Y Gwladgarwr

Eisteddfod Philadelphia, Abertawe, Chwefror, 1879. BEIRNIADAETH Y PENILLION TR "LLEUAD." Derbyniwyd 28 o gyfansoddiadau. R. 0. a Dafydd y Gareg Wen yn rhy hwyr, a Dechreuwr yn llenleidr. Eiddo Eiddil ar y Rhywiau, Caswallon, Llwyd, Noswyliwr, a Bachgen Brysiog, yn llawn o wallau sillebol, tor acen, ac odlau annghywir. Grey.—Yn annghywir yn safleoedd y! prif lythyrenau. Ni wna dae'r y tro! am daear." Nid oes llawer o synwyr yn y linell ganlynol:— Holl ddynsawd fwyn geinfawr a rodiant heb len." I "Wybrenydd. —rj^ormod o ansoddeiriau, megys:— > Ah firain loer, arianaidd, dlos." Hefyd, yn ail ddweyd syniadau. Arsyllydd.—Yn ddiofal gyda'r berfau. Yr h yn perigofid iddo. Eto yn cynyg yn dda iawn. Llanc.—Beth am y syniad fod y Ileuad yn nef i bysg y llyn pan argraffa hi ei delw arno ? Lloerfab.—Aceniad y frawddeg gyntaf yn annghywir. Nid oes cysondeb mewn dweyd iod y lleuad yn ariani y nant, ond euro y ffynon. Anianydd.-Eisieu h yn y gair "rheola." Gormodiaith ydyw dweyd am dani mewn dwy linell, y lleuad hardd," brenines dlos," a theg lywyddes anian." Nid hapus y syniad ei bod yn ymaflyd yn ngwar y mor. PeU ar ol.-Gallai fod yn mhellach yn ol, er ei fod yn ddigon pell. Sillebiaeth y gair cryd yn annghywir. Nid wyf yn deall y syniad yn y ddwy linell gan- lynol :— "Deg ferch y nef, wyt beunydd a Pherl ddeigryn ar dy rudd." Ap Llai na'r Lleiaf.—Gormod o lawer o ansoddeiriau. Beth a feddylir wrth heul- wen mawr ?" Eto, mae ganddo ambeU i syniad hapus ? Y Dyn a'r Baich Drain.-Gallesid dys- gwyl penillion lied dda ganddo ef; ond byr iawn ydyw ei gyrhaeddiadau. Eos.—Mae'r frawddeg ganlynol o'i eiddo fel yn awgrymu ei fod am chwareu a'r lleuad:— Ha dacw gil ei llygad Yn dod dros ael y bryn." Anadl Gobaith. — Penillion lied dda. Eisieu mwy o ofal mewn sillebiaeth. Nid oes cysondeb yn y llinellau canlynol:— Brenines deg a'i banc-i* wen Yw'r lloer yn nofiaw yn y nen." Rhyw arwr o fro Aurora, &c.—Englyn yn ffugenw. Ysgrifenu y geiriau Duw- dod," "cerbyd," a "gemi" yn annghywir. Ni ddylid Italeiddio ond yr hyn fyddo yn nodedig. Dywed fod y Ileuad yn teithio mewn cerbyd o arian, ac hefyd yn gwisgo gwyneb y nefoedd ag arian. Bugail (1).—Yn dechreu "Hardd lus- ern." Penillion Iled dda; ond dvlai fod yn fwy gofalus gyda'r orgraff. Dull rhy gyffredin ydyw dweyd:— Nes denu holl awenau'r bardd I ganu idd ei gwedd." John Milton.-Syniadau newyddion, heb eu caboli. Gormod o eiriau llanw ynddynt. Y ddwy linell gyntaf yn cynwys y lleuad ysblenydd," glaer dduwies sy'n swynol," a brenines wybrenol." Gwyliwr ar y Gwelydd.—Mae ganddo luaws o syniadau gwir dda. Paham y caniata "dae'r" am "daear." Syniad tywyll i mi sydd yn y linell ganlynol:— "Mae'n ymerodres yn y nef o waed." Erasmus. — Penillion yn darllen yn llithrig, a chanddo luaws o syniadau hapus, ond yn amddifad o newydd-deb. Lorenzo.