Y Gwladgarwr

BANC CENEDLAETHOL CYMRU (OTFTiraEiDia). NATIONAL BANK OF WALES (LIMITED). Cyfalaf Cyfenwol, P.2,000,030, mewn 100,000 o Gyfranau o £ 20 yr un. Cyfalaf wedi ei dalu i fyny, £ 55,505. Cyfrifoldeb y Cyfranddalwyr ar y Cyfalaf Tanysgrifiedig, £ 158,415. CYFARWYDDWYR: F. R. CRAWSHAY, Ysw., Y.H., CADEIRYDD. MORGAN LLOYD, Ysw., Q.C., A.S. MAJOR HAIR. F. R. HOWELL, Ysw. JOHN AUBREY, Ysw. PRIF SWYDDFA: ABERDAR H. ELLIS COLLINS, TREFNYDD CYFFREDINOL. CANGENAU: PENYBONT F. MOON, MANAGER. BRYNMAWR. G. W. WALTERS, „ CASTELLNEDD T. C. HALLAMORE, „ PONTYPRIDD WM. MARCHANT, „ TREDEGAR G. HARRHY, „ GORUCHWYLIAETHAU: MOUNTAIN ASH. LLWYNPIA. PANDY. TREORCI. PENTRE. TREHERBERT. GLYN NEDD. GLYN EBWY. CYFREiTHWYR: LINTON A KENSHOLE, Aberdar. CYFRIF-AROLYGWYR LESLIE, KIRBY, STRAITH, A'U CYF., 1, Frederick's-place, Old Jewry, London, E.G. GORUCHWYLWYR YN LLUNDAIN: MARTIN A'U CYF., 68, Lombard-street, E.C. Agorir Cyfrifon allan-dynol ar y telerau a fabwysiedir yn gyffredin gan Fancwyr. Mewn achosion

lie na chedwir i fyny Weddill elwol, codir comisiwn yn gyfatebol i helaethrwydd y drafodaeth. Derbynir Gwaesafon (Deposits) 0.£5 ac uchod, yn ddarostyngedig i rybydd o ddeg diwrnod i'w galw allan, a chaniateir 116g arnynt yn ol graddfa arferol yr amser. Derbynir Gwaesafon hefyd am gyfnodau sefydlog, yn ol fel y cytunir. „ Gellir talu arian i fewn yn y Brif Swyddfa, i Oruchwylwyr Llundam, neu mewn unrhyw Gangen at Gyfrifon y Cwsmeriaid. Buddsoddion ac Arwerthiadau o bob desgrifiad o Ddiogeliadau Prydeinig a Thramor, &c., a effeithir, a derbynir Rhandaliadau. Dygir allan Drafts ar Alwad, Nodau Cylchol, a Llythyrau o Gredyd. Darbodir ystafell gref gyfleus i gadw llestri arian, gweithredoedd, &c., o eiddo Cwsmeriaid y Bane. Y mae Cyfarwyddwyr a Swyddogion y Banc yn rhwym, drwy arfynegiad deddfol, i beidio dad. blygu ymdrafodaethau y Cwsmeriaid. BANC CENEDLAETHOL CYMRU (CYFYNGEDIG).

