Y Gwladgarwr

Eisteddfod Abertawe. Cynaliwyd yr Eisteddfod uchod dydd Nadolig, yn y Music Hall. Arweinydd y dydd ydoedd y Parch. E. Edmunds cadeir- ydd, W. F. Richards, Ysw. Beirniad, Mr. J. H. Roberts (Pencerdd Gwynedd); cyfeill- ydd, Mr. A. N. James, Aberdar. Enillwyd y wobr am ganu Why do the nations gan loan Alaw, Llansamlet. Chwareu Ar don o flaen y gwyntoedd (i seindyrf pres) goreu, "Happy Family," Treforis. Canu corawl, Bendigedig yw y rhai a elwir goreu, Cor Plasmarl. Canu, "Arlanlorddonenddofn;" goreu, Miss Anne Hopkins, Llansamlet. Canu corawl, Trowch i'r Amddiffynfa goreu, Cor Plasmarl. Canu y prif ddarn, Dyna'r gwyntoedd, &c. gan gorau heb fod dan 150 o rif (gwobr, 35p., a chwpan arian i'r arweinydd, gwerth 5p.) goreu, Cor Undebol Llansamlet, dan arweiniad Mr. John Thomas (loan Alaw).-Gohebydd.

Eisteddfod Capel Seion, Ystalyfera. Cynaliwyd yr Eisteddfod flynyddol yn nglyn a chapel y Wesleyaid eleni eto, ar ddydd Nadolig. Llywyddwyd gan Asaph Glan Dyfi, ac arweiniwyd gan y Parch. John Davies, gweinidog y lie. Beirniad y gerddoriaeth ydoedd Mr. Tom Williams, Pontypridd y farddoniaeth, rhyddiaeth, &c., y Parch. B. Thomas, Gurnos a Mr. J. Gravell, Mrs. Davies, Stamp Office, a Mrs. Jones, Glyn- meirch, ydoedd i ddyfarnu gwobrau am y gelfyddydwaith. Dechreuwyd y gweithred- iadau am haner awr wedi deg, pryd y daeth cynulliad lluosog yn nghyd. I ddechreu, cafwyd anerchiad gan y llywydd, a breintiwyd y dyrfa gyda chynyrchion y beirdd ar ol hyny. Miss S. Davies (Llinos Morganwg) enillodd y wobr am ganu "Daw Llewellyn eto'n ol." "Llanc" ydoedd y goreu am adrodd "0 gwylia, paid cellwair a, serch," a gwobrwywyd Glan Carnant am yr englyn ar Weddi." "Llanc" eto ydoedd y canwr goreu ar y Ddafad golledig." Darfu i David Hopkin a Tom Bach Godre'r Graig ddadlu yn wresog ar y cwestiwn, "Pa un ai bywyd sengl ai bywyd priodasol yw'r goreu ?" a dyfarnwyd y wobr iddynt. Nid oedd un o'r traethodau a ddaeth i law ar Hanes y Llafn-alcan yn deilwng o'r wobr. loan Cynlais gafodd y wobr am ganu "MorfaRhuddlan," a "Dafydd a'i ddwy gyfeilles a farnwyd yn oreu am adrodd Rhanu'r deisen." Ni ddarfu i neb gystadlu gyda Blodwen ar ganu Tyn am y lan," a chanodd yn deilwng o'r wobr. Dyn ieuanc o Gwmllynfell (ni chawsom ei enw) ydoedd y bardd goreu ar y ddau benill ar ol merch fechan Mr. a Mrs. Lewis, Brick-row. Unawd bass ydoedd y nesaf-" 0, cadwn ni o'r storm," a Georgie ydoedd y goreu allan o bedwar. Dyfarnwyd y wobr am y p&r hosan- au goreu i Elizabeth Morris. Oystadleuodd dau gor plant ar Cawn fyn'd adref 'fory ond dyfarnwyd y