-Penillion da, yn neillduol y ddau flaenaf. Nid oes llawer o farddon- iaeth yn y linell ganlynol:— Gwna wyneb y ddaear fel dalen farddonol." Nid priodol galw'r mor yn walch." Waeth Pwy.—Orgraff wallus iawn. Y geiriati "I bugeiles," Weithiau," a "daw" yn annghywit. Berf yw "weithiai," ac nid rhagferf. Eisieu A yn y gair rheol yn y frawddeg "ei rheol hi." Gormod o eiriau Ilanw, megys:- Pan huna anian fawr y byd." Hefyd, dywed fod y lloer yn rheoleiddio'r oll i gyd, yn nghyd a'r ser. Mae'r penill olaf yn dda Bugail (2). •—Yn dechreu "Brenines wen." Penillion gwir dda, yn meddu ar syniadau hapus a barddonol, gyda'r eithriad o'r ddwy linell olaf- Hi gyll ei rhan a'i llachar liw Dydd derbyn cread farwol friw." Brynanian.—Mae ganddo linellau tlysion a barddonol, yn nghyd a syniadau nod- weddiadol o'r lleuad. Nid yw safleoedd y llythyren h yn llwyr wybyddus iddo. Gwy- bydded mai gair unsill yw cefn." Credwn mai darlun gwanaidd o'r lleuad a welwn yn y gwlithyn. Isaac Newton.—Syniadau barddonol ad athronyddol ganddo yn ei liaellau, a'i ben- illion yn meddu ar fwy o newydd-deb nag eiddo ei gydymgeiswyr. Er enghraifft:- Wrth ddilyn hoi ei char, mor brydferth yw- Mae'n rhaid cael nos i wel'd ei gwyneb syw." Hefyd :— Haelionus loer, rhy hael, yn wir, wyt ti- Benthycio wnei er mwyn ei roi i ni Pan wedi colli'r haul a'i oleu clir, Llewyrchi ei oleuni hyd ein tir." Ond dylai wybod mai eithriad, ac nid rheol, yw fod gwyneb y lleuad yn goch, ac nad yw lledaenu iechyd yn un o'i nodweddion arbenig hi. Eto, ar gyfrif newydd-deb ei syniadau, ystyriwn ef yn oreu. Cwmbwrla. DAYID GEIFFITHS.

Masnach yr Haiarn a'r Glo. YN ystod fy mlynyddoedd gohebol o wyth- nos i wythnos yr wyf wedi dwyn i sylw darllenwyr y GWLADGABWE werth a phwys- igrwydd y Trefedigaethau Awstralasiaidd fel marchad i'n reiliau haiarn. Mae yn amlwg i bawb ein bod wedi colli y farch- nad Americanaidd am byth; ond er hyny, y mae yn gysur i ni fod genym fyd o gyfr- dalion yma, ac ymddengys y cawn yn y gwrthdroediaid fath o set-off am yr aberthau y gorfodwyd ni i ymostwng iddynt mewn lleoedd ereill. Yr ydym yn cael ein har- wain i'r nodiadau hyn o'n heiddo wrth ddarllen y newydd cysurlawn fod y Meistri Bolckow, Vaughan, a'u Owmni, wedi llwyddo i ymaflyd mewn archeb (fel y nodais yn y rhifyn diweddaf) o ddim llai na phymtheg mil ar ugain o dunelli o reil- iau i'r Awstralasiaid. Mae yr archeb hon yn dangos i ni werth yr agoriad Awstral- asiaidd am ein haiarn, ac yn neillduol am ein haiarn at reilffyrdd. Prif ategwaith yr Awstralasiaid yw eu pastoral industry, ac y mae hyn wedi cynyddu yn enfawr yn y blynyddoedd diweddaf. Yn y flwyddyn 1863, er enghraifft, derbyniwyd yn y wlad hon, o