ivrvNFPTA D O GYFRIFON AM YR SANER BLWYDDYN YN TERFYNU RBAGFYR 31, 1880. MANTOLEN. DR. £2,000,000, rhanedig i 100,000 o Ranau B20 yr un, C lO^OOO0Rhan o £ 5 wedi eu tain 50,000 0 0 ^"ihanfiorffetWis 0 « Galwadau a Phenodiadau heb eu 2 247 10 0 — 3,402 10 0 —————— 46,597 10 0 u« Symiau wedi eu talu ar Gyfranau a Un n n fforffetiwyd ar ol hyny 50,330 0 (X Ail Godiad .■ GOT 2,500 Rhan, o ba rai y mae J27 wedi eu penodi, £ 5 wedi eu talu 4,635 0 0 ^Galwadau a Phenodiadau annhal- 125 0 0 ediS 4,510 0 0 Symiau a dalwyd mewn rhag- ddysgwyliad am Alwadau g 0 Q 55,505 0 0 Cyfrifon Mynedol, Gwaesafol, ac 62,486 3 11 Cyfrifoldeb disgynoi ar Gytundeb Mr. H. R. Evans a'r Banc 6 40ft 8 Q Draffts ar Lundain ° » Elw a Cholled 1,605 7 2 £130,996 19 10 r £ s. c. II j I Adeiladau y Banc, dodrefn, fittings, &c 3,371 5 10 Treuliau rhagflaenol 6,702 6 0 ==^ S130,996 19 10 LLEN-GYFRIF ELW A CHOLLED. TvJthiDcVfl^gau, Treuliau £ & Gweddill o Mehefin 30, 1880 107 19 5 100 „ Liag, Blaen-I6g Comisiwn, &c. am yn y Brif Swyddfa a'r Cangenau.. 2,183 o 4 yr haner blwyddyn yn terfynu L16g tyfedig a thaledig ac ol-dymad g 1Q Rhagfyr 31, 1880 4,535 17 11 ar GG™Sm'yr Blw a gar- SnSSSno. 5 Elw clir am yr haner blwyddyn yn terfynu An_ „ „ Rhagfyr 30,1880 • 1)497 lj605 7 2 jg4,643 17 4 J34.643 17 4 ADRODDIAD Y CYFRIF-AROLYGWYR.

Yr ydym wedi archwilio y Fyneglen uchod o'r Cyfrifon gyda'r Llyfrau ar Prawfysgrifau yn y Brif Swyddfa, a'r Dychwelebau ardystiedig perthynol 1 wahanol Gangenau y Banc, ac yn cael yr vngo[ynir ga°nErth^a^Ym^Syniad y Cwmni, yr ydym yn ardystio yn ein barn ni, fod yr uchod yn Fantolen gyflawn a theg, ac yn arddangos golwg gywir o sefyUfa amgylchiadau y Cwmni. LESLIE, KIRBY, STRAITH, A'U CYF., CYFRIF-OLYGWYE. 1, Frederick's Place, Old Jewry, Llundain, E.C., lonawr 15eg, 1881.

MADOG AB OWAIN GWYNEDD. Ffugchwedl fuddugol Eisteddfod Gadeiriol Deheudir Cymru, Awst, 1880. PENOD XII. — f Par had J. Y DREFEDIGAETH NEWYDD. Boreu dranoeth, cyfrwyodd y cyfeillion wyth o'r ceffylau goreu a feddent, a neid- iodd y prif swyddogion ar eu cefnau, a ffwrdd a nhw wedi eu harfogi hyd at eu danedd. Ni ddenai un o'r anwariaid yn agos at y ceffylau, gan eu bod yn meddwl mai duwiau oeddynt Yr oedd pymtheg milltir rhwng gwersvll yr Indiaid ag eiddo y Cymry, ac yr oedd tua thri o'r gloch y prydnawn pan gyrhaeddasant ben eu taith, a chawsant dderbyniad hynod iawn. Yr oedd yr holl boblogaeth wedi dyfod allan o'u pentrefi i'w cyfarfod. Yr oeddynt yn sefyll ar lechwedd bryn bychan, a phan welsant yr osgordd yn dyfod, neidiasant i fyny oddiar y ddaear, a dawnsiasant drwy eu gilydd fel gwybed yn yr haf. Yn fuan, cyrhaeddasant y lie, a chawsant dderbyn- iad tywysogaidd. Arweiniwyd hwynt i'r cabanau goreu, a'r peth cyntaf a gawsant fel math o fwyd neu ddiod ydoedd tua swmp peint