wobr i Gor y Wern. Bron- wen gafodd y wobr am adrodd Atebiad merch Cefnydfa i Wil Hopkin y Bardd," a gwobrwywyd Llinos Morganwg am ganu Yr Aderyn pur." "Monica," sef Mrs. John Davies, ydoedd y buddugol am y traethawd ar "Y Wraig drefnus." Cystadleuodd tri o w-yr dros 50 mewn oedran ar ganu "Di- niweidrwydd ond "Cord Winder gafodd y wobr. Enillwyd y wobr am adrodd Gorph- enwyd" gan David Evans, a barnwyd fod loan Glanmorlais yn deilwng o'r wobr am yr araeth ar Y breuddwydion y sonir am danynt yn y Beibl." Rhoddwyd testyn dadl byrfyfyr yn nghyfarfod y boreu, sef "Pa un ai Gwein- yddiaeth Gladstone neu ynte Disraeli ydyw yr oreu yn eich tyb chwi ?" a chystadleuodd dau barti; ond y goreu oedd Hen wAs Cwm- lliw a'i gyfaill." Canu y prif ddarn, Y Wawr;" gwobr, 5p. Dyfarnwyd y wobr i Gor y Wern. Dygwyd gweithrediadau yr Eisteddfod i derfyniad ychydig wedi 5 o'r gloch yn y prydnawn. Ysgrifenydd a thrys- orydd yr Eisteddfod ydynt Mr. Thomas Howells a Mr. John Gravell. Yn yr hwyr, cynaliwyd cyngherdd amryw- iaethol yn .addoldy eang y Wern, yr hwn a roddwyd at wasanaeth y Wesleyaid. Yr oedd y capel yn orlawn, a gorfu i luaws droi yn ol. Canodd Llinos Morganwg yn ardderchog. Rhyfedd y cynydd y mae y ferch ieuanc dalentog hon wedi ac yn ei arddangos bob tro yr ymddengys mewn cyngherddau yn yr ardal. Tybed nad allai pwyllgor yr Eisteddfod Gen- edlaethol sefydlu ysgoloriaeth yn y Royal Academy i ferched a bechgyn sydd yn obeith- iol, megys y mae y ferch ieuanc hon ? Dyma y tro cyntaf i Mr. Tom Williams ymddangos yn ein hardal, a diau mai nid yr olaf. Canodd yn dda odiaeth. Gwnaeth Miss Griffiths, Asaph Glan Dyfi, Asaph Godre'r Graig, Ystalyfera Orpheus Glee Society, Mr. J. Wil- liams, a Mr. C. Morgan, wasanaeth bwysig a chymeradwy iawn hefyd. Cyfeilliwyd gan Mr. D. J. Davies.-Gohebydd.

Gweithfeydd y Bwllfa. Dywedir fod rhyw nifer o ddynion yn gweithio yn y gweithfeydd uchod, ar yr amod eu bod yn cael eu talu am dri thurn am bob un turn a weithiant. Ai tybed mai dyna'r modd y telir yr hyn sydd ddyledus i weithwyr' siomedig y Bwllfa ? Too bad

AR strike mae glowyr (2,000 mewn. rhif, dosbarth Ashton am ychwanegiad o 12 k yn y 2 cant. Maent yn gwrthod cyflafareddiad. BYDD yn dda gan gyfeillion Alaw Dulais (diweddar o Faesteg), deall ei fod yn enill iddo ei hun safle uchel yn llen-gylchoedd yr Unol Dalaethau. Yn y Scranton Republican, gwelwn ei fod wedi ei benodi gan y Philo- sophical Society of Hyde Park i ddadleu ar bwnc dyddorol iawn yn erbyn yr Arhydeddus Thomas Phillips. mewn cyfarfod a gynelir yn y Free Library Rooms..

