teulu y luck out. Y gohobwy? y Daily Telegraph, Daily News, a newyddinduron ereill y brJf-ddinas. wedi t. lu yrawediadau' a lleoedd afiaehaf Mexthyr a Dowlafs, ac wedi dunfon ffewyth. eu hymchwiliadau i gael ei gyboeddi yn cgholofhau y newydd^d aroa hyay. Ba gohebydd y Dally Telegraph yn ch.Yilio ffau Iygredlg China Merthyr, yr hwn Ie sydd yn ddi&reb&I ar lafar y shou ld fal cynullf jn god- reuoa isolaf, brynt^f, 11/^rodicaf, a mwyaf" digyraeriad cymdeithas. Holdaw fod y lie hwn yn nythle ac ya ffynonell weawynig mewn yetyr foesol, y mae h f d yn fangra I 1 9 nodedig am ei fryr tal a'i eflendid naturiol. Heii gytiau o dai dre^edig a diawyr, nea y mae'n syndod fod neb yn gaUu byw ynddynt am ddita o amser. 0:id er gwaithussd ydyw China yn yr ystyr yms, dywed gohebydd y Ci Ts'e^i-aph" ei f 3d fod wedi Ulu ymwehad ag un parth o Dowiais, trwy gyfarwyddyd rhywun y bu yn ei holl, a tirstui yr hen wr hwnw, a thystlai y gohebydd wedi iddo fod yno, fod y gilfach afiach hono yn caro China am ei budreddl a'i haflendld. Eaw y lIe hwnw ydyw Gas Row, neu adwaenlr ef yn fwyaf cyffredin with yr enw Back 0' Plough. Tyetia y gohebydd hwn ei fod yn ouro pob man mewn aflendid yn Lloegr a Chymru I D j wed ei fod yn lled gyfarwydd a'r manatc gwaethaf ac afUtiaf yn Llundain, ond fod Back o' Plough yn gila': cyhu i'r cyagodion. Yna rhydd ddariuaiai o'r golygfeydd gresyn- ol a wrlodd. Yn y ty claf y bu ynddo yr oedd gweddw ac wy th neu ddeg o blact, ao unig foddjon eu cynallaeth oedd casglu rags α- hen esgyraach,—y plaitt i gyd yn droadnoeth ffiaidd yr olwg arnynt, a hea gadachau a gasglwyd o'r cwterl yn sychu yn ymyl y tan, cyn myned a h TIY i'w gweithu Islop y rags. Iawn y syijiodd ac y lltfarodd y Parch. John Griffith, Rictor Moithyr, am i'r raeisiri brofi fod ganddynt ryw intere.-t yn eu dynioa heblaw un arianol yn udg, ac am iddynt ddarbod gwsll til iddynt uri^o o'u ftaewn. Caiff M';lthyr a Dowkis mwyach, yn mryd a barn y Saeson, safyll ar ben nsn ar waelod y rhes, fd y llefydd bryntaf ac afiaehaf yn Lloegr a Ch/mru. Cas g r na. charo y wlad a'i maoo," medd hen ddiareb, ac y mae cymalnt o gaiiu am "G/mru wen," "Cymru lan," "CymiU lonydd," a mil a mwy o ansoddtdrlau denJadol ereill, fel y byddai yn gisaah I dlyn beidio csru Oyraru, yn mton, na phsldlo cara rhyw wlad arall. Wet, rhaid i ni gyfaidef fod ein csrhd at ein owladj ya am! yn peiu i ni delmlo yubrydeTuaamelflyaiaat a'i liwyddiant mown masuach, moes, a drs¿. Y mae yr Alb an, yr 6 Ynys Werdd, a Lloagr, wrth gwrs, yn gallti ymffiGct'o yn eu Prifysgolion j oad bu Oymra, druaa, fel plentyn aaiidifad, hyd yn ddwedd- ar, yn gorfod anfoa eu phlitt im ddysgeidiavth. orocbtl .t draed eu hathrawoa hwy, yn eu Pfifyegolion. Oad wele Gymru, o'r dlw.add, wedi e! galluogl 1 ymffroatlo yn ei Phrifysgol, ac y mile ya Uawenydd gan eln calon fod y ssfydliad hwn yn gwfs^o agwe Id mor 'lswersh* ua. Bawyd yn ffodus iawn i gael tref ganolog Aberystwyth fel cartref i'r Brifysgol, ac mor, os nad yn fwy ffodus na hyay, 1 gael yr adeilad eang sydd yno, yr him a gestiodd i'w adeiladu dros bedwar ug^In mil o bunau, el gael, aao?.d?rn, am y gwea 0 ddeug rsU Dy- wenydd mawr genym f j 1 yBrlfys>cd Gymreig ya awr, trwy haclioii C/asru gvdadgar, ac erdll, m?-wa cjflwr mor ob^ithiol. Cymro yw y piifathraw, a Chymio glaa gloav hefyd yw y proifes^r cerdoorol cyutaf rno, Set Pen- cerdd Amcrica, Dyma fa:;s cyflsus i f ichgyn Cymru i gael aldysg a nolwedd uwchraddol, heb yr angenrheiarwydd iddynt fyaal i belli drefydd costfawr Lloegr. Yr ydym yn dis- gwyi, a hyny cyn bo hir, i gly wed fod beeligyn gslluog a dysgedig wedi eu dw/n i fyny yn y Brifjsgol leuanc Qymroig hon, na raid iddynt gywilyddio sifyll ochr yn ochr a myfyrwyr athrolsydd rhwysgfawr Lloegr, yr Albs n, a'. I werdd on.

YSTALYFJSRA. Talodd í" cadcir fardd enwog, y Parch. E. Qurnts Jones, ymweUai a'r lie hwn, a thra- ddoiodd ddarlith yn cgh ^p"-l y W«ra, ncs hu, Chwef. lleg, ar fi Sinedd Prydun FAwr yn vstvd f GO mlyaedd ddiweddar." Dyma y tro cyi.Uf iddo d",1u jmwollad de geiudigol } S xh-d blynyddau. CadwOvld ei safis M arfcithiwt, a thriuiodd ei owns gyda rwvdd. gwleidyddwr. Y cadtlryud oe^d gweln- idog y lie, ac s-r oedd j voMyid ei.w->s? Adclphus, Si'i Par:.hi.. C. Willi?as (P.), T. Jo es ( B. Th..mc,B ( S), yn >h/d » rhai o biif fo:).cdd!glon yr ardal yu ^jrrssaol. UN OEDD YSQ.