Awstralia a Zealand Newydd, 77,173,446 o bwysiowlan; yn y flwyddyn 1868, yr oedd y corresponding import wedi cyfodi i 155,745,499 o bwysi; ac yn y flwyddyn 1873, yr oedd yn mhellach wedi cynyddu i 186,664,946 o bwysi. Nid oedd y flwyddyn ddiweddaf yn gwbl mor ffafr- iol oherwydd y sychder mawr a fu yno; ond, er hyny, derbyniwyd i fewn i'r wlad hon oddiyno, yn 1878, ddim llai na 276,442,536 o bwysi o wl&n. Wrth hyn yr ydym yn gweled fod y mordrosiadau wedi lluosogi i fwy na thri chymaint yn ystod y deng mlynedd diweddaf, a'r cy- nydd mawr hwn yn eu pastoral industry sydd wedi galluogi yr Awstralasiaid i fod y fath brynwyr helaethfawr o ddefnyddiau reilffyrdd. Y mae yn ymddangos i ni yn hynod bwysig i'n meistri a'n gweithwyr haiarn i wneyd ymdrechion egniol i gadw a helaethu, os yn ddichonadWy, y cais Aws- tralasiaidd am ein haiarn. Yn yr andserau tra rhyfeddol hyn, nid yw y meistri mewn un modd yn free agents; ond dylent ym- drechu trosglwyddo haiarn y wlad hon i'r farchnad Awstralasiaidd ar delerau mor iselbris ag y byddo yn ddichonadwy iddynt, ac yn hyn o orchwyl rhaid i'r meistr a'r gweithiwr gydweithredu, onide fe fydd y canlyniadau yn ofnadwy. Pe buasai cyd- weithrediad wedi cymeryd lie rhwng y pleidiau hyn yn yr amser sydd wedi myned heibio ni fuasai pris yr haiarn erioed wedi cyfodi yn Neheudir Cymru i'r pris afresymol a gyrhaeddodd yn y blynydd- oedd 1872 ac 1873, ac oni bai hyny ni faasem wedi colli y farchnad Amerioan- aidd. Wedi ein cnoi unwaith, dylasem, fel gweithwyr a meistri, fod ddwywaith yn ochelgar, a dylem gadw draw rhag gwneyd yr un modd eto yn y farchnad Awstralas- iaidd, a thrwy hyny roddi drws agored i'r metelyddwyr Americanaidd ddyfod ar ein gwarthaf. Er fod llawer o reilffyrdd. wedi cael eu gwneuthur eisoes yn y Trefedig- aethau Awstralasiaidd, y mae yno gyflawn- der o scope i sefydlu llawer yn ychwaneg, fel y byddo y blynyddoedd yn ymrolio yn mlaen, ac fel y byddo y boblogaeth a chy- foeth yn cynyddu. Mae y cynydd sydd wedi cymeryd lie eisoes yn Awstralia a Zealand Newydd yn wygtl i ni am eu cynydd yn y dyfodol, ad nad yw yr hyn sydd wedi cymeryd lie ond megys dim mewn cymhariaeth i'r cynydd a gymer le yn y dytodol. Yn Zealand Newydd, yn neillduol, mae sylfeini wedi eu gosod i lawr i genedl fawr a llwyddianus. Cafodd ymsefydlwyr Zealand Newydd lawer o drafferth efo y Maoriaid yn nygiad yn miaen y drefedigaeth, ac yn ystod y blyn- yddoedd diweddaf bu amrywiol o'n new- yddiaduron yn gwneyd eu gwaethaf i bardduo y sefydliad. Ond y mae Zealand Newydd yn meddianu bywyd, a hwnw wedi gweithio ei ffordd drwy anhawsderau a rhwystrau, a chanu ei chwibanogl uwch bedd beirniadaeth y wasg. Mae ymfad- iaeth yno yn awr ar raddfa helaeth, a'r drefedigaeth yn iachus, ac y mae yr oil yn