BYR EBION 0 L'ERPWL. YR IWERDDON. Mae cyflwr y wlad a thaeogrwydd ystyfnig y bobl yn galw am fonclust oddiwrth y Llywodraeth, a hono yn fonclust effeithiol. Hwyrach fod y Gwyddel wedi cael gormod o benrhyddid yn ddiweddar, a chael tipyn yn ormodol o'i ffordd ei hun, fel nad oes dim i wneyd bellach ond tynu y rhaff i mewn, a chwtogi y rhyddid. Cenedl hynod ydyw y genedl Wyddelig, a nodwedd bur amlwg ynddynt ydyw anfoddogrwydd yn mhob rhyw sefyllfa. Mae yn hysbys i'r byd fod y Prif- weinidog presenol wedi gwneyd llawer iawn dros wella cyflwr cymdeithas yn mhlith y Gwyddelod, ond er cymaint a wnaeth, y mae yn debyg nad yw wedi gwneyd digon, oblegyd y mae sefyllfa y wlad, a chyflwr y trigolion, yn waeth heddyw nag y mae wedi bod o fewn corff y blynyddoedd aethant heibio. Dadgysylltwyd yr Eglwys iddynt, gwaddolwyd yr ysgolion a'r colegau, a llawer o bethau ereill na raid enwi, ond eto nid yw y Gwyddelod yn foddlon, ac o'r braidd y credwyf y gwyddant yn iawn beth y maent yn ei ymofyn. Os nad yw ein llywodraeth yn bwriadu eu darostwng gyda gwialen haiarn, byddai yn well gadael iddynt i gael gwladlywiaeth a llywodraeth gartrefol. Yna ni byddent yn hir cyn difodi y naill y Hall, a chwalu y genedl allan o fodolaeth. Rhegant yr arglwyddi tirol a'r tir-feddianwyr cyf- oethog, tra ar yr un pryd mae blaenor y cynhyrfiadau yn dir-feddianydd cyfoethog ei hun. Nid wyf yn meddwl fod neb mor ddall- bleidiol na fyn ganiatau i'r Gwyddel ei hawl- iau dinasol, ond y mae cryn wahaniaeth rhwng hawliau gwladwr a phenrhyddid di- drefn, cynhyrfus, a llofruddiog. Mae teyrn- garwch yn rinwedd deilwng mewn dinasydd yn mhob gwlad, a gellir edrych ar ddyn a fyddo yn amddifad o'r rhinwedd hwnw fel yn annheilwng o ymddiriad. Prawf ymddygiad a lleferydd dyn yr hyn ydyw yn wreiddiol, a llawer gwell i bob dyn nad yw yn foddlon ar ei sefyllfa mewn gwlad fyddai symud i wlad arall, a gwneyd nythle newydd mewn hin- sawdd a fyddo yn cyfateb a chyflwr ei gyfan- soddiad. Gan fod dyn yn greadur symudol, ac yn alluog i fyw mewn gwahanol hinsoddau, gweithred drugarog fyddai i rywun geisio dylanwadu ar y Gwyddelod i symud i rywle tuallan i derfynau Prydain, fel y gellid ysgrif- enu ar y ;porth wedi yr ymadawiad, Wele cafwyd llonyddwch mawr, a dystawrwydd a deyrnasa o'r afon hyd y mynydd ac o'r myn- yddi'rmor." Camsyniad dybryd wnaeth yr Arglwydd Farnwr May drwy ymneillduo oddiar y fainc farnol adeg y prawf sydd wedi dechreu yn Dublin ar achos y terfysgwyr Gwyddelig. Nis gellir ffurfio' un drych- feddwl am y canlyniadau, ond hyn sydd sicr, y dylid anrhydeddu y gyfraitb, costied a gostio, a byddai yn sarhad ar urddas ein Llywodraeth i adael i droseddwyr beiddgar ddianc heb dderbyn tal eyflawn yn ol llym- der eithaf y gyfraith. Os nad yw y Barnwr May yn ddigon o ddyn i gyflawni y swydd a roddwyd iddo y mae yn llawn bryd i'r Prif- weinidog, neu rywun cysylltiedig a'r Wein- yddiaeth, wneyd sylw o'r mater, gan awgrymu wrth y Barnwr May y byddai yn ddoeth ynddo i ymneillduo, gan adael y swydd i arall o feddwl mwy grymus a phenderfynol. Mae gormod o'r hen wragedd anwybodus yn llenwi meinciau ein man lysoedd yn y wlad, fel nas gellir goddef i un o brif farnwyr ein llysoedd uwchaf i dynu ac ymddwyn mor wlanenaidd. Tybia