yr un 0 sudd rhyw fath o lysiau, ac yr oedd yn un o'r pethau mwyaf chwaetbus a yfasant erioed. Yn fuan wedi iddynt ei yfed, teimlent eu hysbrvd- oedd yn cynhyrfu, a rhyw ddewrder hynod yn eu meddianu, a phan 0 dan ddylanwad yr hylif rhyfeddol, dywedodd Ifor, Yr wyf yn teimlo fy hun yn awr y gallwn neidio i safon v dihfol." Yr f finau yr un fath," ebe Dafydd. Pa beth ydoedd ?" Wn i ddim," ebe ein gwron. Nid yw yn feddwol, ond y mae yn nertbol ofnadwy." Treuliwydy diwrnod; ond tua chanol nos clywent ryw gyffro rhyfeddol yn y gwersyll-y rhyfelwyr yn gwau yn ol ac yn mlaen, y menywod a'r plant yn ysgrech- ain ac yn gwylltu, ac yn nghanol y terfvsg, dyma y penaeth yn dyfod at ein harwr, gan ei hysbysu fod yr anwariaid wedi dyfod, a'u bod ar y pryd wedi gwersyllu 0 fewn i ddeugain llath at y pentrefi, ond na fuasent yn ymosod cyn cyfodiad haul boreu dranoeth. Daeth pob un allan o'i gaban, a daeth yr holl ryfelwyr at eu gilydd tueefn i'r pentref canol. Gofynodd y tywysog i'r penaeth am roddi y llywyddiaeth iddo ef, yr hyn a ganjAtawyd yn rhwydd. Dywedodd y tv^ysog yn mhellach wrth y penaeth am iddynt hwy dalu sylw manwl i bob peth a fuasai ef a'i ddilynwyr yn wneyd, ac ym- drechu gwneyd yr un fath yn gywir, a pheidio gwneyd dim yn wahanol. Rhodd- odd y penaeth y gorchymyn hwn i'w ryfel- wyr ar unwaith, ac addawsant hwythau ufuddhau i drwch y blewyn.. Nid oedd y ceffylau yn y golwg, ac yr oedd y lloer yn dysgleirio yn ei nerth. Yr oeddynt yn canfod y gelynion yn eithaf da, ac yn alluog hefyd i wneyd rhyw amcan-gyfrif ohonynt. Rhifent yn y man lleiaf tua phymtheg cant, tra nad oedd y fyddin am- ddiffynol yn cyuwys mwy na thri chant, a dim ond pump ar-ugain o Gymry yn eu mysg. Tua dau o'r gloch yn v boreu, galwodd ein harwr yr holl Gymry at eu gilydd, a dywedodd wrthynt, "A ydych ddico yn meddwl y gallem leihau eu nifer yn ddystaw bach, heb ddywedyd gair wrth neb ?" "Defnyddio y bwa yr ydych yn feddwl," ebe Caerfallwch. "Ie. Gwelwch fod y rhes allan ol yn sefyll ar eu traed, tra mae y lleill oil yn gorwedd ?" Gwelwn." Wel, gadewch i ni gynyg atynt ynte." Yr oedd y Cymry a'u cyfeillion yn sefyll yn nghysgod y coed, ac felly nis gallai y gelyn eu canfod yn rhwydd iawn. Tynodd pob un o'r Cymry ei fwa oddiar ei fraich, a ffurfiasant yn un rhes drefnus, a chyn pen mynyd wele ugain o'r anwariaid yn neidio i fyny oddiwrth y ddaear, ac yn disgyn yn ol fel coed. Dim ond ugain saeth gafodd effaith. Cyn pen mynyd yr oedd y gelyn- ion oil ar eu traed, ac yn syllu mewn syn- dod ar y saethau. Gwnelent ryw leisiau aflafar, a thaflent y coed 0 un i'r llall gyda chyflymder y fellten. Yr oedd y saethau yn wenwynig, ac yr oedd y trueiniaid gawsant eu brathu a hwynt yn chwyddo yn gyflym, a chyn pen ychydig fynyddu yr oeddynt yn gyrff meirw. 