arddangos i ni y bydd Zealand Newydd yn gwsmer rhagorol i ni am reiliau a def- nyddiau haiarn reilffyrdd. Mae tylwyth Jonathan, yn Ngwlad y Gorllewin, yn ym- wybodol o hyn, ac yn gwneyd pob ymdrech i ystwffio eu rheiliau haiarn a'u peirianau symudol yno mewn cydymgais & defnydd- iau delidol a pheirianyddol y wlad hon. Ond y maent yn methu gwneyd yn Zea- land Newydd fel y gwnant gartref, sef gosod prohibitive tariff i'r dyben penodol o gadw iddynt eu hunain y fasnach yn llwyr. Hyderwn y ceidw y meistri a'r gweithwyr lygaid agored ar hyn, fel y gallont am amser i ddyfod gael mwynhau derbyitiad helaeth o ddefnyddiau cynyrchol haiarn ein gwlad yn Awstralia a Zealand Newydd. Wrth daflu golwg ar fasnach haiarn a glo ein gwlad yn ystod yr wythnos ddiweddaf, yr ydym yn gweled fod masnach y glo yn LLUNDAIN wedi gwanhau, a swllt y dunell eto o os- tyngiad yn y pris. Cyfnewidiad yr hin wedi achosi fod y farchnad yn farwaidd, ac ycbydig o'r glo oedd wedi dyfod i mewn a werthwyd. Dim ond pump o'r 41 o longau llwythog o lo a ddaeth i fewn a werthwyd. Ar farchnad r; H MIDDLESBRO, dydd Mawrth, yn yr hon yr oedd cynulliad rhagorol, yr oedd ymofyniad mawr am haiarn, ac y mae yn dda genym.adrodd fod pris haiarn-bwrw Cleveland wedi codi eil- waith. Y pris am Rif 3 yn 36s. y dunell. Middlesbro f. o. b. warrants yn cael eu prisio wrth 35s. 6e. a 36s. y dunell net cask. Nid oes cyfnewidiad yn masnach yr haiarn gorphen-wneuthurol. Mae gan y peirianwyr, adeiladwyr llongau, a'r iron- founders lawer o waith ar law, ac y mae gobaith am waith bywiog ganddynt am fisoedd i ddyfod. Er fod gwelliant yn marchnad yr haiarn, nid oes yr un cyfnew- idiad er gwell yn masnach y glo a'r golosglo. Tueddu at ostwng mae y pris- oedd. Ond o fewn yr ychydig ddyddiau a aethant heibio mae cytundebau tra phwysig wedi cael eu gwneyd rhwng prif berchen- ogion gweithfeydd glo Durham a phrynwyr mawrion o lo ager. Yn IIARTLEPOOL, ar y cyfan, mae masnach hytrach yn well. Gwella mae pris yr haiarn-hwrw. Mae gwyr yr arian wedi bod yn eadw draw er's amser hir; ond, yn ol bob tebyg, bydd gwerthiadau mawrion i gymeryd lie yn fuan. Rhai perchenogion yn gofyn codiad am Rif 3 g. m. b. Yr oedd yr allforiad o lo yr wythnos ddiweddaf, o West Hartle- pool yn benaf, i For y Canoldir. Wrth sylwi ac ymholi yn nghymydogaeth ac adran DARLINGTON, cawn fod swn y farchnad yn parhau i wella. Prisoedd yr haiarn-bwrw wedi myned yn uwch eto, ac y mae bwriad gan y cynyrchwyr, a hyny yn ddigon amlwg, i ddwyn pethau yn mlaen i ffigwr y bydd y prisoedd a dderbyniant yn ddigolled iddynt. Fel arfer, pan fyddo y prisoedd yn codi, mae yn prynwyr yn rhuthro i mewn, ac yn y modd hwnw yn dwyn yn mlaen yr hyn nad ydynt yn amcanu, sef codiad yn y pris. Bu llawer yn oedi prynu, gan fedd- wl