rhai y bydd i'r cyfan derfynu mewn swn, ac y bydd y diwedd yn waeth na'r dechreuad a bydd y Gwyddelod yn fwy haerllug a pharod i boeri ar bob peth Pry- deinig ar ol y ffug-chwareu a ddygir yn mlaen yn ll.ts gwladol uchaf yr Ynys Werdd. Rhaid i drawsder a gwrthryfel gael eu dar- ostwng yn fuan neu yn hwyr, ac os na fyn ein llywiawdwyr weled hyn, fe fyn y wlad weled hyny er mwyn heddwch a thangnefedd ar y ddaear. Mae gan y Oymry gymaint o achos cwyno, os nad mwy, na'r Gwyddelod, ond nodwedd y wlad a'r genedl ydyw tawel- wch. Os gellir ffurfio rhyw fath o farn wrth ddarllen y ddwy ochr i'r ddalen, y mae yn ymddangos mai amcan penaf y cynhyrfwyr ydyw enill hynodrwydd yn y byd, a chael eymaint o arian ag sydd yn bosibl iddynt. Mae cynhyrfwyr yn mhob gwlad yn perthyn i'r argraffiad hwnw a elwir genym yn y cyffredin yn blant Shon Llygad-y-geiniog. Hawdd gweled y gwahaniaeth rhwng cyn- hyrfiadau a achosir gan wir deimlad o wlad- garwch a'r cynhyrfiadau lie byddo y cynhyrf- wr a'i gymdeithion &'u llygaid ar y pwrs. Dyna y penciwdawd Stephens yn mwynhau ei hun yn foethus ar dir Ffrainc, heb deimlo mwy dros yr Iwerddon a'r genedl na phe byddent yn ganibaliaid un o Ynysoedd Mor y De. Rhaid ymatal, rhag i mi lithro dros y rhew, a dyfod yn rhy bersonol, ac i hyny acheni cynhwrf yn y gwersyll, oblegyd y mae taro ambell un ar fan gwan yn lied beryglus. Bwriadwyf ddilyn helyntion y prawf, er mwyn cael rhyw fath o grynodeb ohono yn y dyfodol i'r darllenydd, os bydd yn werth cofnodiad. GWYLIAU Y NADOLIG. Wecii. myned heibio, er cymaint y ffwndwr. Eisteddfod Gyngherddol y Gordofigion wedi myned heibio yn lied ddidrwst. Er na fum yno, deallwyf mai yr hen frawd Idris Fychan gafodd anrhydedd barddol uchaf y cyfarfod, a chyda hyny y tri gini am y deg llinell goreu i'w canu mewn Eisteddfod Genedlaethol, ar gadeiriad y bardd. Miss Mary Davies, Llundain, rhoes y testyn a'r wobr. Cyn- rychiola Miss Davies Dde a Gogledd. Mer- thyrian ydyw ei thad, ac un o ferched Arfonia ydyw ei mam. Felly, y mae hi yn Gymraes yn ystyr helaethaf y gair. Bydd y deg llinell arobryn i ymddangos yn Nghronicl y Cerddor am y mis hwn (Ionawr), er mantais i'r cerddorion i ymdrechu am y wobr gynyg- iedig gan Madame Agabeg-Wyane yn Eis- a l teddfod Genedlaethol Merthyr. Pob peth mewn hwyl, megys cyngherddau, cyfarfodydd adloniadol, a phob atdyniadau deniadol, i dynu sylw y werin fel arfer ar nosweithiau hirion y gauaf, yn y trefydd a'r dinasoedd mawrion. Carl Rosa a'i gwmni yn y ddinas, mewn hwyl rhagorol, yn boddio y cerddor- ion. Ddarllenydd, dyma le i'r Jacks cerdd- orol i adnabod eu hunain, a dysgu gwybod nad ydynt yn neb ar y banlawr cerddorol. Mae rhyfeddodau a newydd-bethau y gwyliau yn ddiarebol o ddoniol. Cywreinion celfyddyd yn gwneyd ymgais rhagorol dda i efelychu natur, a thrwy hyny yn arddangos y gallu y mae dyn wedi dderbyn fel cynysgaeth i'w feddwl a'i grebwyll o law yr Anweledig. Barn rhai ydyw ei fod yn bechod agos anfaddeuol i fyned i chwareudy, ond dibyna hyny yn hollol ar sefyllfa meddwl y dyn neu y fenyw fydd yn myned yno. Mae talent i'w edmygu lie bynag y deuwn i gyffyrddiad a'r cyfryw, a chredwyf y ceir cymaint o dalent, os nad mwy, yn y pantomime ag a geir mewn llawer man lie y tybiwn y dylai talent