'Nawr," ebe ein gwron, "nn gafod eto." Gyda bod y gair olaf yn dyfod dros ei wefus, yr oedd pump saeth ar ugain yn ehedeg drwy yr awyr drachefn, a disgyn- asant gydag effaith farwol yn mysg y gelynion. Methent yn lan a dirnad 0 ba le yr oeddynt yn dyfod. Edrychent i bob cyfeiriad, ond dim gwell-nis gallent gael allan y dirgelwch. Nid oedd dim i'w weled nac i'w glywed. Troisant eu gwyn- ebau yn mhen ychydig, gan syllu yn ddi- frifol ar y lloer. Credent, fel y gellid barnu, mai oddiyno yr oedd y drwg yn dyfod. Edrychent ar y lleuad yn sefydlog I am gryn amser, a thra yr oeddynt yn gwneyd hyn, dyma gafod arall o saethau yn disgyn yn eu mysg. Ni wnaethant un sylw o'r clwyfedigion y waith hon, ond troisant eu gwynebau oil tua phen v myn- ydd, gan syllu yn ddibaid i'r pwynt hwnw. Ymlusgodd y penaeth yn mlaen at ein gwron gan ddywedyd, Anwariaid wedi brawychu! Nhw ffoi! Credu lleuad ym- ladd yn erbyn." A ydych chwi yn sicr eu bod yn bwr- iadu ffoi ?" gofynodd y tywysog. Penaeth mawr wedi eu dychrynu." Dywedwch wrth eich gwyr am fod yn barod mewn mynyd." Cyn pen ychydig fynydau, yr oedd y ceffylau wedi cael eu dwyn i'r golwg, ac wyth marchogwr ar eu cefnau. Yr oedd pump ohonynt wedi cael eu dwyn i fyny i ryfela, ac felly gwyddent eu gwaith yn well nag un dyn yn y fyddin. Yn union y eawsant olwg ar y blaid wrthwynebol, aethant braidd yn ddilywodraeth. Neid- ient a phrancient fel creaduriaid gwallgof. Cyfododd ein gwron ei gleddyf i'r lan fel arwydd i bawb ruthro yn mlaen, a'r eiliad y gwnaeth hyny, dyma y bloeddiadau ryfelgar yn cael eu gollwng hyd nes ydoedd y mynyddoedd a'r cymoedd yn adsain. Erbyn hyny yr oedd y ceffylau yn nghanol y gelynion, a'u marchogwyr yn defnyddio eu cleddyfau a'u bwyelli gyda Haw gelfydd. Gan nad oedd yr anwariaid wedi gweled ceffylau erioed o'r blaen, brawyehwyd hwynt i'r fath raddau fel nas gallent wneyd dim ond sefdl a marw. Cyn pen ugain mynyd, yr oedd mwy na mil ohonynt yn gorwedd ar y maes, a'r lleill wedi ffoi yn wasgaredig i bob cyfeiriad. Nid oedd cynghreiriaid y Cymry wedi gweled y fath laddfa erioed o'r blaen, ac wrth ddychwelyd i'r pentrefi, ar ol y frwydr, ymostyngodd yr Indiaid iddynt, gan en haddoli. Yr enw a roddai y creadur- iaid truenus hyn ar eu gelynion ydoedd Mohawks, a'r enw a roddent arnynt eu hULain ydoedd Delawares. Yr oedd y 11 wyth olaf lawer mwy gwareiddiedig na'r llwyth blaenaf. Yr oedd y llwyth blaenaf yn berffaith noeth, ac yr oedd tan yn beth dyeithr iddynt. Ni wyddent am un ddeddf ond deddf natur. Natur oedd y cyfan ganddynt. Arosodd y Cymry am wythnos gyfan yn mysg yr Indiaid, ac yr oeddynt yn cael eu haddoli bob boreu megys Duwiau. Yn ystod yr wythnos, eawsant olwg ar yr holl bentrefi, a phob peth arall a' feddent. Cawsant hefyd eglurhad yn nghylch pa fodd y daeth y penaeth i siarad Cymraeg. Ar