cael gostyngiad ychwanegol, ac yna ym- aflyd mewn nwyddau pan yn y lowest mini- mum figure. Ond maent weithiau felly wedi aros yn rhy hir-oedlog, ac yn awr yn cael prynu am o ddeunaw ceiniog i ddau swllt y dunell o godiad ar Rif 3, neu gy. meryd y risk i'r farchnad fyned yn uwch eto. Mae run barhaus am foundry-iron wedi bod yn ystod y pythefnos diweddaf. Mae y stock ar law yn lleihau, a'r gwerth- iadau yn fwy rhwydd ar godiad pris. Nid oes cyfnewidiad yn weladwy i ryw raddau neillduol yn mhrisoedd yr haiarn gorphen- wneuthurol. Platiau yn cael eu gwneyd am 5p. y dunell yma; ond y mae gwneuth. urwyr ereill yn gofyn 5p. 5s. Bariau a haiarn-onglau yn nominally am yn nghylch 5p. y dunell. Yr haiarn-bwrw yn parhau i godi mewn pris, ae o angenrheidrwydd mae yn canlyn dueddrwydd i godi yn yr haiarn gorphen-wneuthurol. Mae masnach yr haiarn yn adran WORKINGTON yn y glorian. Y cais am Bessemer pig yn weddol fywiog. Melinau y rheiliau dur yn gweithio amser llawn, a gwerthir yr holl gynyrchion. Llwythir y Hong olaf a • adeiladwyd gan Mri. Williamson a'u Cyf., Hartington, yn awr, a rheiliau dur, am New Zealand. Ymostyngodd gweithwyr Gweithfeydd Alcan Seaton i ostyngiad o bum' punt y cant yn eu cyflogau; felly, ni fydd yma mwyach yr un annghydwelediad yn nghylch hyny. Prisoedd y gloau, yn holl ranau sir Lancaster, yn yr un sefyllfa, a gostyngiad wedi cymeryd lie yn sir Gaer- lleon. Dim newydd am adranoedd a sir- oedd Nottingham, Stafford, Warwick, Caer- wrangon, Caergei, na Forest of Dean, Derby, na Chaerefrog. Yn y Forest, mae rhybuddion o ostyngiad cyffrsdinol yn y cyflogau gan y prif berchenogion trwy ddyffryn Cinderford, a phrisoedd y glo wedi cwympo chwe' cheiniog y dunell. Masnach loawl yn farwaidd, a'r ffwrnesi heb ddim gwelliant. Perchenogion yr iron ore royalties, yn Barrow a Cumberland, wedi gostwng eu prisoedd ar y raw materials, gyda'r amcan o gynorthwyo y codwyr mwn yn ngwyneb y prisoedd isel. a gant am y nwydd hwnw yn awr. Wrth droi ein golwg dros Ddeheudir Cymra, gwelwn fpd adran f MEBTiiril A DOWLAIS, ranau ohoni, mewn anesmwythder. Galw- odd gweithwyr weithfa Plymouth gyfarfod arall yr wythnos ddiweddaf. Amlwg yw nad ydynt yn foddhaol ar sefyllfa fodoledig rhyw bethau, ond bychain yw yr arwydd- ion am gyfnpwidiad yn bresenol. o Gwaith rheolaidd yn Nglofeydd Plymouth a Chyf- arthfa yn awr, a'r glowyr mewn gwell sefyllfa nag y maent tua Dowlais ar hyn o bryd, lie mae'r fasnach yn lied farwaidd. Cais marwaidd sydd yno, yn awr, am reil- iau, a dim ond rhyw yehydig o fariau aeth oddiyno i Oporto. Y mwyaf Hewyrchus yn yr adran, yn awr, yw Glofeydd Cyf- arthfa. Yn RHYMNI a'r cylchoedd, dim eyfnewidiad i'w adrodd am fasoachau cyffredinol y Me. Deil y tipyn gwelliant masnachol y glo ei dir, ond dim