fod. Dad- blygir diniweidrwydd a gwreiddioldeb y plentyn yn y pantomime, ac nid oes dim cy- maint ag un ysgogiad i'w ganfod nad yw yn deilwng o edmygedd fel ymddadblygiad o natur yn ei phurdeb cynhwynol. Gall pob dyn feddwl a barnu fel y myno ar faterion fel hyn, ond y mae yn sicr y gall y gwladwr gwledig ddysgu a gwybod mwy am berffeith- rwydd natur rhwng muriau y dref neu ddinas mewn wythnos na all ddysgu yn y wlad am fisoedd a blynyddoedd. Gweled celfyddyd wedi lliwio efelychiadau o natur a ddyry ar- graff ar y meddwl, a phan gludir yr adgof o waith celfyddyd i wyneb natur, dyna'r pryd y bydd gwir fawredd yn dyfod i'r golwg, a natur, mewn perffeithrwydd a gogoniant, yn amlygiad o flaen y meddwl dynol o fawredd a gallu yr Anweledig. Nid yw meibion a merched dynion yn ddim ond cyfryngau eiddil i ddadblygu mawredd Duw yn y greadigaeth, a gwelir gogoniant y dyn mewn arluniadau celfyddydol; ond i'r per- ffeithrwydd y gwelir y cyfryw yn natur ei hun. I wneyd y glynoedd i gyfateb y cyfan- waith ysgrifenedig yn arlun o natur, mae celfyddyd megys ar ei goreu yn lliwio y bryn, y ddol, a'r goedlan, a chlywir yn ami aralliad o berseiniau cor y wig yn mhrig y coed. Dyn wedi ei gynysgaeddu a chymaint o graffder, treiddgarwch, a gallu, fel y gwna bethau o flaen y llygaid yn ail i natur. Nid gwiw i mi fyned yn mlaen, onide fe dybia y darllenydd fy mod am osod y chwaredý a'r cynulliadau adloniadol yn nod cyrchfan feddyliol y bobl ieuainc. Wrth gau fy nodion, mi ddywedaf hyn, fod yn bosibl i ddyn sugno gwybodaeth o lawer o bethau a wel ar daith bywyd mewn gwahanol ffurfiau. Wrth derfynu, dymunaf hysbysu yr ymof- ynydd am wybodaeth na fydd i mi wneyd sylw o lythyrau, os na fydd yr anfonydd yn ddigon o ddyn i arddel y cyfryw. Gellir dweyd hyn, mai bychan iawn ydyw dylanwad dyn, os nad all sefyll yn y byd masnachol heb ymorphwys ar ffyn baglau a chan fod y dyn- sawd a nodir gan ymofynydd yn greadur mor alluog a phwysig, mae y syndod yn lawer fod yn rhaid iddo wrth gymeradwyaeth bonedd- wyr nad adwaenant 'mo hono yn bersonol na masnachol. Wrth ein glanio ar lwyfan blwydd- yn newydd, dyma fi yn terfynu, gyda dymuno llwyddiant a iechyd i bawb, a llwyddiant i'r GWLADGARWR i wasanaethu y dosbarthgweith- iol, fel y mae wedi arfer a gwneyd. I gyr- haedd yr amcan, minau a wnaf fy nghoreu yn y dyfodol, fel yn y gorphenol.—Yr eiddoch, Ionawr 3edd, 1881. CYMRO GWYLLT.

Dyfais Newydd Bwysig. Y mae y canlynol o wir bwys i weithwyr tanddaearol ein gweithfeydd glo. Oddiwrth awdurdod gwirioneddol, mae yn dda genym allu hysbysu fod Mr. Thomas Davies, Mining Engineer, Groeswen, yn brysur gyda'i waith o berffeithio ei gynlluniau a'i ddyfais i achub bywydau ac eiddo-colledion pa rai sydd yn anffodus yn cymeryd lie mor fynych ac ofnadwy yn ein glofeydd. Yr ydym yn hyd- erus y bydd y cyfan wedi ei orphen ganddo, yn barod i'w cyflwyno yn gyflawn i ystyriaeth awdurdodau ymarferol a phroffesedig, erbyn tua'r cyntaf o'r mis nesaf. Diamheu y bydd y ddyfais hon yn un o'r bendithion mwyaf all dyn meidrol roddi er lies y gweithiwr a'i deulu. Yr amcan hwn sydd wedi bod yn brif feddylwaith Mr. Davies er's blynyddau, a'n dymuniad yw y ca gefnogaeth pawb Cymry yn gyffredinol, yn eriwedig y dosbarth tan- ddaearol.