y trydydd dydd, eyfarfyddasant a'r fon- eddiges hono a ddaeth gyda hwynt 0 Gymru. Yr oedd yn awr yn suma, neu wraig, i'r penaeth, ac wedi bod yn y sefyllfa hono am fwy na blwyddyn. Yr oedd wedi llwyddo i ddysgu iaitb yr Indiaid yn rhag- orol iawn, a'i gwr wedi dysgu llawer o'i hiaith hithau, fel y medrai ei siarad a'i hysgrifenu yn lled dda. Y diwrnod cyn iddynt ymadael, pan yr oeddynt yn myned trwy y pentref canol, pwy a ddeuai i'w cyfarfod ond y foneddiges glaf hono yr ydym wedi son am dani yn barod. Daeth yn mlaen at Ifor gan osod ei bys ar ei ysgwydd, yr hyn a arwyddai fod ganddi serch tuag ato. Gafaelodd yntau yn ei Haw, gan ei gwasgu yn dyner, a cheisio siarad a hi trwy arwyddion, ond yr oedd yn methu deall dim a ddywedai. Yr oil a wnai ydoedd vsgwyd ei phen a gwenu, a phan y buasai yn gwenu, yr oedd yn ofn- adwy 0 swynol. Yr oedd lliw ei chroen ychydig yn oleuach nag eiddo y gweddill o'i chenedl, a'i chorff wedi cael ei ffurfio yn fwy lluniaidd a threfnus. Cawsai ein gwron a'i gyfeillion gryn dipyn 0 ddifyr- wch am ben Ifor a'i gariad-ferch. Nis gallent wneyd dim ond syJlu ar eu gilydd, a cheisio gwneyd arwyddion, ond nid oedd y rhai hyny yn ateb fawr dyben. Boreu dranoeth, cychwynasant ar eu taith, a darfu i'r foneddiges hon wneyd rhyw leisiau truenus ar eu holau, ac yr oedd Ifor hefyd yn teimlo yn lied annedwydd ar ei hoi hithau. Cyrhaeddasant adref yn ddiogel, a dilynasant yn mlaen gyda eu gorchwylion fel arfer. Dyma yr amser y darfu iddynt adeiladu melin yd, a gwneyd llawer o bethau ereill at eu gwasanaeth, Yr oeddynt yn myned yn y blaen yn hwylus, ac yn berffaith wrth eu bodd. (I'w barhau.)

Y mae gan y QUININE BITTERS un cymer- adwyaeth anarferol, sef bod ineddygon o bob gradd yn cydnabod heffeithiau trwy eu rhoddi i'w cleif- ion (p-atients), pan yn fynych y methant gyda'u cyfferi meddyginiaethol eu hunain. Gwelir man- ylion ar dudalen arall o'r papyr hwn. L. 163 ENAINT A PHELENI HOLLOWAY. —Diffyg Anadl, Ceg-wichiad, ac Anwydon.—Y mae miloedd o dystiolaethau wrth law a brofant fod gallu yn y meddyginiaethau hyn i wella mygodfa, dechreuad y darfodedigaefch, a holl anhwylderau y ddwyfron, yr ysgyfaint, a'r mynedfeydd awyr. Ond ei rwbio ar y ddwyfron a'r cefn, treiddia yr Enaint hwn y chwys-dyllau nes y cerir ef yn uniongyrch- ol i'r ysgyfaint, lie y diddyma neu y gyr allan, pan ddeua i gyffyrddiad a'r gronfa o waed cylch- redol, yr anmhureddau hyny sydd yn achosi darfodedigaeth, mygodfa, dolur y gwddf, treuliad yr ysgyfaint, a doluriau cyffelyb. Ar ymddangos- iad yr arwyddion bygythiol cyntaf, dylid cynesu cefn a dwyfron y claf & heli twym, eu sychu £ cefn a dwyfron y claf a heli twym, eu sychu a llian cwrs, ac yna rhwbio i fewn yn dda Enaint Holloway. Ond gwneyd hyny, fe rwystrir ac fe orchfygir y doluriau crybwylledig.