arwyddion o lwyddiant parhaol. Caf- odd gweithio rheiliau dur gryn atalfa yn* Nglyn Ebwy trwy y ddamwain ddiweddar i un o'r peirianau. Dim newyddion i'w adrodd am Dredegar, Cendl, Brynaman, na Nantyglo. Yn NGHASNE W YDD-AB- WTSG a'i chylchoedd, ni ddengys masnach yr haiarn yr un adfywiad. Cliriwyd allan oddiyma, yr wythnos doliweddaf, 13,106 o dunelli o lo, a 1,760 o dunelli o haiarn: aeth yr oll o'r olaf i Bombay. Y cais am reiliau dur yn parhau yn weddol, ond yn annghyffredin o iselbrisiol, fel nad oes sail am elw. Gwelliant smlwg yn Ngweith- feydd yr Alcan Gwnawd adgychwyniad yn N gweithfeydd Rhiwderyn, a phrynwyd y Waterloo Establishment, yn Rhydri, gan Gwmni cewydd-ffurfledig. Dim cyfnewid- iad yn y fasnach loawl. Dywedir yma fod Cwmui Glyn Eowy wedi derbyn archeb am ddeg mil ar ugain o dunelli o reiliau dur. Adgychwynodd Gweithfeydd Alcan Ponty- mister, a chreodd hyny londer yn ngwyneb- pryd trigolion y gymydogaeth. Cynaliodd gweithwyr Blaenafon gyfarfod, ond meth- wyd dyfod i un penderfyniad, oddieithr gwrthwynebu trefniad y Sliding Scale. Yn .„ ABERTA WE, er fod allforio glo a patent fuel yn dal ei dir yn weddol dda yn ystod yr wythnos a aeth heibio, eto, nis gallaf adrodd fod yr un llwyddiant yn y gweithfeydd. Gwamal. yw yn mhob lie, a dim ond megys haner y gweithwyr arferol a weithiant ynddynt yn awr. Allforiwyd, yr wythnos ddiweddaf, i wledydd tramor, 10,721 o dunelli o lo, 3,120 o dunelli o patent fuel, a symiau o ftychau alcan; dim haiarn na dur. Yr unig weithfeydd trwy yr holl adran a dim bywiogrwydd ynddynt yw y Gweithfeydd Alcan. Ond mae yma ddysgwyliad pryder- us am adfywiad. Yn i. NGHAEBDYDD, o'r braidd mae allforio glo, yr wythnos ddiweddaf, wedi dal ei dir; ond er fod y cliriad allan yn llai na'r cyfartaledd, dichon y daw y gwahaniaeth i fyny y dyddiau nesaf. Marwaidd i'r eithaf yw marchnad y glo, a'r prisoedd yn llai am fathau cy- ffredin; y mae hyd yn nod glo goreu yr adran at ager wedi gorfod cymeryd gostyng- iad. Mae'r ffrwgwd yn Neheubarth Affrica. wedi ac yn danfon archebion i'r farchnad, ond nid digon i symbylu a chyfnewid swn y marweidd-dra a gymerodd le er's blyn- yddoedd bellach. Mae holders haiarn-bwrw yn gwrthod gwneyd dim heb gael codiad yn y prisoedd, yr hyn sydd yn anhawdd i'w gael. Deil y codiad diweddar yn mhris yr alcan ei dir. Allforiwyd allan, yr wythnos ddiweddaf, 67,272 o dunelli o lo, 3,676 oiunelli o haiarn a dur, a 2,141 o dunelli o patent fuel. Mordrosiwyd i mewn i'r porthladd, o fwn haiarn, 9,460 o Ysbaen, a 1,770 o dunelli o Itali. Ychydig wnawd yn marchnad y coed pyllau, ac ni fordros- i wyd i mewn yr unpolyn. MASNACHDEIXHIWE. —————————

Y mae pethau mor ddi-obaith yn y Forest of Dean, fel y mae yn debygol y bydd amryw o weithwyr yn myned oddiyno.