PENGAM.—Damwain.—Dydd Sadwrn, cy- farfu glowr o'r enw John Jones, Hen Ffwrnes, a damwain trwy i gwymp syrthio arno yn y New Rhos. Cymerwyd ef adref, a chyrchwyd am feddyg i weini arno. SAETHWYD at yr Anrhydeddus Mrs. Dunlop a'i merch tra oeddynt yn teithio yn agos i Monasterboice, Louth, Iwerddon, ddydd Sadwrn. Neidiodd Miss Dunlop allan o'r cerbyd, o rhedodd ar ol y llofrudd bwriedig. Ciliodd efe, gan adael ei ddryll ar y llawr, yr hwn a gymerodd Miss Dunlop adref mewn buddugoliaeth. CYMDEITHAS ADEILADU MEWN HELBUL.— Yn Abertawe, yr wythnos ddiweddaf, dygwyd Herbert Jones, 60 oed, a W. H. Jones, 52 oed, gerbron yr ynadon ar y cyhuddiad iddynt dwyllo y Second Equitable Benefit Building Society o symiau o arian," fel y bernir, yn cyrhaedd yn agos i 5,000p. Y mae yr achos wedi enyn cryn lawer o sylw yn y dref ar gyfrif safle adnabyddns y diffynwyr, y rhai y meddylid eu bod uwchlaw amheuaeth. Ymddangosai Mr. Besley, bar-gyfreithiwr, dros yr erlyniad, ac amddiffynid Herbert Jones gan Mr. Plews, Merthyr; a W. H. Jones gan Mr. H. P. Charles, Castellnedd. Gohiriwyd y prawf hyd ddydd Iau, y 6ed o'r mis hwn.

Yr Anesmwytiider yn Transvaal. Parhau yn gynhyrfus ac aflonydd y mae pethau yn y wlad Affricanaidd uchod, a dywedir fod y Llywodraethwr Bellavis yn cael ei warchae yn ofalus yn Potchefstroom, fel y mawr ofnir am ei ddiogelwch. Yn ol pellebryn a gafwyd o Pretermaritz- burg, dyddiedig Rhagfyr 31ain, hysbysir fod gwarchodfeydd I Standerton a Wakerstroom wedi eu cadarnhau a'u cyflenwl yn dda ac yn dra hyderus y medrant -ddal allan yn ngwyneb ymosodiad. Y mae y Llywodraeth DriwJriaethol yn Transvaal wedi cyhoeddi proclamasiwn yn amddiffyn eu cyfansoddiad. Canygiant faddeuant i'r holl wrthwynebwyr. Y mae cyfraith filwrol wedi ei chyhoeddi gan a y Gwerinwyr.

Helynt yr Iwerddon. Parhau yn llawn mor gythryblus ag erioed, feddyliem, y mae amgylchiadau yn yr Ynys hon, fel nad oes un diogelwch na gwarantiad i fywydau nac eiddo. Y mae prawf Parnell a 1 gydgyhuddedigion yn cael ei ddwyn yn mlaen yn Dublin, ac os gellir barnu oddiwrth araeth y Cyfreithiwr Cyffredin, bydd eu hachos yn bur ddu. Yn Wednesbury, ger Birmingham, yr wythnos ddiweddaf, daliwyd dyn ieuanc o'r enw Kenelly, ar y ddrwg- dybiaeth ei fod a Haw yn llofruddiaeth Arglwydd Mountmorres. Pan gymerwyd ef mewn dalfa gan y swyddogion, ymddangosai yn grynedig a chyffrous iawn. Dysgwylid tystion drosodd o'r Iwerddon er ceisio ei adnabod. Ceir manylion pellach yn ei gylch yn fuan.

Tanchwa Penygraig*. LLYTHYR, ODDIWRTH MR. PLIMSOLL. MADEIRA, Rhag. 21, 1880. FONEDDIGION,- Yr wyf newydd dderbyn oddiwrth olygydd y Nineteenth Century, cheque am 26p. am erthygl o'rn heiddo a ym- ddangosodd yn y cyfryw gylchgrawn ar Ffrwydnadau Glofaol.' Gan fod y rhodd hon yn un berffaith annysgwyliedig, bu arnaf beth pryder wrth ei derbyn. Wrth ysorifena yr erthygl, y peth pellaf o'm bwriad oedd gwneyd arian trwy amddiffyn y glowyr, ao felly nis gallaswn yn foddhaol defnyddio yr arian at fy ngwasanaeth fy hunan. Buasai dychwelyd yr arian at y golygydd yn symud prydep oddiar fy nghefn i i'w gefn ef, ac hefyd yn taflu math o ddirmyg ar ei ohebwyr ereill. Y mae y mail diweddaf wedi dyfod a hanes am danchwa ofidus Penygraig. Fel ereilj, yr wyf yn galaru am ddiwedd anamser- ol y lluaws dewrion sydd wedi colli eu bywyd- au, ac yr wyf yn tosturio yn ddwfn wrth y menywod tlawd sydd wedi colli eu gwJr. Yn ddiamheu, bydd yna danysgrifiad yn cael ei wneyd er cadw tlodi ac angenoctyd ymaith oddiwrth y gweddwon a'r amddifaid. Y chydig iawn ydyw hyn i wneyd drostynt, druain, ond y mae y cyfan a allaf wneyd. "A fyddwch chwi mor garedig a thros- glwyddo y cheque amgauedig drosodd i'r rhai hyny a gymerant y mater mewn llaw ? Yr eiddoch yn gywir, SAMUEL PLIMSOLL. At Berchenogion Glofa Penygraig." CORFF ARALL WEDI EI GAEL. Codwyd un corff arall i fyny, sef eiddo Joseph James, Trealaw, haulier, 30 mlwydd oed. Gadawodd weddw a dau o blant. Nifer y cyrff a godwyd yw 96, ac y mae pump eto yn y pwll. r L Mewn cyfarfod.a gynaliwyd yn Merthyr yr wythnos ddiweddaf, hysbyswyd gan Mr. C. H. James, A.S., fod Mr. Henry Richard wedi danfon lOOp. o'r drysorfa oedd ganddo mewn llaw, yn nghyd a phum' punt o'i logell ei hun, at drysorfa y danchwa. Hysbysodd Mr. James ei fod yntau ei hun yn rhoddi 25p., a ffurfiwyd pwyllgor yn Merthyr er casglu at y drysorfa. Yr ydym yn deall fod rhai eglwysi wedi casglu eisoeg, a thaer erfynia y pwyllgor cauolog am i gasgliad gael ei wneyd yn ddioed yn yr holl gapelau.

YSGRIFENWYD chwedlau Asop ryw 500 mlynedd cyn Crist. PERCHENOG NEWYDDIADUR YN CAEL EI ERLYN AM GABLDRAETH.—Yn Oldham, dydd Sadwrn trosglwyddwyd Wallace Rennie, cyhoeddwr yr Oldham Chronicle, i sefyll ei Tir3™ am rae^u cabledd ar Mr. Alderman Mellor, trwy ddweyd iddo fod yn nglyn 4 rhyw ysbeiliad. Y mae mawr angen am i'r un gyfraith gael eu gosod mewn grym mewn rhai manau yn Nghymru. TAGU MEWN GWLEDD BRIODASOL. Cynal- iwyd trengholiad yn Wood Plompton, ger Preston, ar gorff Mr. James Parker, yr hwn a dagwyd mewn gwledd briodasol. Yr oedd y trancedig yn bwyta yn awyddus, pan yn sydyn syrthiodd yn mlaen. Anfonwyd i Kirkham am feddyg ond pan gyrhaeddodd hwnw, yr oedd y bywyd wedi dianc. Cafwvd fod darn mawr o gig wedi glynu yn nghorn gwynt y trancedig. MARWOLAETH HYNOD YN BRYNMAWR.—Yn y King David Inn, yn y dref hon, cynaliwyd trengholiad, dydd Mawrth wythnos i'r di- wedaaf, o barthed i angeu hen wr o'r enw Lewis David Morgan. Boreu Nadolig, cy- merwyd ef yn glaf, ac anfonwyd am Dr. Atkins, yr hwn oedd yn byw gerllam, Gwrthododd hwnw ddyfod heb gael ei ond anfonodd Mr. Hicks un o'r gwarcheid- waid ato y cawsai ei dalu, ac aeth ond erbyn iddo gyrhaedd yno, yr oedd yr hen wr wedi marw. Annghymeradwyai y rheithwyr yn fawr ymddygiad y meddyg, a phasiwyd y rheithfarn o "farwoIaeth oddiwrth achosion naturiol.